ONTWIKKELINGSPLAN

Transcriptie

1 ONTWIKKELINGSPLAN INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING VISIE OP ONDERWIJS... 3 Vrijheid in gebondenheid:... 3 Zelfstandigheid:... 3 Samenwerking: HET WERKEN MET DAG- EN WEEKTAKEN... 4 Onderwerpen die daarin aan bod komen zijn CONCRETE INVULLING... 6 Afspraken... 6 Vorm... 6 Inhoud... 6 Werktijd... 7 Plannen... 7 Instructie... 8 Organisatie... 8 Controle DOORGAANDE LIJN VAARDIGHEDEN... 8 Doorgaande lijn zelfstandigheid... 9 Doorgaande lijn vaardigheden samenwerking DAGKLEUREN DAGRITME SYMBOLEN MATERIALEN INSTRUCTIE EN DE INSTRUCTIETAFEL CORRECTIE KEUZEWERK EN DE KIESKAST ZELFSTANDIG WERKEN EN WERKEN MET UITGESTELDE AANDACHT WERKPLEKKEN EVALUATIE EN REFLECTIE GELUIDSNIVEAUKAARTEN HET HUISHOUDELIJK TAKENBORD HANDELINGSWIJZERS ONTWIKKELING EN DE FASE WAARIN ONZE SCHOOL ZICH BEVINDT ONTWIKKELINGSPROFIEL

2 1. INLEIDING Hoewel er in verschillende documenten zoals de schoolgids en het schoolplan staat beschreven wat wij met onderwijs willen bereiken, is er ook de behoefte ontstaan om alles eens duidelijk op een rijtje te zetten. Wat doen we nu allemaal, wat hebben we tot nu toe gerealiseerd? Daardoor ontstaat een handzaam stuk, een werkplan. Dit stuk geeft aan hoe wij op de St. Trudoschool werken. Tevens wordt erin uiteengezet hoe we de komende jaren het onderwijs verder vorm willen gaan geven. De koers die we willen gaan varen, een ontwikkelingsplan dus. Dit beleidsstuk is geschreven voor de volgende groepen: het personeel van de school; vervangers; ouders met kind(eren) op onze school; nieuwe belangstellende ouders; het schoolbestuur; schoolbegeleiders; de inspectie van het onderwijs. In het stuk proberen we bij elk item uit 'onderwijs in de praktijk' steeds een koppeling met de drie pijlers van ons onderwijs te maken: Vrijheid in gebondenheid; Zelfstandigheid; Samenwerken. Daardoor wordt duidelijk waarom deze principes zo belangrijk zijn. In het algemeen en dus ook in het bijzonder. Het is de bedoeling dat dit werk- en ontwikkelingsplan een werkbaar en levend document blijft, geschreven op de dagelijkse praktijk. Daarom zal het stuk daar waar nodig is jaarlijks worden aangepast. Het meest recente stuk is ook terug te vinden op onze website: 2

3 2. VISIE OP ONDERWIJS In onze visie staan een aantal aspecten centraal. Relevante aspecten voor het werken met dag- en weektaken zijn: Vrijheid in gebondenheid: We willen een school zijn waar kinderen niet alleen iets leren, maar zich ook kunnen ontwikkelen tot zelfstandige en verantwoordelijke jongeren. Bij het streven naar een kindvriendelijke en veilig klimaat spelen regels en toezicht een belangrijke rol. Veiligheid krijg je onder meer door helderheid en een duidelijke structuur. Kinderen zijn mede-eigenaar van hun eigen ontwikkeling. Door zelf te registreren en zelf te leren plannen geven leerlingen mede vorm aan de uitvoering van de onderwijstaken. Zelfstandigheid: In ons onderwijs willen wij kinderen vormen tot volwassenen die zelfstandig kunnen denken en handelen. Daarvoor is nodig dat kinderen leren hoe je informatie vergaart, hoe je zaken op waarde kunt schatten en hoe je keuzes maakt. Daarin zal ieder mens verschillen en daar houdt ons onderwijs rekening mee. Om dit te bereiken wordt er op onze school ook zelfstandig gewerkt. De rol van de leerkracht is het begeleiden en coachen van elke leerling. Samenwerking: De samenwerking tussen de leerlingen is een belangrijk onderdeel van ons onderwijs. De nadruk valt daarbij wel op het samen werken en niet zozeer op samen werken. De onderlinge samenwerking kan bij vrijwel alle activiteiten bedreven worden, maar komt vooral tot haar recht bij groepswerk, dat wil zeggen het gezamenlijk werken aan een taak. 3

4 3. HET WERKEN MET DAG- EN WEEKTAKEN Voor de onderwijspraktijk houdt dit in dat er, naast onze klassikale instructiemomenten, dagelijks momenten zijn waarop de kinderen zelfstandig kunnen werken, al dan niet met een aangepast pakket. Vanuit het planbord bij de kleutergroepen wordt er in groep 3 overgegaan op een dagtaak omschreven op het planbord. De leerstof wordt vanaf groep 4 vanaf de herfstvakantie vermeld als een dagtaak op het bord waarna we rond januari een dagtaak met behulp van het dagtaakformulier aan de kinderen opgeven. Vanaf begin groep 5 wordt dit uitgebouwd naar een weektaak. De kinderen werken vanaf begin groep 6 tot groep 8 met behulp van het weektaakformulier aan een weektaak. In iedere groep wordt er bovendien gewerkt met herhalings- en verdiepingsstof. Vanaf groep 1/2 worden de kinderen ingedeeld in niveaus. De leerkracht coördineert en controleert. Tijdens het zelfstandig werken heeft de leerkracht zo de handen vrij om kinderen individueel te begeleiden, zowel ten aanzien van leerstofverrijking als leerproblemen. Het weektaakformulier wordt elke week meegegeven aan de kinderen om zo het contact tussen leerkracht en ouder te onderhouden. Op deze manier kunnen ouders thuis de verrichtingen van hun kind(eren) bijhouden. Verder registreren kinderen zelf op het formulier wat ze af willen hebben (planaspect) en op welke dag ze de opdracht hebben gemaakt. Dit wordt op het formulier herkenbaar gemaakt door het gebruik van kleuren. Zo hebben de dagen de kleuren groen, blauw, geel, oranje naar rood in het aftekensysteem voor de kinderen Het werken met dag-/weektaken heeft een tweeledig doel. Het moet de ontwikkeling van zelfstandigheid bevorderen en daarnaast moet het de leerkracht voldoende ruimte bieden om individuele hulp aan kinderen te kunnen bieden. Hierboven is al beschreven dat het werken aan een taak per groep wordt uitgebreid. We vinden het immers van belang dat de kinderen hun zelfstandigheid geleidelijk aan vergroten. Door kinderen zelfstandig te laten werken aan dag- en weektaken ontwikkelen ze die zelfstandigheid. In elke jaargroep zijn er natuurlijk ook verschillen; verschillen op het gebied van het verwerven van vaardigheden alsook verschillen in sociaal-emotionele ontwikkeling. Door individuele aandacht en hulp komt de school aan die verschillen tegemoet. Om hulp te kunnen bieden, zijn er vaste tijden op het rooster opgenomen waarop er gewerkt wordt aan de taak. In de klassenmap is deze tijd terug te vinden op het rooster. In de klassenmap wordt naast het rooster ook vastgelegd welke kinderen tijdens werktijd ondersteuning krijgen. Voor de leerkracht moet werktijd namelijk de mogelijkheid bieden om individueel met kinderen te werken, waarbij de instructietafel een belangrijke rol speelt. We hebben vanuit onze visie concreet beschreven wat we hieronder in relatie tot de weektaak verstaan. Voor de inhoud krijgen kinderen ruimte binnen de volgende kaders: leerlingen mogen vanaf groep 5 de inhoud van keuzetaken mede bepalen. De inhoud van de weektaak wordt door de leerkracht bepaald. Daarbij gaat het vooral om afspraken over hoe we omgaan met de methode en over hoe we schoolbreed omgaan met differentiatie. leerlingen mogen binnen de werktijd de volgorde bepalen van de taken waaraan gewerkt wordt. bij bepaalde opdrachten (door de leerkracht aangegeven) kunnen leerlingen zelf de verwerkingsvorm kiezen. 4

