11.2 Drinkwater. - kopie 1

Transcriptie

1 11.2 Drinkwater. - kopie 1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres team NS 15 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk Drinkwater Waarvoor gebruik je drinkwater. Wat is concentratie? Wanneer is een stof giftig? Praktische opdracht Over dit lesmateriaal Pagina Drinkwater. - kopie 1

3 Hoofdstuk Drinkwater Klassikale introductie van film "Het woelige water" Het woelige water - Drinkwater kn.nu/ww.cf44dd4 (teleblik.nl) Waarvoor gebruik je drinkwater. Bekijk de volgende website over Wat weet jij van kraanwater en maak de daarbij behorende vragen. Wat weet jij van Kraanwater kn.nu/ww.4465f5c (kraanwater.nu) Vraag 1a Bekijk de volgende webpagina en maak een overzicht van waar het drinkwater in een huishouden voor wordt gebruikt. Vraag 1b Als jij zou moeten besparen op het drinkwatergebruik thuis. Waar zou jij dan op kunnen besparen? Vraag 1c Zoek op internet op hoeveel liter er gemiddeld per minuut gebruikt wordt. Je hebt verschillende soorten douchekoppen; zo heb je de gewone douchekop, de waterbesparende douchekop, een regendouche of een stortdouche. Pagina Drinkwater. - kopie 1

4 Vraag 1d Hoeveel liter water wordt er gemiddeld per persoon gebruikt per dag? a. 100 Liter per dag b. 120 Liter per dag c. 140 Liter per dag d. 160 Liter per dag Vraag 1e Is het leidingwater gebruik de laatste jaren toegenomen of afgenomen? Licht je antwoord toe. Vraag 2 In de titelpagina van Wat weet jij van kraanwater wordt gesproken over de grote hoeveelheid aan kraanwater dat jaarlijks wordt gemaakt; maar liefst 1,2 miljard m 3 aan kraanwater. Hoeveel m 3 aan water zit er gemiddeld in een zwembad? Vraag 3a Als we met 17 miljoen mensen in Nederland wonen, hoeveel liter kraanwater wordt er dan gemiddeld per persoon verbruikt in een jaar? Vraag 3b Als we met 17 miljoen mensen in Nederland wonen, hoeveel liter kraanwater wordt er dan gemiddeld per persoon per dag verbruikt? Vraag 3c Pagina Drinkwater. - kopie 1

5 Het berekende antwoord in vraag 3b is groter dan het drinkwaterverbruik per persoon per dag dat je vindt op de website van Watweetjijvan kraanwater. Geef hier een verklaring voor. Vraag 3d Zoek op internet op wat de prijzen (uit 2014) in Nederland zijn voor 1000 liter drinkwater. Waarom zijn de prijzen in Noord- en Zuid Holland veel hoger dan in Brabant of Drenthe? Vraag 3e Bereken hoeveel een inwoner uit Overijssel gemiddeld moet betalen per jaar voor zijn drinkwatergebruik. Vraag 4 Voor het maken van drinkwater worden er verschillende bronnen van water gebruikt. Welke 3 bronnen zijn er te onderscheiden? Drinkwater uit grondwater kn.nu/ww.2a56d9f (teleblik.nl) Vraag 5a Het meeste drinkwater wordt gemaakt van. a. Grondwater b. Oppervlaktewater c. Zeewater d. Rioolwater Pagina Drinkwater. - kopie 1

6 Vraag 5b Waarom is grondwater van zichzelf al redelijk schoon? Vraag 5c Het doel van het beluchten van het grondwater aan het begin van het zuiver is zuurstof in het water krijgen. Waarvoor is het nodig dat er zuurstof in dit grondwater komt? Vraag 6a Waarom is het duinwater eigenlijk geen echte bron? Drinkwater uit de duinen kn.nu/ww.6fdbdc9 (teleblik.nl) Vraag 6b Van welke scheidingsmethode(n) wordt er gebruikt gemaakt voordat het duinwater wordt opgepompt. Vraag 7 Beschrijf puntsgewijs de zuivering van de 3 verschillende bronnen die waterzuiverings bedrijven gebruiken voor de bereiding van drinkwater. Pagina Drinkwater. - kopie 1

