Raadsvoorstel. Onderwerp Beleidsplannen onderhoud wegen, groen en gebouwen 2014

Transcriptie

1 Onderwerp Beleidsplannen onderhoud wegen, groen en gebouwen 2014 Raadsvoorstel Inleiding De gemeente Heusden moest de laatste jaren flink bezuinigen om de financiële huishouding gezond te houden. Ook de openbare ruimte is hierbij niet ontzien. Met name wegen, openbaar groen en gemeentelijke gebouwen kregen te maken met substantiële taakstellende bezuinigingen. Uiteraard is er bij de invulling van deze taakstelling eerst gekeken naar efficiencyvoordelen. Dit heeft geleid tot voordelen, maar daarnaast ontkomen we er niet aan om het onderhoudsniveau te verlagen. U bepaalt de aangepaste onderhoudsniveaus door vaststelling van de beleidsplannen onderhoud wegen, onderhoud groen en onderhoud gebouwen. Feitelijke informatie De afgelopen jaren is er al gewerkt met lagere onderhouds- en beheerbudgetten. Daarnaast is gewerkt aan nieuwe beheerplannen. Enerzijds zijn de beheerplannen verouderd en anderzijds moeten ze in lijn worden gebracht met de uitvoering/de aangepaste budgetten. Bij het beheer en onderhoud gaat het om grote hoeveelheden. Zo is de gemeente verantwoordelijk voor 2,9 miljoen vierkante meter verharding, voor 2,7 miljoen vierkante meter groen en voor ruim 200 gebouwen. Met het onderhoud en beheer is veel geld gemoeid. In de begroting gaat er dan ook speciale aandacht uit naar dit onderwerp in de paragraaf Kapitaalgoederen. De provincie heeft, bij brief van 19 mei 2015, aangegeven dat de paragraaf kapitaalgoederen speciale aandacht krijgt bij het beoordelen van de begroting U moet dan een actueel plan hebben vastgesteld en de financiële effecten daarvan moeten volledig zijn verwerkt in de begroting Daarbij geldt dat het kwaliteitsniveau en de budgetten zodanig moeten zijn dat er geen achterstallig onderhoud en dus geen kapitaalvernietiging optreedt. Ook riolering valt onder het begrip kapitaalgoed. Het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) is nog helemaal actueel en in lijn met de beschikbare budgetten. Een nieuw beleidsplan is hiervoor dan ook niet nodig. Afweging Om het beleid, het beheer, de uitvoering en de budgetten weer met elkaar in balans te brengen is een nieuwe beleidslijn c.q. een nieuwe beheerstrategie opgesteld. Deze treft u in bijgaande beleidsplannen Wegen, Groen en Gebouwen aan en kan worden samengevat met de woorden veilig en heel. Kenmerk hierbij is dat de focus geheel ligt op de primaire functie van het kapitaalgoed. Voor wegen is dat op een veilige wijze van A naar B kunnen zonder dat er schade ontstaat. Voor groen geldt dat het een belangrijke functie in het leefbaar maken en houden van de woon/werk/leefomgeving heeft. Bij gebouwen gaat het er vooral om dat huurders/gebruikers er op een veilige en verantwoorde manier gebruik van kunnen maken. Daarnaast is van belang dat er geen kapitaalvernietiging ontstaat door achterstallig onderhoud. Comfort en esthetica zijn op zichzelf geen reden om tot uitvoeringsmaatregelen te komen. Met de strategie veilig en heel zijn beleid en budget weer met elkaar in balans gebracht. Inzet van Middelen Door het vaststellen van de nieuwe beleidsplannen komen de onderhoudsniveaus en de beschikbare budgetten weer met elkaar in lijn. De onderhoudsniveaus zijn dusdanig dat er geen achterstallig onderhoud zal ontstaan en dus ook geen kapitaalvernietiging. De beheerplannen laten zien dat de in de begroting opgenomen middelen ook op lange(re) termijn voldoende zijn voor het noodzakelijke (groot)onderhoud. Er zijn dan ook geen financiële en/of personele consequenties verbonden aan dit voorstel. 1

2 Onderwerp Beleidsplannen onderhoud wegen, groen en gebouwen 2014 Risico's Er zijn geen risico's verbonden aan dit voorstel. Procedure De beheerplannen zullen wij vaststellen zodra u overeenkomstig dit voorstel het beleid heeft vastgesteld.. Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. Het college van Heusden, de secretaris, de burgemeester, mr. J.T.A.J. van der Ven drs. J. Hamming 2

3 Onderwerp Beleidsplannen onderhoud wegen, groen en gebouwen 2014 De raad van Heusden in zijn openbare vergadering van 6 november 2014; gezien het voorstel van het college van 30 september 2014; gelet op de beraadslaging; b e s l u i t : - het beleidsplan Onderhoud Wegen 2014 vast te stellen; - het beleidsplan Onderhoud Groen 2014 vast te stellen; - het beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 vast te stellen. de griffier, de voorzitter, mw. drs. E.J.M. de Graaf drs. J. Hamming 3

4 g. OW BIJ beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014-O.docx Versie Openbare Werken Beleidsplan wegen

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Bestaande situatie gemeentelijke gebouwen Beleid De vaste gemeentelijke gebouwen Onderwijsgebouwen en gymzalen De tijdelijke gebouwen Financiën Uitwerking in beheerplan Ten slotte... 4 Pagina 1 Beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014

6 1 Inleiding Dit beleidsplan omvat de visie op de instandhouding en het beheer van de gemeentelijke gebouwen. Tijdens de bezuinigingen van de afgelopen jaren zijn de budgetten voor het onderhouden van de gebouwen flink verlaagd. Deze bezuinigingen waren taakstellend. De omvang van de taakstelling was dermate dat het beheerplan van de gebouwen vernieuwd moest worden. Naast efficiencyvoordelen (met name door inkoop) en prijsvoordelen was het noodzakelijk het onderhoudsniveau bij te stellen. In de praktijk is al gewerkt met de verlaagde budgetten. Door dit nieuwe beleidsplan en het nieuwe beheerplan komen beleid, beheer, uitvoering en de budgetten weer met elkaar in lijn. Bij het financieel toezicht beoordeelt de provincie ook of de plannen actueel zijn en of de financiële gevolgen in voldoende mate in de begroting staan. Het kwaliteitsniveau en de beschikbare budgetten moeten zodanig zijn dat er geen achterstallig onderhoud en dus geen kapitaalvernietiging optreedt. Dit plan gaat om het vaststellen van het onderhoudsniveau voor de gemeentelijke gebouwen. Het al dan niet in eigendom hebben (afstoten/aankoop) van gebouwen is geregeld in de notitie criteria privatisering gemeentelijke gebouwen. 2 Bestaande situatie gemeentelijke gebouwen De gemeente is op dit moment eigenaar en daarmee verantwoordelijk voor ongeveer 200 gebouwen. Dit aantal is steeds aan wijziging onderhevig door aan- en verkoop. De meeste panden worden gezien als tijdelijk bezit, omdat ze zijn aangekocht in het kader van toekomstige ontwikkelingen. Deze gebouwen hebben een eigen beheer- en onderhoudsaanpak. Voor 68 vaste gemeentelijke gebouwen is een beheerplan opgesteld. Ook dit aantal is aan wijziging onderhevig door met name verkoop. Een apart beheerplan is opgesteld voor de schoolgebouwen en de bijbehorende gymlokalen. Deze gebouwen worden beheerd door de schoolbesturen, maar de financiële stromen voor het meeste groot buitenonderhoud lopen nu nog via de gemeente. Door een wetswijziging gaat dit met ingang van 1 januari 2015 veranderen. 3 Beleid 3.1 De vaste gemeentelijke gebouwen In dit beleidsplan gaat de aandacht vooral uit naar de vaste gemeentelijke gebouwen. De gebruikers/huurders moeten er op kunnen vertrouwen dat zij op een goede manier gebruik kunnen maken van deze gebouwen. Dit moet de gemeente realiseren tegen maatschappelijk acceptabele kosten en in lijn met de budgetten in de begroting. Vanzelfsprekend moet hierbij worden voldaan aan de wettelijke eisen. Het gewenst onderhoudsniveau wordt kort samengevat als veilig en heel. Beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 Pagina 2

7 Het beheer moet zich richten op het veilig houden van de gebouwen, zodat er geen letsel ontstaat. Het begrip heel in de doelstelling wil zeggen dat tijdig onderhoud wordt gepleegd. Er mag geen sprake zijn van achterstallig onderhoud dat op termijn tot kapitaalvernietiging kan leiden. Uiteraard is het uitgangspunt dat gebouwen goed blijven functioneren volgens het huidige gebruik. Door het verlagen van het onderhoudsniveau zijn esthetica en comfort van minder belang. 3.2 Onderwijsgebouwen en gymzalen Op dit moment is de gemeente, vanuit de wettelijke zorgplicht, verantwoordelijk voor het buitenonderhoud aan 21 basisscholen en 6 gymzalen in het primair onderwijs. Op 1 januari 2015 gaat de wetswijziging in waarbij de verantwoordelijkheid en het budget voor buitenonderhoud overgeheveld worden van de gemeenten naar schoolbesturen. Deze wetswijziging geldt alleen voor de schoolgebouwen. De gymnastiekvoorzieningen blijven de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Voor de gymzalen blijft de gemeente een vergoeding uit het Gemeentefonds ontvangen voor de kosten van instandhouding en onderhoud. Voor de schoolgebouwen en de gymzalen zijn de beheerplannen geactualiseerd op basis van de begrippen veilig en heel. Met de schoolbesturen worden nog nadere afspraken gemaakt over de overdracht van de gebouwen en de mogelijke financiële gevolgen. 3.3 De tijdelijke gebouwen Voor de tijdelijke gebouwen wordt geen meerjarenplanning opgesteld. Alleen het klachtenonderhoud en het noodzakelijk onderhoud wordt uitgevoerd om aan de wettelijke kaders te voldoen. De kosten van dit onderhoud komen ten laste van het project waarvoor het pand is aangekocht. 4 Financiën Het beleid, het beheer, de uitvoering en de budgetten voor het beheer en onderhoud van gebouwen moeten in lijn zijn met elkaar. Het hiervoor verwoorde beleid veilig en heel voorziet hierin. De beheerplannen zijn meerjarig doorgerekend en laten zien dat we de gebouwen adequaat kunnen onderhouden. De budgetten zijn voldoende om achterstallig onderhoud te voorkomen en deze kapitaalgoederen in stand te houden. 5 Uitwerking in beheerplan Dit beleidsplan beantwoordt de vraag: wat willen we voor onderhoudsniveau? In het kort is dat verwoord met veilig en heel. Uitgangspunt daarbij is dat het moet passen binnen de beschikbare middelen, zoals die zijn opgenomen in de begroting. Het beheerplan geeft antwoord op de vraag: hoe gaan we dat doen? Voor het onderhoud wordt een onderscheid gemaakt in: - Klachtenonderhoud - Klein (dagelijks) onderhoud - Planmatig groot onderhoud Beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 Pagina 3

8 Voor het klachtenonderhoud en het klein onderhoud zijn aparte budgetten beschikbaar. Voor het planmatig groot onderhoud wordt gebruik gemaakt van een meerjarig beheerplan. Dit meerjarige plan is aangepast aan het hiervoor beschreven onderhoudsniveau. Het bevat een inschatting van wat er naar verwachting aan de gebouwen moet gebeuren, wanneer dat zal zijn en tegen welke kosten. Het meerjarige beheerplan wordt continu geactualiseerd op basis van inspecties en (her)calculaties. De berekeningen die uit dit plan komen, laten zien of het gevoerde beleid en beheer passen binnen de beschikbare onderhoudsbudgetten en of eventueel aanpassing noodzakelijk is. Een aanpassing kan dan zowel een aanpassing van het beleid en beheer als een aanpassing van het budget inhouden. 6 Ten slotte Aan dit beleidsplan zijn geen jaartallen verbonden. Na vaststelling van het beleidsplan stelt het college het beheerplan definitief vast. Het beheerplan zal steeds geactualiseerd worden. Pas op het moment dat beleid, beheer, uitvoering en/ of budgetten niet meer met elkaar in overeenstemming zijn, is aanpassing aan de orde. Op dat moment zal bezien moeten worden welke oplossingsrichting is gewenst. Een van de mogelijkheden daarbij is aanpassing van het beleid en dus van het onderhoudsniveau. Beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 Pagina 4