5 Op het gebied van instructie geven we kinderen ruimte binnen de volgende kaders: leerlingen volgen allemaal de basisinstructie. Binnen een door de leerkracht vastgesteld deel bepalen ze zelf waarover ze instructie krijgen. Voor leerlingen is het duidelijk op welke momenten ze extra instructie kunnen vragen. Als leerlingen door willen werken aan hun taak mag dat, maar krijgen ze daarover geen instructie voor het moment dat op de weektaak wordt aangegeven dat er instructie staat ingepland. Op het gebied van verwerking geven we kinderen ruimte binnen de volgende kaders: bij een door de leerkracht vooraf vastgesteld deel mag de leerling vanaf groep 5 zelf de uit te werken stof per vak bepalen. de leerling heeft de vrijheid om zelf een keuze te maken wanneer hij (binnen de werktijd) aan een opdracht werkt. Voor leerlingen uit groep 1-2 geldt dat zij verplichte werkjes voor de hele week in kunnen plannen en per dag nog vrije werkjes. Groep 3 en 4 bepalen per dag de volgorde. In de groepen 5, 6, 7 en 8 hebben de kinderen de ruimte om hun taken over de week te verdelen. de hoeveelheid uit te werken stof wordt (in het kader van differentiatie) door de leerkracht bepaald Het einddoel is dat leerlingen verantwoordelijk zijn voor hun eigen werk. Hiervoor is een opbouw gewenst. Op het gebied van controle geven we de kinderen ruimte binnen de volgende kaders: In groep 1-2 werken leerlingen o.a. met zelfcontrolerend materiaal. Andere werkjes zullen door de leerkracht worden nagekeken. In groep 3 leren kinderen al wel kleine werkjes zelf na te kijken en is er ook veel zelfcontrolerend materiaal. Hier is nog wel veel controle door de leerkracht. In groep 4 kunnen de leerlingen een groeiend aantal werkjes zelfstandig nakijken. In het begin zal de leerkracht nog alles controleren. Daarna steekproefsgewijs. In groep 5 t/m 8 wordt op de weektaak aangegeven wat leerlingen zelfstandig mogen nakijken. De leerkracht zal ook hier steekproefsgewijs werk nakijken. In het document zelfstandigheid uit de klassenmap staan hierover verdere afspraken beschreven. Voor alle groepen zijn verder op detailniveau afspraken gemaakt over een aantal onderwerpen die te maken hebben met het vergroten van de zelfstandigheid. Deze afspraken zijn op school vastgelegd en zijn opgenomen in iedere klassenmap. Onderwerpen die daarin aan bod komen zijn afspraken over materialen werkverzorging registratie nakijken registreren hulp vragen hoe zorg ik voor betrokkenheid? afspraken over de manier van omgaan met elkaar hoe leren we kinderen reflecteren? 5

6 4. CONCRETE INVULLING Vanuit onze visie en hetgeen hierboven beschreven staat krijgt het werken met dag- en weektaken een concrete invulling. Hierbij zijn een de volgende vragen van belang: Wat verwachten we van een leerling? Wat vraagt dit aan leerkrachtgedrag? Hoeveel tijd besteden we per dag aan weektaken? Krijgt het een vaste plek in het dagritme? Gaan alle groepen uit van hetzelfde formulier? Welke leerstof wordt in deze tijd aangeboden? Moet er de mogelijkheid zijn tot differentiatie in de leerstof? (naar hoeveelheid of niveau) Moet er voor de leerling de mogelijkheid zijn tot plannen, vrije keuze en registreren? Moeten leerlingen in een aantal gevallen zelfstandig hun werk kunnen nakijken? Wordt het formulier ook gebruikt om met ouders te communiceren, ze inzicht te geven in de dagelijkse gang van zaken? Krijgt de instructietafel een duidelijke plek binnen de takentijd? Afspraken Op grond van deze vragen die we ons gesteld hebben, zijn we tot een aantal afspraken gekomen. Vorm Iedere leerkracht gebruikt het weektaakformulier dat over het algemeen maandag is ingevuld of met de kinderen wordt ingevuld. Verder registreren kinderen zelf op het formulier wat ze af hebben en op welke dag ze de opdracht hebben gemaakt. Dit wordt op het formulier herkenbaar gemaakt door het gebruik van kleuren. Zo is in het aftekensysteem voor de kinderen de eerste dag groen, tweede dag blauw, derde dag geel, vierde dag oranje en de laatste dag rood. Inhoud Taal: Woordbouw of zinsbouw vanaf 2e helft groep 4 (per week: 30 minuten voor gr. 5/6, 20 minuten voor groep 7/8). De leerkracht kiest afhankelijk van de inhoud één onderdeel per week. Taalmaatje vanaf groep 5 is onderdeel van de taaltijd, maar het kan ook keuzewerk zijn. Stellen: de opdracht wordt maandag kort toegelicht. Spelling: Gebaseerd op het groepsplan spelling. De spellingsopdrachten staan voor iedere niveaugroep op de dag- of weektaak met voor de reguliere- en zorggroep een dagaanduiding in de kolom erachter. Rekenen: Verwerkingsstof die los van de instructie gemaakt kan worden. Verwerkingsopdrachten die pas na instructie gemaakt kunnen worden komen op de weektaak met in het vak erachter een dagaanduiding Verwerkingsopdrachten gebaseerd op het groepsplan rekenen Schrijven: Vanaf de 2e helft groep 5 komt dit op de weektaak (15 minuten per week). 6