7 Drinkwater uit oppervlaktewater kn.nu/ww.33be5fb (teleblik.nl) Vraag 8 De hoeveelheid drinkwater gemaakt van grondwater en oppervlaktewater is ongeveer gelijk. Hoe zal dit zijn voor de toekomst? Wat is concentratie? Bekijk het volgende filmpje over Concentratie. Rekenen met Concentratie. kn.nu/ww.b28b8de (lvoorl.nl) Reken de volgende eenheden van massa, volume en concentratie om. kn.nu/ww.48752d8 (docx, maken.wikiwijs.nl) Vraag 9 In het leidingwater mogen schadelijke stoffen maar in kleine hoeveelheden voorkomen. In het Waterleidingbesluit (een wet waar deze normen zijn vastgelegd) staan de normen voor de volgende stoffen; 1. Lood; 10 µg/l 2. Nikkel; 200 µg/l 3. Chroom; 0,05 mg/l 4. Nitraat; 50 mg/l 5. Fosfaat; 2,0 mg/l 6. Sulfaat;1000 mg/l Zet de stoffen in volgorde van toenemende schadelijkheid. Pagina Drinkwater. - kopie 1

8 a. Nitraat b. Chroom c. Lood d. Nikkel e. Fosfaat f. Sulfaat Door de toenemende milieuverontreiniging wordt het zuiveren van oppervlaktewater en grondwater steeds moeilijker en daardoor ook duurder. In Nederland worden hoge eisen gesteld aan het drinkwater, deze eisen zijn bepaald in het waterleidingbesluit. Hierin staat onder andere aangegeven in welke concentraties stoffen in drinkwater mogen voorkomen. De concentratie is het aantal gram opgeloste stof in één liter water. Stof Concentratie in mg/l Sulfaat 1000 Nitriet 0,10 Nitraat 50 Fosfaat 2,0 Natrium 0,020 Aluminium 0,20 Lood 0,010 Nikkel 0,020 Koper 2,0 Kwik 0,0010 Vraag 10a Hoeveel gram aan natrium mag er maximaal zitten in 125 liter leidingwater? Vraag 10b Bereken de concentratie van de onderzochte stoffen in mg/l Pagina Drinkwater. - kopie 1

9 Vraag10c Vergelijk de concentraties met de eisen voor deze stoffen die staan in het waterleidingbesluit Is dit monster geschikt om leidingwater van te maken? Leg uit waarom. Vraag 11a Als je 2,0 Liter leidingwater per dag binnen krijgt zijn de hoeveelheden aan schadelijke stoffen steeds erg klein. De concentratie aan lood in leidingwater ligt onder de gestelde norm, ongeveer op 0,35 µg/l. Hoeveel liter leidingwater mag je in principe drinken om onder de norm te blijven van de dagelijkse hoeveelheid lood die je mag binnenkrijgen? Vraag 11b Bereken de massa aan lood die een persoon binnen krijgt gedurende 1 week wanneer deze 2,0 Liter leidingwater per dag drinkt en de concentratie lood precies aan de norm voldoet. In huizen die gebouwd zijn voor 1960 zitten waterleidingen die gemaakt zijn van lood. Via deze leidingen komt er lood in het leidingwater terecht. Vooral wanneer er lange tijd geen water is gebruikt is de concentratie lood in deze leidingen hoger. Vraag 12a Tijdens een test wordt de eerste 15 liter uit de kraan opgevangen. Er blijkt 0,975 mg lood in te zitten. Bereken de concentratie aan lood in µg/l Vraag 12b Hoeveel keer is de norm overschreden? Pagina Drinkwater. - kopie 1

10 Wanneer is een stof giftig? Bekijk het volgende filmpje over een milieuramp in Brazilie. Milieuramp Brazilie: Giftige modder kn.nu/ww.f586ca8 (teleblik.nl) We noemen een stof giftig wanneer deze schadelijk is als je kleine hoeveelheden binnen krijgt. We noemen deze hoeveelheid ook wel dosis. De dosis is de hoeveelheid aan schadelijke stof in milligram per kilogram lichaamsmassa. Meestal wordt een dosis per dag aangegeven op een verpakking. Vraag 13 Op de verpakking van medicijnen staat de dosis weergegeven voor zowel kinderen als volwassenen. Waarom zal de dosis voor kinderen kleiner zijn dan die voor volwassenen? Als je hoofdpijn hebt kun je een paracetamol nemen. In één tablet zit behalve de werkzame stof paracetamol ook een vulmiddel, anders wordt de tablet erg klein. De dosis paracetamol voor een volwassene is 0,013 mg/kg. In een tablet van 1,5 g zit 0,3 mg aan paracetamol. Vraag 14a Bereken hoeveel tabletten (afgerond naar beneden op halve aantallen) je moet slikken wanneer je 50 kilogram weegt. Vraag 14b Leg uit of de dosis voor een baby hetzelfde is als voor een volwassene. Pagina Drinkwater. - kopie 1

