6.2 Doelstelling mastertrack Gedrag & Gezondheid

Transcriptie

1 Master Psychologie 6. Track Gedrag & Gezondheid 6.1 Doelgroep, toelatingseisen, selectie De track Gedrag & Gezondheid is bedoeld voor studenten die zich willen specialiseren in (het veranderen van) gedrag dat met gezondheid te maken heeft. De focus ligt hierbij op de uiteenlopende psychologische processen die van invloed zijn op gezonde en ongezonde gedragingen. Onder deze gedragingen vallen eten, sporten, roken en alcoholgebruik, maar bijvoorbeeld ook handelingen op het werk, in het verkeer en in een medische setting, zoals het (niet) opvolgen van doktersvoorschriften en besluiten om wel of geen behandeling te ondergaan. De track is toegankelijk voor studenten van alle specialisaties, die recentelijk en binnen vier jaar een bachelor Psychologie hebben afgerond. Vanwege het intensieve programma en het beperkte aantal afstudeerplaatsen worden jaarlijks maximaal dertig studenten toegelaten. Zonodig vindt er selectie plaats op basis van inhoudelijke voorkennis, studieresultaten en motivatie. Het tempo ligt hoog en omdat alle vakken op elkaar aansluiten is er geen mogelijkheid tot uitloop. Het programma is dan ook alleen haalbaar voor studenten die fulltime beschikbaar zijn. Om per september 2011 met deze mastertrack te starten moet vóór 1 juni 2011 een toelatingsverzoek zijn ontvangen door de selectiecommissie. Meer informatie en het aanmeldingsformulier zijn beschikbaar via msc-gedrag-en-gezondheid of via de coördinatoren van de mastertrack: gedragengezondheid@uva.nl / mw. dr. Aafje Brandt en mw. dr. Yaël de Liver 6.2 Doelstelling mastertrack Gedrag & Gezondheid De track Gedrag & Gezondheid is enerzijds een brede masterspecialisatie omdat het kennis combineert uit verschillende deelgebieden van de psychologie, zoals sociale-, ontwikkelings-, en arbeids- en organisatiepsychologie. Anderzijds is de track juist specialistisch, omdat al deze kennis wordt ingezet voor het begrijpen en beïnvloeden van gezondheidsgedrag. Een belangrijk doel van het onderwijs is dan ook het relateren van psychologische processen zoals waarneming, gedachten, motivatie, automaticiteit en sociale invloeden aan gezond en ongezond gedrag en lichamelijke ziekte. De mastertrack onderscheidt zich van andere tracks doordat studenten worden opgeleid tot deskundige op het gebied van (on-)gezondheidsgedrag en het veranderen daarvan. Als deskundige vorm je daarmee een schakel tussen fundamentele wetenschappelijk inzichten enerzijds en toepassingen in de praktijk van gezondheidsbevordering en gedragsverandering anderzijds. Je leert praktijkproblemen op het gebied van ongezond gedrag te analyseren en de achterliggende determinanten van het gedrag te bepalen door middel van onderzoek. Daarnaast leer je mogelijke manieren om het gedrag te beïnvloeden aan de hand van onderbouwde interventies. De wetenschappelijke onderbouwing van je ideeën en oplossingen is daarbij essentieel. Hoewel het onderwijs en de opdrachten specifiek zijn gericht op gezondheidsgedrag kun je de opgedane kennis en vaardigheden ook heel goed gebruiken voor werkzaamheden op andere terreinen van gedrag(sverandering) zoals duurzaamheid en veiligheid. Specifiek aan deze track is verder dat je kennis maakt met inzichten uit verschillende richtingen van de psychologie. Het accent ligt daarbij op (cognitieve) sociaalpsychologische processen, maar je verdiept je ook in inzichten uit de ontwikkelingspsychologie, arbeidspsychologie en in beperkte mate de medische- en neuropsychologie. Hierbij is er ook ruimte voor verdieping van kennis over een persoonlijk interessegebied. Ben je bijvoorbeeld specifiek geïnteresseerd in een bepaald gezondheidsgedrag (zoals het verwerken van risico-informatie bij besluitvorming) of een bepaalde doelgroep (zoals Surinamers in Nederland) dan heb je op verschillende momenten in het curriculum de mogelijkheid om je kennis hierover te vergroten. 333

