De financiële situatie van de Brusselse OCMW s

Transcriptie

1 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 De financiële situatie van de Brusselse OCMW s Voornaamste trends voor de Brusselse OCMW s in de rekeningen 212 en de begrotingen 214: Een matige stijging van de exploitatie-uitgaven met,6 volgens de begroting 214 en met,8 van de exploitatie-ontvangsten, wat leidt tot een geraamd exploitatieresultaat van 12,8 EUR/inw. Een toename van de personeelsuitgaven (+3,4 ), de werkingsuitgaven (+2,4 ) en van het Recht op Maatschappelijke Integratie (RMI) (+2,2 ) op de begroting 214, gecompenseerd door een vermindering van de tegemoetkomingen van het steunverlenend centrum (-14,7 ), waardoor de exploitatie-uitgaven slechts in beperkte mate zijn gestegen. De personeelsuitgaven vertegenwoordigen 39 van de totale exploitatie-uitgaven en worden nog altijd beïnvloed door de hervorming van de pensioenen van het statutair personeel. De uitgaven van het steunverlenend centrum verminderen in sterke mate als gevolg van de verstrenging van de toelatingscriteria voor asielzoekers. De bijdrage van de gemeente als voornaamste financieringsbron van het OCMW (28 van de totale exploitatie-uitgaven), geeft een stijging te zien van 4,5 tussen 213 en 214, vergelijkbaar met de evolutie sinds 28 (+4,9 ). De investeringen ingeschreven op de begroting 214 nemen af (-12 t.o.v. de begroting 213) in combinatie met een lage effectieve verwezenlijkingsgraad in de rekeningen (42 over de periode ); Het saldo algemeen totaal voor 214 is in evenwicht. 31

2 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Steekproef Met de medewerking van de afdeling OCMW van de Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden de financiële gegevens van de begrotingen 214 en de rekeningen 212 ingezameld aan de hand van enquêteformulieren. Aangezien alle Brusselse OCMW s geantwoord hebben, kan de studie zich baseren op een steekproef die 1 van de bevolking vertegenwoordigt. Bovendien werden de gegevens voor alle Brusselse OCMW s ingezameld sinds 27, zodat het mogelijk is trends af te leiden over een langere periode dan enkel over twee opeenvolgende jaren. In onze analyse van de OCMW-financiën voegen wij de rekeningen en de begrotingen van de 19 OCMW s samen en geven wij dus een beeld van de gemiddelde situatie van de Brusselse OCMW s. In werkelijkheid heeft elk OCMW een heel eigen sociaal-economische context (inkomensniveau van de bevolking, economische dynamiek, demografische evolutie, kwetsbaarheid van de bevolking, kwaliteit van de huisvesting ), die dan ook specifieke gevolgen heeft voor zowel haar ontvangsten als haar uitgaven. Elk Brussels OCMW beschikt over minstens één rusthuis (rh) of rust- en verzorgingstehuis (rvt). De bedragen voor die activiteit, zowel naar ontvangsten als naar uitgaven, werden mee verwerkt in de cijfers van de onderstaande analyse. 1. Exploitatie-uitgaven Evolutie van de exploitatie-uitgaven De exploitatie-uitgaven voor het eigen dienstjaar bedragen 1 26,8 miljoen EUR in de begroting 214 van de OCMW s, dat is gemiddeld 883 EUR per inwoner. Het uitgavenniveau kan echter in grote mate worden beïnvloed door het profiel van de gemeente gerangschikt volgens sociaal-economische categorie. Zodoende geven de OCMW s van de gemeenten uit de categorie woongemeenten uit het zuidoosten een gemiddeld lager uitgavenniveau te zien van 529 EUR per inwoner, terwijl de OCMW s van de grote gemeenten uit de kanaalzone en van Brussel zelf (= werkgelegenheidscentrum) hun gemiddeld uitgavenniveau zien uitkomen op 1 61 EUR per inwoner. De verscheidenheid van het dienstenaanbod en van de behoeften van elk OCMW verklaart het verschil tussen alle OCMW-categorieën onderling. Terwijl de woongemeenten de laagste exploitatie-uitgaven per inwoner noteren, zijn ze daar