De bestuursafspraken G4-G37: Ouders en VVE Dré van Dongen, 30 januari 2012

Transcriptie

1 De bestuursafspraken G4-G37: Ouders en VVE Dré van Dongen, 30 januari 2012 Het element Ouders neemt een belangrijke plaats in de bestuursafspraken van het Rijk met de G37. In de bijlage bij de bestuursafspraken zijn de zeven indicatoren van het aspect Ouders opgenomen: B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participeren in VVE-activiteiten in de voorschool (en de vroegschool) B6 Informeren van de ouders over de ontwikkeling van hun kind(eren) B7 Rekening houden met de thuistaal In het toezichtkader van de onderwijsinspectie wordt de oudercomponent zowel beoordeeld op het gemeentelijke beleidsniveau als op het locatieniveau. Het gemeentelijk VVE-beleid t.a.v. de ouders In de Tussenrapportage van de VVE-bestandsopname (stand van zaken medio 2011) van de onderwijsinspectie staan in tabel 4.5a de oordelen op het gemeentelijke beleid van de oudercomponent bij VVE. Van de 21 gemeenten is er bij 17 sprake van verbeterpunten ( 2 ) en bij 4 is dat beleid als voldoende ( 3 ) beoordeeld. Op staat een (oranje) knop Benchmark gemeentelijk VVE-beleid. Als je daarop klikt, kan je kiezen voor 1a4 Ouders waarna de inspectieoordelen op 1a4 voor verschillende gemeenten getoond worden. Je kan vervolgens de gemeenten selecteren waarvan je de toelichting op de oordelen wil weten. D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

2 Als je dan op de knop Maak rapportage klikt, krijg je een Word-document met deze oordelen en toelichtingen. Zo n rapportage kan helpen bij de (nadere) invulling van het gemeentelijke VVE-beleid t.a.v. ouders. De beoordeling van het aspect Ouders op de VVE-locaties In onderstaande tabel staan de locatie-oordelen van een aantal voorscholen in een gemeente. Duidelijk is dat het gerichte ouderbeleid bij bijna alle locaties een verbeterpunt is en dat de intake overal van voldoende kwaliteit is. Ook blijken er aanzienlijke verschillen te bestaan in de mate waarin er thuis aan VVE-activiteiten worden gedaan én in de mate waarin ouders participeren in VVE-activiteiten op de voorschool. Aspect Ouders Oordelen op de voorschoollocaties B1 Gericht ouderbeleid B2 Vooraf info aan ouders B3 Intake B4 Thuis VVE B5 VVE-participatie B6 Info ouders ontwikkeling B7 Thuistaal In de bijlagen zijn de volgende zaken opgenomen: De literatuurtoelichting in de werkinstructie De werkinstructie voor de inspecteurs bij het beoordelen van de ouder-indicatoren D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

