Hemel- en Grondwaterbeleid Een bodem voor water concept

Transcriptie

1 Hemel- en Grondwaterbeleid Een bodem voor water concept

2

3 Hemel- en Grondwaterbeleid Een bodem voor water concept Gemeente Breda Januari 2012

4

5 Inhoud > Samenvatting Inleiding Waarom dit beleidsplan? Welke kant willen we op? Wat staat er in dit plan? Hoe lang is het geldig? Wie zijn er bij betrokken? Wanneer is dit beleid van toepassing? Rolverdeling Wat is de juridische status van dit beleid? Wat betekent? 15 2 Beleidsoverzicht Afstemmen beleid Waterbeleid 21e eeuw Bestaande zorgplicht Nieuwe zorgplichten 18 3 Ambitie Investeren in de toekomst De bewoner aan zet Duurzaam, gedeeld en herkenbaar Trots op water in Breda! 20 4 Omgaan met hemelwater Pragmatische insteek Op natuurlijk wijze Benodigde inspanning Voorkeursvolgorde Beleidsregels Samen optrekken Beheersbare situatie 26 5 Omgaan met grondwater Actieve houding Geen belemmering grondgebruik Benodigde inspanning Voorkeursvolgorde Beleidsregels Vinger aan de pols Beheersbare situatie _11 Waterbeleid V4 1

6 6 De praktijk Inleiding Onderzoeks- en rapportageplicht Financiele en ruimtelijke impact Financiering Organisatie Toezicht en handhaving Communicatie Pilot hergebruik van regenwater 37 Bijlages 1 Begrippenlijst Overig beleid Algemene Regels lozing afvalwater

7 Samenvatting > EEN BODEM VOOR WATER Hemel en grondwaterbeleid Breda 2011 RWZI De gemeente is verantwoordelijk voor de afvoer van afvalwater naar de rioolwaterzuivering (RWZI: een soort wasmachine voor water). RWZI De gemeente is ook verantwoordelijk voor de afvoer van overtollig hemelwater, nu nog vaak samen met afvalwater in een gemengd systeem. Met de nieuwe Waterwet krijgt de perceelseigenaar ook een verantwoordelijkheid. RWZI Sinds de nieuwe Waterwet is de gemeente is ook verantwoordelijk voor de afvoer van overtollig grondwater binnen de bebouwde kom. 3

8 Heel lang geleden trok al het water gewoon in de bodem. Toen zijn we wegen gaan verharden met stenen en riolering aan gaan brengen. Daardoor waren de wegen beter begaanbaar en werden de steden hygiënischer. RWZI In de loop van de tijd is een probleem ontstaan. We zijn zoveel gaan verharden dat er veel regenwater in de riolen terecht komt. Dat kunnen de riolen niet altijd meer aan. De riolen moeten dan vervuild water lozen op het oppervlaktewater. Ook gaat er onnodig veel schoon regenwater naar de zuivering. Bovendien trekt het regenwater niet meer in de grond. De bodem verdroogt, de grondwaterspiegel daalt, en elders kan juist weer wateroverlast ontstaan. Gelukkig kan het ook anders. 4

9 Je kunt bijvoorbeeld de straat een beetje kantelen zodat het schone regenwater in de berm loopt. Je kunt ook stenen gebruiken waar het water tussendoor kan lopen: waterpasserende verharding Er bestaan ook infiltratiekolken, die zijn niet aangesloten op het riool, maar zijn een soort vergiet in de grond. 5

10 Er zijn ook infiltratieriolen, dat zijn eigenlijk lekke rioolpijpen. Daar mag dan ook alleen schoon regenwater doorheen. Zwaardere buien kunnen niet zomaar in de bodem trekken. Daarom moet teveel regenwater altijd weg kunnen stromen naar een andere plek. Bijvoorbeeld naar een wadi. Kan dat zomaar overal? Nee, op sommige plekken wel, andere niet. Daarom is er onderzoek nodig 6

11 Door de nieuwe Waterwet moet de burger op zijn eigen terrein ook dingen anders gaan doen. Maar wat dan? Je kunt het regenwater dat valt op het huis en het terras in de tuin laten lopen. Maar je kunt ook grindkoffers maken onder de regenpijpen in de grond. 7

12 Of je kunt een groen dak op je huis maken, dan wordt het meeste regenwater gebruikt door de planten op het dak. Ook bij gebouwen moet je zorgen voor een overloop bij zware buien RWZI Op deze manier hoeft er minder regenwater via de gewone (gemengde) rioolpijpen naar de rioolwaterzuivering en wordt de grondwaterspiegel weer natuurlijker. Dat kan via een gescheiden stelsel zoals hierboven. 8

13 RWZI Als je heel goed kunt infiltreren en er is veel oppervlaktewater, hoef je zelfs helemaal geen regenwater af te voeren via de riolering. De wet zegt dan iedereen op zijn eigen terrein zoveel mogelijk water zelf moet verwerken, zoveel als redelijk is. Wat er echt teveel is moet je altijd kunnen afvoeren naar de gemeente. Maar wat is redelijk?. Zoveel hoeft nu ook weer niet. 9

14 Een overzicht: in Nederland valt in een heel jaar ongeveer 800 millimeter water. Veruit de meeste buien zijn minder dan 7 mm. Eens per jaar valt er één dag wel 33 millimeter. Eens per 10 jaar valt er in één dag een bui van 54 millimeter. Een keer per 100 jaar valt er wel eens een hele zware bui van 78 mm in een dag. Als je niets verandert aan je gebouw en in je straat, dan hoef je in Breda ook niets te doen. Het mag natuurlijk wel! Stel je gaat slopen en nieuw bouwen, maar er komt niet meer verharding. Dan vragen we of je 7mm (dus de gewone regenbuien) op je eigen terrein wilt verwerken. Als er het oppervlak aan gebouwen of verharding wel groter wordt, dan vragen we om voor dat extra stuk 78 mm regen te verwerken. Dat gaat dus om die hele grote bui van eens in de 100 jaar. Maar alleen voor het extra stuk. 10

15 Ook de gemeentelijke gebouwen moeten voldoen aan de nieuwe eisen. We gaan ook infiltreren bij het vervangen van bestrating of riolering. Dan vragen we ook of je de regenpijpen aan de voorkanten van je gebouw wilt loskoppelen van het gemengde riool en aan wilt sluiten op een nieuwe constructie. En hoe zit het dan met grondwater? In sommige buurten van Breda is er sprake van hoge grondwaterstanden: grondwateraandachtsgebieden. 11

16 Daar helpt de gemeente om samen tot een oplossing te komen die werkt. Iedereen draagt zijn steentje bij. Oplossingen op eigen terrein en in de openbare ruimte sluiten goed op elkaar aan. Nieuwe problemen gaan we voorkomen. Hiervoor hebben we een stappenplan: 1. Er wordt ter plaatse onderzocht en gemeten. 2. Op basis van het meetnet en modellen worden betrouwbare voorspellingen gedaan over de grondwaterstand 3. We hanteren verschillende richtlijnen voor de maximale grondwaterstand van bouwgrond, wegen en groenvoorzieningen 4. Er worden maatregelen genomen om grondwateroverlast te voorkomen, in de ondergrond en/of aan de gebouwen. Meer weten? Lees dan de beleidsnota Een bodem voor water! 12