tussen 213 en 214 wel het sterkst gestegen. Per categorie van OCMW is de stijging van de exploitatie-uitgaven tussen 213 en 214 omgekeerd evenredig met de absolute uitgavencijfers van die groep van OCMW s (grafiek 1). Grafiek 1 Exploitatie-uitgaven per categorie van gemeente - Eigen dienstjaar - Begroting 214 De rubrieken van de exploitatie-uitgaven uitgesplitst op basis van de economische verdeling geven een overzicht van de evolutie tijdens de voorbije jaren in de begrotingen en de rekeningen van de Brusselse OCMW s (tabel 1). Exploitatie-uitgaven in EUR/inw ,2 529 zuidoost 3,1 643 noordoost 972-1,9 1 61,3 883,6 Gemeenten 1e gordel Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum Exploitatie-uitgaven 214 Evolutie van de exploitatie-uitgaven tussen 213 en 214 Schommelingspercentage De uitgaven voor het eigen dienstjaar van de begroting 214 zijn gestegen met,6 in vergelijking met het jaar daarvoor. Die lichte stijging staat in contrast met de stijging van gemiddeld 6,1 tijdens de 5 jaar daarvoor (tussen 28 en 213). De matige evolutie van de exploitatie-uitgaven in de begrotingen heeft in hoofdzaak te maken met de herverdelingsuitgaven, en dan in hoofdzaak met de tegemoetkomingen van het steunverlenend centrum (-14,7 ). Structuur van de exploitatie-uitgaven In tegenstelling tot Wallonië en Vlaanderen, waar de personeelskosten het leeuwendeel van de totale exploitatie-uitgaven voor hun rekening nemen, zijn de grootste uitgaven gemiddeld opgetekend in Brussel, de herverdelingsuitgaven (51 van de totale uitgaven). Die laatste gaan voornamelijk naar het leefloon en naar 32

3 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 de tegemoetkomingen als steunverlenend centrum. De personeelsuitgaven zijn de tweede grootste rubriek in omvang en vertegenwoordigen 39 van de totale uitgaven voor het eigen dienstjaar (grafiek 2). Het bedrag van de herverdelingsuitgaven ligt in Brussel aanzienlijk hoger dan in de andere twee gewesten, doordat onder meer de bevolking steeds kwetsbaarder wordt: ongeveer een derde van de Brusselaars leeft van een inkomen dat lager ligt dan de armoederisicogrens (tegen 16,6 in Wallonië en 1,9 in Vlaanderen) 1 ; een vijfde van de Brusselse bevolking geniet een sociale uitkering of een werkloosheidsuitkering 2 ; 3,8 van de Brusselse bevolking krijgt een leefloon of een vergelijkbaar inkomen (tegen 2,2 in Wallonië en,8 in Vlaanderen) 2. Personeelsuitgaven De personeelsuitgaven omvatten de lonen van de personeelsleden van het OCMW, de werkgeversbijdragen, de sociale uitkeringen, de verplaatsingskosten en andere geldelijke voordelen, alsook de pensioenlasten. In tegensteling tot Wallonië, waar de personeelsuitgaven voor artikel 6-ers in de begroting opgenomen worden bij de overdrachtuitgaven, valt dat soort van bezoldigingen in Brussel onder de begrote personeelsuitgaven. 1 Sociale barometer. Brussels armoederapport Observatorium voor gezondheid en welzijn van Brussel. 2 Bron: POD Maatschappelijke integratie. Tabel 1 Evolutie van de exploitatie-uitgaven per inwoner voor het eigen dienstjaar Begroting 214 en rekening 212 Rekening Begroting Omvang (EUR/inw.) Toename toename Omvang (EUR/inw.) Toename toename Personeel 311 2,4 5, ,4 4,6 Werking 73 3,2 4,7 76 2,4 3, Herverdeling 434 6,6 8, ,9 8,1 Sociale bijstand in contanten 5-2,2-3,4 4-11,1-4, Leefloon 228 6,1 9, 244 2,2 7,8 Tegemoetkoming in de kosten voor ziekenhuisopname 11 1,7 5,3 11,2 5,1 Verblijfskosten voor oudere personen 11 1,2 11,5,4 Tegemoetkoming in de medische kosten 12 6,1 2,1 12-1,2 3,2 Tegemoetkoming hulpverlenend centrum 13 5,8 17, ,7 18,2 Andere 37 14, ,1,8 Financiële kosten 1 1,2 7,6 12 8,1 3, Totale exploitatie-uitgaven 828 4,7 6,8 883,6 6,1 Grafiek 2 Structuur van de exploitatie-uitgaven - Eigen dienstjaar Begroting 214 Financiële kosten: 1 Werking: 9 Herverdeling: 51 Tegemoetkoming in de kosten voor ziekenhuisopname: 1 Verblijfskosten voor oudere personen: 1 Tegemoetkoming in de medische kosten: 1 Personeel: 39 Leefloon: 28 Tegemoetkoming steunverlenend centrum: 14 Andere: 5 Sociale bijstand in contanten: 1 33