9 Gebouwenbeheerplan Heusden 2014

10 Inhoudsopgave 1 Samenvatting Inleiding Achtergrond en doelen Leeswijzer Inventarisatie Algemeen Kwantitatieve gegevens Vaste gebouwen Tijdelijke gebouwen Schoolgebouwen Kwalitatieve gegevens Kwaliteit vaste gebouwen Kwaliteit tijdelijke gebouwen Kwaliteit schoolgebouwen Van normatief onderhoud naar veilig en heel Historie vaste gemeentelijke gebouwen Beleid veilig en heel Uitgangspunten beheer Wettelijke kaders Functionaliteit Het nieuwe beheer van vaste gemeentelijke gebouwen Algemeen Werkpakket Kostenopbouw Financiële onderhoudsbehoefte Algemeen Uitgangspunten Jaarlijkse onderhoudskosten vaste gemeentelijke gebouwen Jaarlijkse onderhoudskosten scholen en gymzalen Risicoparagraaf Bijlage 1: Overzicht vaste gemeentelijke panden Bijlage 1A: Overzicht slooppanden Bijlage 2: Overzicht tijdelijke panden Bijlage 3: Overzicht schoolgebouwen en gymzalen Bijlage 4: Overzicht bouwkundige hoofdelementen werkpakket Bijlage 5: Overzicht wettelijke kaders Bijlage 6: Overzicht jaarlijkse onderhoudskosten Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 2

11 1 Samenvatting De gemeente Heusden bezit momenteel circa 200 gebouwen. Dit vastgoed moet goed worden beheerd. In dit beheerplan staat hoe dit gebeurt. Hierbij is rekening gehouden met onderhoudservaringen uit het verleden, de functionaliteit van een gebouw, de onderhoudsstaat van een gebouw en de gemaakte keuzes. Met deze wetenschap, de actuele ontwikkelingen, de verplichtingen vanuit de wetgeving in het (gebouwen)beheer en de taakstellende bezuinigingen van de laatste jaren is volgens de visie in het beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 een nieuwe strategie bepaald. Dit was vooral nodig omdat de beschikbare budgetten en het beleid/beheer niet meer met elkaar in balans waren. De onderhoudstrategie is er op gebaseerd dat een gebouw veilig en heel moet zijn. Dit beheerplan geeft inzicht in hoe deze strategie tot stand kwam, de gehanteerde uitgangspunten en berekeningen en het laat zien hoe de onderhoudsbehoefte er in tijd en middelen uitziet. Deze onderhoudsbehoefte past binnen de in de begroting beschikbare budgetten. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 3

12 2 Inleiding 2.1 Achtergrond en doelen De gemeente Heusden bezit op dit moment ongeveer 200 gebouwen. Een deel hiervan bestaat uit vaste gemeentelijke gebouwen. Dit zijn gebouwen waarin de gemeentelijke organisatie is gehuisvest en de gebouwen die worden verhuurd aan maatschappelijke- en welzijnsorganisaties. Een ander deel bestaat uit de onderwijsgebouwen en gymzalen. Het overige deel betreft gebouwen die met het oog op toekomstige ontwikkelingen door de gemeente zijn aangekocht, de zogenaamde strategische (tijdelijke) panden. Deze categorie is een variatie van onder andere woonhuizen, winkels, bedrijfshallen en kantoorpanden. De schoolgebouwen hebben een aparte status binnen dit beheerplan. Zij vallen onder het beheer van de onderwijsbesturen. In de bijlagen 1, 1A, 2 en 3 is een overzicht van de genoemde gebouwen weergegeven. De afgelopen jaren zijn er diverse taakstellende bezuinigingen doorgevoerd op de budgetten voor het gebouwenonderhoud. Zo ontstond een situatie waarin budget en beleid/beheer niet meer gelijk oplopen. Dit beheerplan heeft ondermeer tot doel om dit weer in balans te brengen. Het plan geeft een beeld van de financiële middelen die nodig zijn om de gemeentelijke gebouwen in een verantwoorde conditie te houden en hoe dit gebeurt. De wettelijke kaders zijn randvoorwaarden en we hanteren hierbij het beleidsuitgangspunt veilig en heel. 2.2 Leeswijzer Hoofdstuk 1 bevat een samenvatting van het plan. Hoofdstuk 2 beschrijft de achtergronden en bevat een leeswijzer. Hoofdstuk 3 bevat de inventarisatie. Hoofdstuk 4 beschrijft de overgang naar een nieuwe onderhoudstrategie. Hoofdstuk 5 beschrijft de opzet van het nieuwe beheer. Hoofdstuk 6 beschrijft de financiële onderhoudsbehoefte. Hoofdstuk 7 beschrijft de risico s en aandachtspunten. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 4

13 3 Inventarisatie 3.1 Algemeen Om gebouwen goed te beheren is een compleet beeld van de onderhoudsstaat noodzakelijk. Vanwege een nieuw beleidsplan met nieuwe inzichten en een ander onderhoudsniveau is dit beheerplan opgesteld. 3.2 Kwantitatieve gegevens De gemeente Heusden bezit momenteel zo n 200 gebouwen en heeft de verplichting deze goed te beheren. Een uitzondering hierop zijn de schoolgebouwen. Deze worden door de schoolbesturen beheerd. In tabel 1 is de categorisering van de gemeentelijke gebouwen in aantallen en percentages weergegeven. Gebouwencategorie Aantal Percentage Vaste gemeentelijke panden: Welzijn- en maatschappelijke gebouwen 24 12% Binnensportaccommodaties 8 4% Buitensportaccommodaties 8 4% Overheidsgebouwen/dienstgebouwen 4 2% Molens 4 2% Overig (monumenten, aula s, objecten etc.) 20 10% Tijdelijke panden % Basisscholen (inclusief dislocaties) 21 10% Gymzalen (scholen) 6 3% TOTAAL % Tabel 1 Categorisering gemeentelijke gebouwen, peildatum 1 september Vaste gebouwen Per 1 september telde het gebouwenbestand van de gemeente Heusden 68 vaste gebouwen. Een overzicht van deze panden staat in bijlage 1. In bijlage 1A staan de gebouwen die op korte termijn gesloopt zullen worden Tijdelijke gebouwen De gemeente bezit 110 panden (peildatum 1 september 2014) voor strategische doeleinden om gewenste ontwikkelingen in de toekomst mogelijk te maken. Voor deze gebouwen is geen meerjarenonderhoudsplan opgesteld. Er wordt alleen klachtenonderhoud uitgevoerd en het noodzakelijke onderhoud om aan de wettelijke verplichting richting de huurders te voldoen. De kosten voor de uitvoering van dit klachtenonderhoud komen ten laste van het project waarvoor de panden zijn aangekocht. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 5

14 Omdat leegstaand vastgoed een geliefd doelwit is voor vandalisme, inbraak, kraak of brandstichting, worden vooral de leegstaande woonhuizen in de meeste gevallen om niet bewoond door een antikraakwacht. Hierbij geldt een gebruikersovereenkomst tussen de verhuurder en de huurder. De benodigde energiecontracten lopen rechtstreeks via de bewoner/gebruiker van het pand. Een overzicht van deze panden staat in bijlage Schoolgebouwen De gemeente Heusden heeft 21 basisscholen en 6 gymzalen in eigendom. Daarnaast heeft de gemeente één school voor Voortgezet Onderwijs (VO). Het buitenonderhoud van de VOschool is sinds 1 januari 2005 de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur en wordt daardoor in dit beheerplan buiten beschouwing gelaten. Ook het beheer en onderhoud van basisschool t Palet wordt buiten beschouwing gelaten omdat deze basisschool is gehuisvest binnen een multifunctionele accommodatie. Deze accommodatie is geen eigendom van de gemeente Heusden. Bij de schoolgebouwen wordt onderscheid gemaakt tussen het juridische eigendom (schoolbestuur) en het economisch eigendom (claimrecht). Er is sprake van claimrecht als er op verzoek van het schoolbestuur een gemeentelijk besluit wordt genomen om een onderwijsgebouw aan de onderwijsbestemming te onttrekken. Dit gebouw valt dan om niet terug aan de gemeente. Voor het buitenonderhoud zijn de onderwijsgebouwen in beheer van de schoolbesturen met tussenkomst van de gemeente. In overleg met de gemeente wordt jaarlijks het buitenonderhoud uitgevoerd. Per 1 januari 2015 zal deze rol van de gemeente voor wat betreft de schoolgebouwen wegvallen en zullen de onderhoudsgelden voortaan rechtstreeks aan de schoolbesturen worden overgemaakt. Dit geldt echter niet voor de gymzalen. Hiervoor blijft de huidige regeling vooralsnog bestaan. 3.3 Kwalitatieve gegevens Om de staat van onderhoud van de vaste gemeentelijke gebouwen te kunnen bepalen, voert de gemeente regelmatig visuele inspecties uit. Aangezien aan de tijdelijke panden geen planmatig onderhoud wordt uitgevoerd, worden deze niet specifiek geïnspecteerd Kwaliteit vaste gebouwen De staat van de vaste gemeentelijke gebouwen is over het algemeen goed. Er is geen sprake van achterstallig onderhoud. Bij sommige vaste gebouwen wordt al langere tijd geen planmatig/groot onderhoud uitgevoerd. Dit vastgoed staat op de nominatie om gesloopt te worden, al dan niet in verband met de realisering van projecten, nieuwbouw en/of renovatie. Dit zijn vaak langdurige processen. Doordat hier dan voor langere tijd alleen maar klachtenonderhoud wordt uitgevoerd, gaat de onderhoudsstaat van deze panden achteruit. In bijlage 1A zijn deze gebouwen vermeld Kwaliteit tijdelijke gebouwen Aan de panden die voor strategische doeleinden zijn aangekocht, de zogenaamde tijdelijke panden, wordt geen groot (planmatig) onderhoud uitgevoerd. Alleen het noodzakelijk onderhoud om aan wettelijke verplichtingen te voldoen en het klachtenonderhoud worden gedaan. Daardoor is de onderhoudstoestand van deze gebouwen zeer verschillend Kwaliteit schoolgebouwen Het bouwkundig onderhoud van de scholen is gebaseerd op de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs en de zogenaamde kruisjeslijst. Hierop is aangegeven wie voor welk onderhoud verantwoordelijk is. De gemeente is verantwoordelijk voor het groot onderhoud Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 6

15 aan de buitenzijde van het gebouw. De schoolbesturen, ook wel bevoegd gezag genoemd, zijn verantwoordelijk voor het onderhoud aan de binnenzijde van de scholen. Jaarlijks wordt, in overleg met de schoolbesturen, de urgentie bepaald en een selectie gemaakt welke noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd. Gezien het uitgangspunt veilig en heel, is onderhoud niet altijd noodzakelijk. De werkzaamheden die na een voorafgaande inspectie nog voldoende kwaliteit hebben, worden in het geplande uitvoeringsjaar niet uitgevoerd maar opnieuw gepland. Aangezien de schoolbesturen wel belang hechten aan esthetica en comfort, wil dit nog wel eens leiden tot discussies. Een totaaloverzicht van deze schoolgebouwen en gymzalen staat in bijlage 3. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 7

16 4 Van normatief onderhoud naar veilig en heel 4.1 Historie vaste gemeentelijke gebouwen De gebouwen van de gemeente Heusden verkeren in goede staat. Eerst werd de planning van het gebouwenonderhoud altijd vrij nauwkeurig gevolgd. Dit resulteerde in een hoog onderhoudsniveau met een hoog prijskaartje. Daarnaast werd, indien mogelijk, ook rekening gehouden met de wensen van de gebruikers. De afgelopen jaren zijn er verschillende taakstellende bezuinigingen doorgevoerd op de budgetten voor het gebouwenonderhoud. Zo ontstond een situatie waarin budget en beleid/beheer niet meer gelijk oplopen. Het doel van dit beheerplan is dan ook het weer in balans brengen van budget en beleid/beheer. Daarbij wordt uitgegaan van de in het beleidsplan genoemde strategie veilig en heel. 4.2 Beleid veilig en heel De gebouwen van de gemeente Heusden worden volgens de visie in het beleidsplan Onderhoud Gebouwen 2014 beheerd zodat de huurders en gebruikers hier doelmatig gebruik van kunnen maken. We zorgen er daarbij voor dat we voldoen aan de minimale eisen die de wet stelt aan het onderhoud van een gebouw. De gebruikers moeten op een veilige, normale en verantwoorde manier gebruik kunnen maken van de gemeentelijke gebouwen. Daarnaast moet er zo worden beheerd dat er geen kapitaalvernietiging ontstaat omdat onderhoudswerkzaamheden te lang worden uitgesteld. Aspecten zoals esthetica en comfort worden hierbij, in tegenstelling tot het verleden, losgelaten. 4.3 Uitgangspunten beheer Dit beheerplan bevat twee uitgangspunten, namelijk de wettelijke kaders en de functionaliteit van een gebouw (het doel waarvoor het gebouwd is) Wettelijke kaders Zoals al eerder vermeld, ligt het beheer van de gebouwen voor een deel vast in de landelijke wetgeving. De hierin genoemde onderdelen vormen dan ook de basis van het beheer van het gemeentelijk vastgoed. Een overzicht van deze wettelijke kaders staat in bijlage Functionaliteit Een andere factor voor het beheer is de functionaliteit en de huidige staat van onderhoud van de gebouwen. Aan de hand van deze gegevens hebben we de prioriteiten bepaald voor de uitvoering van het onderhoud aan elk gebouw en welk budget hiervoor nodig is. De conclusie is dat bij de vaste gemeentelijke gebouwen de onderhoudsstaat goed is en dat er geen achterstallig onderhoud is. Een bijstelling in de uitvoering van het onderhoud is dan ook verantwoord. Van een verlies aan functionaliteit van de gebouwen en onveilige situaties is hierbij geen sprake. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 8

