ACTUA IN DE LESSEN AA. Toon Steenssens

Transcriptie

1 ACTUA IN DE LESSEN AA Toon Steenssens

2 Inhoudsopgave: Microteaching: Landschapselementen... 2 Artikel:... 2 Leerplandoelstelling:... 3 Verwijzing naar de les:... 3 Demoles: Reliëf... 4 Artikel:... 4 Leerplandoelstelling:... 5 Verwijzing naar de les:... 5 Initiatiestage 1: factoren weer & klimaat... 6 Artikel:... 6 Leerplandoelstelling:... 8 Verwijzing naar de les:... 8 Initiatiestage 2: Plantagelandbouw... 9 Artikel:... 9 Analyse van artikel:

3 Microteaching: Landschapselementen Artikel: Kaarten op tafel: wie wijst astronauten op Mars de weg? di 31/05/ :59 Alexander Verstraete Ontwerp een kaart vol nuttige aanwijzingen die de eerste astronauten op Mars kan helpen te overleven. Dat is het opzet van een wedstrijd van de International Cartographic Association gericht op studenten, cartografen en grafisch kunstenaars. De jaren Dat is de timing die NASA vooropstelt om bemande missies naar Mars te sturen. Of dit ook lukt, is lang niet zeker. Hoe dan ook zullen astronauten die voet aan de grond op de Rode Planeet zetten nood hebben aan gedetailleerde kaarten die hen informatie over hun omgeving verschaffen en die hopelijk ook aanwijzingen bevatten die hun kansen op overleven vergroten. De International Cartographic Association schrijft daarom een wedstrijd uit om precies zulke kaarten te ontwerpen. Wie zich geroepen voelt, hoeft niet van nul te beginnen. Vorig jaar hebben wetenschappers 47 mogelijke landingszones op Mars aangeduid. Daarbij gaat het om cirkels met een diameter van tweehonderd kilometer die in theorie ideaal zijn om een ruimteschip op te laten landen. Deelnemers moeten een van deze zones uitkiezen en in detail uitwerken. Ze kunnen daarvoor een beroep doen op foto's in hoge resolutie van het oppervlak en van gratis software om kaarten te maken. Het is de bedoeling dat ze alles aanduiden dat astronauten mogelijk van pas kan komen, zoals plaatsen om een kamp te bouwen, energie op te wekken, serres op te richten, onderzoek uit te voeren en zo meer. Een belangrijke factor waarmee creatieve geesten rekening moeten houden, is het feit dat de astronauten van de jaren 2030 deze kaarten zullen lezen via technologie die nu nog niet bestaat. 2

4 Met de wedstrijd richt de International Cartographic Association zich in de eerste plaats tot studenten, cartografen en grafisch kunstenaars. Nationaliteit is van geen belang. De deadline is vastgelegd op 1 september. -Geraadpleegd 31/05/2016 Leerplandoelstelling: Situering in het leerplan: VVKSO, Leerplan aardrijkskunde 1e graad, Brussel, September 2008, D/2008/7841/038. Thema: 4.3 Landschap en kaart. Leerplandoel: 1) Op het terrein en op foto s elementen van het landschap waarnemen, beschrijven en rubriceren in natuurlijke en menselijke elementen. 2) De op het terrein en op foto s waargenomen landschapselementen achtereenvolgens kunnen aanwijzen op schuine luchtfoto, orthofoto, plattegrond en topografische kaart. Verwijzing naar de les: Dit artikel is een leuke aanvulling bij mijn microteaching. In de les leerden de leerlingen landschapselementen herkennen en benoemen. De landschapselementen worden ingedeeld in twee categorieën: menselijke en natuurlijke landschapselementen. Het belang van de verschillende landschapselementen bij het maken van een kaart, kan niet genoeg benadrukt worden. Een kaart is gebaseerd op landschapselementen. In dit artikel vertelt men over een wedstrijd, waarbij mensen verschillende delen van Mars in kaart moeten proberen brengen, dit aan de hand van verschillende landschapselementen op de planeet Mars. Het is belangrijk dat de astronauten zich kunnen oriënteren wanneer ze op Mars aankomen. Daarom lijkt het mij een leuk idee om aan de leerlingen te vragen op basis van welke landschapselementen zij een kaart van Mars zouden maken. Uiteraard kunnen dit enkel natuurlijke landschapselementen zijn. 3