4 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Grafiek 3 Personeelskosten in EUR/inw Personeelsuitgaven voor het eigen dienstjaar (in EUR /inw) per gemeentecategorie - Begroting 214 4,6 253 zuidoost 281 1,3 noordoost 39 1,3 Gemeenten 1e gordel 4, ,4 343 Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum Personeelskosten in EUR/inw Evolutie personeelsuitgaven in 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Evolutie Die personeelskosten bedragen 399,5 miljoen EUR op de begroting 214, dat is 343 EUR per inwoner, een toename met 3,4 in vergelijking met het jaar daarvoor. De geleidelijke toename van de basisbijdrage- en responsabiliseringspercentages die een gevolg zijn van de hervorming van de pensioenfinanciering van de statutaire ambtenaren beïnvloedt de toename van de personeelsuitgaven. Bovendien schommelt die laatste categorie sterk van OCMW tot OCMW (grafiek 3). Op basis van een analyse van de personeelsuitgaven over een langere periode (de rekeningen ) stellen we een aanhoudende stijging van die uitgaven vast (jaarlijkse toename met 4,9 ) met tegelijk een systematische overschatting van de begrote bedragen in vergelijking met de effectief geregistreerde vastleggingen in de rekeningen (de gemiddelde overschatting tussen 27 en 212 bedraagt 3,5 ) (grafiek 4). Grafiek 4 Evolutie van de personeelsuitgaven voor het eigen dienstjaar (in miljoen EUR) - Begroting en rekening Rekening Begroting Werkingsuitgaven De werkingsuitgaven omvatten uitgaven zoals administratieve kosten, verwarmingskosten, onderhoud van de gebouwen, informatica, diverse benodigdheden enz. Zij belopen 88,7 miljoen EUR, dat is 76 EUR per inwoner op de begroting 214, een stijging met 2,4 ten opzichte van de begroting van het jaar ervoor, en een kleinere toename dan tijdens de 5 jaar daarvoor (3 over de periode ). De evolutie opgetekend voor de werkingskosten staat niet speciaal in verhouding tot die van de personeelskosten voornamelijk voor de OCMW s van de woongemeenten in het noordwesten, de OCMW s van de grote gemeenten in de kanaalzone en het werkgelegenheidscentrum Brussel (grafiek 5). Grafiek 5 Werkingskosten in EUR/inw Werkingsuitgaven voor het eigen dienstjaar (in EUR /inw) per gemeentecategorie - Begroting 214 5,6 zuidoost 5, noordwest ,4 1,1 2,4 Gemeenten 1e gordel Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum Werkingskosten in EUR/inw Evolutie werkingskosten in Evolutie Uit de evolutie van de werkingskosten over een langere periode (rekeningen ) blijkt duidelijk een stabiele stijging van de werkingskosten (gemiddeld met 4,3 ) met uitzondering van de periode 26-27, toen de groei hoger lag (+9 ) als gevolg van hogere energiekosten (grafiek 6). Ten slotte stellen we net als bij de personeelskosten eveneens een overschatting van de begroting vast voor de werkingskosten in vergelijking met de rekeningen, het gaat om zo n 4,5 over de periode

5 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Herverdelingsuitgaven De herverdelingsuitgaven (vroeger overdrachtuitgaven genoemd) hebben voornamelijk betrekking op de steun die het OCMW verleent aan personen in moeilijkheden in de vorm van financiële middelen of in natura, maar ook op wat wordt ondernomen op het vlak van de sociale en beroepsherinschakeling. Op de begroting 214 bedragen die uitgaven 524,8 miljoen EUR en vormen zij gemiddeld de grootste uitgavenpost voor de Brusselse OCMW s. Enkel voor de OCMW s van de woongemeenten in het zuidoosten zijn de personeelsuitgaven de grootste uitgavenpost (grafiek 7). De uitgaven