7 Wereldoriëntatie: Topografie komt op de weektaak in de tijd dat aan wereldoriëntatie wordt gewerkt. Leren voor toetsen in groep 5/6 kan in het kader van leren leren op de weektaak worden geplaatst. Groep 5: hier staat wereldoriëntatie nog niet op de weektaak, omdat het een nieuw vak is voor leerlingen waarbij eerst klassikaal de structuur van de methodes wordt geoefend. Vanaf groep 6: de instructie van de wereldoriënterende vakken wordt verspreid over de week op vaste dagen ingepland. De verwerking kan eventueel daarna nog plaatsvinden in takentijd. Verkeer: De werkbladen voor groep 7 komen als verplichte taak op de weektaak. Keuzetaken Alle leerkrachten zetten tenminste twee keuzetaken op de dag- of weektaak die als extra werk dienen. Wat komt niet op de weektaak? spreken/luisteren uit de taalmethode de basisleerstof voor woordenschat verkeer Andere vakken blijven aangeboden worden zoals gebruikelijk is, de dag- of weektaak mag daarbij naar eigen inzicht van de leerkracht worden gebruikt. Werktijd Per dag (groep 5 t/m 8) werken de leerlingen tenminste 65 minuten zelfstandig, dit kan meer zijn afhankelijk van de taken voor wereldoriëntatie en het leren van toetsen. Deze tijd mag in maximaal twee blokken verdeeld worden. In groep 4 loopt de werktijd op naar 45 minuten. Plannen Leerkrachten kiezen een vast planmoment in de week en reflecteren daar met de leerlingen op hun plangedrag. 7

8 Instructie Spelling: De spellingsbladzijden uit de methode blijven (tenzij het groepsplan anders vermeldt) de basis vormen. Leerlingen uit de plus groep verwerken deze stof zonder instructie, leerlingen uit de reguliere - groep krijgen een korte instructie bij de opdrachten en verwerken deze vervolgens zelfstandig. Leerlingen uit de zorg -groep verwerken de stof zoals vastgesteld in het groepsplan- onder begeleiding van de leerkracht of zelfstandig. De leerkracht geeft in de tijd voor zelfstandig werken, los van de reguliere instructies, in ieder geval 15 minuten geplande instructie (o.b.v. groepsplan spelling of o.b.v. geconstateerde problemen bij verwerking) aan een voorgeselecteerde groep leerlingen. Per dag is de invulling van deze instructie terug te vinden bij het dagrooster in de klassenmap. Verder helpt de leerkracht (groepjes) leerlingen aan de instructietafel bij verwerkingsproblemen of kijkt werk met hen na. Tussendoor kan twee keer een korte ronde gemaakt worden langs alle leerlingen. Organisatie De leerkracht mag niet gestoord worden als hij/zij aan de instructietafel met leerlingen werkt. Met de groep worden hierover afspraken gemaakt (b.v. werken met stoplicht, mag je aan elkaar vragen stellen of stilte of werken met een maatje) De leerkracht leeft deze afspraken consequent na zodat er werkroutine rondom zelfstandig werken ontstaat Materialen moeten goed beschikbaar zijn zonder dat er veel gelopen hoeft te worden. Met de groep worden hierover afspraken gemaakt. De leerkracht leeft deze afspraken consequent na zodat er werkroutine rondom materiaalgebruik ontstaat Leerlingen moeten weten hoe moet worden omgegaan met nakijken en inleveren. De leerkracht leeft deze afspraken consequent na zodat er werkroutine rondom nakijken en inleveren ontstaat Controle Schrijven wordt nagekeken door de leerkracht Met de groep worden per vakgebied/per weektaak afspraken gemaakt over het nakijken van de andere vakken, dit wordt op de taak aangegeven. 5. DOORGAANDE LIJN VAARDIGHEDEN Om meer gerichte individuele hulp te kunnen bieden, is het van belang dat kinderen zelfstandig (= zonder directe hulp van de leerkracht) met hun werk bezig kunnen zijn. Daarom wordt er op veel scholen aandacht besteed aan zelfstandig werken en samenwerken. Waarin onderscheidt onze school zich dan van een andere basisschool? Wij vinden dat dat vooral te maken heeft met het beschrijven van en het werken aan doorgaande (ontwikkelings) lijnen en het gezamenlijk (uit)dragen van een pedagogische visie. Daarom hebben we per bouw aan de hand van doelstellingen/vaardigheden de doorgaande lijnen beschreven voor zelfstandigheid en samenwerking op onze school. We kunnen er daardoor meer gericht mee bezig zijn. 8

9 Doorgaande lijn zelfstandigheid Eind groep 2 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden m.b.t. zelfstandigheid: Leerling kan materiaal verzorgen. Leerling kan gedifferentieerde instructie aan. Leerling kan eigen plek verzorgen. Leerling kan materiaal controleren. Leerling kent gebruik van materialen. Leerling kan in wisselende groepsgrootte werken. Leerling komt afspraken na. Leerling kan hulp geven. Leerling maakt afgesproken taak af. Leerling durft hulp te vragen. Leerling kan hulp aanvaarden. Leerling kan aanwijzingen opvolgen. Eind groep 5 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden m.b.t. zelfstandigheid: Leerling kan materiaal verzamelen. Leerling kan individueel werken. Leerling kan taakgericht werken. Leerling kan meepraten over de opdracht. Leerling kan initiatief nemen. Leerling kan open organisatie aan. Leerling kan eigen werk administreren. Leerling kan tijd goed gebruiken. Leerling kan afleiding weerstaan. Leerling kan op positieve wijze kritiek leveren. Leerling is zelf verantwoordelijk voor het zich houden aan afspraken/regels Eind groep 8 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden m.b.t. zelfstandigheid: Leerling kan eigen tijd indelen. Leerling kan eigen werk controleren. Leerling kan eigen werk indelen. Leerling kan andere leerling bevragen. Leerling kan zelf onderwerpen bedenken. Leerling kan zelf experimentjes uitvoeren. Leerling kent eigen leerstijl. Leerling kan zelf kiezen uit diverse verwerkingstechnieken. Leerling kan coachen door en aan andere leerling aan. Leerling kan zelf activiteiten organiseren. Leerling kan eigen functioneren evalueren. Leerling kan kritiek verdragen. Leerling kan zelfstandig conflicten oplossen 9