11 Vraag 14c Bereken hoeveel tabletten (afgerond naar beneden op halve aantallen) een baby van 3,5 kilogram mag hebben. Bij een bepaald medicijn is de dagelijkse dosis 0,1 mg per kilogram lichaamsmassa. Op het potje staat ook de lethale dosis (LD), dat is de dosis waarbij de patiënt komt te overlijden vanwege een vergiftiging. De lethale dosis voor deze stof is 4 mg/kg Vraag 15a Bereken hoeveel mg een patiënt van 80 kg dagelijks krijgt toegediend. Vraag 15b Bereken hoeveel pillen de patiënt krijgt wanneer 1 pil 4 mg aan werkzame stof bevat. Om te voorkomen dat geestelijk minder stabiele patiënten een lethale dosis binnenkrijgen van deze stof, wordt dit medicijn op recept uitgegeven met een maximum aantal pillen. Zelfs wanneer alle meegekregen pillen in één keer slikt is het niet dodelijk. Vraag 15c Bereken hoeveel pillen een patiënt van 80 kg maximaal meekrijgt bij de apotheek. Praktische opdracht Praktische opdracht: Inleiding: Het waterverbruik in huis is de laatste tientallen jaren afgenomen door het gebruik van vooral waterbesperende apparaten. Het bad- en douchewaterverbruik is echter toegenomen. Ondanks waterbesparende douchekoppen gebruiken we toch meer water om ons zelf schoon en fris te houden. Dit houdt in dat we of vaker douchen, langer douchen of misschien wel allebei. Pagina Drinkwater. - kopie 1

12 Doel: Ontwerp een douchesysteem waarbij het mogelijk is om veel water te besparen door middel van hergebruik van het douchewater. Het hergebruik van het douchewater moet verantwoord en veilig gebeuren (één van de eisen aan je ontwerp). Je mag kiezen uit de volgende opdrachten: 1) je ontwerpt een douchesysteem om douchewater te besparen waarbij je voornamelijk gebruik maak van de scheidingsmethoden uit Hoofdstuk 9 en de zuiveringsmethoden uit dit hoofdstuk. 2) Je ontwerpt een douchesysteem om douchewater te besparen waarbij je gebruik maakt van de scheidingsmethoden uit Hoofdstuk 9 en van wat je geleerd hebt in Hoofdstuk 10 over automatiseren. Hoe gaan jullie te werk: - Jullie werken in groepjes van 4 aan het ontwerp - jullie maken een tekening met alle onderdelen die nodig zijn om aan de eisen van jullie ontwerp te voldoen. - jullie presenteren jullie ontwerp in de vorm van een powerpoint of prezie. Deze moet 5 minuten duren waarbij iedereen aan het woord komt. In de presentatie moet duidelijk worden wat de functie is van elk onderdeel en hoe je douchewater kunt besparen. Tijd: - Jullie krijgen 3 lessen de tijd voor deze opdracht. - Na deze 3 lessen is er een les voor jullie presentaties. Pagina Drinkwater. - kopie 1

13 Antwoorden Vraag 1a Bekijk de volgende webpagina en maak een overzicht van waar het drinkwater in een huishouden voor wordt gebruikt. opzoekvraag Vraag 1b Als jij zou moeten besparen op het drinkwatergebruik thuis. Waar zou jij dan op kunnen besparen? openvraag Vraag 1c Zoek op internet op hoeveel liter er gemiddeld per minuut gebruikt wordt. Je hebt verschillende soorten douchekoppen; zo heb je de gewone douchekop, de waterbesparende douchekop, een regendouche of een stortdouche. Een normale douche gebruikt ongeveer 10 liter water per minuut. Een waterbesparende douchekop ongeveer 6 liter water per minuut en een regendouche wel tot 15 liter water per minuut. Gemiddeld gaat men uit van ongeveer 8 liter water per minuut. Vraag 1d Hoeveel liter water wordt er gemiddeld per persoon gebruikt per dag? Liter per dag Liter per dag Liter per dag Liter per dag Vraag 1e Is het leidingwater gebruik de laatste jaren toegenomen of afgenomen? Licht je antwoord toe. Het leidingwater gebruik is de laatste jaren afgenomen. Dit komt door de ontwikkeling van waterbesparende apparaten. Te denken valt aan wasmachines en afwasmachines maar ook het spoelen van het toilet verbruikt minder water. Vraag 2 In de titelpagina van Wat weet jij van kraanwater wordt gesproken over de grote hoeveelheid aan kraanwater dat jaarlijks wordt gemaakt; maar liefst 1,2 miljard m 3 aan kraanwater. Hoeveel m 3 aan water zit er gemiddeld in een zwembad? 1,2 miljard m 3 = m 3 / zwembaden = 2500 m 3 in één zwembad. Pagina Drinkwater. - kopie 1