17 Inleiding 1 RWZI afvalwater hemelwater grondwater oppervlaktewater 1.1 Waarom dit beleidsplan? Met de komst van de Nieuwe Waterwet heeft de Gemeente Breda naast de wettelijke zorgplicht voor stedelijk afvalwater er ook de zorg voor grondwater en hemelwater bij gekregen. De gemeente is hiermee verantwoordelijk voor een goed functioneren van het totale stedelijke watersysteem. Feitelijk is het een formalisering van de stimulerende rol die de gemeente zich de afgelopen jaren al had toegeëigend. Volgens de wet begint de zorgplicht bij de perceelseigenaar, deze moet het hemel- en grondwater in eerste instantie op het eigen perceel verwerken. De gemeente komt in beeld als dit niet redelijkerwijs kan. Met de nieuwe wet heeft de gemeente nu ook juridische instrumenten om een meer duurzame omgang met water af te dwingen. In het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) staat dat de hemel- en grondwaterzorgplicht in een apart beleidsplan worden uitgewerkt. Dit hemel- en grondwaterbeleid geeft daar invulling aan. 1.2 Welke kant willen we op? In Breda valt gemiddeld zo n 800 mm neerslag per jaar. Het merendeel van deze neerslag valt verspreid in kleine buien en zorgt niet of nauwelijks voor overlast. Door klimaatverandering en verstedelijking neemt de druk op het stedelijk watersysteem echter langzaam toe. Meer extreme neerslag zorgt voor een groter risico op wateroverlast. Een oplossing is het vergroten van buizen en waterlopen. Dit is echter kostbaar en verplaatst het probleem naar andere locaties. Bebouwing zorgt er ook voor dat minder hemelwater in de bodem terecht komt. Hierdoor kan in langdurige droge perioden een watertekort ontstaan voor bomen en planten. Gemeente Breda verkeert in de gelukkige omstandigheid dat een groot deel van de stad is gebouwd op goed doorlatende zandgrond. Deze zandgrond is niet alleen een stevig fundament, maar kan ook veel water bergen. Door hemelwater door te geven aan de bodem (infiltratie) wordt een bijdrage geleverd aan het oplossen van twee problemen: een te grote hemelwaterafvoer naar de riolering en te weinig bodemvocht voor het groen. Dit hemel- en grondwaterbeleid vormt de basis voor het herstel naar een meer natuurlijk evenwicht, vandaar de ondertitel een bodem voor water. In plaats van al het overtollige water zo snel mogelijk af te voeren zet de gemeente in op het vasthouden en benutten van water. De perceelseigenaar speelt hierbij uitdrukkelijk een rol. Uiteraard mogen hierbij geen nieuwe (grondwater)problemen ontstaan. 13

18 1.3 Wat staat er in dit plan? In het hemel- en grondwaterbeleid legt de gemeente de keuzes vast ten aanzien van hemelen grondwater. Het beleidsplan beschrijft onder meer wat de gemeente redelijkerwijs van bewoners en ontwikkelende partijen verwacht en wat bewoners/ontwikkelaars redelijkerwijs van de gemeente mogen verwachten. Naast dit plan bestaat er een samenvatting per doelgroep voor de initiatieffase en een handreiking praktische uitwerking hemel- en grondwaterbeleid voor de ontwerpfase. 1.4 Hoe lang is het geldig? Het hemel- en grondwaterbeleidsplan is geldig vanaf de datum dat de gemeenteraad van Breda dit document vaststelt tot aan het vaststellen van het nieuwe verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan voor de planperiode In het nieuw op te stellen vgrp integreren de zorgplichten stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater tot één geheel. 1.5 Wie zijn er bij betrokken? Dit plan is opgesteld in overleg met alle afdelingen binnen de Gemeente Breda die in de praktijk met het nieuwe waterbeleid te maken krijgen. Dat zijn om te beginnen de mensen die werken in de keten openbare ruimte: beleid, ontwerp, beheer en ingenieursbureau. Maar ook de mensen die verantwoordelijk zijn voor alle facetten van ruimtelijke ontwikkeling: het grondbedrijf, bouwprojectmanagement, strategie en programmering, stedenbouw, bestemmingsplannen, milieu, groenbeleid, waterbeleid en de mensen die de bouw- en omgevingsvergunning afgeven. Buiten de gemeente is dit beleid afgestemd met waterschap Brabantse Delta en de provincie Noord-Brabant. Op deze manier kan de gemeente rekenen op voldoende draagvlak bij de toepassing ervan in de praktijk. 1.6 Wanneer is dit beleid van toepassing? Dit beleid is van toepassing op het moment dat de schop de grond in gaat. Voor de gemeente als ontwikkelende partij betekent dit in het algemeen het moment van rioolvervanging, wegreconstructies, wijkrenovaties etc. Voor de particulier of ondernemer als ontwikkelende partij betekent dit in het algemeen het moment dat verbouw of nieuwbouw plaatsvindt. 1.7 Rolverdeling De Waterwet bepaalt dat het waterschap de beheerder is voor regionale watersystemen. (De rijksoverheid is de beheerder voor het hoofdwatersysteem.) Het waterschap is verantwoordelijk voor het operationele regionale waterbeheer. Het waterschap legt de condities vast voor een goede ont- en afwatering, bepaalt de concrete maatregelen en voert deze uit en is belast met de zuivering van stedelijk afvalwater. De gemeente is naast de inzameling van stedelijk afvalwater belast met de zorg voor overtollig grondwater en afvloeiend hemelwater in het stedelijke gebied. De provincie is beheerder van het diepe grondwater. 1.8 Wat is de juridische status van dit beleid? Dit hemel- en grondwaterbeleid is opgesteld vanuit de nieuwe wettelijke zorgplicht voor hemel- en grondwater. De wettelijke zorgplichten geven de gemeente voldoende beleidsvrijheid om zelf te kiezen voor een stimulerende of een meer dwingende aanpak om (toekomstige) hemel- en grondwaterproblemen te voorkomen. In dit beleid is gekozen voor een glijdende schaal. In de bestaande situatie hoeft er niets en stimuleert de gemeente elk initiatief. Bij herontwikkeling streeft de gemeente naar samen optrekken met de ontwikkelende partij. Bij nieuwbouw verplicht de gemeente de ontwikkelende partij tot de aanleg van voorzieningen. 14

19 1.9 Wat betekent? Bij het lezen van dit document komt u een aantal keren onderstaande begrippen tegen. Deze begrippen worden hier kort toegelicht. In bijlage 1 is een meer uitgebreide begrippenlijst opgenomen. afvloeiend hemelwater neerslag die van het verharde oppervlak afstroomt en niet in de bodem terecht komt (bv regen, sneeuw, hagel, etc). grondwater water in de bodem. stedelijk afvalwater Afvalwater van huishoudens of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater. zorgplicht stedelijk afvalwater de gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling van stedelijk afvalwater dat moet worden afgevoerd naar een afvalwaterzuiveringsinstallatie. zorgplicht hemelwater de gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling van hemelwater daar waar van een particulier redelijkerwijs niet kan worden gevraagd om dit water in de bodem of naar het oppervlaktewater te brengen. zorgplicht grondwater de gemeente zorgt voor het in het openbaar gemeentelijk gebied treffen van maatregelen ter voorkoming van grondwateroverlast. De particulier draagt zorg voor het nemen van bouwkundige of waterhuishoudkundige voorzieningen op eigen terrein en aan de eigen woning. ontwikkelende partij particulier, bedrijf of gemeente die het initiatief tot planontwikkeling neemt. 15