10 Doorgaande lijn vaardigheden samenwerking In alle groepen wordt aan het ontwikkelen van samenwerkingsvaardigheden gewerkt door gericht extra aandacht aan (het oefenen van) de betreffende vaardigheid te besteden. Daarbij worden dan passende opdrachten gezocht. Er vindt op dit punt vervolgens ook concrete reflectie plaats. De dikgedrukte samenwerkingsvaardigheden zouden leerlingen nog in sterkere mate mogen beheersen als zij een bouw verlaten. Deze vormen daarmee ontwikkelpunten voor de betreffende bouw. De andere vaardigheden beheersen leerling nu over het algemeen als ze het onderwijs in een bouw hebben afgerond. Eind groep 2 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden: Belangrijk tot zeer belangrijk Elkaars naam gebruiken. Vriendelijk op elkaar reageren. Elkaar een complimentje geven. De ander iets gunnen. Elkaar aankijken tijdens het praten. Luisteren naar elkaar. Om de beurt praten. Elkaar uit laten praten. Rustig praten en werken. Materiaal met elkaar delen. Aan de taak werken tot deze af is. Meewerken aan de groepsopdracht. Bij je groepje blijven Hulp vragen aan een ander. Zo duidelijk praten dat anderen je kunnen verstaan. Een inbreng durven hebben. Eind groep 5 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden: Belangrijk tot zeer belangrijk Verschil van mening accepteren. De inbreng van een ander accepteren. Het werk plannen. Elkaar helpen zonder voor te zeggen. Reageren op wat een ander zegt. Vragen stellen aan elkaar. Elkaar aanmoedigen mee te doen. Elkaar herinneren aan de opdracht. Elkaar gelegenheid geven mee te doen. Op een vriendelijke manier zeggen dat je het ergens niet mee eens bent. Vaardigheden die voor sommige leerlingen bereikbaar zijn aan het eind van groep 5, maar veelal pas in de bovenbouw. Elkaar aanbieden iets uit te leggen. Richting geven aan de uitvoering van de taak. 10

11 Eind groep 8 beheersen de kinderen de volgende vaardigheden: Belangrijk tot zeer belangrijk Met elkaar problemen oplossen. Met alle groepsleden samenwerken. Overeenstemming met elkaar bereiken. Je in het standpunt van een ander verplaatsen. Af en toe herhalen wat iemand zegt. Kritiek formuleren op ideeën, niet op personen. Verschillende ideeën integreren. Ideeën verder uitbouwen. Vaardigheden die voor sommige leerlingen bereikbaar zijn aan het eind van groep 8, maar veelal pas op het voortgezet onderwijs. De groep stimuleren, motiveren. Ondersteunende opmerkingen maken (tweetal, drie- of viertal). Af en toe de voortgang samenvatten. Ook op langere termijn een goede werkrelatie behouden. Ouders zullen het belangrijk vinden dat: - een sfeer van samenwerken te voelen binnen de school, - er ook tijdens samenwerken rust heerst in de school, - dat hun kinderen samen spelen en werken zonder ruzie, - dat de leerkracht tijdig ondersteuning biedt als leerlingen bepaalde samenwerkingsvaardigheden onvoldoende beheersen om zelfstandig juist te handelen in een bepaalde situatie, - er duidelijk gecommuniceerd wordt over hoe wordt samengewerkt en met welk doel. Eerste stappen in de ontwikkeling richting beheersing van dikgedrukte samenwerkingsvaardigheden: Onderbouw Het opnemen van meer groepsopdrachten in het aanbod en de producten daarvan als groepsproducten behandelen. Middenbouw Het werken aan het elkaar helpen zonder voor te zeggen. Bovenbouw Een eerste ontwikkelstap het werken aan het met elkaar overeenstemming bereiken als voorwaarde om samen problemen op te lossen. Uitwerking/toelichting In de toekomst zitten de leerlingen meer dan nu in groepjes, vindt de interactie in het groepje op een rustige manier plaats. Wordt er ook meer groepswerk in het aanbod opgenomen en biedt de leerkracht gevarieerdere werkvormen aan. Dit kan in groep 6 door de groepsgrootte waar je mee werkt op te bouwen. In groep 7 door het werken met het aannemen van verschillende rollen binnen het groepswerk (bv. tijdbewaker) en in groep 8 door leerlingen na groepswerk meer presentaties te laten verzorgen. Daarnaast kan actiever gebruik worden gemaakt van samenwerkingsopdrachten die in de methodes worden aangereikt. 11

12 6. DAGKLEUREN Iedere dag van de week wordt in de hele school aangegeven met een vaste kleur. Deze kleuren structureren de week voor de kinderen. Dit helpt hen om een planning te kunnen maken. De kleuren hangen in iedere groep aan de muur, zodat het kind steeds kan zien "waar we in de week zijn". Daarnaast worden de dagkleuren gebruikt bij de dagelijkse administratie. Kleutergroepen: In de kleutergroepen hangen de kinderen het opdrachtkaartje dan wel keuzekaartje onder hun naam/foto en achter de desbetreffende dag. Dit gebeurt zowel s ochtends als s middags. Op het taakformulier wordt nu met rood aangegeven als de taak/opdracht af is. Met de kleur groen wordt de keuzetaak aangegeven. Dit wordt in het schooljaar verder uitgewerkt/verdiept. Groepen 3 t/m 8 Op hun takenbrief geven de kinderen met de dagkleur aan dat ze een bepaalde opdracht af hebben gekregen. Vooral als de taak meerdere dagen beslaat, geeft dit de leerkracht informatie over de leer- en werkstijl van het kind en biedt het hem de mogelijkheid om het kind hierbij te begeleiden. Een kind dat in het begin van de week weinig productief is en vervolgens alles op het laatste moment moet maken, moet geleerd worden dit beter te spreiden. Kinderen die duidelijk te snel van start gaan en daarbij veel fouten maken, moet worden geleerd dat de kwaliteit van het werk belangrijker is dan dat het snel af is. In de groepen 4 t/m 8 worden de dagkleuren ook gebruikt om een planning op de takenbrief te maken. De dagkleuren zijn: Achter de begin- en eindkleuren zit de volgende filosofie: Groen: groen licht, je kunt van start gaan. Oranje: oranje licht, let op het rode licht nadert. Rood: rood licht, deze dag stoppen we, de taak moet klaar zijn Vrijheid in gebondenheid: De kinderen nemen verantwoordelijkheid voor de eigen planning. Zelfstandigheid: De kinderen kunnen zelfstandig administreren. Samenwerking: M.b.v. de dagkleuren kunnen kinderen ook elkaar steunen met plannen van en afspraken maken voor samenwerkingsopdrachten. 12

13 7. DAGRITME De dagkleuren zorgen door de hele school heen voor een ordening van de week. Daarnaast hanteren we in de groepen aanvullende materialen om de kinderen steun te bieden bij het ordenen van tijd en hun bezigheden. Kleuters De dagritmekaarten zijn een hulpmiddel om de dag voor de jongste kinderen te ordenen. Op de kaarten staan afbeeldingen van verschillende activiteiten die op een dag kunnen worden gedaan. Deze activiteiten worden aan het begin van de dag op volgorde gehangen. Het gebruik van de dagritmekaarten brengt ordening en structuur en geeft de kleuters een gevoel van veiligheid en rust. Groep 3 t/m 8 Dagritmepakket In groep 3 vindt er een overgang plaats van de dagritmekaarten van de kleuters naar een "dagrooster" op het bord. In groep 3 wordt het programma aanvankelijk nog aangegeven met symbolen. In de hogere groepen, als de kinderen kunnen lezen, wordt het dagprogramma middels symbolen (kaartjes) op het bord opgehangen. Verantwoordelijkheid: De kinderen voelen zich medeverantwoordelijk voor het verloop van de dag. Het stimuleert hun taakbesef. Zelfstandigheid: De dagritmekaarten en het gebruik van het programma op het bord zijn een voorstadium van of ondersteuning bij het zelfstandig leren plannen. Samenwerking: vanuit het dagritme wordt evenwicht tussen zelfstandig en samen uit te voeren activiteiten bewaakt. Leerlingen weten door het dagritme dus wat er van hen wordt verwacht en gevraagd wordt. 13