2 Master Psychologie Naast een uitgebreide wetenschappelijke verdieping in de determinanten van (on-)gezond gedrag is er veel aandacht voor het doen van verschillende vormen van onderzoek aan de hand van bijvoorbeeld focusgroepen, surveys en reactietijdenmetingen. Dit onderzoek is er soms op gericht om verbanden tussen gedrag en psychologische factoren op te sporen, en soms om het proces of de effectiviteit van een interventie te onderzoeken. Een ander zwaartepunt ligt bij de verschillende stappen van het opzetten van interventies gericht op het beïnvloeden van gezondheidsgedrag. Hoe bepaal je bijvoorbeeld wat de redenen zijn dat Marokkaanse vrouwen in Nederland veel vaker overgewicht hebben dan autochtone Nederlandse vrouwen? Hoe stel je vervolgens een interventie op die juist díe oorzaken aanpakt, en hoe bereik je deze moeilijk benaderbare bevolkingsgroep? Hoe stel je tot slot vast of je interventie effectief is geweest? Het onderwijs wordt verzorgd door experts uit verschillende deelgebieden van de psychologie en door collega s uit het werkveld van gezondheidsonderzoek, voorlichting en beïnvloeding. 6.3 Beroepsmogelijkheden Voorbeelden van werkzaamheden voor studenten die de track Gedrag & Gezondheid hebben afgerond zijn: Het opzetten van campagnes/projecten bij de GGD, om gezond gedrag te bevorderen via bijvoorbeeld scholen of lokale gemeenschappen. Onderzoek doen in een ziekenhuis naar arts-patientcommunicatie bij keuze over medische behandelingen voor bijvoorbeeld een hernia of borstkanker. Onderzoek doen bij Jellinek/Arkin, instelling voor verslavingszorg en geestelijke gezondheidszorg. Het opzetten van interventies voor ontwikkelingsorganisaties om jongeren in ontwikkelingslanden voor te lichten over de risico s van onbeschermde seks. 6.4 Inrichting mastertrack Gedrag & Gezondheid De mastertrack Gedrag en Gezondheid bestaat uit een intensieve combinatie van kennis- en vaardighedenonderwijs. Naast de kleinschalige hoorcolleges zijn er werkcolleges, waarbij veel wordt gewerkt met probleemgestuurde opdrachten. Deze opdrachten hangen samen met de beroepspraktijk van onderzoek naar en beïnvloeding van gezondheidsgedrag. Het onderwijsprogramma van de mastertrack Gedrag & Gezondheid bestaat uit twee fasen. In de eerste fase, van begin september 2011 tot eind december 2011 vindt het cursorisch onderwijs plaats. De tweede fase, van februari tot en met juli 2012 bestaat uit de (externe) afstudeeropdracht. Meer informatie over de afstudeeropdracht vind je hieronder, bij Inrichting mastertrack Gedrag & Gezondheid Het cursorisch onderwijs in de mastertrack Gedrag & Gezondheid bestaat uit vijf vakken die op elkaar zijn afgestemd. Gedurende vier blokken van elk 2 tot 5 weken volg je steeds fulltime één vak. Het vijfde vak, Onderzoeksmethoden Gezondheidsgedrag, loopt het hele eerste semester en sluit inhoudelijk steeds aan bij het vak dat je op dat moment volgt. In onderstaande tabel staat een overzicht van alle vakken. Een uitgebreide beschrijving per vak vind je onder hoofdstuk 11 bij de cursusbeschrijvingen. Aangezien de onderdelen van de track Gedrag en Gezondheid op elkaar zijn afgestemd, zijn ze allemaal verplicht en alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot deze track. 334

3 Master Psychologie Code Onderdeel Specificatie MS43 Modellen van gezondheidsgedrag (6 ec) Kennismaking met belangrijke theorieën op gebied van (on-)gezond gedrag en de verandering daarvan. Speciale aandacht voor automatische vs. gecontroleerde processen, risicoperceptie en emoties. Aandacht voor alcohol- en drugsgebruik. MS44 Zelfregulatie bij gezondheidsgedrag (6 ec) Kennis van motivatie, doelen en gewoontegedrag. Centrale vraag is hoe mensen hun eigen (on-)gezonde gedrag wel en niet beïnvloeden. MS45 MS46 MS41 Sociale invloeden bij gezondheidsgedrag (3 ec) Literatuuropdracht gezondheidsgedrag (3 ec) Onderzoeksmethoden gezondheidsgedrag (6 ec) Invloed van de sociale omgeving in de breedste zin van het woord: hoe en wanneer beïnvloeden (oordelen van) vrienden, familie, artsen, en (nieuwe) media gezondheidsgedrag? Speciale aandacht voor verschillende doelgroepen, zoals jongeren en allochtonen. Ruimte om je, onder begeleiding, te verdiepen in een gezondheidsprobleem naar keuze. Kwantitatieve en kwalitatieve methoden voor onderzoek naar gezond en ongezond gedrag. Speciale aandacht voor onderzoek in de beroepspraktijk Afstudeeropdracht mastertrack Gedrag & Gezondheid Een belangrijk deel van het onderwijsprogramma is de afstudeeropdracht. Deze beslaat 36 ec en wordt uitgevoerd van januari t/m juli De kern van de afstudeeropdracht wordt gevormd door stagewerkzaamheden en het zelfstandig opzetten en uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek in de praktijk Deze afstudeeropdracht voer je uit bij - of in samenwerking met - externe organisaties en bedrijven zoals overheidsinstellingen (bv. GGD), onderzoeksbureaus (bv. Trimbos, NIVEL) en voorlichtingsorganisaties (bv. Jellinek/Arkin, Rutgers/Nisso, STAP). Het afstudeertraject bestaat uit een collectieve stagevoorbereiding, een individueel traject van stage en these, en collectieve stagebijeenkomsten.bij de afstudeeropdracht ligt de nadruk op het zelfstandig (onder begeleiding) opzetten en uitvoeren van een onderzoek naar een psychologische vraagstelling van toegepaste of fundamentele aard. Dit kan zijn een onderzoek naar determinanten van een bepaald gezondheidsgedrag, maar bijvoorbeeld ook een studie naar de effectiviteit van een interventie. Het uitgangspunt is dat de volledige empirische cyclus wordt doorlopen. Dit houdt in dat je zelfstandig het onderzoek opzet (inclusief het onderzoeksdesign), de gegevens verzamelt en analyseert en een onderzoeksrapport schrijft. De te kiezen onderzoeksmethode is daarbij afhankelijk van het onderwerp: vragenlijstonderzoek, computertaken of kwalitatief onderzoek (zoals interviews) behoren tot de mogelijkheden. Naast het opzetten en uitvoeren van je eigen onderzoek verricht je tijdens de afstudeeropdracht ook stagewerkzaamheden. Hieronder vallen alle werkzaamheden die passen binnen het brede werkveld van een afgestudeerd psycholoog op het gebied van gezondheid en gedrag. Het kan hierbij gaan om werk ter voorbereiding of in aanvulling op je eigen onderzoek (bv. een uitgebreide literatuurstudie, het organiseren van focusgroepen). Maar ook andere werkzaamheden op het gebied van voorlichting, interventies, begeleiding of beleid zijn mogelijk. Het is van belang dat het om werk op academisch denk- en werkniveau gaat. 335