20 16

21 Beleidsoverzicht Afstemmen beleid Hemel- en grondwater zijn onlosmakelijk verbonden met de openbare ruimte, bodem, water en de riolering. Om het nieuwe hemel- en grondwaterbeleid naadloos te kunnen laten aansluiten op de overige beleidsvelden biedt dit hoofdstuk een opsomming van wettelijke verplichtingen, bestaande beleidsregels en overige relevante informatie voor wat betreft het waterbeleid. Voor overige beleidsvelden wordt verwezen naar bijlage Waterbeleid 21e eeuw Het nieuwe waterbeleid in de 21e eeuw breekt met een eeuwenoude traditie. Een traditie van zo veel mogelijk pompen en zo snel mogelijk afvoeren. Volgens het nieuwe rijksbeleid moet het water eerst zo lang mogelijk worden vastgehouden. Als dat niet kan of onvoldoende is moet het water worden geborgen met als laatste optie afgevoerd. Het verschil tussen vasthouden en bergen zit in het tijdstip van afvoeren. Bij vasthouden wordt het water voor langere tijd in het oppervlaktewater opgeslagen, geïnfiltreerd in de bodem en staat het peil langere tijd hoog. Bij bergen is het water na enkele dagen afgevoerd. Indien nodig wordt water in daarvoor bestemde gebieden en plekken geborgen. Pas als dat niet kan, dient het water te worden afgevoerd. In datzelfde rijksbeleid staat ook een voorkeursvolgorde voor de kwaliteit van hemelwater. Verontreiniging van hemelwater moet worden voorkomen of beperkt. Afval- en hemelwaterstromen moeten worden gescheiden (mits doelmatig) en huishoudelijk afvalwater (of vergelijkbaar) worden afgevoerd naar de RWZI. Het overige (afval)water moet opnieuw worden hergebruikt of geloosd op oppervlaktewater of in de bodem. 2.3 Bestaande zorgplicht In het door de gemeenteraad vastgestelde vgrp staat hoe Gemeente Breda de zorgplicht stedelijk afvalwater invult. Het komt er in het kort op neer dat de gemeente streeft naar goede riolering waarbij tenminste wordt voldaan aan de wettelijke verplichtingen. De nieuwe zorgplichten hemel- en grondwater zijn al wel opgenomen in het vgrp, maar dit beleid geeft nader vorm aan het wettelijk kader. 17

22 2.4 Nieuwe zorgplichten Op 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken in werking getreden. Met deze wijzigingswet kan de gemeente watervraagstukken in bebouwd gebied beter aanpakken. Met de (inmiddels vervallen zelfstandige) wijzigingswet bestaat de zorgplicht riolering uit een zorgplicht voor: inzameling en transport van stedelijk afvalwater (Wet Milieubeheer) inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater (nieuwe Waterwet) aanpak en voorkomen van grondwaterproblemen in bebouwd gebied (nieuwe Waterwet) Voor een structurele invulling van de nieuwe zorgplichten hemel- en grondwater is in het vgrp budget gereserveerd voor beleidsontwikkeling, de aanleg en het beheer van hemel- en grondwatervoorzieningen en projecten om bestaande en potentiële knelpunten op te heffen. In het vgrp staat dat, gelet op de toenemende functievermenging van voorzieningen voor water, groen en wegen, duidelijke onderlinge beheerafspraken worden gemaakt. Het mag niet zo zijn dat door verschil in prioriteiten het totaal functioneren van de riolering in gevaar komt. Zorgplicht hemelwater De nieuwe wetgeving gaat ervan uit dat hemelwater in principe schoon genoeg is om zonder zuiverende voorziening te lozen. De zorgplicht hemelwater legt nadruk op de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar om het hemelwater zoveel mogelijk zelf te verwerken (inspanningsverplichting particulier). De gemeentelijke zorgplicht treedt in werking als de perceelseigenaar niet redelijkerwijs zelf het hemelwater kan infiltreren of bergen. Dit hemelwaterbeleid maakt duidelijk waar de grens ligt. Zorgplicht grondwater Met de nieuwe wetgeving moet de gemeente voor nieuwe situaties (vanaf intrede wet) structurele grondwaterproblemen voorkomen of beperken voor zover dit niet onder de verantwoordelijkheid van waterschap of provincie valt. De zorgplicht grondwater benadrukt de verantwoordelijkheid van de perceelseigenaar om maatregelen te nemen die grondwaterproblemen voorkomen. De gemeentelijke zorgplicht treedt in werking als de perceelseigenaar niet redelijkerwijs een voldoende ontwatering kan realiseren en overtollig grondwater moet afvoeren. De gemeente heeft de regie als meerdere partijen betrokken zijn bij (dreiging van) een probleem. 18

23 Ambitie Investeren in de toekomst Een meer duurzame omgang met water vergt zowel voor de bewoner als voor de gemeente een inspanning. Met deze inspanning voorkomt de gemeente op korte en (middel)lange termijn nieuwe problemen en worden nieuwe kansen gecreëerd om de leefomgeving aantrekkelijk en water robuust te maken. 3.2 De bewoner aan zet Het coalitieakkoord 2011 van Breda gaat uit van de kennis en capaciteiten van bewoners zelf. Mensen zorgen in eerste instantie voor zichzelf en voor elkaar. In gevallen dat het menselijk netwerk tekort schiet voorziet de gemeente in collectieve voorzieningen met waar nodig professionele inzet. Deze lijn wordt voor hemel- en grondwater voortgezet. De bewoner is aan zet om op eigen terrein hemel- en grondwater te verwerken voor zover dit praktisch en financieel haalbaar is. Als dit niet redelijkerwijs mogelijk is, faciliteert de gemeente eventueel benodigde voorzieningen voor de opvang van overtollig grondwater. 3.3 Duurzaam, gedeeld en herkenbaar In het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp) is gekozen voor een economisch ambitieniveau. Dit betekent dat aan de (nieuwe) wettelijke verplichtingen ( de riolering is goed ) wordt voldaan tegen een rioolheffing die niet hoger is dan het landelijk gemiddelde. De Visie Openbare Ruimte Breda 2020 hanteert de trits duurzaam, gedeeld en herkenbaar als kapstok voor de indeling van de openbare ruimte. De ambitie in dit hemel- en grondwaterbeleid past naadloos op het vgrp en de Visie Openbare Ruimte. Het beleid is gericht op het zoveel mogelijk infiltreren van hemelwater in de bodem (duurzaam), het benutten van de openbare ruimte voor tijdelijke wateropvang (gedeeld) en versterking van groen met water (herkenbaar). Duurzaam hoge gebieden infiltreren, lage gebieden bergen en afvoeren Het bebouwen van gebieden leidt tot pieken in de afvoer. Door hemelwater te infiltreren wordt de oorspronkelijke natuurlijke situatie hersteld en zo de afvoer vertraagd. De meest voor de hand liggende gebieden voor infiltratie van hemelwater zijn de hoge en droge delen van Breda zoals bijvoorbeeld Bavel en Zandberg. In de lage en natte delen zoals bijvoorbeeld Haagse Beemden en Hoge Vucht streeft de gemeente naar een combinatie van infiltreren en draineren met als laatste optie bergen of afvoeren van water. Gedeeld afkoppelen van verhard oppervlak en ruimte voor water Water speelt een belangrijke rol in de openbare ruimte van Breda. Overtollig water wordt hoofdzakelijk ondergronds afgevoerd richting de singels, die het weer verder afvoeren naar de rivieren. De ondergrondse afvoercapaciteit is echter beperkt en riolering is kostbaar. Het bovengronds verwerken van overtollig water zorgt voor de nodige extra bescherming tegen wateroverlast. Binnen stedelijk gebied is er echter weinig ruimte en grond is kostbaar. Omdat zware buien slechts enkele keren per jaar optreden is het logisch om de opvangfunctie te delen met andere stedelijke functies. Denk hierbij aan waterpasserende verharding, speelveldjes of plantsoenen die tijdelijk onder water mogen lopen. 19