3 Bijlage: De literatuurtoelichting in de werkinstructie Ouders De tijd per week voor VVE op de voor- en vroegscholen is minstens 4 dagdelen per week (ofwel: tenminste 10 uur). De overige tijd zijn kinderen gewoon thuis, bij hun ouders1. De ouders hebben een grote invloed op de ontwikkeling van hun kinderen. Het is daarom van groot belang om de rol van ouders bij VVE te beoordelen. De rol kent verschillende aspecten die in de indicatoren van het aspect Ouders in het VVE-waarderingskader beschreven zijn. In de OKE-wet (artikel 15i) staat dat de inspectie toezicht uitoefent op het informeren van ouders en op de ouderbetrokkenheid. Het informeren van de ouders is belangrijk om hen op de hoogte te houden van de voortgang van de ontwikkeling van hun kind. Daarnaast betreft deze informerende functie ook dat ouders op de hoogte worden gesteld van het beleid en ambitieniveau van de VVE-locatie waar hun kind naar toe gaat. Vanuit de instelling is het van belang dat er goede communicatie is voor positieve contacten met de ouders, waarbij overleg is over de ontwikkeling van het kind, wederzijdse afstemming en samenwerking om het kind te kunnen ondersteunen en dat de competentie van ouders erkend wordt (van Keulen & Doeleman, 2002). Alleen informatie-uitwisseling tussen leidsters en ouders heeft doorgaans nog geen effect op de leerprestaties/ de ontwikkeling van het kind. De manier waarop ouders betrokken zijn en/ of betrokken worden bij de instelling wordt daarom belangrijk bevonden voor de kwaliteit van VVE. In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie. Ouderbetrokkenheid geeft aan dat ouders zich vooral betrokken voelen bij de instelling, omdat hun kind daar naartoe gaat. Ouderparticipatie geeft aan dat ouders actief meewerken bij verschillende activiteiten van de instelling (de Graaff, Singer & Sevillé, 2006). Uit dit onderscheid komt naar voren dat ouderbetrokkenheid redelijk passief kan zijn. Pas wanneer ouders actief deelnemen aan VVE-activiteiten of zich aantoonbaar inzetten voor de ontwikkeling van hun kind is het mogelijk dat de ouders een positieve invloed kunnen uitoefenen in het bestrijden van de achterstand van hun kind. Participatie impliceert dat ouders betrokken zijn, maar andersom hoeft dit niet het geval te zijn. In het VVE-waarderingskader zal om deze reden zo veel mogelijk gekeken worden naar de mate van ouderparticipatie. Een van de meest sprekende voorbeelden van het belang van de ouderbetrokkenheid bij VVE is het Abecedarian2 preschool project dat zo n dertig jaar geleden is uitgevoerd. In dit ABC-project werden kinderen uit de experimentele groep (Exp-gr) en uit de controlegroep (Cont-gr) gevolgd tot ze 21 waren. De kinderen uit de Exp-gr werden intensief behandeld vanaf hun geboorte (eigenlijk: vanaf ongeveer 6 maanden) totdat ze 5 jaar werden, en daarna dus niet meer. Toch bleken ze op hun 21e nog significant beter te presteren dan de kinderen uit de Cont-gr. Volgens de onderzoekers komt dat omdat hun ouders (vrijwel allemaal tienermoeders) zélf veel profijt hadden gehad van het ABC-project en daardóór beter voor hun kind zorgden. Desforges en Abouchaar (2003) geven een overzicht van activiteiten die ouders (kunnen) doen om het ontwikkelingsproces van hun kind te bevorderen: Thuis het voorbeeld geven van sociale en educatieve normen en waarden, met betrekking tot persoonlijke vervulling en goed burgerschap 1 Ouders zijn: twee ouders, één ouder, een verzorger, enz. 2 The Abecedarian Study: Early learning, later success D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