4 Master Psychologie Stagewerkzaamheden binnen het werkveld van Gedrag en Gezondheid bestaan, naast onderzoek, overwegend uit (onderdelen van) het voorbereiden, opzetten, uitvoeren en/ of evalueren van gezondheidsbevorderende interventies. Om hier goed voorbereid aan te beginnen worden de eerste weken van de afstudeerfase besteed aan collectieve bijeenkomsten gericht op het vergaren van specifieke kennis en vaardigheden op het gebied van interventies en gezondheidsbevordering. Zie voor meer informatie bij het onderdeel Gezondheidsbevordering en Interventies In principe worden het afstudeeronderzoek (de masterthese) en stage gecombineerd tot één groot project bij één instantie (36 ec, incl. de collectieve onderdelen, waarbij de masterthese minimaal 18 ec beslaat). In overleg is het ook mogelijk om twee afzonderlijke projecten uit te voeren. De begeleiding vindt plaats door een docent verbonden aan de mastertrack G&G en in de meeste gevallen een externe begeleider verbonden aan de externe organisatie. Indien er sprake is van een externe begeleider, maken interne en externe begeleider vooraf afspraken over de totstandkoming van de beoordeling van het traject. Het eindproduct van de afstudeeropdracht bestaat uit een onderzoeksrapport en een presentatie van de onderzoeksbevindingen. Het onderzoeksrapport wordt in principe geschreven in de vorm van een wetenschappelijk artikel, geschikt voor publicatie in een psychologisch tijdschrift, eventueel met bijlagen. Als student of begeleider hiervan wil afwijken dient dit eerst te worden besproken met de coördinatoren van de track. Als onderdeel van het afstudeeronderzoek vinden thesebijeenkomsten plaats (1 ec. Tijdens deze bijeenkomsten wordt met medestudenten het eigen onderzoek in detail besproken en wordt gediscussieerd over mogelijke oplossingen voor voorkomende problemen. De thesebijeenkomsten zijn verplicht (zie de moduleomschrijving voor meer informatie). Tot slot dienen studenten voor hun masterthese 10 colloquiumpunten te verzamelen middels het bijwonen van lezingen en symposia. Nadere inlichtingen: Mw. dr. Yaël de Liver en mw. dr. Aafje Brandt. Telefoon:

5 Gezondheidsbevordering en Interventies Punten 6 ec Tentamencode MS47 SIS-code 7204MS47XY Plaats in het rooster Semester 1, Blok 2; semester 2, blok 1 (deels) Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie XX) Aantal deelnemers max. 30 Docent Dr. Madelon van Hooff, dr. Aafje Brandt (coördinator) en gast docenten Inlichtingen Dr. Aafje Brandt (coördinator), gedragengezondheid@uva.nl Inhoud In dit onderdeel van de afstudeeropdracht gaat het om het verwerven van kennis en praktische vaardigheden op het gebied van interventies die gezond gedrag bevorderen. De rode draad wordt gevormd door een intensieve praktijkopdracht die als voorbereiding dient op de individuele praktijkstage. Studenten doorlopen in kleine groepjes de verschillende stappen van het opzetten en evalueren van een gezondheidsbevorderende interventie. De opdrachten voor deze interventie sluiten aan bij de onderwerpen en processen die in de stage verder worden uitgediept. In de colleges wordt ingegaan op theorie, onderzoek en praktijk van het veranderen van (on-) gezondheidsgedrag door middel van gezondheidsbevorderende interventies. We nemen verschillende procesmodellen en benaderingen voor het opzetten van gezondheidsbevorderende interventies onder de loep, waarbij de nadruk ligt op het veelgebruikte Intervention Mapping. We gaan in op de verschillende stappen voor het opzetten, uitvoeren en evalueren van interventies, en vormen een theoretisch kader dat we omzetten in een praktische interventie. Te denken valt aan een voorlichtingsfolder, een film, een onderwijspakket voor scholen, beleidsmaatregelen, individuele begeleiding, computergestuurde begeleiding, etcetera. Naast de praktische opzet van de interventie is er aandacht voor evaluatiestrategieën. Hoe onderzoek je of de interventie werkt? In de praktijk stuit een (quasi-)experimentele onderzoeksopzet vaak op ethische of praktische bezwaren. Hoe kun je dan toch iets zeggen over het effect van de interventie? Ook wordt ingegaan op de implementatie en verspreiding van interventies in een bredere setting. Tot slot wordt een aantal specifieke interventietechnieken besproken. Er zijn gastcolleges van experts waarin zij vertellen hoe het opzetten en uitvoeren van een interventie er in de praktijk aan toegaat. Deze gastdocenten zijn veelal betrokken bij organisaties die aansluitend stagemogelijkheden bieden. Leerdoelen Je kent de verschillende stappen van het plannen, uitvoeren en evalueren van een interventie gericht op gezondheidsgedrag volgens Intervention Mapping Je kunt deze stappen toepassen (bij voorkeur op je gekozen afstudeeronderwerp), zodat je een interventie kunt ontwikkelen ter bevordering van gezond gedrag Je kunt je eerder opgedane kennis met betrekking tot theorieën over gezondheidsgedrag en de verandering daarvan toepassen binnen het kader van Intervention Mapping Je kunt de kwaliteit van bestaande interventie-onderzoeken beoordelen Onderwijsvorm Hoorcolleges, werkcolleges en bijeenkomsten in subgroepjes. Het betreft een zeer intensief programma. 337