24 Waterpasserende verharding Herkenbaar beleving van water Water en groen maken de stad aantrekkelijk en bestendig tegen klimaatverandering. Het brengt in de zomer verkoeling en zorgt ervoor dat de temperatuur niet te sterk fluctueert. Door water niet te beschouwen als last, maar als herkenbaar onderdeel van de openbare ruimte, ontstaan tal van mogelijkheden om de belevingswaarde te verhogen. 3.4 Trots op water in Breda! Naast dit beleid zijn er andere lopende trajecten die ertoe leiden dat water een wezenlijke bijdrage levert aan de ordening en beleving van gebieden. Met al deze initiatieven bij elkaar opgeteld moet het mogelijk zijn om met gepaste ambitie te werken aan het volgende toekomstbeeld voor Breda: In 2050 zijn de waterpartijen via groene ecologische linten met elkaar verbonden en worden waar mogelijk gevoed door schoon kwel- of oppervlaktewater. De verschillende waterpartijen hebben elk een eigen karaker. Zo zijn er waterplassen met zwemwaterkwaliteit, water om kort te vertoeven en is er voldoende waterafvoer en wateropvang om droge voeten te houden. Er is een bloeiende waterrecreatie als gevolg van de goed bevaarbare en attractieve Mark en watersportvoorzieningen. Zwemplassen zoals bijvoorbeeld de Asterd zijn herkenbare elementen in de stad en zorgen voor de nodige verkoeling tijdens lange droge zomers. De goed doorstroomde singels en waterpartijen vormen met hun multi-functionele inrichting een perfecte ontmoetingsplek voor jong en oud, mens, plant en dier. De zwemplassen voldoen ook in lange warme perioden aan de zwemwaterkwaliteit. Door de gescheiden afvoer van schone en vuile waterstromen wordt het stedelijk water alleen nog belast met afstromend hemelwater en schoon water dat Breda binnenstroomt. In hoog en droog Breda infiltreert het hemelwater op een beheersbare manier in de bodem ten gunste van de natuur. In de lagere natte delen wordt het overschot aan water nuttig hergebruikt voordat het wordt afgevoerd. De burger van Breda beseft dat water niet moet worden verspild. Activiteiten die een risico vormen voor de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater zijn uit den boze. Door de goed doordachte, robuuste en natuurlijke inrichting blijven de waterlasten voor de burger van Breda betaalbaar. De Bredanaar is trots op het water in Breda! 20

25 Omgaan met hemelwater Pragmatische insteek Het anders omgaan met hemelwater betekent een inspanning voor bewoners, bedrijven en overheid. Pas als de grond op de schop gaat is de ontwikkelende partij (gemeente, projectontwikkelaar, particulier) aan zet. Er moet niets als er niets gebeurt, maar de gemeente stimuleert uiteraard wel elk eigen initiatief. De insteek is gericht op redelijke maatregelen tegen aanvaardbare kosten die goed zijn te combineren met andere werkzaamheden. Voor de kleine(re) ontwikkelingen biedt de gemeente een lijst van toegestane technieken die voldoen aan de uitgangspunten van dit beleid. Voor de grote(re) ontwikkelingen wordt voldoende houvast en beleidsruimte geboden voor een doelmatige invulling van de zorgplicht hemelwater. 4.2 Op natuurlijke wijze De gemeente streeft naar een situatie waarbij het hemelwater, zoveel als mogelijk, op natuurlijke wijze wordt verwerkt. Dit betekent in de droge zomerperioden waar mogelijk infiltreren en in de natte winterperioden draineren waar nodig. Denk hierbij aan grindkoffers onder de regenpijp, infiltratiestroken, groene daken, afwatering in de berm, gecombineerde infiltratie-drainagebuizen, etc. Voor het overtollige hemelwater streeft de gemeente naar de inzet van centrale robuuste voorzieningen. Dit kunnen bijvoorbeeld vijverpartijen, laag gelegen groenvoorzieningen of opvangbassins zijn. Door het hemelwater te verwerken waar het valt, wordt de rioolwaterzuiveringsinstallatie ontlast, wateroverlast voorkomen, verdroging tegengegaan en het transport van water beperkt. Dit laatste bespaart energie en kosten. Hemelwater kan bijvoorbeeld afstromen naar groene bermen waar het de bodem in kan trekken 21

26 4.3 Benodigde inspanning Vanuit dit hemelwaterbeleid wordt naar redelijkheid een inspanning gevraagd van bewoners, bedrijven en overheid. Hiervoor wordt bij ontwikkelingen onderscheid gemaakt naar een toename van het verhard oppervlak en een ontwikkeling zonder toename van verhard oppervlak. Onder dit laatste valt het opbreken van verharding, terugplaatsen van dezelfde of nieuwe verharding en sloop en nieuwbouw van gebouwen. Aan de ontwikkelende partij worden hogere eisen gesteld als de ingreep in de openbare ruimte groter is. Er wordt uitgegaan van de volgende inspanningen: Ongewijzigde situatie: bewuster omgaan met water Geen toename verhard oppervlak: kleine buien lokaal verwerken waar mogelijk Toename verhard oppervlak: ook zware buien kunnen verwerken Om te kunnen bepalen wat, waar en wanneer nodig is, zijn concrete afspraken nodig tussen de gemeente en de ontwikkelende partij. Deze zijn vastgelegd in een voorkeursvolgorde en beleidsregels. Hierbij kan niet worden voorkomen dat er getallen en technieken moeten worden genoemd en dat brengt risico s met zich mee. De stad is boven en onder de grond namelijk zo gevarieerd dat de oplossing op de ene locatie zeker niet tot hetzelfde resultaat leidt als op een andere locatie. Om deze reden gaat dit beleid uit van voorkeurstechnieken, werknormen en een onderzoeks- en rapportageplicht. De voorkeurstechnieken zijn praktisch uitvoerbare technieken waarvan de gemeente de overtuiging heeft dat deze in alle situaties tot een verbetering leiden. De werknorm is geen doel op zich, maar geeft houvast bij de toepassing van alternatieven. De onderzoeks- en rapportageplicht is bedoeld om ook veldkennis in het proces te betrekken en hiermee maatwerk te kunnen leveren om nieuwe problemen te voorkomen. Verwacht mag worden dat bij de kleine(re) ontwikkelingen de ontwikkelende partij zelfstandig invulling geeft aan de opgave. Bij grote(re) ontwikkelingen wordt gerekend op een dialoog tussen ontwikkelende partij en gemeente om zo tot de meest doelmatige oplossing te komen. Alternatieve oplossingen worden niet geschuwd, maar het moet niet leiden tot een onbeheersbare lappendeken van hemelwatervoorzieningen. 22