17 5 Het nieuwe beheer van vaste gemeentelijke gebouwen 5.1 Algemeen Om op een goede manier de gebouwen te kunnen beheren moeten we weten wat er in beheer is, welk onderhoud er moet worden uitgevoerd, wanneer we dit verwachten en welke kosten hiermee samenhangen. Deze informatie hebben we vertaald in een zogenaamd werkpakket. Hierin wordt inzichtelijk gemaakt hoe het beheer eruit gaat zien. 5.2 Werkpakket In dit beheerplan is het planmatig (groot) bouwkundig onderhoud, dat nodig is om de gemeentelijke gebouwen op een verantwoorde manier te beheren, vertaald naar verschillende beheeractiviteiten. Als uitgangspunt zijn hiervoor verschillende bouwkundige hoofdelementen opgenomen. Deze elementen vormen de basis van het werkpakket. Een overzicht van de hoofdelementen uit dit werkpakket staat in bijlage 4. Andere informatie die in het werkpakket is verwerkt, betreft de cycli voor de uitvoering van bepaalde onderhoudswerkzaamheden. Voor de vervanging van de verschillende onderdelen in een gebouw werden veelal standaardcycli aangehouden. Vanuit ervaringen uit het verleden, gezond verstand en in het veld geconstateerde kwaliteit bleken deze aan de ruime kant. Om deze reden hebben we de cycli van sommige onderhoudswerkzaamheden met 20% opgerekt. De strategie veilig en heel vormt hierbij het uitgangspunt. Naast het planmatig onderhoud is jaarlijks een vast bedrag voor het klein (dagelijks)- en klachtenonderhoud opgenomen. Voor de bepaling hiervan is gekeken naar de gemiddelde kosten van dit onderhoud over de laatste 3 jaren. Er is onderscheid gemaakt In de verschillende vormen van onderhoud: Dagelijks/klein onderhoud. Dit betreft preventieve werkzaamheden al dan niet op contractbasis en werkzaamheden volgens wettelijke eisen. Voorbeelden hiervan zijn liftkeuringen, het maandelijks testen van brandmeldinstallaties, het onderhouden van werktuigbouwkundige installaties etcetera. Klachtenonderhoud. Dit betreft incidentele werkzaamheden zoals het opheffen van storingen en het verhelpen van klachten zoals het vervangen van een kapotte ruit en het verhelpen van een daklekkage. Planmatig onderhoud. Hieronder vallen de werkzaamheden die bedoeld zijn om bouw- en installatiedelen, waarvan de staat is verminderd, weer op een aanvaardbaar niveau te brengen. Voorbeelden hiervan zijn het vervangen van dakbedekking, het aanbrengen van nieuw schilderwerk ter bescherming van het houtwerk en het vervangen van goten. 5.3 Kostenopbouw De kosten van het gebouwenbeheer zijn opgebouwd uit de hoofdelementen, hoeveelheden, de onderhoudscyclus en de prijzen per eenheid. De marktsituatie is op dit moment dusdanig dat de huidige (eenheids)prijzen stelselmatig lager uitvallen dan de ramingen binnen de gemeentelijke organisatie. Om deze reden is er een korting van 10% toegepast over de totale kosten voor de looptijd van dit beheerplan. Het toepassen van deze korting kan op de langere termijn wel een risico vormen. Daarom zal dit aspect voortdurend in de gaten worden gehouden. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 9

18 6 Financiële onderhoudsbehoefte 6.1 Algemeen De beheerskosten van de vaste gemeentelijke panden vloeien voort uit het geactualiseerde meerjarenonderhoudsprogramma en zijn berekend voor de periode Dit is gebeurd met behulp van de kostengegevens zoals hiervoor omschreven in hoofdstuk 5. We gaan uit van de strategie veilig en heel. Hierdoor zullen we op een andere manier gaan inspecteren en zal er steeds geactualiseerd moeten worden. De berekeningen laten zien dat het gebouwenbeheer volgens de strategie mogelijk is binnen de beschikbare budgetten. Een doorberekening voor een langere termijn is door een te groot aantal variabelen te onzeker. Bij het bepalen van de onderhoudskosten van de schoolgebouwen en gymzalen is het bestaande meerjarenonderhoudsplan de basis geweest. Ook hier geldt dat er een doorrekening van de kosten is gemaakt over de periode Uitgangspunten Bij de berekening van de onderhoudskosten zijn de volgende uitgangspunten aangehouden: De in het beheerplan verwerkte informatie is afgestemd op de huidige gebouwen. Met toekomstige plannen zoals renovaties, aanpassingen, nieuwbouw, sloop, aankoop en verkoop van de gemeentelijke gebouwen is geen rekening gehouden. De vermelde kosten in het beheerplan zijn exclusief btw. Bij vervanging van bouwkundige elementen is rekening gehouden met eenzelfde constructie en dezelfde materialen. De in het beheerplan opgenomen onderhoudskosten dekken alleen het doelmatig, veilig en heel houden van de gebouwen. Hierbij wordt geen rekening gehouden met esthetica en comfort. In dit beheerplan is rekening gehouden met de gemeentelijke nota Kaderstelling beleid gemeentelijke eigendommen. Hierin is het privatiseringsbeleid voor de gemeentelijke gebouwen vastgelegd. 6.3 Jaarlijkse onderhoudskosten vaste gemeentelijke gebouwen Zoals eerder vermeld is in dit beheerplan voor de vaste gemeentelijke gebouwen planmatig oftewel groot onderhoud opgenomen. De kosten hiervoor passen structureel binnen de beschikbare budgetten. Een overzicht hiervan staat in bijlage Jaarlijkse onderhoudskosten scholen en gymzalen Op 6 mei 2014 nam de Eerste Kamer de wetswijziging overheveling buitenonderhoud en aanpassingen Primair Onderwijs aan. Door deze wetswijziging zijn schoolbesturen in het Primair Onderwijs vanaf 1 januari 2015 volledig verantwoordelijk voor het buitenonderhoud en aanpassingen van de schoolgebouwen. Hiermee worden de verantwoordelijkheden gelijk geschakeld met die in het Voortgezet Onderwijs. De onderhoudsgelden worden dan vanuit het Rijk direct overgemaakt naar de schoolbesturen zonder tussenkomst van de gemeente. De wetswijziging brengt geen verandering in de bekostiging van gymnastiekvoorzieningen. De gemeente blijft dan ook een vergoeding via het Gemeentefonds ontvangen voor de exploitatielasten, materiële instandhouding en gebouwenonderhoud voor gymnastiekvoorzieningen. Voor gymzalen die eigendom zijn van schoolbesturen of inpandige gymzalen zullen dan ook nog afspraken worden gemaakt, uitgaande van de bekostigingsverantwoordelijkheid van de gemeente. In bijlage 6 staat een overzicht dat ervan uitgaat dat de onderhoudskosten voor schoolgebouwen vanaf 1 januari 2015 niet meer gemaakt worden. Voor het onderhoud van de gymzalen zijn op basis van het criterium veilig en heel voldoende middelen beschikbaar. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 10

19 7 Risicoparagraaf Wat zijn de aandachtspunten en risico s voor de gemeente Heusden naar de toekomst toe op het gebied van gebouwenbeheer? Bij een aantal vaste gemeentelijke gebouwen is het groot onderhoud al voor langere tijd uitgesteld door planvorming. Een overzicht van deze gebouwen staat in bijlage 1A. Vanaf het moment dat er plannen zijn, wordt er veelal geen groot onderhoud meer uitgevoerd aan deze gebouwen. Aangezien er vaak langere tijd overheen gaat voordat plannen worden uitgevoerd, kan het problematisch worden om het onderhoud nog langer door te schuiven. Dit kan gevolgschade aan een gebouw veroorzaken. In dit beheerplan is rekening gehouden met de huidige marktsituatie en prijzen. Als hierin verandering komt, zullen de kosten voor de uitvoering van het onderhoud ook veranderen. Aan de tijdelijke panden wordt alleen het noodzakelijke klachtenonderhoud en het noodzakelijk onderhoud uitgevoerd om aan de wettelijke verplichtingen te voldoen. De onderhoudstoestand van deze panden is in sommige gevallen dan ook achteruit gegaan en dit moet extra in de gaten worden gehouden. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 11

20 Bijlage 1: Overzicht vaste gemeentelijke panden 2014 Nr: Gebouw: Kern: Gebruik: Opmerking: 1 Gemeentehuis Vlijmen Vlijmen dienstgebouw 2 Gemeentehuis Drunen Drunen dienstgebouw 3 Bezoekerscentrum Heusden Heusden archief/bureau voor toerisme 4 Gemeentewerf Drunen Drunen dienstgebouw 5 Brandweerkazerne Drunen brandweerkazerne 6 Brandweerkazerne Heusden brandweerkazerne 7 Brandweerkazerne Vlijmen brandweerkazerne 8 Aula begraafplaats Drunen aula 9 Aula begraafplaats Heusden aula 10 Aula begraafplaats Vlijmen aula 11 Bibliotheek Drunen Drunen bibliotheek 12 Bibliotheek Vlijmen Vlijmen bibliotheek 13 Sportzaal de Kubus Oudheusden sportzaal 14 Zwembad Die Heygrave Vlijmen zwembad 15 Sporthal Die Heygrave Vlijmen sporthal 16 Sportzaal de Brug Drunen sportzaal 17 Sportzaal de Vennen Drunen sportzaal 18 SC Elshout Elshout kleedaccommodaties 19 RKVV Nieuwkuijk Nieuwkuijk kleedaccommodaties Renovatie/nieuw-bouw in Paviljoen de Wissel Drunen kleedaccommodaties 21 Vlijmense Boys Vlijmen Kleedaccommodaties 22 Avantie Drunen Kleedaccommodaties 23 FC Drunen Drunen Kleedaccommodaties 24 De Heuvelen Nieuwkuijk Wielerbaan 25 t Rad Elshout Buurthuis 26 De Stulp Drunen Buurthuis 27 De Schakel Drunen Buurthuis Klachtenonder-houd ivm verkoop pand 28 De Schakel Oudheusden Buurthuis Pand sinds kort overgedragen aan gemeente 29 Creatief centrum Heusden Creatief centrum 30 t Stuurhuis Nieuwkuijk Creatief centrum 31 De Ark Haarsteeg Creativiteitscentrum 32 EHBO Vlijmen EHBO opleiding 33 Stichting eigenwijs Vlijmen Creativiteitscentrum 34 Koning willem I college Drunen Voormalig schoolgebouw 35 Jong Nederland Drunen Jeugd/jongerencentrum 36 KPJ Elshout Elshout Scouting 37 Haventoren de Wiel Heusden Jachthaven 38 Steunpunt Oudheusden Oudheusd Steunpunt en 39 Streekarchief Heusden Archief 40 Commiezenhuis Heusden Wijnhandel 41 Visbank Heusden Voormalige visafslag Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 12