6 Toetsvorm Schriftelijk tentamen (zes open vragen; 80% van het eindcijfer) en opdrachten (20% van het eindcijfer). Opdrachten houden in: verschillende onderdelen van de interventieopdracht (in de vorm van mondelinge en schriftelijke verslagen), eindverslag van de interventieopdracht en een eindpresentatie. Beide onderdelen dienen met een voldoende te zijn beoordeeld om te slagen voor het onderdeel en om te kunnen starten met de overige onderdelen van de afstudeeropdracht. Studiematerialen en kosten Bartholomew, L. K., Parcel, G. S., Kok, G., Gottlieb, N. H. (2011). Planning health promotion programs: An intervention mapping approach, 3d edition. San Francisco: Jossey- Bass. (Ongeveer 76) Artikelen Aanvullende empirische artikelen; literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Maandag 19 december 2011 t/m maandag 6 februari 2012: Ma uur Geb.A-zaal 304. Wo t/m uur Geb.A-zaal 304. Do t/m uur Geb.A-zaal 306. Do uur Geb.A-zaal 306. Ma t/m uur Geb.A-zaal 304. Ma uur Geb.A-zaal 306. Daarbuiten vinden op afspraak individuele bijeenkomsten plaats in subgroepjes. Toetsdata Vr uur Geb.A-zaal A. Herkansing in overleg met docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. Dit onderdeel vormt de eerste fase van de afstudeeropdracht van de mastertrack Gedrag & Gezondheid. 338

7 Literatuuropdracht Gezondheidsgedrag Punten 3 ec Tentamencode MS46 SIS-code 7204MS46XY Plaats in het rooster Semester 2, Blok 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie 9.1)) Aantal deelnemers max. 30 Docent/Inlichtingen Dr. Aafje Brandt, dr. Yaël de Liver, (coördinatoren, gedragenge zondheid@uva.nl) en anderen Inhoud Bij dit onderdeel verdiep je je in een onderwerp naar keuze op het gebied van gezondheidsgedrag. Je maakt daarbij een keuze uit verschillende kwesties en vraagstukken uit de praktijk van gezondheidsgedrag. Voorbeelden daarvan zijn: - Veel diabetespatiënten houden zich niet aan hun dieet, waardoor op de lange termijn ernstige gezondheidsrisico s optreden. Hoe kan deze therapietrouw worden vergroot? - Jongeren in Nederland worden in deze tijd veel blootgesteld aan drinkende jongeren op televisie. Wat is het verband met hun eigen drinkgedrag? - Risico-informatie over medische behandelingen kan via verschillende media (bv. beeld, tekst, interpersoonlijke communicatie) aan patiënten worden verstrekt. Wat is de uitwerking ervan op keuze voor een bepaalde behandeling? In deze cursus verdiep je je ten eerste in de relevante literatuur. Wat zijn de (psychologische) oorzaken van dit probleem? Welke processen spelen erbij een rol? Wat is de omvang van het probleem? Daarna kun je kiezen uit drie invalshoeken in de kwestie: je schrijft (a) een (eenvoudige) onderzoeksopzet om kennis over de kwestie te vergroten (b) een advies voor een interventie of (c) een beleidsadvies. Het eindproduct van deze cursus is een beknopt schriftelijk verslag met daarin rapportage van je literatuuronderzoek en een uitwerking van de door jou gekozen invalshoek in de kwestie. Je wordt bij het proces individueel begeleid door een docent. Tussentijds bespreek je je ideeën met medestudenten. De cursus vormt een voorbereiding op de afstudeeropdracht, waarbij men ook een antwoord zoekt op praktijkproblemen d.m.v. literatuurstudie en onderzoeksopzetten. Een grote mate van zelfstandigheid is dan ook vereist. Leerdoelen Je hebt meer kennis over een specifiek onderwerp op het gebied van de psychologie van gezondheidsgedrag dat jouw belangstelling heeft Je kunt wetenschappelijke informatie selecteren en wegen om jouw vraagstelling te beantwoorden Je kunt bevindingen uit onderzoek en theorie correct en helder verwoorden, zowel schriftelijk als mondeling Je kunt deze bevindingen vertalen naar een onderbouwd(e) onderzoeksopzet/beleidsadvies/interventieadvies. Onderwijsvorm Het grootste deel van het vak bestaat uit zelfstudie. Ter ondersteuning zijn er bijeenkomsten in (sub-) groepen en krijgt de student individuele feedback van de docent. 339

