sluiscomplex eefde cultuurhistorische verkenning

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "sluiscomplex eefde cultuurhistorische verkenning"

Karen de Vries
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 sluiscomplex eefde cultuurhistorische verkenning BiermanHenketarchitecten juli 2012

2 COLOFON Opdrachtgever totale project: Opdrachtgever projectnota-fase: Architect: Rijkswaterstaat Grontmij Bierman Henket architecten juli 2012, Esch

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 5. De Tweede Wereldoorlog 42 Inleiding 1. De Twenthe-kanalen Ontwerp Uitvoering Landschap Twenthe-kanalen 2. Rijkswaterstaat en Dirk Roosenburg Dirk Roosenburg Uitbreiding van het sluiscomplex in stappen Twentekanalen 1933 tot heden 7. Huidig sluiscomplex Het landschap rond sluis Eefde nu Zuidzijde sluis Tussen Eefse Beek en sluis 8. Sluis Eefde - per bouwdeel beschreven Landschap rond Eefde Waardestelling Bronnen Bijlagen Ontwerp sluiscomplex Eefde Ontwerp drieluik van sluiscomplexen Ontwerp Bruggen Ontwerp Sluiswoningen

4 2

5 Inleiding De sluis bij Eefde vormt de verbinding tussen de IJssel en het Twentekanaal. Capaciteitsuitbreiding van deze sluis is al jarenlang een grote wens van de scheepvaart: de huidige schutcapaciteit is te gering voor het aanbod, waardoor lange wachttijden voor de scheepvaart zijn ontstaan. Onderzoek naar uitbreiding heeft uitgewezen dat verlenging van de huidige kolk onvoldoende extra capaciteit zal leveren, en dat een tweede kolk noodzakelijk is. Omdat het sluiscomplex aangewezen is als rijksmonument, moet de nieuwe kolk zorgvuldig in het sluisensemble ingepast worden. Rijkswaterstaat heeft Bierman Henket architecten gevraagd om de landschappelijke, ruimtelijke en architectonische kaders hiervoor op te stellen. In opdracht van Grontmij, dat de overkoepelende opdracht heeft gekregen om de kaders voor de uitbreiding van de sluis te formuleren, wordt studie verricht naar de kwetsbaarheden en potentie bij de uitbreiding van het sluiscomplex. Grondig cultuurhistorisch onderzoek naar de sluis, de omgeving van het complex en de Twentekanalen als geheel vormt de basis van deze studie. Deze rapportage is de verslaglegging van dit onderzoek. Aan het einde van de rapportage vindt u de waardestelling die het uitgangspunt vormt voor het opstellen van de ontwerpkaders voor de uitbreiding. Bierman Henket architecten Esch, juli

6 4. Ontwerp sluiscomplex Eefde De uitvoering van het hoofdkanaal startte in 1930 aan de kant van de IJssel bij Zutphen. Om het hoogteverschil met de IJssel te overbruggen, moest in Eefde ook direct het eerste sluiscomplex komen. schutsluis Rijkswaterstaat probeerde wegen zo veel mogelijk over de kop van sluizen over het kanaal te leiden. Deze methode was ter plekke van de Eefdese brug niet mogelijk, maar men benutte de mogelijkheid wél om de Kapperallee over het kanaal te leiden. Deze passage is veel korter dan een brug over de volle breedte van het kanaal, met een jaagpad aan weerszijden. De Kapperallee werd nog beschouwd als de oude verbindingsweg tussen Deventer en Winterswijk, vandaar dat de sluis direct naast deze weg werd gebouwd. benedenhoofd bovenhoofd Het gemaal werd, evenals de dienstwoningen, tussen 1930 en 1932 door Roosenburg ontworpen. In de zomer van 1933 werd het complex geopend. gemaal en aflaat 26 s

7 Eefde benedenhoofd sluiskolk woning Rijkswaterstaat IJssel bovenhoofd gemaal en aflaat Kanaalpad tweede kanaalmond naaldkering Twenthe-kanalen Kapperallee Molendijk poorlijn 27

8 Ontwerp sluiscomplex Eefde Benedenhoofd schutsluis in aanbouw Benedenhoofd schutsluis en gemaal Eefde Bovenhoofd schutsluis Eefde 30

9 Schutsluis Eefde,

10 7. Huidig sluiscomplex dieselgemaal voorsluis gemaal en aflaat spui-inrichting IJssel 54

11 Eefde Boedelhofweg Eefse Beek schutsluis sluismeesterswoning Kanaalpad Twentekanalen Molendijk afvoerkanaal de Berkel Kapperallee spoorlijn

12 Het landschap rond Sluis Eefde nu Bij de ontwikkeling van het gebied rond de sluis bij Eefde hebben sinds 1933 steeds ingrepen in het landschap plaatsgevonden. De meest grootschalige ingrepen op en rond het sluiscomplex betreffen de aanleg van het afvoerkanaal van de Berkel (tijdens de Derde Berkelverbetering in de jaren vijftig van de vorige eeuw), het nieuwe aflaatwerk in 1976 en de afwatering van de Eefse Beek aan de noordzijde van het complex in (tussen 1966 en 1976). In de loop der jaren zijn de oevers van het kanaal aan weerszijden van de sluis op diverse plaatsen beplant met een enkele of dubbele rij bomen, die inmiddels tot volwassen bomen zijn uitgegroeid. Ook op het sluisterrein zelf staan nu bomenrijen en groepen bomen, die mede het (sfeer)beeld van de sluis bepalen. Het weidse overzicht dat men na voltooiing van de sluis over het terrein had, is door de aanplant van bomen op het complex deels verdwenen. Het complex en de kanalen zijn nu zowel aan de noord- als de zuidzijde begrensd door groen. Aan de noordzijde vormen het bosschage naast de kolk, de bomenrijen op de kanaaldijken beneden en boven de sluis, en het weiland tussen de sluis en de Eefse Beek de buffer tussen de bebouwde kom en de sluis. Daar is de verhoogde ligging van de sluis goed zichtbaar, met name door de stijgende Kapperallee. Aan de zuidzijde vormt het open landschap tussen het water naar de nieuwe aflaat en het afwateringskanaal van de Berkel de overgang naar de lintbebouwing aan de Kapperallee richting Warnsveld en de historische landgoederen Huis de Voorst, Huis Den Dam en t Klaphek. Hier is het hoogteverschil met de sluis minder prominent. Door de rijen bomen en bosschages langs het kanaal aan beide zijden van de sluis wordt vanaf het complex het kanaal beneden en bovenstroom als geheel beplant ervaren. Hierdoor zijn lange omkaderde zichtlijnen ontstaan, het kanaal op en de IJssel af. Toch zijn er met name aan de westzijde diverse doorkijken dwars over het kanaal. De ecologische waarden van flora en fauna op en rond de sluis worden in andere rapportages beschreven. Het kanaal vanaf de sluis richting het oosten 56

13 Het kanaalpand tussen de sluis en de IJssel De sluis ligt nu ingesloten in het groen De tweede kanaalmond, zicht vanaf het oude gemaal naar de naaldkering, met links het begroeide middeneiland 57

14 BiermanHenketarchitecten Hal 13a Den Eikenhorst Esch postbus 2126 nl-5260 cc Vught t +31 [0] info@biermanhenket.nl

Vergelijkbare documenten

Toelichting locatiekeuze nieuwe sluis

Bijlage 2 Toelichting locatiekeuze nieuwe sluis Bijlage 2 : Toelichting locatiekeuze nieuwe sluis Locatieafweging tweede Sluis Eefde Uitgangspunten en werkwijze Een extra sluiskolk kan op verschillende