5 Demoles: Reliëf Artikel: Tientallen doden door modderstromen in Sri Lanka AP wo 18/05/ :26 Jos De Greef In het Zuid-Aziatische land Sri Lanka zijn tientallen mensen bedolven door modderstromen na hevige regenval. Meer dan 200 families zijn nog vermist. Het noodweer zou nu ook voorttrekken in de richting van de miljoenenstad Chennai (vroeger Madras) in India. Al dagenlang wordt Sri Lanka getroffen door hevige regenval. Daarbij zijn al zeker 32 mensen gedood. Nu heeft een enorme modderstroom drie dorpen bedolven in het district Kegalle in het centrale bergland ten oosten van de hoofdstad Colombo. AP Het Rode Kruis vreest dat meer dan 200 families bedolven zijn door de modder en het puin. Tot nu toe zijn 13 lichamen gevonden, maar er zijn ook meer dan 150 mensen levend van onder het puin gehaald. Het leger is ter plaatse om gewonden te helpen. Ook elders in Sri Lanka is zware schade toegebracht. Ongeveer mensen zijn op de vlucht voor het water en hebben hun huis moeten verlaten. Vissers wordt aangeraden om niet op zee te gaan. Het noodweer beweegt zich intussen over zee in de richting van de Indiase deelstaat Tamil Nadu. Onder meer de grote stad Chennai (vroeger bekend als Madras) ligt op het spoor van de storm. Vorig jaar zijn in Tamil Nadu al meer dan 280 mensen gedood bij overstromingen. Die waren toen het gevolg van wat wordt omgeschreven als de hevigste regenval in meer dan een eeuw. Indiase experten wijten dat aan de klimaatwijziging. 4

6 India en Sri Lanka werden eind 2004 al getroffen door de hevige tsunami die in het hele gebied van de Indische Oceaan honderdduizenden mensenlevens heeft gekost. Het heeft een decennium geduurd om de schade daarvan te herstellen. -Geraadpleegd 23/05/2016 Leerplandoelstelling: Situering in het leerplan: VVKSO, Leerplan aardrijkskunde 1e graad, Brussel, September 2008, D/2008/7841/038. Thema: 4.4 Reliëf. Leerplandoel: 1) Op het terrein en op foto s het reliëf waarnemen en beschrijven door middel van kenmerken van de 3 visuele reliëfelementen. 2) Op het terrein en/of op foto en vanuit de richting van afstromend water hoogteverschillen en hellingsvlakken onder- scheiden. Verwijzing naar de les: In het artikel spreekt men over modderstromen die alles slopen wat ze op hun weg tegenkomen. Deze modderstromen zijn vaak het gevolg van een hevige regenval in combinatie met een reliëfrijk gebied. De leerlingen kunnen hellingsvlakken herkennen door te kijken naar de richting van het afstromende water. In het artikel zelf wordt niet gesproken over het belang van het reliëf in deze modderstromen. Daarom zou het interessant zijn om de leerlingen zelf te laten uitzoeken wat de twee belangrijkste oorzaken van een modderstroom zijn. De kracht van een modderstroom is vaak afhankelijk van de steiltegraad van de helling, zo kunnen de leerlingen het reliëf makkelijk determineren. 5