8 Toetsvorm Paper, bestaande uit een theoretisch deel en een uitgewerkte toepassing. Actieve deelname aan de bijeenkomsten. Details over de beoordeling worden via Blackboard bekendgemaakt. Studiematerialen en kosten Wetenschappelijke artikelen, passend bij het gekozen onderwerp (totaal ongeveer 200 blz.). Details worden via Blackboard bekendgemaakt. Onderwijstijden De cursus loopt van maandag 28 november tot woensdag 14 december. In deze periode vinden vooral individuele bijeenkomsten in (sub-)groep en/of met de begeleider plaats. Plenaire bijeenkomst op: Wo uur Geb.A-zaal 305. Toetsdata Aan het einde van de cursus beoordeelt de begeleider het paper en het proces met een cijfer. Herkansing in overleg met docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. Het betreft een zeer intensief programma. 340

9 Modellen van gezondheidsgedrag Punten 6 ec Tentamencode MS43 SIS-code 7204MS43XY Plaats in het rooster Semester 1, Blok 1 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie 9.1) Docent Prof. dr. Joop van der Pligt; prof. dr. Reinout Wiers, dr. Yaël de Liver Inlichtingen Dr. Yaël de Liver (coördinator), gedragengezondheid@uva.nl Inhoud In dit vak leer je te begrijpen hoe gezond en ongezond gedrag ontstaan. Waarom hebben zoveel jongeren onveilige seks? Waarom is het zo moeilijk om een dieet vol te houden? Waarom zijn veel mensen terughoudend om zich te laten vaccineren tegen infectieziekten? Aan de hand van theorie, onderzoek en praktijk ontdek je welke determinanten gezondheidsgedrag en gedragsverandering bepalen. Een belangrijk onderscheid hierbij is dat tussen gecontroleerde en meer automatische processen. Juist bij gezondheidsgedrag is er vaak een tegenstelling tussen gedragingen voortkomend uit een beredeneerde keuze (bv. Condooms beschermen me tegen SOA s dus ik gebruik ze ), en gedragingen die het gevolg zijn van een impuls (bv. toch onveilig vrijen, ondanks het goede voornemen). In het eerste deel van de cursus verdiepen we ons dan ook in modellen die gezondheidsgedrag verklaren en voorspellen, zoals het Health Belief Model en het Protection Motivation Model. Op welke wijze verklaren deze modellen gezond en ongezond gedrag? Wat zijn de sterke en zwakke kanten van de modellen? Op welke wijze kunnen ze worden ingezet in de praktijk om gezondheidsgedrag te begrijpen en te veranderen? We besteden hierbij speciale aandacht aan het waarnemen en verwerken van risico s, de rol van emoties en het zelfbeeld (de eigen effectiviteit). In dit gedeelte richten we ons specifiek op seksueel risicogedrag en medische beslissingen, m.n. de keuze om zich te laten screenen en vaccineren. In het tweede deel van de cursus gaan we in op automatische, onbewuste processen die een rol spelen bij gezondheidsgedrag. Hoe onderscheiden deze zich van meer gecontroleerde processen? Wat bepaalt hun relatieve invloed op gedrag? We besteden aandacht aan (recente) technieken om automatische processen te meten en waar mogelijk gezondheidsgedrag te beïnvloeden. De nadruk ligt bij dit deel van de cursus op alcohol- en drugsgebruik. Naast het vergroten van je inhoudelijke kennis wordt er aandacht besteed aan toepassen van theorieën en onderzoeksbevindingen op gezondheidsgedrag. Te denken valt daarbij aan het ontwerpen van een voorlichtingsfolder over de risico s van (niet) vaccineren op basis van wetenschappelijke inzichten over risicoperceptie Leerdoelen Je kent verschillende modellen van gezondheidsgedrag (zoals het Health Belief Model en het Protection Motivation Model) en kunt hun sterke en zwakke kanten beargumenteren. Je kent het onderscheid tussen gecontroleerde en automatische processen bij gezondheidsgedrag en kunt hun relatieve invloed beschrijven aan de hand van onderzoek en theorie. 341

10 Je kunt verscheidene methoden benoemen om gecontroleerde en automatische invloeden op gezondheidsgedrag te meten, en deze kritisch beschouwen. Je kunt specifieke gezondheidsgedragingen (laten screenen en vaccineren, seksueel risicogedrag en alcoholgebruik) analyseren aan de hand van modellen van gezondheidsgedrag en kennis over automaticiteit en controle. Onderwijsvorm Het betreft een zeer intensieve cursus. Tijdens de hoor- en werkcolleges (3 x per week) wordt de literatuur van die week besproken en is er gelegenheid voor vragen en discussie. Daarnaast voer je wekelijks probleemgestuurde opdrachten uit (individueel en in subgroepjes). Deze opdrachten zijn gericht op verdieping van je begrip van de stof en vaardigheid in het analyseren van praktijkproblemen a.h.v. de wetenschappelijke inzichten over automatische vs. gecontroleerde processen. Toetsvorm Tentamen (6 open vragen, 70% van het eindcijfer) en opdrachten (30% van het eindcijfer). Beide onderdelen moeten met een voldoende zijn beoordeeld om te slagen voor dit vak. Details over de beoordeling worden via Blackboard bekend gemaakt. Studiematerialen en kosten Verschillende hoofdstukken en artikelen. De precieze literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Ma uur Geb.A-zaal 305. Ma t/m uur Geb.A-zaal 304. Wo t/m uur Geb.A-zaal 304. Do t/m uur Geb.A-zaal 406. Toetsdata Do uur Geb.A -zaal E. Beoordeling van opdrachten vindt plaats op verschillende momenten tijdens de cursus. Herkansing in overleg met de docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. Het betreft een zeer intensief programma. 342