21 42 Kasteel Heusden Heusden Kasteelruine 43 Havenwagthuisje Heusden Openbaar toilet 44 Havenmolen Heusden Standardmolen 45 Walmolen Heusden Standardmolen 46 Wielmolen Heusden Standardmolen 47 Veerpoort Heusden Voormalige stadspoort 48 Demerrondeel Heusden Glasatelier/werkpl aats 49 Abri s Heusden Bushaltes 50 Oude Bossche poort Heusden Historisch bouwwerk 51 Gemeentetoren Vlijmen Toren kerkgebouw 52 Klokken en uurwerken divers Installatie 53 Korenmolen Emma Nieuwkuijk Korenmolen 54 Voorste Venne Drunen Maatschappelijk werk 55 Voorste Venne Drunen Leegstand 56 Voorste Venne Drunen Leegstand 57 Voorste Venne Drunen Creatief Centrum 58 Voorste Venne Drunen Leegstand 59 Voorste Venne Drunen Poppentheater 60 Voorste Venne Drunen Vereniging senioren 61 Voorste Venne Drunen Muziekschool 62 Voorste Venne Drunen Theater/evenementenlocatie 63 Voorste Venne Drunen Leegstaand 64 KPN gebouw Heusden Schaftruimte BD Bijlage 1A: Slooppanden Nr: Gebouw: Kern: Gebruik: Opmerking: 65 Gymlokaal Heusden Heusden Sportzaal Alleen klachtenonderhoud ivm sloop pand 66 Sporthal Onder de Bogen Drunen Sporthal Alleen klachtenonderhoud ivm sloop pand 67 Sportzaal de Hoge Heide Vlijmen Sportzaal Alleen klachtenonderhoud ivm sloop pand 68 Kleedaccommodatie VV Haarsteeg Haarsteeg Kleedaccommodatie Alleen klachtenonderhoud ivm sloop pand Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 13

22 Bijlage 2: Overzicht tijdelijke panden 2014 Nr: Adres: Kern: Gebruik: 1 Kavelingweg 1 Haarsteeg Woonwagencentrum 2 Kavelingweg 1T Haarsteeg Woonwagencentrum 3 Kavelingweg 2 Haarsteeg Woonwagencentrum 4 Kavelingweg 3 Haarsteeg Woonwagencentrum 5 Margrietstraat 2A Oudheusden Kantine, was/kleedruimte 6 Sportlaan 3 Drunen Woonwagencentrum 7 Sportlaan 7 Drunen Woonwagencentrum 8 Sportlaan 11 Drunen Woonwagencentrum 9 Sportlaan 13 Drunen Woonwagencentrum 10 Sportlaan 19 Drunen Woonwagencentrum 11 Julianastraat 6 Vlijmen Woning 12 Julianastraat 10 Vlijmen Woning 13 Julianastraat 10A Vlijmen Woning 14 Schoolstraat 9 Drunen Bedrijfspand 15 Schoolstraat 9A Drunen Bovenwoning 16 Schoolstraat 11 Drunen Bedrijfspand 17 Petuniastraat 27G Drunen Garagebox 18 Petuniastraat 29G Drunen Garagebox 19 Plein 4 Vlijmen Winkelpand 20 Plein 4A Vlijmen Winkelpand 21 Plein 12A Vlijmen Bovenwoning 22 Plein 16 Vlijmen Winkelpand 23 Plein 16A Vlijmen Bovenwoning 24 Plein 20 Vlijmen Winkelpand 25 Plein 20A Vlijmen Bovenwoning 26 Plein 24 en 24A Vlijmen Bovenwoning/horeca 27 Nassaulaan 87 Vlijmen Woonwagencentrum 28 Nassaulaan 89 Vlijmen Woonwagencentrum 29 Nassaulaan 91 Vlijmen Woonwagencentrum 30 Nassaulaan 91B Vlijmen Woonwagencentrum 31 Nassaulaan 93 Vlijmen Woonwagencentrum 32 Nassaulaan 95 Vlijmen Woonwagencentrum 33 Nassaulaan 97 Vlijmen Woonwagencentrum 34 Nassaulaan 99 Vlijmen Woonwagencentrum 35 Nassaulaan 107 Vlijmen Bedrijfspand 36 Nassau Dwarsstraat 1A Vlijmen Woning 37 Parallelweg 1 Heesbeen Woonwagencentrum 38 Parallelweg 1A Heesbeen Woonwagencentrum 39 Parallelweg 3 Heesbeen Woonwagencentrum 40 Parallelweg 5 Heesbeen Woonwagencentrum 41 Parallelweg 6 Heesbeen Woonwagencentrum 42 Parallelweg 7 Heesbeen Woonwagencentrum 43 Parallelweg 9 Heesbeen Woonwagencentrum 44 Parallelweg 11 Heesbeen Woonwagencentrum 45 Priemsteeg 9 Vlijmen Bedrijfspand 46 Touwslager 11 Nieuwkuijk Bedrijfspand/kassencomplex 47 Vijfhoevenlaan 4 Vlijmen Kantoorpand 48 Vijfhoevenlaan 4 Vlijmen Bedrijfshal 49 Vijfhoevenlaan 6 Vlijmen Bedrijfshal 50 Vijfhoevenlaan 6A Vlijmen Bedrijfshal 51 Vijfhoevenlaan 10 Vlijmen Bedrijfshal 52 Vijfhoevenlaan 12 Vlijmen Bedrijfshal 53 Vijfhoevenlaan 14 Vlijmen Bedrijfshal 54 Vijfhoevenlaan 16 Vlijmen Bedrijfshal 55 Vijfhoevenlaan 18 Vlijmen bedrijfshal Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 14

23 56 Tuinbouwweg 26 Haarsteeg Woning/kassencomplex 57 Tuinbouwweg 31 Haarsteeg Woning/kassencomplex 58 Tuinbouwweg 31B Haarsteeg Woning/kassencomplex 59 Tuinbouwweg 42 Haarsteeg Woning/kassencomplex 60 Wolput 38 Vlijmen Bedrijfspand 61 Wolput 38A Vlijmen Woning 62 Wolput 38B Vlijmen Winkelpand 63 Wolput 38C Vlijmen Bedrijfspand 64 Wolput 40 en 40A Vlijmen Winkelpand/bovenwoning 65 Heistraat 20A Vlijmen Bedrijfspand 66 Wijksestraat 1 Heusden Woning 67 Wijksestraat 6 Heusden Bedrijfspand/horeca 68 Mommersteeg 92A Haarsteeg Kassencomplex 69 Mommersteeg 94 Haarsteeg Kassencomplex 70 Kasteellaan 36 Oudheusden Bibliotheek 71 Kasteellaan 37 Oudheusden Bibliotheek 72 Heidijk 29 Vlijmen Clubgebouw 73 Rembrandtlaan 25 Oudheusden Units/voormalig schoolgebouw 74 De akker 76 Vlijmen Woning 75 Akkerstraat 4 Vlijmen Woning 76 Akkerstraat 6 Vlijmen Bedrijfspand/winkel 77 Akkerstraat 8 Vlijmen Bedrijfspand/winkel 78 Akkerstraat 8A Vlijmen Winkelpand 79 Akkerstraat 8B Vlijmen Woning 80 Akkerstraat 8C Vlijmen Studio 81 Akkerstraat 8D Vlijmen Woning 82 Achterstraat 39 Vlijmen Bedrijfshal 83 Mgr. van Kesselstraat 1 Vlijmen Woning 84 Mgr. van Kesselstraat 2 Vlijmen Winkelpand 85 Mgr. van Kesselstraat 2A Vlijmen Woning 86 Mgr. van Kesselstraat 3 Vlijmen Woning 87 Mgr. van Kesselstraat 4 Vlijmen Winkel 88 Mgr. van Kesselstraat 4A Vlijmen Bovenwoning 89 Overstortweg 10 Drunen Woning/bedrijfspand 90 Lipsstraat 50 Drunen Bedrijfspand 91 Haarsteegsestraat 35B Haarsteeg Kassencomplex 92 Prins Hendrikstraat 84 Drunen Dierenverblijf 93 Grotestraat 2 Heesbeen Woning 94 Pastoor Smolderstraat 6 Vlijmen Voormalig jongerencentrum 95 Parklaan 2 Vlijmen Voormalig schoolgebouw 96 De Bosschen 2A Drunen Woning 97 Vimmerik 33 Nieuwkuijk Woning 98 Alcoalaan 2 Drunen Kantoorgebouw 99 Alcoalaan 2A Drunen Kantoorgebouw 100 Stationsstraat 90 Drunen Rioolgemaal 101 Pater van de Elzenstraat 25A Haarsteeg Buurthuis 102 Duinweg 45 Drunen Kantine/midget golfbaan 103 Meerdijk 18A Nieuwkuijk Clubgebouw gilde 104 Beukstraat 15 Drunen Voormalig schoolgebouw Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 15

24 Bijlage 3: Overzicht schoolgebouwen en gymzalen 2014 Schoolgebouwen: Kern: Onderwijs: School voor speciaal basisonderwijs de Drunen Speciaal basisonderwijs Regenboog Openbare basisschool Jongleren Drunen Openbaar onderwijs Basisschool de Bolster Drunen Bijzonder onderwijs Basisschool Olof Palme Drunen Bijzonder onderwijs Basisschool de Duinsprong Drunen Bijzonder onderwijs hoofdlocatie Basisschool de Duinsprong (het Drunen Bijzonder onderwijs Duinsprongetje dislocatie) Basisschool Th. J. Rijken Elshout Bijzonder onderwijs Basisschool Olof Palme (geel, Drunen Bijzonder onderwijs dislocatie) Basisschool de Vijfhoeven Vlijmen Bijzonder onderwijs Basisschool Lambertus Haarsteeg Bijzonder onderwijs Basisschool t Kompas hoofdlocatie Nieuwkuijk Bijzonder onderwijs Basisschool t Kompas dislocatie Nieuwkuijk Bijzonder onderwijs Basisschool de Bussel Vlijmen Bijzonder onderwijs Basisschool de Minibussel Vlijmen Bijzonder onderwijs Openbare basisschool de Wilgen Vlijmen Openbaar onderwijs Basisschool de Dromenvanger Oudheusden SOR (samenwerkend openbaar en Rooms Katholiek) Christelijke school voor speciaal Oudheusden Speciaal basisonderwijs basisonderwijs de Leilinde Basisschool Johannes Paulus Heusden Bijzonder onderwijs Basisschool de Duinsprong dislocatie Drunen Bijzonder onderwijs Protestants Christelijke basisschool Vlijmen Bijzonder onderwijs Voetius Basisschool t Palet Vlijmen Bijzonder onderwijs (accommodatie is gehuisvest in MFA) Gymzaal de Wegwijzer Drunen Gymzaal de Bolster Drunen Gymzaal TH. J. Rijken Elshout Gymzaal t Kompas Nieuwkuijk Gymzaal Lambertus Haarsteeg Gymzaal de Bussel Vlijmen Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 16

25 Bijlage 4: Overzicht bouwkundige hoofdelementen werkpakket Hoofdelementen: Buitenwanden Binnenwanden Trappen en hellingen Daken Buitenwandopeningen Binnenwandopeningen Balustrades/leuningen Dakopeningen Buitenwandafwerkingen Binnenwandafwerkingen Vloerafwerkingen Plafondafwerkingen Schilderwerken Dakafwerkingen Warmteopwekking Afvoeren Water Koudeopwekking Warmtedistributie Luchtbehandeling Regeling klimaat Installatievoorzieningen Centrale elektrische voorzieningen Verlichting Beveiliging Gebruikersvoorzieningen Keukenvoorzieningen Sanitaire voorzieningen Terreinvoorzieningen Klokken en uurwerken Overige (molens) Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 17

