1. Onteigening: Lievebermen van 80 m breed; over 6 km lang 2. Verstoring van een levensnoodzakelijk afwateringsnet 3. Onderbreking van het eeuwenoude

Transcriptie

1 1. Onteigening: Lievebermen van 80 m breed; over 6 km lang 2. Verstoring van een levensnoodzakelijk afwateringsnet 3. Onderbreking van het eeuwenoude wegennet 4. De sluis tussen Lieve en Zwin moest 4 keer worden verlegd

2 Damme

3 4 sites tonen de keerzijde van de medaille 1. De brede Lievebermen aan Moerkerke Brug 2. De afwateringsproblemen aan het Conduit 3. Het onderbroken wegennet aan de Zuiddijk 4. De vier plaatsen van de sluis Lieve Zwin

4 Damme Conduit Moerkerke brug

5 1. De Lievebermen aan Moerkerke brug Belangrijke site vanuit historisch oogpunt Zit wel in collectief geheugen dank zij straatnamen Maar is niet beschermd en (dus) bedreigd

6 Moerkerke Brug: een historische site Bij de aanleg van het Lievekanaal was dit de enige brug die Gent erkende en betaalde tussen Damme (op 5 km) en de Leestjesbrug (op 3 km)

7 Moerkerke brug

8 Rond Moerkerke brug ontstond een gehucht. In 1773 telde het meer huizen dan de dorpskern zelf.

9 Rond 1872 werd het Lievekanaal tussen Damme en het Schipdonkkanaal gedempt.

10 Moerkerkebrug na het dempen van de Lieve. Het Lievekanaal lag voor de huizen; de brug ertussen.

11 Moerkerkebrug nu. Het huis links is één van de oudste van Moerkerke.

12 Het huis was van de bargehouder. Tot 1872 voer de barge wekelijks via Damme naar Brugge. Landbouwers scheepten hier in om met hun producten naar de markt van Brugge te varen.

13 Het huis uit 1773 werd recent gerestaureerd.

14 De Lievebenamingen aan Moerkerke brug Straatnamen als Moerkerkebrug en Lievebermen houden de herinnering aan het Lievekanaal levend Ook het gemeenschapscentrum werd naar het Gentse kanaal venoemd Straatnamen als Moerkerkebrug en Lieveberm houden de geschiedenis levend.

15 Lieveberm Ten westen en ten oosten van Moerkerkebrug is de Lieve te herkennen in de langwerpige percelen.

16 Sinds het dempen van de Lieve in 1872 werden de bermen bebouwd of als weide gebruikt.

17 De verhoogde berm was een dijk van de Lieve. De varkensstal staat pal in de bedding. Ze verhindert de doorgang naar het Schipdonkkanaal.

18 Lieveberm west In Moerkerke is de vrije doorgang langs de Lievebermen slechts op 2 plaatsen onderbroken door particulieren.

19 De aansluiting op het Schipdonkkanaal heeft veel potentieel: van een fietsroute tot een wateraftakking.

20 Het jaagpad van het Schipdonkkanaal is één van de meest gebruikte fietsroutes tussen Brugge en Gent. Een aftakking naar Damme langs de Lieve is mogelijk.

21 Damme Conduit Moerkerke brug

22 2. De afwateringsproblemen Het Gentse Lievelingetje veroorzaakte hier grote problemen. De aanleg van de Lieve in de 13de eeuw verstoorde het afwateringsnet dat begin 12de eeuw aangelegd was om Moerkerke te ontginnen.

23 De naam Moerkerke voor het eerst vermeld in 1110 verwijst naar een moer : een veenontginning. Om uit de natte veenbodem turf te winnen moest die efficiënt ontwaterd worden. Het afwateringsnet werd beheerd door de Watering.

24 Scheiding watering Moerkerke Door het graven van de Lieve kon de grond ten zuiden ervan niet langer noordwaarts afwateren. Gent verbood water te lozen in de Lieve omdat dat het waterpeil voor de scheepvaart zou verstoren. De Watering Moerkerke Zuid over de Lieve moest daarom een nieuw afwateringskanaal aanleggen: de Hoge Watering. Ze liep parallel met de Lieve en mondde aanvankelijk uit in het Zwin in Damme.

25 Lieve Hoge Watering: afwatering in Damme

26 De afwatering kwam al vlug in het gedrang omdat het Zwin in Damme begon te verzanden. Daarom werd een nieuw afwateringskanaal gegraven: het Geleed, dat 10 km verder, nabij Sluis uitwaterde.

27 Vanaf 1384 afwatering via Geleed nabij Sluis Lieve Hoge Watering

28 De aansluiting van de Hoge Watering met het Geleed op de kaart van Poubus uit 1571.

29 Damme Conduit Om haar scheepvaart op de Lieve niet te verstoren eiste Gent een watertunnel onder de Lieve.

30 Een watertunnel bestond in de middeleeuwen uit een uitgeholde boomstam of een vierkante houten buis. In Duitsland groeven archeologen zo n conduten op.