14 Vraag 3a Als we met 17 miljoen mensen in Nederland wonen, hoeveel liter kraanwater wordt er dan gemiddeld per persoon verbruikt in een jaar? 1,2 miljard m 3 = m 3 = x 1000 (1 m 3 = 1000 liter) = liter / = liter per persoon per jaar Vraag 3b Als we met 17 miljoen mensen in Nederland wonen, hoeveel liter kraanwater wordt er dan gemiddeld per persoon per dag verbruikt? liter per persoon per jaar / 365 (dagen per jaar) = 193,4 liter per persoon per dag Vraag 3c Het berekende antwoord in vraag 3b is groter dan het drinkwaterverbruik per persoon per dag dat je vindt op de website van Watweetjijvan kraanwater. Geef hier een verklaring voor. Dit komt omdat er ook veel bedrijven zijn die water gebruiken. Dit wordt ook meegerekend bij het gemiddelde verbruik per persoon per dag of per jaar Vraag 3d Zoek op internet op wat de prijzen (uit 2014) in Nederland zijn voor 1000 liter drinkwater. Waarom zijn de prijzen in Noord- en Zuid Holland veel hoger dan in Brabant of Drenthe? Grondwater zoals dat gebruikt wordt in Brabant en Drenthe is veel schoner dan oppervlaktewater dat gebruikt wordt in Noord- en Zuid Holland. Het kost meer om dit te zuiveren. De gebruiker moet dit betalen. Vraag 3e Bereken hoeveel een inwoner uit Overijssel gemiddeld moet betalen per jaar voor zijn drinkwatergebruik. afhankelijk van de gevonden prijs Vraag 4 Voor het maken van drinkwater worden er verschillende bronnen van water gebruikt. Welke 3 bronnen zijn er te onderscheiden? De bronnen grondwater, duinwater en oppervlaktewater worden gebruikt om drinkwater van te maken Vraag 5a Het meeste drinkwater wordt gemaakt van. 1. Grondwater 2. Oppervlaktewater 3. Zeewater 4. Rioolwater Pagina Drinkwater. - kopie 1

15 Vraag 5b Waarom is grondwater van zichzelf al redelijk schoon? Grondwater wordt opgepompt van heel diep onder de grond. Voordat het hier komt is het door verschillende lagen (zandlagen) heen gegaan. Hierdoor is het heel goed gefiltreerd en dus ook vrij schoon. Vraag 5c Het doel van het beluchten van het grondwater aan het begin van het zuiver is zuurstof in het water krijgen. Waarvoor is het nodig dat er zuurstof in dit grondwater komt? Het zuurstof is nodig omdat het grondwater veel ijzer bevat. Het zuurstof zorgt er voor dat deze deeltjes gaan samenklonteren waardoor ze er makkelijker uitgefilterd kunnen worden. Vraag 6a Waarom is het duinwater eigenlijk geen echte bron? Het duinwater wordt tegenwoordig aangevuld met oppervlaktewater uit rivieren. Het wordt opgeslagen in bekkens, langzaam zakt het door de bodem naar de plak waar het er weer uit wordt gepompt. Dit kan wel 2 maanden duren voordat het er is. Eigenlijk is het dus oppervlaktewater Vraag 6b Van welke scheidingsmethode(n) wordt er gebruikt gemaakt voordat het duinwater wordt opgepompt. De vuile deeltjes die met oppervlaktewater in de spaarbekkens wordt gepompt zal een gedeelte bezinken. De voornaamste scheidingsmethode is filtreren door de zandlagen. Vraag 7 Beschrijf puntsgewijs de zuivering van de 3 verschillende bronnen die waterzuiverings bedrijven gebruiken voor de bereiding van drinkwater. moet Vraag 8 De hoeveelheid drinkwater gemaakt van grondwater en oppervlaktewater is ongeveer gelijk. Hoe zal dit zijn voor de toekomst? Omdat er steeds meer grondwater gebruikt wordt en het grondwaterpeil steeds verder zakt wordt het moeilijker om aan grondwater te komen. In de toekomst zal men steeds meer drinkwater moeten gaan maken van oppervlaktewater. Vraag 9 In het leidingwater mogen schadelijke stoffen maar in kleine hoeveelheden voorkomen. In het Waterleidingbesluit (een wet waar deze normen zijn vastgelegd) staan de normen voor de volgende stoffen; 1. Pagina Drinkwater. - kopie 1