in de vorm van het leefloon en de tegemoetkomingen van de OCMW s als steunverlenend centrum vormen op zich niet minder dan gemiddeld 41,4 van de totale exploitatie-uitgaven voor het eigen dienstjaar, dat is iets meer dan de personeelsuitgaven. Er bestaan echter grote verschillen afhankelijk van de sociaal-economische kenmerken. Zo besteden de OCMW s van de woongemeenten in het zuidoosten 27,7 van hun totale uitgaven aan die twee rubrieken, terwijl de OCMW s van de gemeenten in de kanaalzone en van het werkgelegenheidscentrum daar een veel groter aandeel aan besteden van 44,3. De uitgaven voor het leefloon zijn continu gestegen tijdens de voorbije jaren zowel in de rekeningen (gemiddelde toename met 9,8 tussen 25 en 212) als in de begrotingen (gemiddelde toename van 1,3 tussen 27 en 213). De stijging tussen 213 en 214 (2,2 ) staat zodoende in schril contrast met de gemiddelde jaarlijkse evolutie van de vorige jaren. Grafiek Grafiek Evolutie van de werkingsuitgaven voor het eigen dienstjaar (in miljoen EUR) - Begroting en rekening Rekening Personeelskosten Werkingskosten Herverdelingskosten zuidoost Begroting noordoost Aandeel van de personeels-, werkings- en herverdelingsuitgaven in de exploitatie-uitgaven per categorie van gemeente - Begroting Gemeenten 1e gordel Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum In tegenstelling tot het begroten van de personeels- en de werkingskosten, werden initiële ramingen van de uitgaven voor het leefloon in het verleden soms onderschat (periode 27-21) (grafiek 8). In het Brussels Gewest omvat de rubriek tegemoetkomingen als steunverlenend centrum diverse aspecten van sociale bijstand. Het gaat onder meer over de tegemoetkomingen voor buitenlandse behoeftige personen die niet ingeschreven staan in een bevolkingsregister, alsook voor aanvragers die niet verblijven in de gemeente Grafiek 8 Evolutie van de uitgaven voor het leefloon voor het eigen dienstjaar (in miljoen EUR) - Begroting en rekening Rekening Begroting 35

6 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Grafiek 9 Evolutie van de uitgaven van het steunverlenend centrum voor het eigen dienstjaar (in miljoen EUR) - Begroting en rekening Rekening Begroting Grafiek 1 Exploitatie-ontvangsten per categorie van gemeente Eigen dienstjaar - Begroting 214 4,4 4,2 535,9 zuidoost 3 3,1 648,3 noordwest 981,1-1,7-1,9 1 79,8,5,3 Gemeenten 1e gordel Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum Exploitatie-ontvangsten in EUR/inw. Evolutie van de exploitatie-ontvangsten in Begrotingen Evolutie van de exploitatie-uitgaven in Begrotingen ,4,8, van het steunverlenend centrum. Op de begroting 214 stellen we net zoals voor het Waals Gewest en het Vlaams Gewest een daling vast van de bedragen die hiervoor worden begroot in vergelijking met het vorige jaar (grafiek 9). Die trend kan worden verklaard door een verstrenging van de toelatingscriteria voor de terugbetalingsvoorwaarden door de overheid. Merk op dat de meeste van die tegemoetkomingen voor 1 worden terugbetaald. Financiële lasten De rubriek van de financiële lasten vertegenwoordigt slechts 1,3 van de totale exploitatie-uitgaven van de Brusselse OCMW s en bestaat in hoofdzaak uit de interestlasten van de leningen. In tegenstelling tot de Waalse OCMW s is de kapitaalaflossing van de leningen niet opgenomen in de exploitatie-uitgaven. Die terugbetalingen worden geboekt bij de investeringsuitgaven. De financiële lasten belopen 13,8 miljoen EUR in de begroting 214, wat neerkomt op 11,8 EUR per inwoner. 