7 Initiatiestage 1: factoren weer & klimaat Artikel: Het leven zoals het wordt: pompen of verzuipen De Morgen, Za. 04 Jun. 2016, Pagina 10 Parijs verzuipt zodanig dat het presidentieel paleis een evacuatieplan heeft. Ondertussen vallen ook in Duitsland doden door de hevige regenval en slikken we hier in een halve dag de hoeveelheid regen die normaal in een hele maand valt. Is dit de klimaatverstoring? Is deze hevige regenval uitzonderlijk? Ja. In Noord-Frankrijk is in zes dagen twee tot drie keer meer regen gevallen dan tijdens een volledige maand. "Zeldzaam. Die hevige regenval en de Seine die overstroomt zijn fenomenen die maar eens in de vijftig tot honderd jaar voorkomen", zegt de Franse meteoroloog Etienne Kapikian daarover tegen Le Monde. Delen van Frankrijk en Duitsland kregen in 24 uur tijd de gemiddelde regenval van zes weken te slikken. In Nederland werd 100 liter per vierkante meter regenval gemeten en bij ons 60. Op 30 mei viel er in Ukkel 35,7 mm neerslag, meer dan de helft van wat gemiddeld in mei valt, wat eveneens uitzonderlijk is. Zo'n extreme regenval komt nog voor. In 1910 liep de Seine nog heviger over en in juni zijn er in onze streken wel vaker extreme buien en zelfs hagel. In augustus 1996 en september 1998 viel bij ons dezelfde hoeveelheid water uit de lucht. "Maar wat dit keer uitzonderlijk is, is dat het zo lang duurt. Dit houdt nu al meer dan een week aan", zegt weerman Frank Deboosere. En de voorspellingen laten zien dat het nog niet meteen voorbij is. Wat is de meteorologische verklaring? Een 'omegablokkade'. "Doorgaans komt in de zomer warme, zuiderse lucht uit Frankrijk richting onze contreien, wat vaak uit de hand loopt en zomeronweer met felle buien oplevert bij ons", zegt Jill Peeters. "Nu zitten we al dagen met een raar, geblokkeerd weerpatroon waarbij die warme lucht uit het zuiden een boogje maakt rond onze regio, waar een lagedrukgebied boven hangt, richting het noorden. Daardoor hebben ze in Zweden, Denemarken en Noorwegen nu prachtig zomerweer. En daardoor komt nu niet via het zuidwesten zoals gewoonlijk maar via het noordoosten, 6

8 vanuit Duitsland dus, warme vochtige lucht tot hier. Het gebeurt maar zelden dat zo'n blokkade zo lang aanhoudt", aldus nog de weervrouw. Is dit nu de verstoring van het klimaat? "Het is waarschijnlijk dat de opwarming meespeelt, maar dat kun je over één weergebeurtenis niet met zekerheid zeggen in zo'n korte tijd. Die analyse neemt minstens anderhalf jaar in beslag", zegt klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele (UCL). "Maar de vraag 'Is dit nu de klimaatverandering?' is een beetje naast de kwestie geworden. De klimaatverandering is een feit, we zitten er middenin. Daar is geen enkele discussie meer over en dat proces beïnvloedt hoe dan ook het weer. Wat we zeker zijn, is dat voor iedere graad opwarming, er zo'n 7 procent meer waterdamp in de atmosfeer zit, wat tot vaker heviger regenval leidt." Enkele dingen vallen alvast erg op. Het is een zeer warm jaar en warmer weer betekent meer vocht in de lucht. "Sinds het begin van de eeuw zijn dit soort hevige, korte hoosbuien, waarbij op korte tijd erg veel regen valt, steeds frequenter geworden in België en in de buurlanden", zegt Deboosere. Naarmate we meer CO2 zijn gaan uitstoten, wordt het duidelijk steeds natter. "Tussen 1906 en 2006 zijn de winters 26 procent en de lentes 21 procent natter geworden en die evolutie zal zich altijd maar verder zetten", stelt Jill Peeters. "Typisch en voorspeld door het VN-klimaatpanel is dat er vooral veel meer erg hevige regenval is. Hier zullen we meer en meer aan moeten wennen." Wat Peeters ook opvalt, is het verband met de vertragende straalstroom, de zeer sterke wind die van west naar oost tegen hoge snelheden door de atmosfeer kronkelt en steeds weer nieuwe weerpatronen bepaalt. "Tot nu wijst alle onderzoek erop dat de straalstroom steeds trager gaat omdat de polen sneller opwarmen dan de evenaar. Het is al bewezen dat er een verband is met meer extreme sneeuwval en regenval in de VS. Het verband is nog niet één op één hardgemaakt, maar het is wel heel typisch voor die tragere straalstroom dat we veel langer in een geblokkeerd weerpatroon blijven hangen." Is dit het 'nieuwe normaal'? Omdat het CO2-niveau ongezien hoog is en ongezien snel stijgt, is er de komende jaren hoe dan ook meer en meer van dit soort weer te verwachten. Het gaat vaker en harder regenen in de winter en in de zomer neemt de intensiteit van extreme regenbuien toe. Ook hagel en onweer worden heviger en de hagelstenen worden groter. "Het is pompen of verzuipen, we zullen ons moeten aanpassen", zegt Deboosere. Uit onderzoek blijkt dat Europa tussen nu en 2050 aankijkt tegen twee keer zoveel van dit soort periodes van hevige regenval. Naast de klimaatverstoring op zich is de oorzaak voor steeds meer schade een gebrekkige ruimtelijke orde, zo benadrukt Jeroen Aerts, directeur bij het Instituut voor Milieustudies in Amsterdam. "Te veel mensen leven in risicogebieden. Enkel met langetermijnplanning bij infrastructuurwerken die daar rekening mee houden kunnen we de schade beperken." BARBARA DEBUSSCHERE 7