14 8. SYMBOLEN Door de school heen wordt met een aantal symbolen gewerkt. Deze symbolen zijn voor iedereen waarneembaar en duidelijk. Het symbool voor uitgestelde aandacht: Tijdens het taakwerken wordt gewerkt met een rood en een groen signaal. Als het rode signaal wordt gebruikt, weten de kinderen dat zij de leerkracht niet mogen "storen" en dat zij dus naar een andere oplossing moeten zoeken. Bij gebruik van het groene signaal (of geen signaal) mag de leerkracht wel worden benaderd. 14

15 Het symbool voor de toiletten: In de kleutergroepen wordt gewerkt met een kralenketting. Als je naar het toilet gaat, moet je die omdoen zodat de anderen kunnen zien dat het toilet bezet is. Het symbool voor taakjes: In de groepen 1 t/m 3 worden verschillende symbolen gebruikt voor verschillende taken op het takenbord zodat de kinderen kunnen zien wat er gedaan kan en mag. Vrijheid in gebondenheid: Symbolen verschaffen duidelijkheid, zodat het kind verantwoordelijkheid kan nemen voor de eigen keuzes. Daarnaast geven ze ook de mate van vrijheid aan. Zelfstandigheid: Door het lezen van een symbool kan het kind zelfstandig beslissingen nemen, zonder dat iets aan de leerkracht hoeft te worden gevraagd. Samenwerking: Door symbolen te respecteren, houden we rekening met elkaar. 15

16 9. MATERIALEN De inrichting van de klassen, het klassenmanagement moet zo zijn dat de kinderen alle materialen die zij nodig hebben, zelfstandig kunnen pakken, schoonmaken en opruimen. In de kleutergroepen wordt al met deze vorm van zelfstandigheid begonnen. In de daarop volgende groepen wordt dit voortgezet. Als een kind bijvoorbeeld een nieuw schrift nodig heeft, dan hoeft het dat niet eerst aan de leerkracht te vragen. De materialen als potloden, papier, boeken en scharen hebben een duidelijke plek in de klas. Bij het zelf pakken van wat je nodig hebt, geldt een uitzondering voor zaken die mogelijk gevaar opleveren (bijv. snijmachine), die relatief duur zijn (bijv. bepaalde creatieve materialen) of waarvan er maar weinig beschikbaar zijn (bijv. computers). Kinderen mogen niet zelf materialen uit het magazijn pakken. Voor het inleveren van het gemaakte werk zijn in elke klas inleverplekken, zoals laatjes, mandjes etc. Deze plekken zijn duidelijk zichtbaar in de klas. De kinderen hebben zelf de verantwoordelijkheid om hun werk in te leveren, zodat de leerkracht dit kan nakijken en aftekenen. Vrijheid in gebondenheid: De vrijheid, verantwoordelijkheid om zonder te vragen materialen te gebruiken die nodig zijn en weer op te ruimen. Als gebruikers zijn we ook medeverantwoordelijk voor het verzorgen van die materialen. Zelfstandigheid: Zelf bepalen wat nodig is en dat zelf halen. Samenwerking: Overleggen over het gebruik van (schaarse) spullen. 16

17 10. INSTRUCTIE EN DE INSTRUCTIETAFEL Instructie Alle leerlingen volgen de basisinstructie, behalve: wanneer het kind op een geheel ander niveau (leerjaar voor of leerjaar achter) van dat vakgebied werkt. Er is dan sprake van een individuele leerlijn. Deze leerlingen krijgen op een ander moment een individuele of groepsinstructie. als de leerkracht van mening is dat, het kind dat op basisniveau werkt, op dat moment geen basisinstructie nodig heeft. Het kind kan dan zelfstandig aan het werk. Er is dus sprake van een gelaagde instructie: basisinstructie extra instructie verlengde instructie. Instructietafel In elke groep wordt gebruik gemaakt van een instructietafel. Als er geen ruimte is voor een instructietafel, dan zorgt de leerkracht ervoor dat door wisseling van plek een instructietafel gecreëerd wordt. Leerlingen die op een ander niveau dan het basisniveau werken, krijgen extra of verlengde instructie op hun niveau. Dit gebeurt aan de instructietafel. Extra instructie: is voor kinderen die de basisinstructie nog even niet voldoende begrijpen of voor leerlingen die verder zijn en een extra "zetje" nodig hebben. Verlengde instructie: is voor kinderen die de stof niet of nauwelijks zelfstandig kunnen maken of voor het begeleiden van kinderen bij verwerkingsopdrachten. Vrijheid in gebondenheid: De kinderen leren zelf (deels) verantwoordelijk te zijn voor hun keuze om wel of niet aan een extra instructie deel te nemen Zelfstandigheid: De kinderen die geen (extra) instructie nodig hebben, kunnen zelfstandig aan het werk. Samenwerking: De leerlingen die geen extra instructie nodig hebben, helpen elkaar om tot oplossingen te komen. 17

18 11. CORRECTIE Vanuit onze visie vinden we verantwoordelijkheid geven en nemen van belang en daarom hechten we waarde aan het zelf corrigeren door de kinderen. Dit geldt zowel voor opdrachten binnen de taak als opdrachten daarbuiten. Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen: Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Het hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht. Het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan. Het geeft de kinderen hierdoor beter inzicht in wat ze zelf kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht. Al vanaf groep 1 mogen de kinderen bepaalde opdrachten zelf corrigeren. Naarmate de kinderen ouder worden is er steeds meer mogelijk. Het streven is, om de kinderen zo veel als mogelijk is of ze aankunnen, zelf te laten corrigeren. De groepsleerkracht moet dat uiteraard voor de eigen groep steeds opnieuw inschatten. Hierbij gelden wel een aantal afspraken: Toetsen worden nagekeken door de leerkracht. Regelmatig neemt de leerkracht steekproeven of observeert de kinderen tijdens het werken. De leerkracht werkt op maat dat wil zeggen dat er per leerling gekeken wordt of zelfstandig nagekeken kan worden en of de leerling over de benodigde vaardigheden beschikt. Een kind dat liever de antwoorden overschrijft of erg onzorgvuldig is, kan blijkbaar minder vrijheid aan en moet meer ondersteund en gecontroleerd worden. Er kunnen verschillende correctievormen worden gebruikt, zoals nakijken in tweetallen, nakijken door maatjes, nakijken samen met leerkracht, klassikale correctie en nabespreking. Of nakijken in tweetallen zonder nakijkboek, zodat er sprake is van vergelijken en uitleggen aan elkaar hoe men tot een oplossing is gekomen. Dit is een heel effectieve manier van samenwerkend leren Zelf nakijken vraagt een bepaalde houding van de kinderen. De kinderen moeten zich realiseren dat je je werk nakijkt om er iets van te leren. Als leerkracht moeten we de kinderen deze houding aanleren. We moeten ze ook leren dat ze hulp of uitleg moeten vragen zodra ze merken dat er sprake is van te veel fouten. Vrijheid in gebondenheid: De kinderen leren verantwoordelijkheid te nemen voor het corrigeren en om hulp/uitleg te vragen als er veel fouten zijn gemaakt. Zelfstandigheid: De kinderen kijken hun werk zelfstandig na. Samenwerking: in de vormen waarbij je elkaars werk corrigeert. 18