2. Exploitatieontvangsten Evolutie van de exploitatie-ontvangsten Tegenover de voorziene uitgaven moeten de OCMW s zorgen voor voldoende financieringsbronnen om de begroting in evenwicht te houden. Op basis van de uitgevoerde enquête beschikken de Brusselse OCMW s over 1 41,8 miljoen EUR aan ontvangsten uit exploitatie voor het eigen dienstjaar, d.w.z. 895 EUR aan ontvangsten per inwoner op de begroting 214. Net als bij de uitgaven duiken er verschillen op afhankelijk van de sociaal- Tabel 2 Evolutie van de exploitatie-ontvangsten per inwoner voor het eigen dienstjaar: Begroting 214 en rekening 212 Rekeningen Begrotingen Omvang (EUR/inw.) Toename toename Omvang (EUR/ inw.) Toename toename Prestatie 118 2,8 4, 131 3,6 3,4 Overdrachten 728 4,8 7,3 763,3 6,7 Gemeentedotatie 232 6,1 5,3 25 4,5 4,9 Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn 17 1,7 2,8 17 1,9 2,2 Terugvordering centrale overheid steunverlenend 139 6,8 2, ,1 18,4 centrum Tegemoetkoming leefloon 175 9,8 8, ,3 8,3 Terugvordering leefloon bij de begunstigden 9 18,4 5,4 8 6,2 5,5 Tegemoetkoming gas-elektriciteit-water 6 13,3 12,9 4-13,8 8, Andere tegemoetkomingen van de centrale 21,1-7,2 19-1,3-2,3 overheid Andere ontvangsten uit overdrachten 128-5,4-4, ,3-7,4 Financiële opbrengsten 1 6,3 26, 1-1,5-4,3 Totale exploitatie-ontvangsten 847 4,5 6,8 895,8 6,2

7 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Grafiek 11 Structuur van de exploitatie-ontvangsten - Eigen dienstjaar Begroting 214 Financiële opbrengsten:,1 Prestatie: 14,6 Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn: Transfert: 1,9 85,2 Gemeentedotatie: 27,9 Andere ontvangsten uit overdrachten: 16,6 Andere tegemoetkomingen van de centrale overheid: 2,1 Terugvordering centrale overheid steunverlenend centrum: 14,2 Tegemoetkoming leefloon: 21 Terugvordering leefloon bij de begunstigden:,9 Tegemoetkoming gas-elektriciteit-water:,5 economische context van elk OCMW en is de stijging van de ontvangsten doorgaans omgekeerd evenredig aan de absolute bedragen ervan. Merk eveneens op dat de evolutiepercentages tussen 213 en 214 die van de uitgaven volgen (grafiek 1). Grafiek Aandeel van de gemeentedotatie, van de terugvordering van het steunverlenend centrum en de tegemoetkoming in het leefloon in de exploitatie-ontvangsten per categorie van gemeente - Begroting 214 De voornaamste rubrieken van de exploitatie-ontvangsten (uitgedruk in euro per inwoner) op basis van de economische uitsplitsing van de rekeningen 212 en de begrotingen 214, bieden een overzicht van de evolutie vastgesteld in de rekeningen 212 en de begrotingen 214, alsook tijdens de voorbije jaren (tabel 2). Structuur van de ontvangsten Volgens de begrotingen 214 vormen de ontvangsten uit overdrachten 85,2 van de totale ontvangsten en vormen zij zodoende de grootste financieringsbron voor de OCMW s (grafiek 11). Naast de gemeentedotatie (die bijna 28 van de totale ontvangsten omvat), zijn de ontvangsten uit overdrachten afkomstig van andere bevoegdheidsniveaus, in hoofdzaak de federale overheid, in de vorm van toelagen voor het terugvorderen van de gedane uitgaven. De teruggevorderde bedragen voor het leefloon en de tegemoetkomingen als steunverlenend centrum nemen niet minder dan 35 van de totale ontvangsten uit overdrachten voor hun rekening. Hun aandeel varieert afhankelijk van de sociaal-economische context van de OCMW s (grafiek 12). Hoewel de gemeentedotatie gemiddeld de grootste bron van ontvangsten vormt, is dat niet het geval voor alle OCMW s. Zo is de terugvordering van het leefloon voor twee Brusselse OCMW s groter dan de gemeentedotatie ,4 32,2 3,9 24,5 27,9 14,5 18,3 21, ,8 12,4 15,4 14,2 14,2 zuidoost noordwest Gemeenten 1e gordel Grote gemeenten kanaalzone en werkgelegenheidscentrum Terugvordering steunverlenend centrum Toelage leefloon Gemeentedotatie 37