26 Bijlage 5: Wettelijke kaders Eisen / keuring: Brandveiligheid Bouwtechnisch voldoen de gemeentelijke gebouwen aan de eisen die op het moment van de bouw van kracht waren. In geval van nieuwbouw of renovatie van (bestaande) bouwwerken gelden de eisen bestaande bouw uit het Bouwbesluit 2012 over veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid etcetera. Voor het verkrijgen van een omgevingsvergunning moeten de nieuw te bouwen en de te renoveren objecten ook voldoen aan de geldende regelgeving, het Bouwbesluit De nieuwe gebouwen voldoen aan alle huidige bouwtechnische eisen en gebruiksvoorschriften op het gebied van brandveiligheid. Jaarlijks wordt op dit gebied, bij de gebouwen die hiervoor in aanmerking komen, een controle/inspectie uitgevoerd op het gebied van brandblusmiddelen en brandmeld- en ontruimingsinstallaties. Voor deze jaarlijkse controles/inspecties zijn raamcontracten afgesloten met gespecialiseerde en gecertificeerde bedrijven. De kosten hiervoor zijn opgenomen in het onderhoudsbudget. ARBO NEN 3140 keuring Legionella De arbowet bevat regels voor werkgevers en werknemers om de gezondheid, veiligheid en het welzijn van de werknemers te bevorderen. Het doel van deze wet is om ongevallen en ziektes, veroorzaakt door het werk, te voorkomen. Verder worden in het arbobesluit zaken geregeld die te maken hebben met factoren zoals behaaglijkheid en comfort als het gaat over het binnenklimaat. In de ruimte en omgeving waarin wordt gewerkt en de temperatuur die daar heerst, zijn omgevingsfactoren aanwezig die een effect kunnen hebben op het lichaam. In opdracht van de gemeente Heusden zijn bij een aantal objecten risico-inventarisaties en evaluaties (RI&E s) uitgevoerd. Bij objecten waar een (complexere) elektrische installatie aanwezig is,worden NEN 3140 keuringen uitgevoerd. Dit zijn keuringen voor de elektrische installaties in een gebouw. De frequentie van deze keuringen is gemiddeld 4 à 5 jaar. De nieuwe gebouwen voldoen al aan de hiervoor geldende regelgeving. De keuring van de elektrische installaties van deze gebouwen wordt uitgevoerd volgens de norm NEN De kosten die voortkomen uit deze keuringen zijn opgenomen in het onderhoudsbudget. Een belangrijk aspect op het gebied van volksgezondheid bij het beheer van gebouwen is legionella. De eigenaar van de collectieve leidingwaterinstallatie is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de waterinstallatie. De zorgplicht berust bij de eigenaar van een gebouw, in dit geval de gemeente Heusden. Overeenkomstig het Bouwbesluit, het Drinkwaterbesluit en de aansluitvoorwaarden van de drinkwaterbedrijven in Nederland moeten drinkwaterinstallaties voldoen aan NEN 1006 Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties (AVWI-2002). In de gebouwen met installaties waar aerosolvorming (legionella) kan voorkomen ofwel de gebouwen waar douches aanwezig zijn, worden jaarlijks watermonsters genomen. Bij de prioritaire instellingen gebeurt dit meerdere malen per jaar (jachthaven en zwembad). Voor de uitvoering hiervan is een raamcontract afgesloten met een gecertificeerd bedrijf. De watermonsters worden gecontroleerd op de aanwezigheid van legionella. De kosten voor deze beheermaatregelen zijn opgenomen in het onderhoudsbudget. Asbest Om de aanwezigheid van asbest inzichtelijk te maken laat de gemeente Heusden in de tweede helft van 2014 asbestinventarisaties (type A) uitvoeren bij alle gemeentelijke vaste panden die vóór 1994 zijn gerenoveerd of ge- en/of verbouwd. Afhankelijk van de uitkomst hiervan zal een plan voor sanering worden opgesteld. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 18

27 Asbest in schoolgebouwen Naar aanleiding van het landelijk project asbest in scholen zijn in 2012 alle basisscholen in de gemeente Heusden geïnspecteerd op de aanwezigheid van asbest. Het doel van dit project was om een duidelijk beeld te krijgen van de aanwezigheid van asbest in alle Nederlandse scholen in het primair (en voortgezet) onderwijs. In het project werkte de Rijksoverheid samen met de Raad voor het Primair onderwijs, Voortgezet onderwijs en de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG). De schoolbesturen zijn als werkgever en als juridisch eigenaar van de schoolgebouwen verantwoordelijk voor de gezondheid en veiligheid van het personeel en de leerlingen. Het was daarom belangrijk dat schoolbesturen en schooldirecties op de hoogte werden gesteld van de eventuele aanwezigheid van asbest in de schoolgebouwen. De rapporten werden vervolgens aangeboden aan de gemeente. Van alle basisscholen en gymzalen in de gemeente Heusden is een asbestinventarisatierapport aanwezig. De asbestinventarisaties zijn uitgevoerd door een gecertificeerd bureau. De kosten van een asbestinventarisatie komen, evenals de kosten voor het opstellen van een asbestbeheerplan, formeel gezien, voor rekening van het schoolbestuur. Bij diverse basisscholen en gymzalen werden asbestverdachte toepassingen gevonden. Hiervan zijn materiaalmonsters samengesteld en geanalyseerd. De conclusies en aanbevelingen zijn opgenomen in de asbestinventarisatierapporten. Uit deze rapporten bleek dat er in drie schoolgebouwen en één gymzaal niet hechtgebonden asbest aanwezig was. Na een aanvullend onderzoek is er vervolgens in deze locaties een asbestsanering uitgevoerd. Aangezien de gemeente Heusden en de schoolbesturen het beide belangrijk vonden om te weten of er sprake was van de aanwezigheid van asbest hebben ze daarom hun verantwoordelijkheid genomen. De schoolbesturen vanwege hun verantwoordelijkheid voor de gezondheid en veiligheid van personeel en leerlingen en de gemeente ook vanwege het kunnen anticiperen op extra kosten bij het uitvoeren van het groot onderhoud. Daarom werd het verzoek vanuit de schoolbesturen, om de kosten te delen, gehonoreerd door de gemeente. De kosten die hiervoor nodig waren kwamen ten laste van onderhoud schoolgebouwen. Controle noodverlichting/vluchtwegarmaturen Het Arbobesluit verplicht werkgevers om adequate noodverlichting en veiligheidssignalering aan te brengen. Zowel eigenaren als werkgevers zijn verantwoordelijk voor een betrouwbare noodverlichtingsinstallatie. Het is dus van groot belang dat de noodverlichting op basis van de normen wordt ingericht en professioneel wordt geïnstalleerd en onderhouden voor optimaal en duurzaam functioneren. De vluchtrouteverlichting stelt zeker dat de vluchtmogelijkheden goed worden herkend en op een veilige manier kunnen worden gebruikt wanneer dit nodig is. De kosten voor het (verplicht) jaarlijks onderhoud van deze installaties is opgenomen in het onderhoudsbudget. Keuring CV installaties Keuring liftinstallaties Volgens het besluit Emissie-eisen moeten de middelgrote stookinstallaties gemiddeld eens per 4 jaar een SCIOS-keuring (Stichting Certificatie Inspectie Onderhoud Stookinstallaties) ondergaan. Stook installaties met een vermogen > 100 Kw moeten regelmatig worden gekeurd. Dit gebeurt naast het jaarlijkse verplichte onderhoud. De verantwoording hiervoor ligt geheel bij de eigenaar / gebruiker van de stookinstallaties. De kosten hiervoor zijn opgenomen in het onderhoudsbudget. Nederlandse gebouweigenaren en -beheerders van liften moeten elk anderhalf jaar hun lift laten keuren door een gecertificeerd bedrijf, een nationaal erkende autoriteit op het gebied van liftveiligheid. Niet alleen omdat deze veiligheidskeuring verplicht is en hoort bij goed huisvaderschap, maar juist ook om calamiteiten, negatieve publiciteit en grote financiële risico s te voorkomen. De kosten voor deze keuringen zijn Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 19

28 opgenomen in het onderhoudsbudget. Keuring keerkleppen Eigenaren/exploitanten van installaties zijn verplicht ervoor zorg te dragen dat de installatie geen gevaar voor verontreiniging oplevert. Om dat gevaar zoveel mogelijk te voorkomen, moet de installatie blijvend voldoen aan technische eisen zoals genoemd in het Bouwbesluit. Dit resulteert in een jaarlijkse inspectie van de keerkleppen. De eindverantwoording ligt bij de eigenaar van de installatie. De jaarlijkse kosten van deze keuringen zijn opgenomen in de onderhoudskosten. Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 20

29 Bijlage 6: Jaarlijkse onderhoudskosten Vaste gemeentelijke gebouwen Omschrijving: Totale kosten 'heel en veilig' Budget klein/klachtenonderhoud Totaal benodigd onderhoudsbudget (1+2) Stand reserve (1 januari) Mutatie reserve Eindstand onderhoudsreserve 31 december Schoolgebouwen Omschrijving: Kosten veilig & heel scholen Nog te betalen afrekeningen Kosten Veilig & Heel scholen Bedrag in begroting = bedrag korting rijk extra bedrag tlv gymzalen Meer- minderkosten (positief is minderkosten) Verloop reserve (1 januari) Mutatie reserve Stand reserve (31 december) Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 21

30 Gymzalen Omschrijving: Kosten veilig & heel gymzalen Beschikbaar in begroting Meer- minderkosten (positief is minderkosten) Verloop reserve (1 januari) Mutatie reserve Stand reserve (31 december) Gebouwenbeheerplan Heusden 2014 Pagina 22

31 f. OW BIJ beleidsplan Onderhoud Groen 2014-O.docx Grip op groen.veilig en heel Versie Openbare Werken Beleidsplan wegen

32 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Situatie gemeentelijk groen Beleid Veilig en heel Omvormen van groen Financiën Uitwerking in beheerplan Ten slotte... 4 Pagina 1 Beleidsplan Onderhoud Groen 2014

33 1 Inleiding Dit beleidsplan gaat over de visie op het instandhouden, beheren en onderhouden van het gemeentelijke openbaar groen. Tijdens de bezuinigingen van de afgelopen jaren zijn de budgetten voor het onderhouden van het openbaar groen verlaagd. Deze bezuinigingen waren taakstellend. De omvang van de taakstelling was dermate dat het beheersplan over het openbaar groen vernieuwd moest worden. Ondanks het inrekenen en realiseren van enkele efficiencyvoordelen is het noodzakelijk het onderhoudsniveau bij te stellen. In de praktijk is al gewerkt met de verlaagde budgetten. Door dit nieuwe beleidsplan en het nieuwe beheersplan komen beleid, beheer, uitvoering en de budgetten weer met elkaar in lijn. De provincie heeft extra aandacht voor het op orde hebben van de plannen voor de instandhouding en het onderhoud van kapitaalgoederen. Naast wegen, gebouwen en riolering valt ook het openbare groen in deze categorie. Bij het financieel toezicht beoordeelt de provincie of voor het openbare groen het bij het beleid bepaalde onderhoudsniveau en de beschikbare budgetten met elkaar in evenwicht zijn. De inrichting van het openbare groen wordt over het algemeen bepaald bij de aanleg van een wijk of buurt, bij een nieuwe investering of bij een reconstructie. Het groenstructuurplan bepaalt in ruimtelijke zin het groene kader van de gemeente en de manier waarop dit in stand wordt gehouden en beschermd. Dit beleidsplan beperkt zich tot het onderhoudsniveau voor het gemeentelijke openbare groen. 2 Situatie gemeentelijk groen De gemeente is eigenaar en beheerder van in totaal circa 2,7 miljoen vierkante meter groen. In dit groen staan circa bomen. Daarnaast is er 183 kilometer aan sloten te onderhouden. Het gemeentelijke openbaar groen is zodanig op orde dat er geen aanvullende maatregelen of investeringen hoeven te worden gedaan. In het verleden zijn er wel op een aantal plaatsen keuzes gemaakt, die achteraf gezien als minder gelukkig kunnen worden beschouwd vanuit kostenoverwegingen. Hierop wordt verder ingegaan bij punt 4.2 omvormen van groen. 3 Beleid 3.1 Veilig en heel Het voorgestelde beleid is er op gericht om de functie van het openbaar groen, het leefbaar maken en houden van de werk- en leefomgeving, te waarborgen tegen een redelijke prijs. Het gewenste onderhoudsniveau wordt kort samengevat als veilig en heel. Het openbare groen moet veilig zijn zodat er geen letsel of schade ontstaat. Met heel wordt bedoeld dat het onderhoud tijdig wordt uitgevoerd zodat er geen achterstallig onderhoud en dus extra kosten ontstaan. Pagina 2 Beleidsplan Onderhoud Groen 2014