19 12. KEUZEWERK EN DE KIESKAST Vrijheid houdt in dat de kinderen de volgorde binnen hun weektaak kiezen. Hiernaast krijgen de kinderen de ruimte om een keuze te maken uit de kieskast op een zelf in te plannen moment. Keuzewerk is: een niet-vrijblijvende, wisselend educatieve activiteit; de scheidslijn educatief - recreatief is niet altijd scherp te trekken; een vast onderdeel van de dag-/weektaak; omschreven als "plan 15 min. keuzetijd in ; een activiteit die de kinderen zelf mogen kiezen, afhankelijk van hun belangstelling; in groep 1-2 wordt keuzewerk bijgehouden op het takenbord met het betreffende kaartje; in groep 3 en 4 staan de keuzetaken op het bord en in de overige groepen op de dag- /weektaak. keuzewerk is in principe zelfcorrigerend, al zal de leerkracht ook hierbij volgen wat de leerlingen doen en welke kwaliteit ze leveren; ook binnen het keuzewerk zal ernaar gestreefd worden kinderen te laten samenwerken. keuzetaken vind je in de kieskast. Momenteel wordt ervoor gekozen om vanaf groep 4 een kwartier keuzetijd in te plannen op een zelf gekozen dag onder de werktijd. Kinderen mogen ook werken aan de keuzetaken uit de kieskast als zij daarvoor onder eigen verantwoordelijkheid binnen hun weektaak de ruimte hebben. Vrijheid in gebondenheid: De kinderen hebben de vrijheid om door keuzetijd een deel van het eigen werk zelf te kiezen wat ze willen leren. Hun keuze moeten ze ook waarmaken. Ze zijn verantwoordelijk voor de uitvoering. Zelfstandigheid: De kinderen maken zelfstandig een keuze uit de selectie. De uitvoering gebeurt zelfstandig. Op verzoek van de leerling zal de leerkracht helpen en suggesties geven. Samenwerking: Sommige opdrachten kunnen alleen samen gedaan worden. Bij andere bestaat de mogelijkheid om ze alleen of samen te doen. 19

20 13. ZELFSTANDIG WERKEN EN WERKEN MET UITGESTELDE AANDACHT Op onze school is het zelfstandig werken met name gericht op de inhoud van de opdracht. Het aanleren van de kennis en/of vaardigheden heeft een hoofdaccent. Het zelfstandig werken wordt steeds meer gericht op het leerproces. Het geleerde moet ook toegepast worden in andere situaties/contexten dan waarin het is aangeleerd. Om zelfstandig werken goed te kunnen realiseren op onze school zijn een aantal zaken van belang. De leerlingen: kennen de groepsafspraken; kunnen elkaar helpen zonder voor te zeggen (tutorlezen); weten wat zelfstandig werken is; weten waar ze de materialen kunnen vinden; kunnen zelfstandig problemen oplossen; kunnen zelf hun werk plannen met behulp van takenbord en taakblad; kunnen goed met het materiaal omgaan; zijn in staat te werken volgens het principe van de uitgestelde aandacht; weten wat ze kunnen doen als de dag- of weektaak af is; kunnen het gemaakte werk zonodig zelf nakijken; verbeteren zelfstandig hun gemaakte fouten; zijn in staat te verwoorden wat hun problemen zijn; kunnen samenwerken (maatjes werken). De leerkracht kan: lessituaties voorbereiden waarin zelfstandig werken van kinderen het uitgangspunt is; het klaslokaal zodanig inrichten dat de mogelijkheid tot zelfstandig werken daardoor gestimuleerd wordt; didactische stappenschema s uitwerken om de leerlingen de streefdoelen van zelfstandig werken te laten behalen; gesprekken leiden waarin het belang van zelfstandig werken verhelderd en geëvalueerd wordt; duidelijke en gedifferentieerde taakinstructie geven; hulpmiddelen hanteren die het zelfstandig werken bevorderen: symbolen voor dagritme, takenbord, teken voor uitgestelde aandacht, (week)takenbrief, huishoudelijk takenbord, naamkaartjes, werken met maatjes. Het materiaal is: overzichtelijk opgesteld; goed bereikbaar voor de leerlingen (groep-1-leerlingen nog onder begeleiding van leerkracht); geschikt voor zelfstandig werken; in voldoende mate aanwezig; stevig genoeg. 20

21 De afspraken: zijn voor iedereen duidelijk; worden door de leerlingen als vanzelfsprekend beschouwd; geven de leerlingen voldoende ruimte voor eigen initiatieven; geven de leerlingen voldoende ruimte om zelfoplossend bezig te zijn; zorgen ervoor dat de leerlingen elkaars gedrag positief corrigeren; stimuleren tot zelfverantwoordelijk gedrag; stellen de leerkracht in staat om met pedagogisch inzicht de regels gedifferentieerd toe te passen. De basis van al ons handelen moet gericht zijn op het creëren van een pedagogisch klimaat waarin de sociale en emotionele veiligheid voor het kind gewaarborgd worden. In de dagelijkse activiteiten loopt het ontwikkelen van waardenbesef en oordeelsvermogen als een rode draad door het proces heen. Leerlingen moeten elkaar respecteren en waardering leren opbrengen voor alle onderlinge verschillen. Veiligheid is ons uitgangspunt. Tijdens het zelfstandig werken wordt er in alle groepen gewerkt met het principe van de uitgestelde aandacht. Dat gebeurt met behulp van een rood en een groen signaal. Als het rode signaal zichtbaar is, weten de kinderen dat de leerkracht niet gestoord mag worden. De leerkracht geeft dan bijvoorbeeld verlengde of extra instructie of is bezig met een observatie. De kinderen weten dan dat ze elkaar mogen en kunnen helpen (maatjeswerken) en dat zij zelf oplossingen moeten bedenken als ze ergens niet direct uitkomen. Als het signaal op groen staat, mogen de kinderen weer een beroep doen op de leerkracht. Die kan dan rondjes door de klas maken of kinderen (niet meer dan twee tegelijk) bij zich laten komen. Vrijheid in gebondenheid: De kinderen hebben de vrijheid om zelf oplossingen te bedenken voor gerezen problemen en dragen tevens de verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan. De vrijheid om hulp te zoeken en te geven. Verantwoordelijkheid nemen voor de eigen planning. Zelfstandigheid: De hulp van de leerkracht wordt pas gegeven als niet het kind, maar de leerkracht daartoe het initiatief neemt. Samenwerking: Oplossingen door middel van samenwerken worden gestimuleerd. 21