4 Contact opnemen met de leidsters van het kind, om de regels, procedures, het curriculum en toetsen van de voor- of vroegschool te leren kennen Bezoeken aan de voor- of vroegschool als er discussiepunten of zorgen naar boven komen Participatie aan schoolactiviteiten Werken in de voor- of vroegschool om de leidsters te ondersteunen (zoals in het voorbereiden van lesmateriaal of toezicht houden bij overblijven of buitenspelen) Deelnemen in een medezeggenschapsraad. Van deze activiteiten wordt een significant positief effect op de prestaties van kinderen gevonden bij de at-home good parenting (eerste twee punten). Ouders helpen de kinderen door het aanbieden van een ondersteunende en stimulerende omgeving, waarin kinderen een sociaal, leergericht zelfbeeld en hoge educatieve aspiraties kunnen opbouwen (Desforges & Abouchaar, 2003). Thuis dienen hiervoor veel verschillende leergerelateerde activiteiten gedaan te worden, zoals; lezen, bibliotheek bezoeken, spelenderwijs letters leren, zingen, rijmen enz. (Kalthoff, 2005). Leseman (2002) geeft aan dat voornamelijk kinderen uit de lage sociaal-economische milieus profijt hebben van programma s met een combinatiemodel, bestaande uit doelen voor kinderen als ook voor ouders. Deze programma s hebben nog steeds hun primaire focus op de kinderen, maar daarnaast zijn ook doelen voor ouders opgesteld. Eigenschappen van deze programma s zijn een intensieve vroege start, kindgerichtheid, een centrumgericht programma gecombineerd met grote ouderparticipatie, educatie voor ouders, geprogrammeerde activiteiten voor thuis en maatregelen voor familiaire steun (zoals, ouders helpen om een baan of geschikte huisvesting te vinden en ouders informeren over gezondheidszorg van kinderen). Barnett (1995) toonde aan dat een dergelijke combinatie inderdaad aantoonbare effecten op lange termijn had (zoals beter schoolprestaties in hogere klassen, minder vroegtijdig schoolverlaters en minder criminaliteit). De VVE-locatie heeft een grote rol in de realisatie hiervan. Leidsters zullen ouders erop dienen te wijzen welke activiteiten zij met hun kinderen kunnen doen en daarnaast ook op een of andere manier zorg dragen dat dit daadwerkelijk gebeurt. Daarnaast is het belangrijk dat ouders zich welkom voelen in een groep en daar ook de mogelijkheid krijgen om te spelen met hun kind(eren) of om ideeën uit te wisselen met de leidsters en andere ouders (van Keulen, 2004). Ouders vormen geen homogene groep: ze hebben verschillende belangen en posities, verschillende sociale en etnische achtergronden, verschillende opvoedings- en communicatiestijlen (de Graaff et al., 2006). Voor de effectiviteit van VVE is aangetoond dat het belangrijk is dat programma s en activiteiten in de VVE-instelling aansluiten bij de normen en waarden, de praktische mogelijkheden en de behoeftes van ouders (van Keulen & Doeleman, 2002). Aan de basis hiervoor staat de pedagogische afstemming tussen ouders en leidsters. Elke ouder is echter verschillend en je kan als leidster niet met iedereen een perfecte afstemming maken. In de praktijk komt het er daarom vooral op neer dat leidsters en ouders van elkaar op de hoogte zijn over wensen en ideeën omtrent de opvoeding en ontwikkeling van kinderen, dat zij dit samen in de gaten houden en de leefwerelden (die van thuis en in de instelling) met elkaar verbinden door veel informatie uit te wisselen (Ligtermoet & Zwetsloot, 2000). Om deze wensen en behoeftes in kaart te brengen is het nodig dat er voorafgaand aan de plaatsing van een kind, informatie wordt ingewonnen bij de ouders. Deze informatie zal zich richten op kenmerken van het kind, de thuissituatie en de achtergrond/ mogelijkheden van de ouders. Kenmerken en achtergronden van ouders zijn belangrijk om een ouderbeleid op te kunnen stellen, waarin duidelijk wordt wat een instelling van de ouders verwacht en ook op welke manier ouders inspraak kunnen hebben in de activiteiten van de instelling (Riksen-Walraven, 2004). D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

5 Bijlage: De werkinstructie voor de inspecteurs van de Onderwijsinspectie B OUDERS B1 Gericht VVE-ouderbeleid Er is een visie met bijbehorende doelen op het gebied van VVE-ouderparticipatie geformuleerd Er wordt inzicht gegeven in de analyse van de ouderpopulatie, zoals taalachtergrond, opleidingsniveau, werkend/niet-werkend en sociaal-economische factoren. Op basis van de analyse van de ouderpopulatie, de wensen en mogelijkheden van de ouders en de eigen doelstellingen is een concreet VVE-ouderbeleid geformuleerd en op schrift gesteld Het beleid wordt in de praktijk ook daadwerkelijk uitgevoerd Op de vroegschool vormt het VVE-ouderbeleid een onderdeel van het ouderbeleid van de basisschool Staat op papier Bevat analyse ouderpopulatie Doelen t.a.v. de ouders in voor/vroegschool B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd Bij de voorschool wordt het ambitieniveau vermeld (volgens het GGD-toetingskader een 2: dan wordt er VVE gegeven) De informatie over het beleid van de voor- resp. de vroegschool omvat het veiligheids-, gezondheids-, pedagogisch en ouderbeleid, de plaatsingsprocedure, frequentie van informatie-uitwisseling en doelstellingen t.a.v. VVE van de betreffende voor- resp. vroegschool Adequaat informeren betekent dat de voor- resp. vroegschool er ook zorg voor dragen dat de informatie ook begrepen wordt door de ouders en dat de boodschap dus is overgekomen Bij centraal geregelde plaatsing worden ouders binnen één maand adequaat geïnformeerd door de voorschool van hun kind Aantoonbaar doordat leidsters/leerkrachten kunnen laten zien dat een bepaalde procedure wordt gevolgd en uit gesprekken met leidsters/leerkrachten, leidinggevenden en eventueel ouders blijkt dit ook Aantoonbaar geïnformeerd Over ambitieniveau voorschool Over doelen t.a.v. de ouders D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