34 Met het uitgangspunt veilig en heel is het groenonderhoud sober, maar netjes. Hinder die soms wordt ervaren (bijv. door schaduwwerking, bladval) en esthetica zijn op zichzelf geen reden om over te gaan tot onderhoudsmaatregelen. Zoals gezegd is de feitelijke uitvoering van het groenonderhoud door onze wijkteams al afgestemd op de verlaagde budgetten en het nieuw vast te stellen onderhoudsniveau. Nieuw is wel dat door de wijkteams, meer dan in het verleden, contact wordt onderhouden met wijkbewoners en dat er rekening wordt gehouden met hun wensen. Hoewel het onderhoudsniveau naar beneden is bijgesteld, wordt in de laatste wijkatlas het openbaar groen in de woonomgeving toch hoger gewaardeerd. 3.2 Omvormen van groen Dit beleidsplan richt zich op het dagelijkse onderhoud van openbaar groen, waarbij de meeste werkzaamheden minimaal één, maar vaak meerdere malen per jaar voorkomen. Per soort groen zijn daarvoor werkplannen opgesteld, die aangepast kunnen worden in overleg met bewoners/gebruikers. Daarbij geldt uiteraard steeds de randvoorwaarde dat voldaan wordt aan het uitgangspunt veilig en heel. Groen kent echter ook een houdbaarheidstermijn. Afhankelijk van het soort groen is het na lange(re) termijn toe aan vervanging. Uit inventarisatie blijkt dat dit de komende jaren nog slechts op beperkte schaal speelt en dat de beschikbare budgetten daarvoor voldoende zijn. Op langere termijn zal dit echter vaker voorkomen en zal het beslag op de budgetten naar verwachting zwaarder worden. Naar de toekomst toe is dan ook een andere aanpak nodig. Uit de inventarisatie van het openbaar groen blijkt ook dat het één op één vervangen van het huidige groen niet altijd de beste keus is. Enerzijds is de inrichting van het groen achterhaald en anderzijds blijken de onderhoudskosten vaak hoger dan noodzakelijk. Het omvormen van het openbaar groen naar een inrichting die past binnen de beschikbare budgetten is gewenst. Hiervoor is het nodig om een integrale afweging te maken, waarbij ook het groenstructuurplan wordt aangepast. Door deze werkwijze kunnen de kosten van het dagelijks onderhoud worden verlaagd en ontstaat er ruimte voor de benodigde renovaties/omvormingen. De nadere uitwerking hiervan en de aanpassing van het groenstructuurplan staan gepland voor Belangrijke thema s bij deze actualisatie zijn ondermeer: Leg vast waar de belangrijke groenstructuren liggen. Geef daarbij ook aan waar (ruimtelijke) ontwikkelingen gaande zijn. Hoe worden groenstructuren beschermd en onder welke voorwaarden zijn afwijkingen mogelijk? Zorg voor bescherming van een groenstructuur maar maak het niettemin mogelijk om onderdelen daarvan wel te vervangen of veranderen. Hoe zien toekomstige omvormingen er uit in de tijd en qua middelen? 4 Financiën Het beleid, het beheer, de uitvoering en de budgetten voor het beheer en onderhoud van het openbaar groen moeten in lijn zijn met elkaar. Met het hiervoor verwoorde beleid veilig en heel wordt hierin voorzien. Pagina 3 Beleidsplan Onderhoud Groen 2014

35 5 Uitwerking in beheerplan Het beleid beantwoordt de vraag: wat willen we als onderhoudsniveau? In het kort is dat verwoord met veilig en heel. Daarbij is het uitgangspunt dat het moet passen binnen de beschikbare middelen, zoals die zijn op genomen in de begroting. Het beheerplan geeft antwoord op de vraag: hoe gaan we dat doen? Het groenbeheerplan bevat een werkpakket per soort groen. Uit deze werkpakketten en uit de bijbehorende kostenberekeningen moet duidelijk zijn hoe het groen wordt beheerd, wanneer dat plaatsvindt en tegen welke kosten. 6 Ten slotte Aan dit beleidsplan zijn geen jaartallen verbonden. Na vaststelling van het beleidsplan stelt het college het beheerplan definitief vast. Het beheerplan zal steeds geactualiseerd worden. Pas op het moment dat beleid, beheer, uitvoering en/ of budgetten niet meer met elkaar in overeenstemming zijn, is aanpassing aan de orde. Op dat moment zal bezien moeten worden welke oplossingsrichting is gewenst. Een van de mogelijkheden daarbij is aanpassing van het beleid en dus van het onderhoudsniveau. Pagina 4 Beleidsplan Onderhoud Groen 2014

36 Groenbeheerplan Heusden 2014 Grip op groen...veilig en heel Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 0 van 13 pagina s

37 Inhoudsopgave 1) Samenvatting ) Inleiding Achtergrond en doelen Leeswijzer ) Wettelijke kaders Wettelijke kaders ) Het Heusdense groenareaal Algemeen Beheertypen in Heusden De kwaliteit van het groenareaal ) De nieuwe beheerstrategie Veilig en heel Hoe beheren we? Beheertypen en werkpakketten Onderhoudsfrequenties veilig en heel Inspecties ) Uitgangspunten bij het beheer van groen ) Onderhoudskosten Werkwijze doorrekening Uitgangspunten doorrekening Groenonderhoudskosten ) Risicoparagraaf...12 Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 1 van 13 pagina s

38 1) Samenvatting De gemeente Heusden bezit circa 2,7 miljoen m 2 groen en circa bomen. Dit groen moet goed beheerd worden. Dit beheerplan geeft aan hoe Heusden dit de komende jaren gaat doen. Als basis hiervoor zijn het te beheren groenareaal en de huidige kwaliteit bepaald. Ook zijn de bijbehorende beschikbare financiële middelen inzichtelijk gemaakt. Dit was nodig omdat in de afgelopen jaren diverse taakstellende bezuinigingen zijn doorgevoerd. Budget en beleid/beheer spoorden zo niet meer met elkaar. Dit beheerplan volgt op het beleidsplan groen waarin staat dat we de strategie van veilig en heel gaan volgen. De minimaal gewenste groenkwaliteit vormt hierbij het uitgangspunt en dit is financieel doorgerekend. Het gaat om een niveau waarbij het nog mogelijk is het groen te kunnen onderhouden zonder dat daarbij hogere onderhoudskosten of kapitaalvernietiging ontstaat. Het groen blijft vooral heel en veilig. Mooi is daarbij geen thema dat vanuit beheer een aanleiding geeft tot het nemen van maatregelen. Uit de financiële doorrekening van het scenario blijkt, dat voor het reguliere onderhoud (schoffelen, snoeien, etcetera) de huidige beschikbare budgetten voldoende zijn om de kosten, die horen bij het scenario veilig en heel te kunnen dekken. Naast regulier onderhoud zijn ook renovaties nodig. Groen heeft immers een houdbaarheidstermijn. De komende jaren speelt dit op beperkte schaal maar op de langere termijn zal er een andere aanpak nodig zijn. Het omvormen van groen zal daarin een belangrijke rol spelen. Het groenstructuurplan zal dit nader gaan vormgeven. Wat dit inhoudt, kortom hoe deze strategie tot stand is gekomen, wat de bijbehorende uitgangspunten en gevolgen zijn, wordt in dit beheerplan nader toegelicht. Verder geeft dit beheerplan inzicht in de benodigde financiële middelen voor het groenonderhoud. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 2 van 13 pagina s

39 2) Inleiding 2.1 Achtergrond en doelen Groen zorgt voor een gezonde en prettige leefomgeving en draagt bij aan het woongenot en herkenbaarheid van buurten en straten. Groen faciliteert verschillende functies in de openbare ruimte zoals ruimte voor wandelroutes en ontmoetingsplekken en zorgt voor geleiding van verkeersroutes. Daarnaast heeft het grote invloed op de waardering van de openbare ruimte en biedt het flora en fauna de ruimte om te gedijen in bebouwde omgeving. In Heusden gaat het daarbij om 2,7 miljoen m 2 groen bestaande uit diverse soorten beplanting en ongeveer bomen. De afgelopen jaren zijn diverse bezuinigingen doorgevoerd. Zo ontstond een situatie waarin budget en beleid/beheer niet meer gelijk oplopen. Doel beheerplan Het doel van dit beheerplan is om aan te geven hoe veilig en heel wordt bereikt. Dus welke onderhoudsmaatregelen daarvoor nodig zijn. Daarbij wordt ook in beeld gebracht wat dit kost. 2.2 Leeswijzer Hoofdstuk 1 bevat de samenvatting; Hoofdstuk 2 geeft de achtergronden en doelen van dit beheerplan aan; Hoofdstuk 3 geeft aan wat de wettelijke kaders zijn en wat de basis is voor de stap van beleid naar beheer; Hoofdstuk 4 beschrijft de kwantiteit en kwaliteit van het groenareaal; Hoofdstuk 5 beschrijft de beheerstrategie; Hoofdstuk 6 beschrijft de uitgangspunten bij het groenbeheer; Hoofdstuk 7 geeft aan wat de kosten zijn voor het onderhouden van het groen; Hoofdstuk 8 geeft aan welke risico s er zijn voor wat betreft het groenbeheer. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 3 van 13 pagina s

40 3) Wettelijke kaders 3.1 Wettelijke kaders De volgende wettelijke kaders vormen de basis voor het groenbeheer: Het Burgerlijk Wetboek: de wettelijke zorgplicht voor een veilige woonomgeving. De Flora en Faunawet: de wettelijke zorgplicht voor flora en fauna. De Boswet: deze wet heeft als doel het in stand houden van het Nederlandse bosareaal en laanbeplantingen buiten de bebouwde kom. Beschermde natuurgebieden: Natura Kaderrichtlijn water. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 4 van 13 pagina s

41 4) Het Heusdense groenareaal 4.1 Algemeen Om het groenbeheer goed uit te kunnen voeren, is inzicht in de volgende gegevens essentieel: kwantitatieve gegevens: de grootte en omvang van het Heusdense groenareaal verdeeld over beheertypen (bomen, heesters, gras, etcetera); kwalitatieve gegevens: de (beeld)kwaliteit van het groen. Het groenareaal in Heusden is voor dit beheerplan onderverdeeld in 10 beheertypen. Per beheertype is een werkpakket met beheermaatregelen opgesteld. Deze vormen de basis voor de financiële doorrekening van de minimaal gewenste groenkwaliteit. 4.2 Beheertypen in Heusden Het groen in Heusden is onderverdeeld in de volgende beheertypen: Beheertype Omschrijving eenheid hoeveelheid 1 Bomen binnen de kom st Bomen buiten de kom st Bos en bosplantsoen m Heesters/botanische rozen totaal m Bodembedekkende heesters, vaste planten, eenjarigen en rozen totaal m Hagen en blokhagen totaal m Gazon naar ruw gras m Ruw gras 4x m Berm maaien & afvoeren 2X m Sloten m Totaal oppervlak beplanting en gras m Totaal aantal bomen st Totaal aantal sloten m De kwaliteit van het groenareaal De kwaliteit van het groen wordt bepaald door: De wijze van aanplant. Dit hangt sterk samen met de stedenbouwkundige opvattingen in de tijd van realisatie. De bebouwing bepaalt immers de voor het groen beschikbare ruimte. Een voorbeeld hiervan zijn de bomen in een groot aantal wijken in onze gemeente. Door de relatief beperkte schaal van de openbare ruimte zijn bomen hier vaak in veel te kleine plantgaten met kleine boomspiegels gezet. Dit gaat ten koste van het beeld en de gezondheid/levensduur van de bomen; Het regulier groenonderhoud: bedoeld om een beheertype te begeleiden tot aan het eindbeeld en in stand te houden tot einde levensduur of anders gezegd, het Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 5 van 13 pagina s

42 groen zo lang mogelijk veilig en heel te houden. Hieronder vallen schoffelen, maaien, snoeien, dunnen, vervangen, bemesten etcetera. De mening van bewoners over de kwaliteit van het groen is bekend. Voor de wijkatlas wordt sinds 2009 tweejaarlijks een enquête uitgevoerd. De laatste enquête laat zien dat bewoners in toenemende mate tevreden zijn over de kwaliteit en hoeveelheid groen in Heusden. Samenvattend kan gesteld worden dat het groen in grote lijnen op orde is. Er zijn geen achterstanden in het groen en geen acute problemen. Wel zijn er kwetsbare situaties (zoals bomen in verharding met te krappe standplaatsen). Deze vragen op termijn om aandacht. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 6 van 13 pagina s

43 5) De nieuwe beheerstrategie 5.1 Veilig en heel Bij het beheer van het groen hanteert de gemeente Heusden voor het groenbeheer de beheervisie veilig en heel. Dit houdt het volgende in: Het beheer is erop gericht om de functie van het groen, het leefbaar maken van de woon-, werk- en leefomgeving, te waarborgen tegen een redelijke prijs. Het groen moet dus zodanig veilig zijn dat er geen letsel of schade ontstaat. Met heel wordt bedoeld dat het onderhoud tijdig wordt uitgevoerd dat er geen achterstallig onderhoud en dus extra kosten ontstaan. 5.2 Hoe beheren we? Beheertypen en werkpakketten De beheervisie wordt ingevuld met de volgende werkmethode(n) en uitgangspunten. Ieder groentype wordt onderhouden door het uitvoeren van specifieke beheermaatregelen met bijhorende frequentie. Het groen is hiervoor onderverdeeld in de hiervoor genoemde tien beheertypen. Dit biedt een overzichtelijke basis om het groen op basis van de gestelde uitgangspunten te kunnen beheren en financieel door te rekenen. Bij de onderverdeling zijn zoveel mogelijk beheertypen met eenduidige beheermaatregelen samen gevoegd. Enkele voorbeelden hiervan zijn: blokhagen zijn opgenomen onder hagen; rozen onder bodembedekkende heesters. Hierbij geldt dat: voor ieder beheertype bepaalde onderhoudsmaatregelen nodig zijn om het gewenste kwaliteitsniveau te bereiken. Ieder beheertype kent dus eigen beheermaatregelen, die zijn opgenomen in een beheerpakket; deze maatregelen met een bepaalde regelmaat worden uitgevoerd om het betrokken groen veilig en heel te houden op basis van de reguliere werkmethoden; per beheertype (soort groen) bepaalde beheermaatregelen noodzakelijk zijn om de gewenste kwaliteit te bereiken en het groen in stand te houden. De maatregelen zijn per beheertype opgenomen in een werkpakket. Op basis van het werkpakket kunnen de kosten worden doorgerekend van het betreffende beheertype voor een bepaalde onderhoudsperiode. Een en ander is hierna uitgewerkt in hoofdstuk 6; in onze gemeente het groen wordt beheerd door de eigen dienst en met inzet van medewerkers van de WML. Slechts incidenteel wordt externe capaciteit en/of materieel ingehuurd. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 7 van 13 pagina s