8 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 De gemeentetoelage aan het OCMW Een analyse van de evolutie van de gemeentetoelage aan de OCMW s vanuit de gemeentebegrotingen over de periode geeft een duidelijk beeld van de gemeentelijke bijdrage aan de financieringsbronnen van de OCMW s (grafiek 13). Tussen 2 en 24 was de gemeentedotatie (uitgedrukt in EUR per inwoner) relatief stabiel, maar na 25 is ze gestaag toegenomen. Van 172 EUR per inwoner in 24 is ze gestegen tot gemiddeld 261 EUR per inwoner 3 in 214, d.w.z. 14,2 van de totale uitgaven van de gemeenten. Die gemeentedotatie is het dubbele van de dotatie in Wallonië en heeft te maken met het louter stedelijke karakter van het Brussels Gewest en ook met de jongere en globaal gezien meer kwetsbare bevolking. Het Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn De toelage van het Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn bedraagt gemiddeld 17 EUR per inwoner in de begroting 214 en is gestegen met 1,9 ten opzichte van het jaar ervoor. Sinds 211 is de groei continu 2. Het leefloon Bij de ontvangsten uit overdrachten zijn de bedragen geboekt als terugvordering van het leefloon bij de hogere overheid gemiddeld de tweede grootste rubriek van de ontvangsten uit overdrachten met 219,3 miljoen EUR, dat is 188 EUR per inwoner op de begroting 214. De dekkingsgraad van het leefloon 4, d.w.z. het bedrag teruggevorderd in verhouding tot het uitgegeven bedrag, beloopt gemiddeld 77,1, met evenwel grote verschillen afhankelijk van het OCMW. De OCMW s van de woongemeenten in het noordwesten laten een dekkingsgraad optekenen van gemiddeld 68,7, terwijl de OCMW s van de gemeenten in de kanaalzone een dekkingsgraad van 8,6 hebben. De dekkingsgraad van de OCMW s van de andere categorieën van gemeenten ligt tussen deze twee extreme waarden. De terugvorderingspercentages liggen 5 tot 1 hoger dan die in het Waalse Gewest. De 3 Toelagen berekend op basis van de begrotingscijfers van de gemeenten. Op basis van de cijfers van de OCMW s bedraagt de gemeentetoelage 25 EUR/ inw. Dat verschil heeft te maken met de eventueel doorgevoerde begrotingswijzigingen tussen de periode van de ontvangst van de gegevens van de gemeenten en die van de OCMW s. 4 De dekkingsgraad wordt verkregen door de ontvangen bedragen in artikel ( XX/5) te delen door de uitgegeven bedragen in artikel ( XX/5). Grafiek13 Evolutie van de gemeentedotatie aan de OCMW s - Brusselse gemeentebegrotingen ,8 11,5 11,4 11,6 11,8 12, ,6 12,6 13, ,5 13,8 14, 14,2 14,1 14, In van de gewone uitgaven In EUR/inw

9 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 aanhoudende toename van het aantal begunstigden van het leefloon, enerzijds, en de gedeeltelijke terugvordering van de uitgegeven bedragen, anderzijds, hebben een bepalende invloed op de deficitaire financiële situatie van de OCMW s. Daarnaast, echter, is sinds 21 die gemiddelde dekkingsgraad toegenomen van 71,7 tot 77,1 zodat de nettolasten voor het leefloon constant zijn gebleven op 65 miljoen EUR. De rusthuizen Alle Brusselse OCMW s beschikken over minstens één rusthuis (rh) of één rust- en verzorgingstehuis (rvt). De exploitatie-uitgaven voor de functie rh-rvt van de OCMW s belopen gemiddeld 143 EUR per inwoner, dat is 16,2 van de totale exploitatie-uitgaven op de begroting 214. Ontvangsten uit prestaties De ontvangsten uit prestaties bevatten de inkomsten uit de diensten die het OCMW levert en uit het beheer van eigen goederen. Volgens de begrotingen 214 vertegenwoordigen zij gemiddeld 152,6 miljoen EUR, dat is 131 EUR per inwoner en 15 van de totale exploitatieontvangsten. Zij bestaan in hoofdzaak uit het terugvorderbaar aandeel bij de begunstigden of de rechthebbenden van de verleende diensten (maaltijden aan huis, schoonmaakdienst, opname in een rusthuis enz.). Bijna 44 van die ontvangsten is afkomstig van de prestaties van de rvt, waarvan 77 te maken heeft met de bijdragen van de bewoners in de verblijfskosten. De ontvangsten uit de functie bedragen 121 EUR per inwoner (of 13,5 van de totale