31 Zo n waterleiding - conduit komt van conduire - was naar middeleeuwse normen een hoogtechnologisch en duur kunstwerk. In de 18de eeuw werd het houten conduit onder de Lieve vervangen door een stenen sifon. Bij het dempen van de Lieve in 1872 werd die gesloopt. Hoge Watering en Geleed zijn nog altijd in gebruik.

32 Hoge Watering & Geleed Ter hoogte van vroegere Conduit; nu gekend als Conduitput

33 Hoge Watering Conduitput

34 In 2010 werd de waarde van de Conduitput erkend, want de Ankerplaats Damse Vaart werd uitgebreid met o.m. Lieve en Conduitput.

35

36 De Conduitput

37 Ten westen van de Conduitput ligt de Lieve in een ankerplaats; ten oosten niet.

38 Ankerplaatsen zijn gaaf gebleven gebieden die het waard zijn om te worden verankerd. De administratie duidt ze aan in de Landschapsatlas. Pas als het bestuur ze erkent als erfgoedlandschap worden ze wettelijk beschermd. De ruime omgeving van de Damse Vaart is Administratief wel erkend als ankerplaats, maar niet wettelijk beschermd als landschap.

39 Damme Conduit Moerkerke brug

40 3. De verstoring van het wegennet De Gentse Lieve sneed vele wegen middendoor. Lang niet overal kwam er een overbrugging. In 1269 onderbrak de Lieve 4 wegen vanaf de Conduitput tot de sluis in Damme. Sindsdien werd slechts één verbinding hersteld.

41 Spegelsweg, Branddijk : in 1269 onderbroken en door Zuiddijk de Lieve ( bleven ) onderbroken ( ) 1. Spegelsweg, 2. Branddijk-Masschersheule, 3 Zuiddijk, 4. Oude Sluissedijk aan de Oude Sluissedijk kwam er wel een brug: de Hoge Brug ( ) werd ca 1865 afgebroken.

42 Damme Conduit Moerkerke brug

43 4. In Damme werd de sluis van de Lieve 4 keer verlegd Gent bezat de hele Lieve en dus ook de grond in Damme waar de sluis op stond. Zo lang zeeschepen het Zwin opvoeren investeerde Gent in haar Lieve en voorhaven Damme, maar nadat Sluis in 1604 Noord-Nederlands werd en de doorvaart werd verhinderd, liet Gent haar kanaal verkommeren.

44 2 4 1: : : :

45 ? Van de eerste sluis uit 1269 is niets teruggevonden. 1269: Lievesluis achter Stadhuis exacte locatie is nog niet gekend Waarschijnlijk lag ze achter het stadhuis.

46 2 Van de tweede sluis uit 1420 rest evenmin iets; maar de ligging is gekend dank zij 16de eeuwse kaarten.

47 Volgens de kaart van Jacob van Deventer (ca 1560) lag de tweede sluis buiten de middeleeuwse stadswal.

48 De tweede sluis bestond uit een sas met 2 sluizen: één aan de Zoute Vaart en één aan de Lieve. Ook Brugge had toen zo n dubbele infrastructuur.

49 De Speye van de Gentse Lieve kreeg in 1408 een groot spuihuis; het moest de prestigieuse Brugse spui uit 1397 overtroeven.

50 2 3 De 2 de sluis werd in 1616 afgebroken; de 3 de sluis werd toen uit veiligheidsoverwegingen binnen de nieuwe vesting gelegd.

51 In 1616 werd grensstad Damme volgens de nieuwe vestingsbouw tegen kanonvuur beschermd. De Lievemonding kwam binnen de zevenster te liggen.

52 Van de situatie uit 1616 zijn er nu 2 overblijfselen zichtbaar: 1. de schutsluis achter het stadhuis 2. de watertunnel onder de wallen

53 Achter het stadhuis herinnert een waterpartijtje er aan dat de Lieve van 1616 tot 1660 binnen de stad liep. In 1990 werd hier de schutsluis gereconstrueerd, die twintig jaar eerder was opgegraven.

54 De Lieve stroomde toen de vesting binnen via een watertunnel. Al in 1660 werd die tunnel onder de stadswal drooggelegd en gebruikt als kazemat of wapenopslagplaats.

55 Vannaf 1660 mondde de Lieve via de buitenste gracht via een eenvoudige sluis uit in de Zoute Vaart.

56 Vannaf 1660 mondde de Lieve via de buitenste gracht via een eenvoudige sluis uit in de Zoute Vaart.

57 4 De vierde sluis uit 1660 werd in 1971 opgegraven. De site gekend als de Slekkeput - werd in 1995 opgekuist.

58 De sluis uit 1660 werd in 1997 beschermd, maar niet gereconstrueerd. In 2006 werd ze met zand afgedekt.

59 Damme en haar Lieve De loop van de Lieve is hier nog steeds te volgen. Ook de impact van de ingreep in 1269 op de omgeving blijkt nog steeds uit verschillende sites. Die geschiedenis, het wel en wee dat een kanaal met zich meebrengt, wint aan kracht door de Lieve als geheel te beschouwen. Het statuut van de Lieve verschilt van plaats tot plaats. Hoopgevend is de uitbreiding van de Ankerplaats, maar het lot van de Slekkeput leert dat ook een beschermd monument kan begraven worden.