DR WILLEM VAK DER HELM. VAN LANSCHOT, 110

Transcriptie

1 DE EN HAAR WINDVAAN De Koepoort, afgebroken in 1864, was niet de eerste poort van die naam doch de tweede. In gaf Hertog verlof aan de stad Leiden tot het optrekken van muren en poorten rondom de stad. In 1403 was dit werk voor driekwart gedeelte klaar, er waren toen vier stadspoorten. In datzelfde jaar begon men met het laatste gedeelte gelegen ten Zuid-Oosten van de stad, dus ongeveer het gedeelte tussen de Hoge en Vliet. De was de eerste poort in dit gedeelte dus de vijfde stadspoort in totaal en stond aan het eind van de poortsgracht, thans Douzastraat, ongeveer tussen het huis van DR. en café Royal, met de buitenste poortdeur op de grens van de tegenwoordige singelgracht. De de tegenwoordige Boisotkade en Jan van liepen dus achter de poort om. Deze was een betrekkelijk eenvoudig gebouw, zoals men op oude plattegronden kan zien. De poort was bij het beleg in beschadigd en is daarna gedeeltelijk dichtgemetseld. Dat de poort toen niet meer belangrijk was blijkt uit het feit dat sinds geen portier meer bij de poort was, doch dat de wachter van het dienst deed als portier van de poort. In het begin van 1671 werd door burgemeesters der stad besloten de poort af te breken en op de oude fundamenten een nieuwe poort te bouwen. Men overlegde in die dagen niet te lang over bouwen of niet bouwen, want reeds in hetzelfde jaar werd de oude poort afgebroken en met de bouw van de nieuwe poort begonnen. De bouwmeester van deze poort was, evenals bij de meeste andere stadspoorten, Meester WILLEM VAK DER HELM. De eerste steen werd gelegd door de oudste zoon van Mr. VAN LANSCHOT, Schout van de stad Leiden, in tegenwoordigheid van zijn vader en enkele andere functionarissen van het toenmalige stadsbestuur. 110

2

3

4 In verband met de winter werden de werkzaamheden in November 1671 gestaakt en werd het metselwerk beschermd tegen inwerking van de vorst. Wel ging men verder met de bij de poort behorende aardwerken. In het voorjaar van 1672 werd verder gegaan met de bouw van de poort en in hetzelfde jaar werd deze voltooid. In het metselwerk tussen de binnen- en buitendeuren van de poort werd een natuurstenen schild aangebracht met de namen van de burgemeesters der stad, zijnde, VAN ALPHEN, MAAS, en De poort was opgetrokken van baksteen, met een spaarzame toepassing van natuursteen. De boog boven de deuren was afgezet met een natuurstenen band met in het midden een sluitsteen, voorstellende een koe. Boven deze boog, even onder de gootlijst, was een natuurstenen cordonband. De poort had een kruisvorm met boven de doorgang een achtkantige koepel op een vierkante platte grond. Boven deze koepel was een achtkantige lantaarn, ook weer met een koepeldakje afgedekt. Hierboven stond een eenvoudig balspitsje met windvaan in de vorm van een koe. De poort is helaas in 1864 onder slopershanden gevallen, en alleen een enkele foto laat ons zien welk een aardig stukje stedeschoon déze poort was. De sloper deed zijn werk tamelijk grondig want, behoudens enkele fundamenten, welke omstreeks gevonden werden, en het sluitsteentje in de Lakenhal bleef niets bewaard. Verder is ons niets van de gespaard gebleven, meende men. Doch dit is niet juist. Door een louter toeval ontdekte ik laatst de windvaan van de poort, voorstellende een koe. Over deze windvaan is veel geschreven en gepraat, thans staat echter wel vast dat de windvaan op het huis straat-hoek Zoeterwoudse Singel, ook voorstellende een koe, niet van de afkomstig is. De echte windvaan, voorstellende een koe op een stukje grond, is 75 cm lang en 40 cm hoog en heeft een stukje land als voetstuk, dat als tegenwicht van de koe moet dienen. De koe is uit één stuk gemaakt, lijf en kop zijn bol gedreven, de poten zijn plat op elkaar genageld en in het voetstuk opgenomen. De foto laat een en ander zien. De afwerking van

5 deze koe is zodanig dat er geen twijfel mogelijk is of dit is de windvaan van de voormalige koepoort. Ondanks al mijn nasporingen is mij niet bekend geworden, welke omzwervingen de koe van 1864 tot heeft gemaakt. Wel wist de tegenwoordige eigenaresse mij te vertellen dat zij reeds jaren in het huis, waar zij thans woont, aanwezig is. De koe is bij haar in goede handen, immers zij heeft de Vereniging Leiden toestemming gegeven de vaan in orde te maken en te doen plaatsen op haar huis. Deze historische windvaan staat nu op het perceel Zoeterwoudse Singel 4, dus niet ver van haar oorspronkelijke plaats. Bouwkundige 112