22 14. WERKPLEKKEN Doordat er met een taak wordt gewerkt, zijn kinderen in het klaslokaal vaak gelijktijdig bezig met verschillende opdrachten. Hier zitten kinderen samen of alleen te werken, daar krijgt een groepje extra uitleg van de leerkracht en weer ergens anders maakt iemand een creatieve opdracht in het kader van keuzewerk. In iedere school zal een kind (moeten) wennen aan een zeker "werkruis", maar het kan er ook voor kiezen een rustige werkplek te vragen Voorbereiding in groep 1-2 In groep 1-2 is het werken in steeds verschillende hoeken vanzelfsprekend. Sommige hoeken bevinden zich in het lokaal maar andere ook erbuiten. Door kinderen eraan te laten wennen ook in de gang te werken, waar ook anderen langskomen en zitten te werken, worden de kinderen voorbereid op het latere zelfstandig werken in ruimtes waar de leerkracht aanwezig is of toezicht heeft De gang en andere lokalen Tijdens het taakwerk kunnen de kinderen van verschillende werkplekken gebruik maken. Omdat het aantal werkplekken in de gangen en in andere lokalen beperkt is, worden er afspraken gemaakt over het aantal kinderen dat buiten het lokaal mag werken (max. 4 per groep). Op die manier behouden we tevens het overzicht over wie zich waar bevindt. In de gangen en in de groepslokalen zijn duidelijke afspraken. Deze afspraken geven aan hoe we het graag willen hebben, hoe we het best rekening met elkaar kunnen houden. Het gebruik van de ruimtes binnen onze school De klassen zijn in principe plaatsen waar instructie gegeven wordt. Dit is de plaats van waaruit de kinderen aan het werk gaan. De leerlingen mogen in de gang werken, als zij een gangkaart mee hebben genomen uit de klas. Nadat kinderen in de gang gewerkt hebben, nemen zij hun spullen weer mee terug naar de klas. Zij zorgen er ook voor dat de stoelen en krukken weer op hun goede plaats staan. Wanneer kinderen in de gang gaan zitten is dit alleen om rustig te werken. Het kan zo zijn, om verschillende redenen, dat er met (enkele) kinderen de afspraak is om niet op een andere werkplek binnen en/of buiten de klas te werken. 22

23 Hieronder staat onze gangkaart. Met deze kaart mogen kinderen dus op de gang werken. Vrijheid in gebondenheid: De verantwoordelijkheid om zijn werk te maken en dus om een gunstige werkplek te vragen, ligt in principe bij het kind. Het kind stemt daarover steeds af met de leerkracht. Zelfstandigheid: Bij het maken van deze keuze moet het kind met de leerkracht overleggen, maar maakt het deze keuze zelfstandig. Samenwerking: Door duidelijke afspraken proberen we te komen tot een goede samenwerking. 23

24 15. EVALUATIE EN REFLECTIE Evaluatie en reflectie zijn nauw met elkaar verbonden. Evaluatie is beoordelen, reflectie is nadenken en dan ook over de eigen rol. In alle groepen wordt het taakwerk in ieder geval aan het einde van de week geëvalueerd: wat ging goed, wat minder goed, waar had dat mee te maken, wat vonden de kinderen moeilijk/makkelijk, etc. Dit gebeurt op verschillende manieren: individueel, met de hele groep, aan het eind en/of tussentijds. Er is sprake van zowel product- als procesevaluatie. Productevaluatie gaat vooral over het product: het resultaat en de verzorging ervan. Bij procesevaluatie wordt gekeken naar de totstandkoming van het product. Het verloop van zelfstandig werken en samenwerken (en dus de vaardigheden) spelen hierbij een belangrijke rol. Was de taak goed gepland? Waren er problemen? Ben je met elkaar tot goede oplossingen gekomen? Regelmatig vindt er ook een kleine reflectie plaats met individuele leerlingen. Kinderen moeten leren reflectief te zijn naar eigen en andermans handelen. Ze moeten leren dat het niet alleen gaat om het uiteindelijke product, maar vooral om hoe het product tot stand gekomen is en met wie. Ook op de takenbrief is ruimte ingelast voor een korte evaluatie ja / nee?. Op de takenbrief kunnen de kinderen aangeven wat ze van het werk vonden en hoe het is gegaan. Ten slotte wordt aangegeven waar een kind de volgende week extra aandacht aan wil besteden. Ook het team oefent met reflecteren. Aan het einde van elke teamvergadering wordt deze door het team geëvalueerd en is er reflectie over hoe processen eventueel beter hadden kunnen verlopen. Wat was de invloed van de eigen rol? Verantwoordelijkheid: Het kind leert verantwoordelijkheid te dragen voor de ontwikkeling van zijn leerstijl en leerproces. Zelfstandigheid: Het evalueren en reflecteren is iets wat de kinderen uiteindelijk zelfstandig moeten kunnen. Samenwerking: Om tot een goede samenwerking te komen is een evaluatie/reflectie over het proces onmisbaar. 24

25 16. GELUIDSNIVEAUKAARTEN In alle groepen en op verschillende werkplekken worden geluidsniveaukaarten gebruikt. Een kaart kan dienen voor een werkplek in zijn totaal of tevens om duidelijk te maken of een opdracht individueel, in tweetallen of groepjes mag worden gemaakt. Verantwoordelijkheid: De kaarten verschaffen duidelijkheid, zodat het kind zelf verantwoordelijkheid kan nemen. Daarnaast geven ze ook de mate van vrijheid aan. Zelfstandigheid: Door het lezen van de kaarten is er geen interventie van de leerkracht nodig Samenwerking: Door symbolen te respecteren, houden we rekening met elkaar. Je werkt voor jezelf. Het is stil. We werken in tweetallen en mogen overleggen. We fluisteren. We werken met een groepje. We praten zacht. Kringgesprek/hele groep We praten gewoon. 17. HET HUISHOUDELIJK TAKENBORD Het huishoudelijke takenbord In iedere groep hangt een huishoudelijk takenbord. Op het huishoudelijk takenbord staat aangegeven welke taken door de klassendienst worden uitgevoerd. In de onderbouw gebeurt dat met symbolen/pictogrammen. In de bovenbouw vooral met woorden en soms ook met pictogrammen. 25