9 -Geraadpleegd 08/06/2016 Leerplandoelstelling: Situering in het leerplan: VVKSO, Leerplan aardrijkskunde 1e graad, Brussel, September 2008, D/2008/7841/038. Thema: 4.6 Klimaat en vegetatie. Leerplandoel: 5) Voor enkele factoren eenvoudig uitleggen hoe ze het weer en het klimaat beïnvloeden. Verwijzing naar de les: Dit artikel is zeer interessant omdat het enorm actueel is. Dit artikel sluit heel dicht aan bij de leefwereld van de leerlingen, omdat er bij hen thuis misschien wel wateroverlast is. Als dit niet het geval is zullen ze er waarschijnlijk wel al over gehoord hebben in het nieuws. Het artikel sluit perfect aan bij de les, die gaat over de factoren van weer en klimaat. Dit weer is namelijk een voorproefje voor ons nieuw klimaat, al moeten we wel kunnen relativeren. Het artikel kan de leerlingen helpen inzicht te geven in de factoren die weer en klimaat beïnvloeden. 8

10 Initiatiestage 2: Plantagelandbouw Artikel: Fair trade verliest bekendheid bij Belg Belga do 28/08/ :22 Belga, Esther Sevens De bekendheid en het begrip van fair trade is in 2013 licht gedaald. Dat blijkt uit een opiniepeiling van het Trade for Development Centre. 85 procent van de Belgen geeft aan het begrip fair trade te kennen, tegenover 90 procent in Een op de twee Belgen heeft het voorbije jaar een fairtradeproduct gekocht. 85 procent van de Belgen geeft aan al van fair trade te hebben gehoord, tegenover 90 procent in Oxfam en Max Havelaar blijven de bekendste organisaties uit de sector. Vandaag werd bekend dat Max Havelaar zijn naam verandert naar Fairtrade Belgium, omdat volgens hen "hun naam te veel met het koffiemerk wordt geassocieerd". De ondervraagde personen kunnen gemiddeld 3,3 fairtradeproducten opnoemen. Cacao/chocolade en bananen blijven de belangrijkste producten die met fair trade worden geassocieerd. Fair trade heeft een goed imago en behaalt een gemiddelde score van 7,2 op 10. Het zijn voornamelijk vrouwen en oudere personen die een positief beeld hebben van eerlijke handel. Vlamingen kopen fairtradeproducten vaker in gespecialiseerde fairtradewinkels, terwijl Franstaligen ze vooral in de supermarkt kopen. Hoewel het aanbod eerlijke producten steeds groter wordt, houdt de top drie van de meest verkochte eerlijke producten stand: 60 procent kocht koffie, 50 procent fruit en 47 procent chocolade. Belgen zijn bereid om gemiddeld 15 procent meer te betalen voor een fairtradeproduct dan voor hetzelfde product zonder eerlijke certificatie. 9