44 5.2.2 Onderhoudsfrequenties veilig en heel Beheermaatregelen Het groenonderhoud moet zo worden uitgevoerd dat de gestelde levensduur per beheertype wordt behaald. Daarnaast moet het risico voor het gebruik van de openbare ruimte ( veilig en heel ) verantwoord zijn en er moet worden voldaan aan de wettelijke voorschriften. Hierbij is per beheertype goed gekeken naar de frequentie van de betreffende beheermaatregelen. Ten slotte zijn de beheermaatregelen zodanig dat met een minimum aan inspanning, en dus kosten, het groen wordt onderhouden. Deze maatregelen staan in het werkpakket voor de betreffende beheertypen en worden er financieel doorgerekend. Externe factoren en hun invloed op de kwaliteit van het groen Zowel binnen als buiten de komgrenzen zijn er binnen de (integrale) openbare ruimte factoren, die van invloed zijn op de groenkwaliteit, het beheer en de levensduur van het groen. Dat geldt ook voor de wijze en mate waarin de openbare ruimte wordt gebruikt. Voorbeelden hiervan zijn: kabels en leidingen en werkzaamheden hieraan; beheer, onderhoud en vervanging van riolering; afkoppelen van hemelwater van de riolering en infiltratie in de bodem. Dit gebeurt steeds vaker en het groenareaal vervult hierin veelal een belangrijke functie, omdat dit de ruimte biedt om water tijdelijk op te vangen; ontstaan van andere functies of keuzes voor bepaalde materialen bij de inrichting waardoor een beperkte groeiruimte voor groen ontstaat; maatregelen voor verkeersveiligheid (strooien) en gebruik door verkeer (doorrijhoogte en opkronen). Deze andere functies zorgen ervoor dat de gestelde theoretische levensduren niet altijd worden gehaald en eerder vervangingsinvesteringen nodig zijn. Dit is niet meegenomen in de doorrekeningen, omdat dit op voorhand niet is in te schatten. Renovaties en vervanging Groen heeft niet het eeuwige leven. Om het groene beeld in stand te houden is het nodig om groen aan het einde van de levensduur te renoveren/vervangen. Veel groen is aangelegd in de periode en zal dus op enig moment aan vervanging toe zijn. Groen gedraagt zich echter niet als een exacte wetenschap. Waar dit, met het oog op veilig en heel daadwerkelijk nodig is, binnen welke termijn dit plaatsvindt en hoe dit gebeurt, zal worden uitgewerkt in het groenstructuurplan Inspecties Op basis van de levensduur per beheertype en het aanlegjaar is bepaald welke groenelementen (vakken) en bomen op een bepaald moment aan vervanging (renovatie) toe zijn. Deze (theoretische) levensduur en het moment van aanplant zijn leidraad voor een uit te voeren inspectie in het veld. Jaarlijks wordt een overzicht gemaakt van de groenelementen, die binnen 5 jaar mogelijk toe zijn aan renovatie. Deze groenelementen worden in dat jaar geïnspecteerd in hoeverre ze daadwerkelijk voldoen aan het gewenste kwaliteitsniveau. Aan de hand van de uitkomsten van de inspectie en op basis van gezond verstand wordt het exacte uitvoeringsjaar van renovatie bepaald. De volgende inspectie zal plaatsvinden in Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 8 van 13 pagina s

45 6) Uitgangspunten bij het beheer van groen De uitgangspunten voor het beheren en onderhouden van het groen moeten een transparant en betrouwbaar kader scheppen voor iedereen die te maken heeft met het groen. Voorop staat dat de onderhoudsmaatregelen niet worden belemmerd en dat onderhoudsachterstanden zoveel mogelijk worden voorkomen danwel ingelopen. Daarbij is het nodig dat de systematiek eenvoudig en inzichtelijk is, en gebaseerd op objectieve (berekenings)grondslagen en uitgangspunten. Daarom is dit beheerplan opgesteld. Hierna wordt nader ingegaan op uitgangspunten bij het onderhoud van het groen. Uitgangspunt 1: areaalwijzigingen Omdat het areaal is opgenomen in een beheersysteem zijn het te onderhouden groenareaal en de daaruit voortvloeiende kosten altijd actueel. Uitgangspunt 2: groenstructuurplan Het is van belang om de groene kaders van de gemeente te benoemen. Groen is belangrijk voor de omgeving maar daar zijn gradaties in te benoemen. Wat zijn de groene kaders van de gemeente en hoe worden deze gewaarborgd? Het groenstructuurplan heeft tot doel dit te beschrijven. Het huidige groenstructuurplan loopt van 2009 t/m 2014 en zal geactualiseerd moeten worden. Het groenstructuurplan was een stuk genuanceerder dan het voorgaande groenstructuurplan. Toch zijn er de afgelopen periode lessen geleerd die bij de actualisatie meegenomen moeten worden. Belangrijke thema s daarbij zijn ondermeer: Leg vast waar de belangrijke groenstructuren liggen. Geef daarbij ook aan waar (ruimtelijke) ontwikkelingen gaande zijn en waarbij het gewenst is de groenstructuur op een andere wijze vorm te kunnen geven. Hoe worden groenstructuren beschermd en onder welke voorwaarden zijn afwijkingen mogelijk? Maak verandering of vervanging van onderdelen van een beschermde groenstructuur mogelijk (bijvoorbeeld een dunning in een bomenstructuur die van belang is voor het behoud van die structuur). De noodzakelijke omvormingen in het groen. Uitgangspunt 3: omvormen groen om renovaties te kunnen bekostigen Heusden is een groene gemeente en wil dat ook blijven. Daarvoor zijn renovaties nodig. Het groen kent immers een houdbaarheidstermijn. Voor de korte termijn past dit binnen het reguliere beheer en binnen de beschikbare budgetten voor inboet en vervanging. Op de langere termijn is het waarschijnlijk dat een groter beslag op budgetten wordt gelegd. Een andere aanpak dan 1 op 1 vervangen van groen is daarbij nodig. Dit betekent dus dat omvormen van groen nodig/gewenst is. Omvormen van groen biedt kansen (kostentechnisch, biodiversiteit, waterberging) en is nodig om te voorkomen dat er een situatie ontstaat waarin structurele verhoging van het budget noodzakelijk is. Met omvormingen kunnen de kosten van het dagelijks onderhoud worden verlaagd en ontstaat er ruimte voor de benodigde renovaties. Een en ander zal nader moeten worden uitgewerkt. Het groenstructuurplan is hiervoor de aangewezen planvorm. Uitgangspunt 4: bomen in verharding Bomen kunnen worden geplant in gras, in plantsoenen of in de verharding. Uit de inventarisatie blijkt dat de bomen die in de verharding staan vaak hun verwachte leeftijd niet Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 9 van 13 pagina s

46 halen. Bovendien blijft de gezondheid van die bomen vaak achter. Dat komt veelal omdat de verharding in de ondergrondse ruimte te beperkt is (aangelegd). Bijkomende problemen bij die bomen is dat de verharding wordt opgedrukt en dat deze bomen soms in het riool hun voedsel en water zoeken. Dit leidt tot hoge kosten. Voor nieuwe bomen wordt er daarom naar gestreefd om deze zoveel mogelijk in plantsoenen of gras te plaatsen. Als er toch bomen in verharding worden geplaatst, dan worden er ondergrondse voorzieningen getroffen zodat bomen tot volle wasdom kunnen komen en ze geen wortelopdruk aan bestrating of rioolproblemen veroorzaken. Uitgangspunt 5: bomeninspecties wat doen we daarmee? In het eerdere beleidsplan groen staat het beleidsuitgangspunt dat er geen inspecties aan bomen op basis van de Visual Tree Assessment (VTA) gedaan worden; dit ter voorkoming van aansprakelijkheid bij bomen. Dit uitgangspunt blijft bestaan. Waar bomen vanuit overlast of vanuit gevaarzetting een onderhoudsmaatregel nodig hebben, wordt deze ook uitgevoerd. Ook wordt incidenteel, als er een vermoeden is van verhoogde gevaarzetting, een VTA-inspectie uitgevoerd. Uitgangspunt 6: groen en water Het waterbeleid van de gemeente Heusden staat in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP). In dit plan is aangegeven dat het groen nadrukkelijk in beeld is bij het verwerken en bergen van water. Dat is kostentechnisch interessant maar is ook de meest duurzame en robuuste oplossing voor het omgaan met water. Dat betekent wel dat het groen ook een ander karakter gaat krijgen. Voorbeelden van een waterinrichting zijn wadi s en natuurvriendelijke oevers. Dat biedt kansen voor biodiversiteit en het loopt parallel met de behoefte/opgave voor het omvormen van het groen. Uitgangspunt 7: verkeersveiligheid Het groen moet zodanig beheerd worden dat de verkeersveiligheid niet in het geding komt. Dat betekent dat het uitzicht op kruisingen bijvoorbeeld niet mag worden belemmerd. Maar ook dat verkeerstekens/borden zichtbaar blijven en dat er geen overhangende takken zijn die belemmerend werken. Wanneer bermen grote kuilen of laagtes vertonen zal daar vanuit verkeersveiligheid ook wat aan moeten worden gedaan. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 10 van 13 pagina s

47 7) Onderhoudskosten 7.1 Werkwijze doorrekening Als basis voor de doorrekeningen is uitgegaan van landelijke normen. Er is kritisch gekeken naar de opbouw van deze normen. Deze normen geven ondermeer aan hoeveel en welke middelen (menskracht, materieel en materiaal) nodig zijn voor een bepaalde beheermaatregel. Deze normen zijn gevolgd maar waar nodig wel specifiek gemaakt voor onze gemeente. Dit houdt in dat daar waar nodig aanpassingen zijn gedaan of een eigen maatregel is opgesteld op basis van Heusdense ervaring. 7.2 Uitgangspunten doorrekening Er is uitgegaan van de werkpakketten en levensduren per beheertype als aangegeven in dit beheerplan. Er is geen rekening gehouden met kwaliteitsvermindering door werkzaamheden van derden aan kabels en leidingen. Er is geen rekening gehouden met klimatologische ontwikkelingen. 7.3 Groenonderhoudskosten Jaarlijks groenonderhoud De kosten voor het onderhouden van het groen bestaan uit 2 componenten: het regulier groenonderhoud en de renovaties. De kosten daarvan kunnen voor de korte/middellange termijn worden uitgevoerd binnen de beschikbare groenbudgetten. Ontwikkelingen In het verleden werden aanpassingen in het groen (deels) gefinancierd vanuit werkzaamheden van wegen en riolering. Dat komt steeds minder vaak voor. Op de langere termijn komen renovaties en daarmee samenhangende kosten in beeld doordat het groen aan het einde van de levensduur is. Duidelijk is dat omvormingen een bepalende rol zullen spelen in de omvang van die kosten. In het groenstructuurplan zal er op basis van de kostenmodellen uit dit beheerplan een opzet gemaakt worden voor de benodigde omvormingen. Daarbij zal inzichtelijk gemaakt worden: om welke omvormingen het feitelijk gaat; binnen welk tijdsbestek deze worden uitgevoerd; welke kosten daarmee gemoeid zijn. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 11 van 13 pagina s

48 8) Risicoparagraaf Wat zijn de aandachtspunten en risico s voor de gemeente Heusden naar de toekomst toe op het gebied van groenbeheer, voor wat betreft dit beheerplan? De afgelopen jaren is werk met werk gemaakt en veel groen gelijktijdig met de riolering vervangen. Vanuit riolering is nu de insteek gekozen om daar waar het kan het riool te relinen. Het gevolg is dat de straat minder vaak open hoeft. Dit levert op riolering een kostenbesparing op, maar betekent wel dat de bijdrage vanuit riolering op het gebied van wegbeheer en groenbeheer (vervanging, herstraten) de komende jaren veel beperkter zal zijn. Groenbeheerplan Heusden 2014 pagina 12 van 13 pagina s