exploitatie-ontvangsten), zodat de functie rh-rvt op de begroting 214 een gemiddelde nettokostprijs te zien geeft van 22 EUR per inwoner. Die nettokosten variëren van 15 EUR per inwoner voor de rvt in de grote gemeenten van de kanaalzone tot 29 EUR per inwoner voor de rvt in de woongemeenten in het noordoosten. Van 27 tot 214 zijn die nettokosten gestegen met 31 (grafiek 14). Het aandeel van de bijdragen van de bewoners in de exploitatieontvangsten van de functie rvt bedraagt 37, terwijl de ontvangsten uit overdrachten (met in hoofdzaak de tegemoetkoming door het RIZIV) voor 51 bijdragen in de totale ontvangsten. Grafiek 14 Evolutie van de exploitatie-uitgaven voor de functie rh-rvt Eigen dienstjaar - Begrotingen Uitgaven rh-rvt in van de exploitatiebegroting van de OCMW s 17,9 17,7 17,8 16, ,8 16, Totale exploitatieuitgaven rh-rvt (in EUR/inw.) Nettokosten rh-rvt (in EUR/inw.) Uitgaven rh-rvt in van de exploitatiebegroting van de OCMW s

10 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Grafiek 15 Evolutie van de nettolasten in EUR/inw per functionele groep - Grafiek Eigen dienstjaar - Begrotingen 213 en Volksgezondheid (+ 15,7 ) Professionele herinschakeling en bijstand aan gezinnen (-,1 ) Sociale bijstand (+ 2,5 ) Algemeen bestuur (+ 1,1 ) Andere (- 19,5 ) Balansstructuur 212 (in EUR/inw.) Sociale huisvesting (- 1,4 ) Algemene ontvangsten en uitgaven (+ 2,4 ) Begroting 213 Begroting Nettokosten per functie De nettokosten per grote functie van het gemeentebudget worden verkregen door van de totale uitgaven van elke functie de totale ontvangsten voor diezelfde functie af te trekken. Zij geven de begrotingsprioriteiten weer die verschillen van OCMW tot OCMW en hangen af van de omvang van de gemeente, van de sociaaldemografische kenmerken van de bevolking en van de aangeboden of uitbestede dienstverlening. De ontvangsten waarmee rekening wordt gehouden voor het bepalen van de nettokosten voor de functie algemene ontvangsten en uitgaven omvatten in hoofdzaak de gemeentedotatie, het Bijzonder Fonds voor Maatschappelijk Welzijn en de tegemoetkomingstoelagen van de hogere overheid, dat zijn de financieringsbronnen van algemene aard. Die laatste zorgen in werkelijkheid voor de financiering van de nettokosten die worden geboekt voor de diverse begrotingsfuncties en in het bijzonder voor diegene toegespitst op sociale bijstand 5 (grafiek 15) Activa Passiva Vast kapitaal Schulden op ten hoogste één jaar Regularisatie- en wachtrekeningen Vaste activa Vlottende activa zonder thesaurie Thesaurie 4. Investeringen De balansen van de OCMW s leren ons meer over hun vermogenssituatie op het einde van het dienstjaar. De activa omvatten alle bezittingen en tegoeden van het OCMW, terwijl de passiva een overzicht geven van de middelen waarover het beschikt (eigen vermogen en schulden). Om na te gaan hoe de vermogenstoestand evolueert, nemen we twee aspecten onder de loep die in financieel opzicht belangrijk zijn, nl. de investeringen en de schulden. De link tussen de beide financiële onderdelen is het feit dat de investeringen in hoofdzaak worden gefinancierd met leningen. Balansstructuur Op basis van de balansen 212 bedragen de totale activa 1 48 miljoen EUR, d.w.z EUR per inwoner (grafiek 16). 5 De sociale bijstand omvat de sociale hulpverlening, de hulp aan ouderen inclusief de uitgaven voor de functie rh-rvt, hulp aan kinderen, lokale opvanginitiatieven enz. 4