11 -Geraadpleegd 07/06/2016 Analyse van artikel: 1) Leervraag en leerplandoel: Thema: 4.4 Verschillen tussen agrarische regio s. Leerplandoel: 2.2 De verticale en horizontale relaties herkennen in een landbouwlandschap. De landbouwactiviteit verklaren vanuit de kenmerken van het natuurlijk milieu en de menselijke omstandigheden (zoals bevolkingsdichtheid, levenswijze). 6 (U) Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden nagaan. Leervraag: Hoe komt het dat mensen fair trade minder goed kennen en wat kunnen we doen om dit te veranderen? 2) Situering regio/streek: 10

12 Het gebied waar aan plantagelandbouw gedaan wordt is op deze kaart weergeven met roze vierkantjes of roze vlakken. De enquête is afgenomen in België, op deze kaart aangeduid met een rode cirkel. 3) Samenvatting hoofdgedachten: Fair trade verliest zijn bekendheid bij de mensen en dat is een probleem. Fair trade koopt producten van kleine boeren tegen een eerlijke prijs. De kleine boeren hebben het moeilijk om te concurreren met de plantagelandbouw van internationals. Het doel van fair trade is de mensen aan het denken zetten over de problematiek en producten laten kopen die aan een eerlijke prijs ingekocht werden. We moeten ervoor zorgen dat fair trade zijn naambekendheid niet verliest, anders gaan kleine boeren hieronder lijden. Hoe minder mensen fair trade mensen, hoe minder mensen fair trade producten kopen. Er moeten dus nieuwe acties ondernomen worden. 4) Structuurschema: 5) Antwoord op de leervraag: Het artikel sluit uitstekend aan bij: 6 (U) Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden nagaan. 11

13 Dit leerplandoel is uitbreiding, maar toch vind ik dat er de nodige aandacht aan besteed mag worden. Dan heb ik het natuurlijk vooral over de relatie tussen plantagelandbouw en de sociale omstandigheden. Aardrijkskunde houdt ook in de problematiek in de wereld proberen begrijpen en nadenken over een al dan niet mogelijke oplossing. In de les zelf werd de relatie tussen beide factoren weliswaar beperkt besproken. Er werd gevraagd naar de verschillende fair trade organisaties, maar wat de fair trade organisaties precies doen lieten we in deze les even links liggen. Daarom kan je in de les met dit artikel verder bouwen op wat die organisaties expliciet kunnen ondernemen om aan hun bekendheid te werken. In het artikel is perfect op het niveau van de leerlingen, niet te uitgebreid en bijna geen moeilijke woorden. Verder is het voor velen leuk om resultaten van een enquête te bekijken. Naast de positieve zaken van dit artikel is er ook kritiek op het artikel. Je kan de mindere mate van uitgebreidheid ook als negatieve zaak aan dit artikel toeschrijven. De resultaten van de enquête worden niet allemaal gegeven wat het artikel vrij kort maakt. Tevens wordt er niets gezegd over het belang van fair trade organisaties, wat nochtans in dit artikel van toepassing zou moeten zijn. Als ik het artikel lees heb ik wel enkele vragen over hoe de enquête was opgesteld en hoe de enquête werd afgenomen. 6) Didactische integratie: Ik zou het artikel als aanvulling gebruiken bij het deel van de les over de sociale gevolgen van plantagelandbouw. De gevolgen van plantagelandbouw op sociaal vlak zijn een probleem en de leerlingen horen dat te weten. Je kan de leerlingen niet verplichten om fair trade producten te kopen, maar je kan wel proberen er ze toe aan te zetten. Het is belangrijk dat de leerlingen inzicht krijgen in de gang van zaken i.v.m. deze problematiek. Mijn opdracht zou eruit bestaan om leerlingen zelf eens te bevragen over de werking van een fair trade organisatie. Zijn de percentages uit het artikel ook van toepassing in de klas? Daarna zou ik de leerlingen laten brainstormen over wat het probleem is als fair trade organisaties hun bekendheid zouden verliezen. Om af te sluiten zou ik de leerlingen in groepjes onderverdelen en hen de opdracht geven een actie te zoeken om een zelfgekozen fair trade organisatie te helpen met bekendheid te verwerven. Deze acties zouden ze dan de volgende les kort voorgesteld worden in de vorm van een presentatie. Ze vertellen niet alleen over hun zelf gevonden actie, maar ook over hun zelf gekozen fair trade organisatie. 12