11 Onderzoeksmethoden gezondheidsgedrag Punten 6 ec Tentamencode MS41 SIS-code 7204MS41XY Plaats in het rooster Semester 1, periode 1 en 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie 9.1)) Aantal deelnemers max. 30 Docent Dr. Annemieke Bos; dr. Aafje Brandt (coördinator) en overige docenten Inlichtingen Dr. Aafje Brandt (coördinator), gedragengezondheid@uva.nl Inhoud In deze cursus maak je kennis met de verschillende manieren waarop onderzoek van betekenis is bij het bestuderen en veranderen van gezondheidsgedrag. De belangrijkste functies van onderzoek in dit verband zijn: (a) kennisvermeerdering rondom fundamentele processen bij gezondheidsgedrag (b) het onderzoeken van een vraag uit de praktijk en (c) het toetsen van de effectiviteit van een interventie. De planning van deze cursus is aangepast aan de inhoud van de overige vakken. Wanneer in de cursus Modellen van gezondheidsgedrag (MS43) automatische processen worden behandeld, vindt bijvoorbeeld een kort blok plaats waarin onderzoeksmethoden worden toegelicht en geoefend die deze processen kunnen meten. Vlak voordat het vak Sociale invloeden bij gezondheidsgedrag (MS45) begint, oefen je met het maken van een vragenlijst waarmee (de ontwikkeling van) gezondheidsgedrag kan worden gemeten. Met dit meetinstrument kan bijvoorbeeld worden getoetst in hoeverre waargenomen sociale steun een rol speelt bij het volhouden van goede voornemens. Je leert tevens met welke potentiële bedreigingen je rekening dient te houden bij het construeren van een schaal, zoals volgorde- en contexteffecten. Wanneer we in het vak Gezondheidsbevordering en interventies (MS47) bespreken welke rol determinantenonderzoek speelt bij het opzetten van een interventie, concentreren we ons op het uitvoeren van zo n onderzoek, zowel kwantitatief als kwalitatief. Hierbij kun je denken aan het in kaart brengen van sociale normen, attitudes, en waargenomen voordelen van gedrag, maar ook waargenomen risico s en barrières. Wanneer in dezelfde cursus het belang van effectonderzoek bij interventies wordt besproken, verdiepen we ons in Onderzoeksmethoden gezondheidsgedrag in de opzet en uitvoering van een dergelijke test. Leerdoelen Je kent de verschillende functies en doelen van onderzoek in de context van gezondheidsgedrag. Je kent verschillende onderzoeksmethoden die van belang zijn in de context van gezondheidsgedrag (zoals een survey, focusgroep en IAT), en weet van deze methoden wat je er wel en niet mee kunt meten. Je kunt kritisch reflecteren op de validiteit en betrouwbaarheid van verschillende onderzoeksmethoden en instrumenten. Je kunt een valide en betrouwbare vragenlijst construeren. Je kunt zelf een eenvoudige reactietijdentaak ontwerpen in de context van een specifieke vraag. 343

12 Je kunt een determinantenonderzoek opzetten aan de hand van een casus uit de praktijk. Je kunt een evaluatiestudie opzetten en analyseren om de effectiviteit van een interventie te onderzoeken. Onderwijsvorm Hoor- en werkcolleges, opdrachten in subgroepjes. Toetsvorm Opdrachten (individueel en in subgroepjes). Alle opdrachten moeten met een voldoende zijn beoordeeld voor het slagen voor dit vak. Studiematerialen en kosten Verschillende hoofdstukken en artikelen. De precieze literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Di uur Geb.A-zaal 304. Wo uur Geb.A-zaal 304. Wo uur Geb.A-zaal 102. Ma uur Geb.A-zaal 102. Ma uur Geb.A-zaal 304. Wo uur Geb.A-zaal 304. Do uur Geb.A-zaal 102. Wo uur Geb.A-zaal 102. Do uur Geb.A-zaal 102. Ma uur Geb.A-zaal 306. Ma uur Geb.A-zaal 306. Wo uur Geb.A-zaal 306. Ma uur Geb.A-zaal 312. Wo uur Geb.A-zaal 312. Toetsdata Beoordeling van eindproducten zoals vragenlijst en onderzoeksopzetten vindt plaats op verschillende momenten gedurende het eerste semester. Herkansing in overleg met de docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. Het betreft een zeer intensief programma. 344