6 B3 Intake Er is een standaard intake formulier waarop aspecten worden ingevuld over onder andere: 1. Samenstelling van het gezin en de plaats van het kind daarin 2. Bijzonderheden van de ontwikkeling 3. Ontwikkelings- en kindkenmerken 4. Gezondheid en (opvallende) gedragskenmerken van het kind 5. De wijze van opvoeden en het stimuleren van de ontwikkeling (rol van beide ouders, tijd voor het kind, eet- en slaapritme, voorlezen, samen spelen, thuistaal, enz.) De intake is face-to-face Standaard intakeformulier Voldoende relevante onderwerpen (tenminste 1 t/m 4) Ingevuld voor elk kind B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen Alle ouders worden door de leidsters/leerkrachten gestimuleerd om thuis VVE-thuisactiviteiten met hun kinderen te doen Ouders krijgen spelmaterialen mee (met instructies of handleidingen) om thuis met hun kind(eren) te gebruiken. Dit materiaal is afgestemd op de mogelijkheden van de ouder. (qua taal, uitvoerbaarheid, wensen, enz.) Ouders worden door de leidsters/leerkrachten geïnformeerd over hoe ze met hun kind(eren) activiteiten kunnen uitvoeren De leidsters/leerkrachten koppelen met ouders en de kinderen terug of en hoe de activiteiten thuis zijn uitgevoerd. Voldoende ouders voeren thuis activiteiten uit, zoals bedoeld in de oudercomponent van het VVEprogramma (minimaal 60%) Alle ouders worden gestimuleerd thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen Krijgen adequaat materiaal en informatie mee minimaal 60% doet het ook D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com

7 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool/vroegschool De voor- en vroegschool organiseren voldoende relevante ouderactiviteiten, zoals informatiebijeenkomsten over VVE, themabijeenkomsten, inloopuren, koffieochtenden en stimuleren de ouders om hieraan deel te nemen. De ouders worden gestimuleerd om (elke dag) bij het brengen van hun kind activiteiten te doen met hun eigen kind Er is een aanbod van activiteiten die ouders bij binnenkomst met hun kinderen kunnen doen Leidsters/leerkrachten houden informeel korte gesprekken met de ouders over hun kinderen bij het brengen en halen Voldoende ouders (minimaal 60%) participeren in de activiteiten Regelmatig ouderactiviteiten Voldoende ouders nemen deel (60%) B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind Er is tenminste 3 keer in de peuter- en de kleuterperiode een oudergesprek op uitnodiging van de voor- resp. vroegschool, waarin ouders worden geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind Tijdens de oudergesprekken worden toetsresultaten en observatiegegevens bekeken en besproken Bij zorgpunten worden ouders direct geïnformeerd over hun kind en zijn er regelmatig gesprekken om de voortgang te bespreken Voldoende, o.a. over toets- en observatiegegevens Periodiek informeren (minimaal 3x : doorgaans na de wenperiode, bij 3 resp. 5 jaar en bij overgang naar de basisschool c.q. groep 3) B7 Rekening houden met de thuistaal De leidsters/leerkrachten weten welke taal ouders thuis spreken Informatie over de ontwikkeling van het kind, VVE-activiteiten en over de instelling kunnen vertaald worden in de thuistaal, wanneer ouders geen Nederlands spreken en lezen Wanneer nodig kan een tolk worden ingezet (bijvoorbeeld tijdens oudergesprekken) Er wordt ouders ondersteuning geboden in het aanleren van de Nederlandse taal (woordenlijsten in verschillende talen, kleine taalopdrachtjes of bijscholing) LET OP: deze indicator is facultatief. Hij wordt beoordeeld als er op gemeentelijk niveau afspraken over zijn (zowel positief over het belang van de thuistaal, als negatief over dat er alleen in het Nederlands gecommuniceerd moet worden). Weten welke taal thuis gesproken wordt Belangrijke schriftelijk informatie in thuistaal (als dat nodig is) D. van Dongen advies en ondersteuning dvdongenadvies@gmail.com