16 Lood; 10 µg/l 2. Nikkel; 200 µg/l 3. Chroom; 0,05 mg/l 4. Nitraat; 50 mg/l 5. Fosfaat; 2,0 mg/l 6. Sulfaat;1000 mg/l Zet de stoffen in volgorde van toenemende schadelijkheid. 1. f: Sulfaat 2. e: Fosfaat 3. a: Nitraat 4. b: Chroom 5. d: Nikkel 6. c: Lood Vraag 10a Hoeveel gram aan natrium mag er maximaal zitten in 125 liter leidingwater? Vraag 10b Bereken de concentratie van de onderzochte stoffen in mg/l Vraag10c Vergelijk de concentraties met de eisen voor deze stoffen die staan in het waterleidingbesluit Is dit monster geschikt om leidingwater van te maken? Leg uit waarom. mog Vraag 11a Als je 2,0 Liter leidingwater per dag binnen krijgt zijn de hoeveelheden aan schadelijke stoffen steeds erg klein. De concentratie aan lood in leidingwater ligt onder de gestelde norm, ongeveer op 0,35 µg/l. Hoeveel liter leidingwater mag je in principe drinken om onder de norm te blijven van de dagelijkse hoeveelheid lood die je mag binnenkrijgen? Vraag 11b Pagina Drinkwater. - kopie 1

17 Bereken de massa aan lood die een persoon binnen krijgt gedurende 1 week wanneer deze 2,0 Liter leidingwater per dag drinkt en de concentratie lood precies aan de norm voldoet. Vraag 12a Tijdens een test wordt de eerste 15 liter uit de kraan opgevangen. Er blijkt 0,975 mg lood in te zitten. Bereken de concentratie aan lood in µg/l Vraag 12b Hoeveel keer is de norm overschreden? Vraag 13 Op de verpakking van medicijnen staat de dosis weergegeven voor zowel kinderen als volwassenen. Waarom zal de dosis voor kinderen kleiner zijn dan die voor volwassenen? Vraag 14a Bereken hoeveel tabletten (afgerond naar beneden op halve aantallen) je moet slikken wanneer je 50 kilogram weegt. Vraag 14b Leg uit of de dosis voor een baby hetzelfde is als voor een volwassene. Vraag 14c Bereken hoeveel tabletten (afgerond naar beneden op halve aantallen) een baby van 3,5 kilogram mag hebben. Vraag 15a Bereken hoeveel mg een patiënt van 80 kg dagelijks krijgt toegediend. Vraag 15b Bereken hoeveel pillen de patiënt krijgt wanneer 1 pil 4 mg aan werkzame stof bevat. Pagina Drinkwater. - kopie 1

18 Vraag 15c Bereken hoeveel pillen een patiënt van 80 kg maximaal meekrijgt bij de apotheek. Pagina Drinkwater. - kopie 1

19 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur team NS Laatst gewijzigd 15 January 2016 om 12:27 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 2; Leerinhoud en doelen Energie; Materie; Scheikunde; Natuurkunde; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Pagina Drinkwater. - kopie 1

20 Bronnen Bron Het woelige water - Drinkwater Wat weet jij van Kraanwater Drinkwater uit grondwater Drinkwater uit de duinen Drinkwater uit oppervlaktewater Rekenen met Concentratie. Milieuramp Brazilie: Giftige modder Type Link Link Link Link Link Link Link Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Mondeel, Ren. (z.d.) Drinkwater.. Pagina Drinkwater. - kopie 1