27 4.4 Voorkeursvolgorde Met dit hemelwaterbeleid wordt op hoofdlijnen de wettelijke volgorde vasthouden, bergen, afvoeren zoals vastgelegd in de nieuwe Waterwet gevolgd. Met de toekomstvisie in het achterhoofd worden hierbij de volgende accenten gelegd. De gemeente richt zich op het zoveel mogelijk zichtbaar in de bodem brengen en vasthouden van schoon hemelwater, daar waar het valt. Dit betekent dat ten eerste wordt gestreefd naar hergebruiken en infiltreren waar het kan, ten tweede bergen en vertraagd afvoeren waar infiltratie niet kan en als laatste afvoeren naar een andere bergings- of afvoervoorziening. In alle gevallen geldt zuiveren waar nodig. De voorkeursvolgorde geldt voor zowel een toename van het verhard oppervlak als een ontwikkeling zonder toename van verhard oppervlak. 1 Hergebruiken en infiltreren waar het kan Op perceelsniveau kan regenwater prima worden hergebruikt. Het is van nature zacht en schoon water. Binnenshuis voor het doorspoelen van het toilet. Buitenshuis voor het wassen van de auto en besproeien van de tuin. Hergebruik van regenwater is niet alleen milieubewust, het kan bedrijven ook een flinke besparing opleveren. Veel van het bedrijfsproceswater hoeft geen drinkwaterkwaliteit te hebben (waswater, koelwater, e.d.). In plaats van kostbaar drinkwater kan misschien ook gefilterd regenwater worden gebruikt. Omdat bedrijven vaak grote dakoppervlakken hebben kunnen ze op een makkelijke manier veel regenwater opvangen. Door hergebruik te combineren met infiltratie en/of berging kan op kostenefficiënte wijze worden voldaan aan verplichte hemelwaterverwerking op eigen terrein. Op locaties waar infiltratie mogelijk is, geldt: 1. niet onnodig verharden (groen blijft groen) 2. via groen-/bodempassage (bijv. groen dak/plantsoen/berm/greppel/wadi) 3. via wegpassage (bijv. split/infiltratiestroken) 4. via ondergrondse voorziening (bijv. infiltratieriolen/infiltratiekolken+split) Op locaties waar infiltratie niet mogelijk is, geldt voor de grote(re) ontwikkelingen een onderzoeksinspanning naar de haalbaarheid van gecombineerde infiltratie drainage. Drainagewater wordt bij voorkeur (in)direct op het oppervlaktewater geloosd. Afvoer van drainagewater naar de RWZI wordt op voorhand niet uitgesloten maar wordt wel gezien als laatste optie. 2 Bergen en vertraagd afvoeren waar infiltreren niet kan Berging van hemelwater is de eerstvolgende optie als infiltratie van hemelwater niet kan. Bij toename verhard oppervlak gaat de voorkeur uit naar bovengrondse voorzieningen binnen het eigen plangebied (bijvoorbeeld via bestaande waterstructuren of nieuwe centrale vijverpartijen). Verwerking van hemelwater buiten het eigen plangebied is bespreekbaar maar moet wel bijdragen aan de oplossing van eventuele bestaande knelpunten in het eigen plangebied. Bij een ontwikkeling zonder toename van verhard oppervlak (opbreken van verharding, terugplaatsen van dezelfde of nieuwe verharding en sloop en nieuwbouw van gebouwen) wordt ervan uit gegaan dat de wateropgave binnen de grenzen van het plangebied kan worden opgelost. Hierbij gaat de voorkeur uit naar verruiming van bestaande waterstructuren voor de opvang van onverwerkt hemelwater. De gemeente is geen voorstander van kleine losliggende waterpartijen (ter indicatie < m2) omdat deze kwetsbaar zijn m.b.t. een goede waterkwaliteit. Dit is minder bezwaarlijk als ze worden gekoppeld aan een ecologische functie. Berging van hemelwater in gemengde of vuilwaterriolering is vanuit het oogpunt van beheer en zuivering niet gewenst. Berging van hemelwater in ondergrondse hemelwatervoorzieningen mag niet leiden tot een onbeheersbare oplossing. Zo wil de gemeente bijvoorbeeld geen voorzieningen met een pompje of voorzieningen die langzaam dichtslibben en waar je niet meer bij kunt. 23

28 3 Afvoeren waar nodig Als infiltratie en berging van hemelwater niet op duurzame en doelmatige wijze kan, resteert afvoer. Het infiltreren en bergen van hemelwater is immers geen garantie om wateroverlast te voorkomen. Als randvoorwaarden geldt hierbij dat de benodigde centrale waterberging eerst door de ontwikkelende partij moet zijn aangelegd voordat hier aanspraak op mag worden gemaakt vanuit andere plangebieden. Ook moeten eerst eventueel bestaande of toekomstige watergerelateerde knelpunten in het eigen plangebied worden opgelost. In het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan staat dat de afvoercapaciteit van de riolering voldoende groot is om relatief zware buien (frequentie van voorkomen van eenmaal per 1 à 2 jaar) te kunnen verwerken zonder dat daarbij wateroverlast ontstaat. Zuiveren waar nodig Om ervoor te zorgen dat het hemelwater schoon genoeg is om te kunnen verwerken geldt: 1. Voorkomen van vervuiling (bijv. geen uitlogende materialen) 2. Scheiden van schone en vuile waterstromen (bijv. aparte hemelwater-riolering) 3. Zuiveren van vervuild water (bijv. via de bodem of riet) Als door uit- en afspoeling van vervuild oppervlak het hemelwater toch niet schoon genoeg is, blijft lozing op groot goed doorstroomd oppervlaktewater of de inzet van niet natuurlijke zuiveringstechnieken over. De ontwikkelende partij, gemeente en waterschap dienen gezamenlijk naar de meest doelmatige oplossing te zoeken. 4.5 Beleidsregels Voor de verschillende situaties hanteert de gemeente de volgende beleidsregels. Ongewijzigde situatie Bij bestaande bebouwing wordt ingezet op een communicatietraject gericht op een duurzame omgang met hemelwater. Via o.a. lespakketten, folders, nieuwsberichten, voorbeeldprojecten en het waterloket ( worden bewoners en bedrijven geïnformeerd over een meer duurzame omgang met water. Volgens dit hemelwaterbeleid moet er niets als er niets gebeurt op eigen terrein. Hierdoor laat de gemeente echter mogelijk wel kansen liggen. Afhankelijk van de kosten en baten biedt de gemeente bij rioolvervangingsprojecten bewoners en bedrijven aan om hemelwaterverwerking op eigen terrein te faciliteren. In praktische zin betekent dit het afkoppelen van regenpijpen aan de voorzijde van woningen en de aanleg van bijvoorbeeld infiltratiekolken. Ontwikkeling zonder toename van verhard oppervlak Onder een ontwikkeling zonder toename van verhard oppervlak wordt het opbreken van verharding verstaan, het terugplaatsen van dezelfde of nieuwe verharding en sloop en nieuwbouw van gebouwen. De ontwikkelende partij moet op eigen terrein kleine buien op een zo natuurlijk mogelijke wijze verwerken en schone en vuile waterstromen gescheiden aanleveren tot aan de perceelsgrens. In de handreiking voor de praktische uitwerking van het hemel- en grondwaterbeleid worden een aantal hemelwaterverwerkende technieken voorgeschreven. Deze technieken zijn goed beheersbaar en voldoen in vrijwel alle situaties aan het gewenste doel om de kleine(re) buien in de bodem te infiltreren. 24