13 Sociale invloeden bij gezondheidsgedrag Punten 3 ec Tentamencode MS45 SIS-code 7204MS45XY Plaats in het rooster Semester 1, Blok 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie XX) Aantal deelnemers max. 30 Docent Prof. Dr. Joop van der Pligt; dr. Aafje Brandt (coördinator) Inlichtingen Dr. Aafje Brandt (coördinator), gedragengezondheid@uva.nl Inhoud De sociale omgeving is van grote invloed op gezondheidsgedrag. Mensen passen hun gedrag immers in hoge mate aan hun omgeving aan. Zo fungeert het gedrag van leeftijdsgenoten voor jongeren vaak als basis om vast te stellen of het wenselijk en geaccepteerd is om te roken. Ouders hebben een sterke invloed op het gezondheidsgedrag van hun kinderen door met hun eigen gedrag een standaard te creëren via modelling. Ook culturele normen kunnen gezondheidsgedrag sterk beïnvloeden; Marokkaanse vrouwen in Nederland eten bijvoorbeeld vaak méér en ongezonder dan ze willen, omdat omgangsregels voorschrijven dat het onbeleefd is om eten af te slaan. In deze cursus leer je dan ook op welke manieren onze sociale omgeving ons gezondheidsgedrag beïnvloedt, en welke processen hierbij een rol spelen. We richten ons hierbij op een aantal concrete gezondheidsgedragingen in het bijzonder, zoals roken en voeding. Behalve op gezondheidsgedrag heeft de sociale omgeving ook een grote invloed op gezondheid zelf. Zo heeft de (symbolische) aanwezigheid van anderen vaak een gunstig effect op psychologisch welbevinden en op lichamelijke uitkomsten zoals fysieke stress. Anderen kunnen ons welbevinden ook schaden: zo kan de stigmatisering van mensen met overgewicht net zulke schadelijke effecten hebben voor het welzijn als het overgewicht zelf. In deze cursus belichten we ook dit aspect van de relatie tussen de sociale omgeving en gezondheid. Leerdoelen Je kunt de omvang en aard van sociale invloeden op gezondheid en gezondheidsgedrag benoemen Je kunt verschillende bronnen van sociale invloed, zoals leeftijdsgenoten, opvoeders, media en maatschappelijke oordelen, benoemen en duiden Je kunt een aantal specifieke gezondheidsgedragingen analyseren in termen van sociale invloeden Onderwijsvorm Hoorcolleges, werkcolleges en bijeenkomsten in subgroepjes. Het betreft een zeer intensief programma. Daarnaast voer je wekelijks opdrachten uit die gericht zijn op verdieping van je begrip van de stof en je vaardigheid in het analyseren van praktijkproblemen a.h.v. de wetenschappelijke inzichten op het gebied van motivatie en zelfregulatie. De opdrachten worden deels individueel, deels in kleine groepen uitgevoerd. Het correct uitvoeren van de opdrachten kost veel tijd. Je dient dus fulltime beschikbaar te zijn. Een 345

14 aantal opdrachten telt mee voor de beoordeling. Details worden t.z.t. bekend gemaakt via Blackboard. Toetsvorm Tentamen (zes open vragen; 70% van het eindcijfer) en opdrachten (30% van het eindcijfer). Beide onderdelen moeten met een voldoende zijn beoordeeld om te slagen voor het vak. Studiematerialen en kosten Boekhoofdstukken en wetenschappelijke artikelen. Literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Ma t/m uur Geb.A-zaal 304. Wo t/m uur Geb.A-zaal 304. Do t/m uur Geb.A-zaal 406. Daarbuiten vinden op afspraak individuele bijeenkomsten plaats in subgroepjes Toetsdata Vr uur Geb.M-zaal1.02. Beoordeling van opdrachten vindt plaats op verschillende momenten tijdens de cursus. Herkansing in overleg met docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. Het betreft een zeer intensief programma. 346

15 Thesebijeenkomsten Gedrag en gezondheid Punten 1 ec Tentamencode MS48 SIS-code 7204MS48XY Plaats in het rooster Semester 2, Blok 1 en 2 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie 9.1) Aantal deelnemers max. 30 Docent Dr. Yaël de Liver en dr. Aafje Brandt (coördinatoren); gedragen gezondheid@uva.nl Inhoud Deze interactieve, kleinschalige bijeenkomsten zijn bedoeld om studenten die bezig zijn met hun afstudeerproject kritisch te laten nadenken over belangrijke aspecten bij het opzetten en uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek. Iedere bijeenkomst presenteren enkele studenten over de fase waarin hun theseonderzoek en/of stageproject zich op dat moment bevindt. Studenten geven elkaar feedback op belangrijke aspecten van hun onderzoek, zoals het formuleren van een vraagstelling, het kiezen van een steekproef, het bepalen van het onderzoeksdesign of het uitvoeren van een statistische analyse. De bijeenkomsten vinden plaats in subgroepen, zodat er ruime aandacht is voor ieder afstudeerproject. Leerdoelen Je kunt helder en bondig mondeling rapporteren over eigen onderzoek. Je kunt kritisch en constructief discussiëren over verschillende fasen van wetenschappelijk onderzoek. Je kunt eigen onderzoeksideeën formuleren op basis van feedback. Je pleegt intervisie met medestudenten: je bespreekt de voortgang en ontwikkelingen tijdens het interventie-, onderzoeks- en schrijfproces. Onderwijsvorm Werkgroep. Aanwezigheid bij alle bijeenkomsten is verplicht. Toetsvorm Aanwezigheid en actieve participatie in discussie. Herkansing in overleg met docent. Studiematerialen en kosten Boekhoofdstukken en wetenschappelijke artikelen. Literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Vrijdagen in de volgende periode: Vr t/m uur Geb.A-zaal 103. Vr t/m uur Geb.A-zaal 103. Vr t/m uur Geb.A-zaal 103. Vr uur Geb.A-zaal 102. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. 347