26 In de onderbouw (groep 1 t/m 3) wordt er gewerkt met daghulpjes/hulpjes- takenkaart. In de bovenbouw (groep 4 t/m 8) wordt er gewerkt met een weekdienst. Voorbeelden van taken zijn: Kasten netjes houden Tassen uitdelen Planten water geven Het bord schoonmaken Kwasten uitspoelen Hoeken controleren Gang controleren Vloer vegen Het ophangen van dag- ritme kaarten Vrijheid in gebondenheid: Als gebruikers van een lokaal (omgeving) zijn we ook medeverantwoordelijk voor het verzorgen van die leef-, leer- en werkomgeving. Zelfstandigheid: De kinderen kunnen de huishoudelijke taken zelfstandig uitvoeren. Samenwerking: De taken worden tenminste in tweetallen uitgevoerd. Daardoor zal er sprake zijn van werkoverleg. Er wordt gewerkt met wisselende tweetallen 18. HANDELINGSWIJZERS De handelingswijzer is een instrument, dat kinderen met pictogrammen, foto s en/of tekst duidelijk maakt wat er wordt gevraagd of verlangd. Een soort handleiding, stappenplan om tot een bepaald resultaat te komen. Nu nog wordt een handelingswijzer zichtbaar getoond. Het ligt in de bedoeling om per groep een map met handelingswijzers samen te stellen waarnaar kan worden verwezen. Dit proces is in ontwikkeling. 26

27 Vrijheid in gebondenheid: De kinderen zijn zelf verantwoordelijk voor het feit of zij wel of niet een handelingswijzer willen raadplegen. Zelfstandigheid: Met een handelingswijzer kunnen leerlingen zonder hulp van de leerkracht een handeling uitvoeren. Samenwerking: Handelingswijzers kunnen ook aangeven of een opdracht samen gemaakt kan worden, wie of wat je kunt raadplegen. 19. ONTWIKKELING EN DE FASE WAARIN ONZE SCHOOL ZICH BEVINDT Hieronder worden de fasen van de ontwikkelingslijnen eerst globaal beschreven. Daarna volgt een korte omschrijving van ons eigen ontwikkelingsprofiel. A. Ontwikkelingslijn Verantwoordelijkheid Docent gestuurd Het gaat hierbij nog sterk om leerkracht gestuurd werken. Kinderen dragen slechts weinig verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces. Kinderen mogen de volgorde van taken kiezen. De leerkracht bepaalt de taak. Gedeelde sturing Hier is sprake van een vrij breed scala aan mogelijkheden. In een begin van gedeelde sturing gaat het bijvoorbeeld om werkvormen waarbij de leerkracht alternatieven aandraagt waaruit gekozen kan worden. Er zijn verplichte onderdelenen keuzeonderdelen. In een later stadium volgen dan activiteiten waarbij de leerling in sterke mate keuzemogelijkheden heeft in het bepalen waaraan, hoe en met wie er gewerkt wordt. Leerling gestuurd De leerling is eigenaar van het eigen leerproces. De leerling weet wat hij wil leren en neemt voor zijn eigen leerproces het initiatief. De leerkracht is begeleider op afstand. De leerling vraagt verantwoording en legt ook zelf verantwoording af over zijn keuzes. Kortom, hij ontwikkelt zich tot democratisch burger. Op langere termijn zullen we aan deze ontwikkeling ook een reflectielijn koppelen. Wie weet past daar dan ook een portfolio voor de basisschoolleerling in. B. Ontwikkelingslijn Zelfstandigheid Zelfstandig werken Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij leerlingen leren omgaan met uitgestelde aandacht. Er wordt gewerkt met een teken van zelfstandig werken. De leerkracht hanteert planmatig de principes van zelfstandig leren. Het betreft hier vooral productietaken als het maken van een werkstuk, het afmaken van vooraf opgelegde opgaven. Zelfstandig leren De leerling draagt zelf verantwoordelijkheid voor de manier waarop hij kennis verwerft, zijn taken indeelt, hoe hij omgaat met zijn spanningsboog, etc. De taken zelf liggen nog vast. Zelfverantwoordelijk leren Het gaat hierbij om leersituaties waarin leerlingen zelfsturend bezig zijn. De leerling leert zichzelf al doelen te stellen ten aanzien van ambitieniveau, het gewenste eindresultaat. Hij maakt keuzes over hoe hij deze doelen wil bereiken. De leerstof wordt nog goeddeels door de docent aangereikt. Zelfsturend leren Het gaat hierbij om situaties waarbij de leerling zelf de inhoud en de werkwijze bepaalt en de vrijheid heeft om initiatieven te nemen, die noodzakelijk zijn voor het eigen leerproces. 27

28 C. Ontwikkelingslijn Samenwerken Hierbij is het samenwerken nog vooral doel en nog geen middel. Er is nog geen sprake van taakdifferentiatie. De taak ligt vooraf vast. Sociale doelstellingen staan hierbij centraal. Samen leren Het gaat hierbij om het creëren van situaties waarbij leerlingen van en met elkaar leren. De vorm wordt nog sterk gestructureerd door de taak of door de leerkracht. Coöperatief leren Het gaat hierbij om open leersituaties waarin leerlingen van en met elkaar leren en/of een bijdrage leveren aan elkaars leerproces. Een werkvorm als expertgroepen is een mooie illustratie van deze fase. Interactief afhankelijk leren Hier is sprake van interactief, wederzijds afhankelijk leren in groepen. De leerlingen nemen zelf het initiatief om samen te werken. Ze zijn op de hoogte van elkaars expertise en willen elkaars kwaliteiten inzetten om in een gezamenlijk leerproces tot een gemeenschappelijk leerproduct te komen. 20. ONTWIKKELINGSPROFIEL Met bovenstaand model kan een school zo haar eigen ontwikkeling in beeld brengen. Iedere school is als het goed is altijd in beweging, een school in ontwikkeling. Een richting voor deze ontwikkeling wordt in het model helder aangegeven. Het is aan de school zelf de ambitieniveau en het bijbehorende invulling te bepalen. Elke school bepaalt derhalve zelf haar grenzen in de mate waarin principes van zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en samenwerken gestalte krijgen. Het is dan ook zeker niet zo dat het verder naar rechts schuiven in het schema voor elke school een optimale of realistische doelstelling is. Onze planning Op het gebied van verantwoordelijkheid ligt de ontwikkelingslijn tussen docent gestuurd en gedeelde sturing. De gedeelde sturing zit vooral in het gebied van de weektaak. Kinderen die zelfsturend kunnen leren, willen we daartoe zeker de ruimte bieden. Zelfsturend leren zien wij echter vooralsnog als een te hoog doel om na te streven voor al onze kinderen. Op dit moment ligt onze ontwikkelingslijn m.b.t. zelfstandigheid tussen "zelfstandig werken" en "zelfstandig leren". Als onze kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, streven we ernaar om in de toekomst ieder geval alle leerlingen op het niveau van zelfverantwoordelijk leren te krijgen. Op het gebied van samenwerken ligt onze ontwikkelingslijn op dit moment m.b.t. samenwerken op het niveau "samenwerken". We willen ons de komende jaren meer gaan richten op samen leren en het aanbieden van meer coöperatieve vormen van leren. 28