29 Als werknorm hanteert de gemeente 70 m3 per ha op te pakken verhard oppervlak. Dit staat gelijk aan het lokaal verwerken van 7 mm neerslag. Bij een dergelijke hoeveelheid berging in de hemelwaterverwerkende voorziening wordt, ten opzichte van gesloten verharding, jaarlijks ca. 80% van alle buien afgevangen en waar mogelijk geïnfiltreerd in de bodem. Om de bergingscapaciteit voor een volgende bui weer beschikbaar te hebben moet het hemelwater binnen 3 dagen (op natuurlijke wijze) zijn weggezakt in de bodem. Veruit de meeste buien Eens per jaar valt er één Eéns per 10 jaar valt er in Eéns per 100 jaar valt er zijn minder dan 7 mm. dag wel 33 millimeter één dag een bui van 54 wel eens een hele zware millimeter bui van 78 mm in een dag. Toename verhard oppervlak Bij een toename van het verhard oppervlak moet de ontwikkelende partij op eigen terrein extreem zware buien kunnen verwerken en schone en vuile waterstromen gescheiden aanleveren tot aan de perceelsgrens. De ontwikkelende partij brengt op eigen terrein een voorziening aan die extreem zware buien kan verwerken zonder dat hierbij wateroverlast optreedt. De gemeente hanteert hierbij dezelfde verplichting als waterschap Brabantse Delta (hydraulische randvoorwaarden op grond van de Wet op de Keur). Ook voor ontwikkelingen kleiner dan m 2 afvoerend verhard oppervlak geldt de verplichting. Hierbij wijkt de gemeente af van het beleid van waterschap Brabantse Delta. Een bui die gemiddeld eenmaal per 100 jaar voorkomt, wordt beschouwd als een extreem zware bui. De hemelwatervoorzieningen voor de verwerking van de klein(re) buien zijn in de meeste gevallen dan ontoereikend. Retentievoorzieningen zoals waterpartijen, wadi s of waterpleinen komen dan in aanmerking voor de opvang van overtollig hemelwater. Ter bepaling van het ruimtebeslag en retentiecapaciteit van de hemelwaterverwerkende voorziening hanteert de gemeente een werknorm van 780 m 3 waterberging per ha toename verhard oppervlak. Dit staat gelijk aan het bergen van 78 mm neerslag. Voorzieningen die ook hemelwater infiltreren mogen kleiner als het netto effect maar hetzelfde is. Om de retentiecapaciteit voor een volgende bui weer beschikbaar te hebben moet het hemelwater binnen 3 dagen (op natuurlijke wijze) zijn weggezakt in de bodem. Voorbeeld: Een woningbouwvereniging herontwikkelt een terrein met in de oude situatie 2 hectare afvoerend verhard oppervlak. In de nieuwe situatie voert 3 hectare verhard oppervlak af naar de riolering. Voor de toename van 1 hectare geldt een werknorm van 780 m 3 /ha. Voor het op te pakken verhard oppervlak geldt een werknorm van 70 m3/ha. De woningbouwvereniging heeft volgens dit hemelwaterbeleid een opgave die gelijk staat aan het effect van 780(m 3 )x1(ha) + 70(m 3 )x2(ha) = 920 m 3 hemelwaterberging. Bij de keuze van het type en locatie van de voorzieningen moet de woningbouwvereniging de voorkeursvolgorde en de handreiking hemelwaterverwerking op eigen terrein in acht nemen. 25

30 4.6 Samen optrekken Het beleid zet in op een traject waarbij de grote(re) ontwikkelingen nauwlettend worden gevolgd en bijgestuurd via o.a. het bestemmingsplan, anterieure overeenkomsten en milieumaatwerkvoorschriften. Afhankelijk van de houding van de ontwikkelende partij wordt gezamenlijk opgetrokken of meer dwingend opgetreden. Als voldoende ervaring in de praktijk is opgedaan en de beschikbare middelen het toelaten wordt de blik verruimd richting de kleine(re) ontwikkelingen. 4.7 Beheersbare situatie Het nieuwe hemelwaterbeleid mag uiteraard niet leiden tot nieuwe problemen. Om een beheersbare situatie te hebben en te houden moet rekening worden gehouden met veranderende omstandigheden en het beheer. Verder geldt voor elke ontwikkeling een onderzoeksen rapportageplicht (zie paragraaf 6.2). Voorkomen wateroverlast In het vgrp staat dat de gemeente een verkenning uitvoert naar de mogelijke gevolgen van extreme buien. Voor knelpuntlocaties worden verbeteringsmaatregelen opgenomen in het nieuwe vgrp Maatregelen voortkomend uit het hemelwaterbeleid worden meegenomen bij de doorrekening van extreme buien. Opheffen en voorkomen foutaansluitingen Bij het scheiden van waterstromen bestaat het risico op verkeerde aansluitingen. Hierdoor komt schoon hemelwater bij de zuivering terecht en vuil water in het oppervlaktewater. In het vgrp is onderzoeksbudget opgenomen om foutaansluitingen op te sporen. Verscherpt toezicht bij aanleg moet nieuwe foutaansluitingen voorkomen. Onder foutaansluitingen wordt ook de lozing van hemelwater op drukriolering verstaan en het zonder voorziening lozen van produktiewater op drukriolering. De gemeente heeft de mogelijkheid om individuele eigenaren met een zogenaamd maatwerkvoorschrift de plicht op te leggen om hemelwaterafvoer af te koppelen van het openbar vuilwaterriool en via een gescheiden rioolstelsel of op een andere wijze het hemelwater af te voeren. Hondenuitlaatplaatsen In het huidige hondenuitlaatbeleid is er geen specifieke aandacht voor de mogelijke afspoeling van hondenpoep richting oppervlaktewater. Door bij actualisatie van het hondenuitlaatbeleid bij de keuze en inrichting van hondenuitlaatplekken en losloopvelden rekening te houden met dit hemelwaterbeleid verbetert de waterkwaliteit. Onkruidbestrijding Het niet toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen is een belangrijke randvoorwaarde voor een duurzame omgang met hemelwater in Breda. Door het gebruik van onkruidbestrijdingsmiddelen blijvend tot een minimum te beperken wordt de waterkwaliteit beschermd. Hemelwaterverwerkende voorzieningen De hemelwaterverwerkende voorzieningen moeten (afhankelijk van het type voorziening) voldoen aan de volgende randvoorwaarden: controleerbaar op werking (bijv. via een inspectieput) mogelijkheid tot reiniging en inspectie (bijv. via een inspectieput) toepassing blad-/zandvanger (bijv. in de regenpijp) toepassing overloopvoorziening (bijv. via een hooggelegen leiding) toepassing van een ontlastvoorziening (bijv. via een overloop op maaiveld) ontluchtingseisen (bijv. standleiding) 26