16 Zelfregulatie bij gezondheidsgedrag Punten 6 ec Tentamencode MS44 SIS-code 7204MS44XY Plaats in het rooster Semester 1, Blok 1 Toelatingsvoorwaarden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid, selectie in voorjaar van voorafgaand collegejaar (zie 9.1)) Docent Dr. Nils Jostmann, dr. Yaël de Liver en gastdocenten Inlichtingen Dr. Yaël de Liver (coördinator), gedragengezondheid@uva.nl Inhoud De meeste mensen vinden hun gezondheid belangrijk. Toch eten veel mensen te veel of te vet, drinken ze meer dan ze van plan waren, steken ze toch weer een sigaret op na het eten, en blijven ze voor de tv hangen terwijl ze zich zo hadden voorgenomen te gaan sporten. Ook mensen die hun leefstijl moeten aanpassen na bijvoorbeeld een hartinfarct of door diabetes vinden het moeilijk hun gedrag blijvend te veranderen. Waarom is het zo moeilijk om ongezond gedrag en gewoontes te veranderen en om gezond gedrag uit te (blijven) voeren? In deze cursus wordt uitgebreid ingegaan op de rol van motivatie, gewoontes en zelfregulatie bij (het veranderen van) gezondheidsgedrag. Zelfregulatie is de overkoepelende term voor de bewuste en onbewuste processen die ervoor zorgen dat mensen hun doelen kunnen bereiken. In de cursus behandelen we wetenschappelijke theorieën en onderzoeksbevindingen over zelfregulatie en gaan we onder andere in op vragen als: wat zijn de bewuste en onbewuste processen die ons motiveren om iets wel of niet te doen? Zijn er individuele en situationele verschillen in motivatie? Wat zijn doelen en welke psychologische barrières zijn er bij het behalen van een doel (bv. conflicterende doelen, verleidingen, uitputting)? Bij de bestudering van de literatuur houd je steeds voor ogen wat de bevindingen betekenen voor gezondheidsgedrag en het veranderen ervan. We richten ons in deze cursus met name op twee toepassingsgebieden: eten en bewegen enerzijds en leefstijlverandering bij lichamelijke ziekte (diabetes, hartaandoening) anderzijds. Het leggen van verbanden tussen wetenschappelijke inzichten en praktijkproblemen komt ook terug in de oefeningen en opdrachten, zoals het ontwerpen van een interventie voor mensen die willen afvallen, gebaseerd op theorieën over zelfregulatie. Leerdoelen Je kent en begrijpt belangrijke theorieën en onderzoeksbevindingen op het gebied van zelfregulatie, motivatie en gewoontegedrag. Je hebt specifieke kennis van de rol van zelfregulatie, motivatie, gewoontegedrag bij (het veranderen van) gezondheidsgedrag, met name ongezond eetgedrag en leefstijlverandering i.v.m. lichamelijke ziekte. Je kunt (zowel mondeling als schriftelijk) op correcte en heldere manier verbanden leggen tussen praktijkproblemen op het gebied van gezondheidsgedrag en wetenschappelijke literatuur op het gebied van zelfregulatie, motivatie en gewoontegedrag. Je kunt een (experimentele) onderzoeksopzet bedenken om een vraag op het gebied van zelfregulatie te onderzoeken. Je kunt onderzoeksbevindingen op het gebied van zelfregulatie kritisch analyseren. Onderwijsvorm Wekelijks twee (een enkele keer drie) werkcolleges. Tijdens de werkcolleges bespreken we de literatuur van die week en is er gelegenheid voor vragen en discussie. Daarnaast voer je 348

17 wekelijks opdrachten uit die gericht zijn op verdieping van je begrip van de stof en je vaardigheid in het analyseren van praktijkproblemen a.h.v. de wetenschappelijke inzichten op het gebied van motivatie en zelfregulatie. Ook houdt iedere student een referaat over de rol van zelfregulatie bij een specifiek gezondheidsprobleem. De opdrachten worden deels individueel, deels in kleine groepen uitgevoerd. Het correct uitvoeren van de opdrachten kost veel tijd. Je dient dus fulltime beschikbaar te zijn. Een aantal opdrachten telt mee voor de beoordeling. Details worden t.z.t. bekend gemaakt via Blackboard. Toetsvorm Tentamen (6 open vragen; 60% van het eindcijfer) en opdrachten (incl. referaat; 40% van het eindcijfer). Beide onderdelen moeten met een voldoende zijn beoordeeld om te slagen voor het vak. Details over de beoordeling worden via Blackboard bekend gemaakt. Studiematerialen en kosten Artikelen en enkele boekhoofdstukken. Literatuurlijst wordt t.z.t. via Blackboard bekend gemaakt. Onderwijstijden Ma t/m uur Geb.A-zaal 304. Ma uur Geb.A-zaal 304. Di uur Geb.A-zaal 304. Wo t/m uur Geb.A-zaal 304. Do t/m uur Geb.A-zaal 406. Toetsdata Vr uur Geb.M-zaal1.02. Beoordeling van opdrachten vindt plaats op verschillende momenten tijdens de cursus. Herkansing in overleg met de docent. Bijzonderheden Alleen toegankelijk voor studenten die zijn toegelaten tot de mastertrack Gedrag & Gezondheid. Zie 9.1 voor meer informatie. 349