11 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s 214 Aan de passiefzijde bedragen de schulden van de OCMW s op de balans ,7 miljoen EUR of 544 EUR per inwoner, wat neerkomt op een gemiddelde schuldgraad van 44 ten opzichte van het balanstotaal en die daarmee iets hoger ligt dan in Wallonië (39,5 ) en in Vlaanderen (42,2 ). Grafiek Evolutie van de investeringsuitgaven (in miljoen EUR) - Begroting en rekening Investeringsinspanning De in de begroting 214 voorziene investeringen belopen 21 miljoen EUR, dat is 18 EUR per inwoner. Zij bedragen in verhouding 2 6 van de totale exploitatie-uitgaven voor het eigen dienstjaar van de OCMW s en net als in het Waals Gewest zijn zij tussen 213 en 214 gedaald (met ongeveer 12 ). Het aandeel van de investeringen voor rvt bedraagt Dat aandeel varieert sterk van OCMW tot OCMW (van 3 tot 99 ) Investering-rekening Investering-begroting De op de begrotingen geplande investeringen vinden we niet integraal terug in de vastleggingen op de rekeningen. Ten slotte worden voor tal van investeringsprojecten bedragen ingeschreven op de begroting, maar krijgen ze daarom nog geen concrete uitvoering tijdens het voorziene jaar. Meestal worden ze gespreid over verscheidene dienstjaren ofwel afgeblazen (als gevolg van diverse gebeurtenissen zoals vertragingen bij de voorbereiding van het dossier, het stopzetten of uitstellen van projecten, problemen rond de financiële haalbaarheid enz.). De effectieve verwezenlijkingsgraad van de investeringen bedraagt gemiddeld 42,1 voor de periode (grafiek 17). Financieringsstructuur Volgens de begroting 214 worden de investeringen van de OCMW s voor 5 gefinancierd door kredieten, dat is voor 118 EUR per inwoner. De overige componenten van de financieringsmiddelen omvatten kapitaaltoelagen, zelffinanciering en de verkoop van patrimonium. In de begroting 214 is de financieringsstuctuur van de Brusselse OCMW s vergelijkbaar met die van de OCMW s van het Waalse Gewest (grafiek 18). Grafiek 18 Structuur voor de financiering van de investeringen Begrotingen Begroting 212 Begroting 213 Begroting 214 Zelffinancieringsgraad Tegemoetkomingen Leningen Vervreemdingen 6 Dat is iets meer dan voor de OCMW s in Vlaanderen (17,5 ). 7 Aandeel berekend op basis van de informatie die wij ontvingen van 16 gemeenten. 41

12 Lokale financiën De financiële situatie van de Brusselse OCMW s Begrotingssaldi en saldi van de rekeningen In de begrotingsboekhouding beoordelen we doorgaans de financiële gezondheid van een OCMW door begrotingssaldi te berekenen, dat wil zeggen het verschil tussen de ontvangsten en de uitgaven. De boekhouding van de lokale besturen maakt een systematisch onderscheid tussen de verrichtingen die verband houden met het eigen dienstjaar en die van de voorgaande dienstjaren. Grafiek 19 Algemeen saldo en saldo algemeen totaal en op basis van rekening 212 en begrotingen (in EUR/inw) Dat onderscheid leidt tot de berekening van twee soorten saldi: het algemeen saldo, dat enkel slaat op de ontvangsten en de uitgaven van het dienstjaar. Dat bestaat uit twee delen, nl. het exploitatiesaldo en het investeringssaldo. Het exploitatiesaldo is doorgaans positief en moet worden vergeleken met het saldo van de investeringsdienst, dat doorgaans negatief is, omdat die laatste de kapitaalaflossingen van de leningen omvat; het saldo algemeen totaal, dat zowel rekening houdt met de verrichtingen voor de vorige dienstjaren (met inbegrip van de overgedragen boni of mali), alsook met de algemene overboekingen. De saldi van de begrotingsrekeningen (die het verschil vormen tussen de vastgestelde rechten en de vastleggingen) weerspiegelen een concrete financiële realiteit, terwijl de begrotingssaldi het resultaat zijn van ramingen over de omvang van de ontvangsten en uitgaven voor een welbepaald begrotingsjaar Met een exploitatiesaldo van 12,8 EUR per inwoner en een investeringssaldo (zonder overboekingen) van -8 EUR per inwoner wordt het algemeen saldo voor 214 geraamd op -68 EUR per inwoner, terwijl het saldo algemeen totaal een evenwicht raamt (grafiek 19) Rekening 212 Begroting 212 Begroting 213 Begroting 214 Algemeen saldo Saldo algemeen totaal Algemeen saldo (vóór gemeentedotatie) 42