31 Toetsing De gemeente toetst per planontwikkeling of het hemelwaterbeleid voldoende invulling heeft gekregen. Hierbij worden de volgende controlepunten gehanteerd: voorkeursvolgorde en te gebruiken hemelwaterverwerkende techniek milieubescherming beheersbaarheid werking 27

32 28

33 Omgaan met grondwater Actieve houding Voor grondwater was in het verleden relatief weinig aandacht. Met dit grondwaterbeleid komt daar verandering in. Nog voordat de schop de grond ingaat wil de gemeente grondwater al in het proces van bouwrijp maken betrekken. Ook voor structurele grondwaterproblemen neemt de gemeente een actieve houding aan richting de bewoners. 5.2 Geen belemmering grondgebruik De gemeente streeft naar een situatie waarbij het grondwater niet tot structurele grondwateroverlast leidt en geen belemmering vormt voor het gebruik van de grond. Waar mogelijk worden kansen gepakt om de natuurlijke grondwateraanvulling te verbeteren en/of het grondwater nuttig te gebruiken (energie, koeling, en dergelijke). Het milieubeleid van de Gemeente Breda geeft daar nadere invulling aan. 5.3 Benodigde inspanning Voor een goede ontwatering wordt in alle redelijkheid een inspanning van bewoners, bedrijven en overheid gevraagd. De eisen zijn strenger als de ingreep in de openbare ruimte groter is. Dit geldt overigens ook als de gemeente zelf de ontwikkelende partij is. Er wordt uitgegaan van de volgende inspanningen: Bestaande situatie: naleven regels voor vochtdichtheid van woningen en hoogte van vloerpeilen (bouwvoorschriften) Rioolvervanging: niet verslechteren en indien nodig verbeteren ontwatering Herontwikkeling: voldoen aan richtlijnen voor ontwatering waar praktisch haalbaar en indien nodig naleven bouwvoorschriften Nieuwbouw: voldoen aan bouwvoorschriften en richtlijnen voor ontwatering Om te bepalen of de grond geschikt is voor bebouwing geldt een onderzoeks- en rapportageplicht (zie paragraaf 6.2). Er wordt verwacht dat in normale situaties de perceelseigenaar zelf de benodigde inspanning invult. In complexe situaties (b.v. situaties met een historische achtergrond met meerdere betrokken partijen) rekent de gemeente op een dialoog tussen de probleemhouder en gemeente om zo tot de meest doelmatige oplossing te komen. De gemeente is wel aanspreekbaar maar niet aansprakelijk voor bestaande grondwaterproblemen. 29

34 5.4 Voorkeursvolgorde Via de voorkeursvolgorde richt de gemeente zich op het zo min mogelijk verplaatsen van grondwater, ofwel een zogenaamde hydrologisch neutrale inrichting. De ontwikkelende partij moet bij (her)inrichting van het terrein naast het Bouwbesluit in een zo vroeg mogelijk stadium rekening houden met grondwater. Dit betekent dat ten eerste wordt gestreefd naar verhogen waar het kan, bouwkundige aanpassingen waar mogelijk en als laatste afvoeren waar nodig. In alle gevallen geldt zuiveren waar het moet vanuit de gewenste waterkwaliteit. Het bouwen op locaties met een goede ontwatering geniet uiteraard de voorkeur. Dergelijke locaties worden echter steeds schaarser. 1 Verhogen waar het kan en verbeteren waar nodig Bij volledige (her)inrichting van de bovengrond is het terrein via geheel of gedeeltelijke ophoging hydrologisch neutraal ingericht. De bodem is zo optimaal mogelijk opgebouwd en storende lagen zijn vermeden. De omstandigheden bevorderen een vlot watertransport zodat geen kunstmatige voorzieningen nodig zijn. 2 Bouwkundig aanpassen waar mogelijk Als verhogen of verbeteren niet kan of onvoldoende effect heeft zijn bouwkundige maatregelen nodig. Hierbij valt te denken aan kruipruimteloos bouwen, het aanbrengen van waterdichte vloeren of de beplanting aanpassen aan de ontwateringsituatie. Uitgangspunt is dat wordt voldaan aan het Bouwbesluit. 3 Afvoeren waar nodig Afvoer van grondwater is een laatste middel om het grondgebruik niet te belemmeren. Ervan uitgaande dat het grondwater van voldoende kwaliteit is wordt de volgende voorkeursvolgorde gehanteerd voor de lozing ervan: 1 Bovengronds afvoeren naar oppervlaktewater 2 Via hemelwaterriolering afvoeren naar oppervlaktewater Als er geen andere mogelijkheid is blijft de lozing op een gemengd of vuilwaterriool over. Dit is de minst wenselijke situatie omdat dit grondwater bij de RWZI terechtkomt en het zuiveringsproces onnodig belast. Zuiveren waar het moet Voor de zuivering van grondwater is het milieubeleid van de Gemeente Breda van toepassing. Als grondwaterverwerkende voorziening gaat de voorkeur uit naar drainageleidingen. Kunstmatige drainage (drainagewater verpompen) is alleen in uitzonderlijke gevallen toegestaan. Gecombineerde infiltratie- drainageleidingen zijn toegestaan mits het hemel- en grondwater niet bij de RWZI terechtkomt. 5.5 Beleidsregels Voor de verschillende situaties hanteert de gemeente de volgende beleidsregels. Bestaande situatie De ontwateringsituatie in de Gemeente Breda is over het algemeen goed. Slechts op enkele locaties is sprake van meldingen met betrekking tot grondwateroverlast. Om een vinger aan de pols te houden richt de gemeente een basis-grondwatermeetnet op. De grondwatermetingen vormen samen met de meldingen van bewoners een signaleringssysteem voor mogelijke grondwaterproblemen. In geval van mogelijke grondwaterproblemen voert de gemeente een analyse uit aan de hand van het grondwatermeetnet of de gemiddeld hoogste gemeten grondwaterstand (GHG) boven of onder het gewenste ontwateringsniveau ligt. Hierbij wordt de ontwateringsrichtlijn voor nieuwbouw aangehouden. Ook wordt bekeken of het een incidentele melding betreft of dat meldingen een bepaald verband vertonen. 30

35 Als de GHG lager is dan de ontwateringsrichtlijn en de meldingen een incidenteel karakter hebben verricht de gemeente geen nader onderzoek. Indien de GHG hoger is dan de ontwateringsrichtlijn of meldingen een structureel verband vertonen stelt de gemeente een onderzoek in. In dit onderzoek worden aspecten als de duur van de overschrijding, type bebouwing, wijze van isolatie, funderingstype en dergelijke in beschouwing genomen. Ook wordt de staat van de openbare voorzieningen onderzocht. Op basis van dit onderzoek beoordeelt de gemeente of sprake is van structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand op particulier en/of openbaar terrein. Onder structureel nadelige gevolgen verstaat de gemeente: een omstandigheid die voor een langere termijn geldt en geen incidentele situatie betreft die bijvoorbeeld kan optreden na extreme neerslag. Bij een structureel grondwaterprobleem op particulier terrein wordt van de perceelseigenaar verwacht dat deze zelf de vereiste (waterhuishoudkundige en/of bouwkundige) maatregelen neemt. De gemeente stelt de perceelseigenaar dan in staat om het overtollige grondwater te lozen op een openbare voorziening. Hierbij wordt de voorkeursvolgorde zoals beschreven in de vorige paragraaf aangehouden. Desgewenst adviseert en faciliteert de gemeente de perceelseigenaar om te komen tot een doelmatige oplossing. In geval van een structureel grondwaterprobleem op openbaar terrein treft de gemeente maatregelen tenzij een andere partij (waterschap, provincie, particulier) verantwoordelijk is voor het probleem. Bij structureel nadelige gevolgen op zowel particulier als openbaar terrein streeft de gemeente naar een gezamenlijke en doelmatige oplossing. Rioolvervanging Bij rioolvervanging wordt nagegaan of de ontwatering mogelijk nadelig wordt beïnvloed. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als lekke riolering wordt vervangen door waterdichte riolering (verlies drainerende werking). Per rioolvervangingsproject wordt bepaald in hoeverre het nodig is een drainageleiding bij te leggen. Eventueel bestaande grondwateroverlast wordt in deze afweging meegenomen. Herontwikkeling Bij herontwikkeling is er sprake van gedeeltelijke of gehele sloop en komt er nieuwbouw voor terug in de plaats. De grondwaterhuishouding wijzigt mogelijk als gevolg van de ingreep in het gebied. De beleidsregels voor een herontwikkeling zijn in eerste instantie gelijk aan de beleidsregels voor nieuwbouw. Via een doelmatige afweging wordt per project bepaald of minder strenge ontwateringsnormen noodzakelijk of mogelijk zijn. Vaker dan bij nieuwe ontwikkelingen zullen bouwkundige maatregelen nodig zijn om nieuwe overlastsituaties te voorkomen. 31

36 Nieuwbouw Bij nieuwbouw bestaat vaak nog de mogelijkheid om een nieuwe ontwateringsdiepte in te stellen. Voor grondwaterstanden bestaan echter geen wettelijke normen. Dit is begrijpelijk, omdat het grondwatersysteem complex is en zich niet eenvoudig laat sturen. Het vaststellen van de gewenste grondwaterstand is een bouwkundige, civieltechnische en financiële afweging. Dit verschilt als gevolg van de lokale omstandigheden en ambities per project. De Gemeente Breda hanteert voor het bouwrijp maken van nieuwe gebieden richtlijnen. Deze richtlijnen zijn gericht op het voorkomen van grondwateroverlast en het vasthouden van water in de bodem. Als ontwateringsdiepte geldt: Openbare wegen: 0,7 meter Bouwgrond: 0,7 meter Openbare groenvoorzieningen: 0,5 meter De ontwateringsdiepte is het verschil tussen het maaiveld en de grondwaterstand tussen twee drainbuizen. Het bepalen van de lokale ontwateringsdiepte is maatwerk, zo dient bijvoorbeeld ook rekening te worden gehouden met de bovenliggende beplanting. 5.6 Vinger aan de pols Er wordt ingezet op een traject van monitoring, procedurele toetsing en processturing. De gemeente houdt een vinger aan de pols door de meetgegevens periodiek te analyseren en in te grijpen als mogelijke problemen worden voorzien. Bestaande situatie en rioolvervanging Om een vinger aan de pols te houden is een grondwatermeetnet in oprichting. De meetpunten van dit meetnet zijn verdeeld op basis van bodemopbouw en bekende probleemlocaties. Dit meetnet wordt eventueel tijdelijk verdicht in het kader van bijvoorbeeld rioolvervangingsprojecten. Bij elk rioolvervangingsproject wordt de afweging gemaakt om wel/geen drainage bij te leggen. Herontwikkeling en nieuwbouw De ontwikkelende partij moet al bij de lokatiekeuze stil staan bij de grondwatersituatie en de functies en inrichting hierop afstemmen. Dit leidt tot een beter werkend systeem en geeft minder risico op overlast. Via het instrument van de watertoets (waterparagraaf in bestemmingsplan) en via het programma van eisen van de Openbare Ruimte van Breda wordt sturing gegeven aan het proces van bouwrijp maken. 32

37 5.7 Beheersbare situatie Het grondwaterbeleid mag uiteraard niet leiden tot nieuwe problemen. Om een beheersbare situatie te hebben en te houden moeten rekening worden houden met veranderende omstandigheden en het beheer. Verder geldt voor elke ontwikkeling een onderzoeks- en rapportageplicht (zie paragraaf 6.2). Voorkomen grondwateroverlast Het aantal locaties waar sprake is van mogelijke (grond) wateroverlast is volgens een uitgevoerde inventarisatie beperkt. Vocht in de kruipruimte of optrekkend vocht zijn de meest voorkomende problemen. In de meeste gevallen volstaan bouwkundige aanpassingen om de problemen op te lossen. Om grondwateroverlast te voorkomen houdt de gemeente een vinger aan de pols via het grondwatermeetnet en het meldingensysteem. Verder wordt ervan uitgegaan dat gemeente, waterschap en provincie elkaar op de hoogte houden van ontwikkelingen die de grondwaterstand significant beïnvloeden. Onkruidbestrijding Onkruidbestrijdingsmiddelen vormen een bedreiging voor de grondwaterkwaliteit. Met name het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat vergt specifieke aandacht. Deze stof wordt niet of nauwelijks aan de bodem gebonden en bedreigt hiermee direct de grondwaterkwaliteit. Door het gebruik van onkruidbestrijdingsmiddelen blijvend tot een minimum te beperken wordt de grondwaterkwaliteit beschermd. Grondwaterkwaliteit Infiltratie van hemelwater in de bodem kan effect hebben op de kwaliteit van het grondwater. Uitgangspunt van het milieubeleid is dat grondwaterverontreinigingen zich niet mogen verspeiden en nieuwe verontreinigingen moeten worden voorkomen. Bij risico s wordt een grondwaterverontreiniging gesaneerd. Het effect van hemelwaterinfiltratie kan afhankelijk van de situatie positief (verdunning) of negatief (verspreiding) zijn. Om deze reden hanteert de Gemeente Breda het beleid dat verontreiniging geen sturende factor is voor het grond- en hemelwaterbeleid. Per geval bekijkt de gemeente hoe hemelwaterinfiltratie en grondwaterverontreiniging op elkaar kunnen worden afgestemd. Als zich kansen voordoen voor het combineren van infiltreren en saneren/beheersen van grondwaterverontreinigingen, dan worden deze benut. In alle andere gevallen wordt de invloed van hemelwaterinfiltratie op grondwaterverontreinigingen zo klein mogelijk gehouden. Om ingrepen in de (grond)waterhuishouding zo effectief mogelijk te laten plaatsvinden wordt nog meer dan voorheen afstemming tussen de verschillende gemeentelijke afdelingen, waterschap en provincie opgezocht. Waar mogelijk wordt gestreefd naar gezamenlijk beheer van basisgegevens en een gebiedsgerichte benadering. 33