49 e. OW BIJ beleidsplan Onderhoud Wegen 2014-O.docx Over gebaande wegen.van normatief naar veilig en heel Versie Openbare Werken Beleidsplan wegen

50 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Bestaande situatie gemeentelijke infrastructuur Beleid Financiën Uitwerking in beheerplan Ten slotte... 3 Pagina 1 Beleidsplan Onderhoud Wegen 2014

51 1 Inleiding In dit beleidsplan staat de visie op de instandhouding en het beheer van de gemeentelijke wegen. De afgelopen jaren zijn tijdens bezuinigingen de budgetten voor het onderhouden van de wegen flink verlaagd. Deze bezuinigingen waren taakstellend. De omvang van de taakstelling was dermate dat het beheerplan van de wegen vernieuwd moest worden. Naast efficiencyvoordelen (met name door inkoop/aanbesteden) en prijsvoordelen was het noodzakelijk het onderhoudsniveau bij te stellen. In de praktijk is al gewerkt met de verlaagde budgetten. Door dit nieuwe beleidsplan en het nieuwe beheerplan komen beleid, beheer, uitvoering en de budgetten weer met elkaar in lijn. Bij het financieel toezicht beoordeelt de provincie ook of de plannen actueel zijn en of de financiële gevolgen in voldoende mate in de begroting staan. Het kwaliteitsniveau en de beschikbare budgetten moeten zodanig zijn dat er geen achterstallig onderhoud en daarmee kapitaalsvernietiging optreedt. Dit plan gaat alleen over het vaststellen van het onderhoudsniveau van de gemeentelijke wegen. De meeste overige beleidsmatige aspecten, die de wegen betreffen, zijn geregeld in het Gemeentelijke Verkeers- en VervoersPlan (GVVP). 2 Bestaande situatie gemeentelijke infrastructuur De hoeveelheden en kwaliteit van de gemeentelijke wegen zijn voorafgaand aan de planvorming geïnventariseerd. De gemeente is op dit moment eigenaar en beheerder van circa 2.9 miljoen vierkante meter verharding. De kwaliteit van de wegen is zodanig dat er geen situaties zijn waarin kapitaalsvernietiging aan de orde is of waar sprake is van structurele achterstanden. 3 Beleid Het wegenbeleid is er op gericht dat de gebruikers er op kunnen vertrouwen dat zij op een goede manier gebruik kunnen maken van de wegen. Dit moet de gemeente realiseren tegen maatschappelijk acceptabele kosten en in lijn met de budgetten in de begroting. Vanzelfsprekend moet hierbij worden voldaan aan de wettelijke eisen. Het gewenste onderhoudsniveau wordt kort samengevat als veilig en heel. Het beheer moet zich richten op het veilig houden van de wegen zodat er geen letsel of schade ontstaat. Het begrip heel in de doelstelling wil zeggen dat tijdig onderhoud wordt gepleegd. Er mag geen sprake zijn van achterstallig onderhoud dat op termijn tot kapitaalsvernietiging kan leiden. Uiteraard is het uitgangspunt dat de wegen goed blijven functioneren volgens het huidige gebruik. Door het verlagen van het onderhoudsniveau zijn esthetica en comfort van minder belang. Pagina 2 Beleidsplan Onderhoud Wegen 2014

52 4 Financiën Het beleid, het beheer, de uitvoering en de budgetten voor het beheer en onderhoud van de wegen moeten in lijn zijn met elkaar. Met het hiervoor verwoorde beleid veilig en heel wordt hierin voorzien. De beheerplannen zijn meerjarig doorgerekend en laten zien dat we de wegen adequaat kunnen onderhouden. De budgetten zijn voldoende om achterstallig onderhoud te voorkomen en deze kapitaalsgoederen in stand te houden. 5 Uitwerking in beheerplan Het beleid beantwoordt de vraag: wat willen we als onderhoudsniveau? In het kort is dat verwoord met veilig en heel. Daarbij is het uitgangspunt dat het moet passen binnen de beschikbare middelen, zoals die zijn op genomen in de begroting. Het beheerplan geeft antwoord op de vraag: hoe gaan we dat doen? Het beheerplan wegen maakt duidelijk wat er aan de wegen gebeurt, wanneer dat plaatsvindt en tegen welke kosten. Het beheerplan blijft voortdurend actueel op basis van inspecties en (her)calculaties. De berekeningen die uit dit plan komen, laten zien of het gevoerde beleid en beheer passen binnen de beschikbare onderhoudsbudgetten en of eventueel aanpassing noodzakelijk is. Een aanpassing kan dan zowel een aanpassing van het beleid en beheer zijn maar het kan ook een aanpassing van het budget inhouden. 6 Ten slotte Aan dit beleidsplan zijn geen jaartallen verbonden. Na vaststelling van het beleidsplan stelt het college het beheerplan definitief vast. Het beheerplan zal steeds geactualiseerd worden. Pas op het moment dat beleid, beheer, uitvoering en/ of budgetten niet meer met elkaar in overeenstemming zijn, is aanpassing aan de orde. Op dat moment zal bezien moeten worden welke oplossingsrichting is gewenst. Een van de mogelijkheden daarbij is aanpassing van het beleid en dus van het onderhoudsniveau. Pagina 3 Beleidsplan Onderhoud Wegen 2014

53 Wegenbeheerplan Heusden 2014 Over gebaande wegen.van normatief naar veilig en heel pagina 0 van 22 pagina s Wegenbeheerplan Heusden Ontwerpbureau Openbare Ruimte

54 Inhoudsopgave 1 Samenvatting Inleiding Achtergrond en doelen Leeswijzer Inventarisatie Algemeen Kwantitatieve gegevens Kwalitatieve gegevens Van normen via belangen naar veilig en heel Normatief beheer Beleidsomslag: beheer vanuit belangen Een nieuwe beheerstrategie: veilig en heel Hoe beheren wij dan? Algemeen Kwantiteit en kwaliteit Het onderhoud Kostenopbouw Uitgangspunten bij het beheer van wegen Financiële onderhoudsbehoefte Algemeen Uitgangspunten Kosten versus budgetten Risicoparagraaf...13 Bijlage 1 Aanlegjaar en verhardingstype...14 Bijlage 2 Financiële onderhoudsbehoefte Bijlage 3 Percentages toegerekend aan wegbeheer bij rehabilitaties...16 Bijlage 4 Voorbeeld beheersysteem...17 Bijlage 5 Begrippenlijst...19 Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 1 van 22 pagina s

55 1 Samenvatting De gemeente Heusden bezit ongeveer 2.9 miljoen m2 verhardingen. Deze verhardingen moeten goed worden beheerd. Dit beheerplan geeft aan hoe de gemeente dit uitvoert. Daarvoor is gekeken naar hoe dit in het verleden plaatsvond, hoeveel verhardingen er zijn en in welke staat deze zich bevinden. Ook zijn de bijbehorende beschikbare financiële middelen inzichtelijk gemaakt. Dit was nodig omdat in de afgelopen jaren diverse taakstellende bezuinigingen zijn doorgevoerd. Hierdoor liepen budget en beleid/beheer niet meer gelijk op met elkaar. Dit beheerplan volgt op het beleidsplan voor onderhoud van wegen waarin staat dat we de strategie van veilig en heel gaan volgen. Het geeft inzicht in hoe deze strategie tot stand kwam, de gehanteerde uitgangspunten en berekeningen en het laat zien hoe de onderhoudsbehoefte er in tijd en middelen uitziet. Deze onderhoudsbehoefte past binnen de in de begroting beschikbare budgetten. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 2 van 22 pagina s

56 2 Inleiding 2.1 Achtergrond en doelen Artikel 16 van de Wegenwet regelt het onderhoud van wegen, de toegankelijkheid van openbare wegen en bevat enkele verplichtingen voor de wegbeheerder. Een van die verplichtingen is de hen toegewezen wegen in goede staat te houden en verantwoord te beheren. De begrippen in goede staat en verantwoord behoren tot de beleidsvrijheid van de gemeente. De afgelopen jaren zijn er diverse taakstellende bezuinigingen doorgevoerd op de budgetten voor wegenonderhoud. Zo ontstond een situatie waarin budget en beleid/beheer niet meer gelijk oplopen. Het doel van dit beheerplan is dan ook het weer in balans brengen van budget en beleid/beheer. Daarbij wordt uitgegaan van de in het beleidsplan genoemde strategie veilig en heel. Traditioneel gaat het wegbeheer uit van normen vanuit de CROW. Dit beheerplan laat dit los en richt primair de pijlen op het veilig en heel houden van de weg. Esthetica en comfort zijn daarbij van secundair belang en worden slechts meegenomen voor zover dat past binnen het primaire doel. 2.2 Leeswijzer Hoofdstuk 1 bevat de samenvatting van dit beheerplan. Hoofdstuk 2 geeft achtergronden en doelen weer en bevat een leeswijzer. Hoofdstuk 3 beschrijft de inventarisatie. Hoofdstuk 4 laat zien hoe is gekomen tot een andere beheerstrategie. Hoofdstuk 5 beschrijft hoe het beheerproces is ingericht. Hoofdstuk 6 beschrijft welke uitgangspunten worden gehanteerd bij het wegbeheer. Hoofdstuk 7 bevat de financiële onderhoudsbehoefte. Hoofdstuk 8 geeft aan welke risico s er zijn. De bijlagen geven in woord en beeld een nadere onderbouwing. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 3 van 22 pagina s

57 3 Inventarisatie 3.1 Algemeen Bij het opstellen van een beheerplan is het van belang om inzicht te hebben in de omvang en de kwaliteit van het te onderhouden areaal. Deze gegevens werden bijgehouden in het wegbeheersysteem zoals dat aanwezig was in de gemeente Heusden. Dit systeem was voor een groot deel gestoeld op beheer volgens de CROW-systematiek. Dit was niet BGT-proof en het vereiste specifieke kennis om het goed te bedienen. Daarom is een eigen systeem gebouwd op basis van de aanwezige database. De aanwezige gegevens zijn geanalyseerd en aangevuld waar dit nodig was. Om goed te kunnen beheren is het noodzakelijk onderscheid te maken in wegtypen. Dat komt omdat er verschillen zijn in beheerfrequenties, vervangingsfrequenties en de aard van de te nemen maatregelen. Deze verschillen vloeien met name voort uit het gebruik van de weg en het materiaal waar de weg van is opgebouwd. Hieronder is in tabel 1 de gehanteerde categorisering te zien. 3.2 Kwantitatieve gegevens De gemeente Heusden is verantwoordelijk voor het beheren van bijna 2,9 miljoen m2 verhardingen. In tabel 1 is een overzicht opgenomen van de onderverdeling van deze oppervlakte per wegtype. Wegcategorie Volume Percentage Asfaltverharding wegtype: 3 (gebiedsontsluitingsweg) % Asfaltverharding wegtype: 4,5,6 (weg in bebouwd gebied) % Asfaltverharding wegtype fiets/voetpad % Asfaltverharding industrie % Elementenverharding wegtype: 3 (gebiedsontsluitingsweg) % Elementenverharding wegtype: 4,5,6 (weg in bebouwd gebied) % Elementenverharding wegtype fiets/voetpad % Elementenverharding waterdoorlatend % Halfverharding gebonden % Totaal % Tabel 1 Oppervlakte per beheercategorie Uit de tabel blijkt dat grofweg 62% van de wegen bestaat uit elementenverhardingen, 37% bestaat uit asfaltwegen en nog 1% zijn halfverhardingen. Van de elementenverhardingen ligt het merendeel (66%) binnen de bebouwde kom. Daarentegen ligt het merendeel (58%) van de asfaltverhardingen buiten de bebouwde kom. Het is ook interessant om te kijken naar de leeftijdsopbouw van het wegenbestand. Met name in de jaren zijn veel wegen aangelegd. Veel van deze wegen zijn aangelegd in asfalt. In bijlage 1 is dit grafisch weergegeven. Het kan op enig moment een piek veroorzaken in de maatregelen die nodig zijn om de wegen op orde te houden. Dat geldt in belangrijke mate voor asfaltwegen omdat deze gevoelig zijn voor uitgesteld onderhoud en dit leidt al snel tot kapitaalvernietiging. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 4 van 22 pagina s

58 Wegen buiten de bebouwde kom zijn veelal wegen met een hogere verkeersintensiteit en een hogere snelheid. Een asfaltverharding is daarvoor het meest geschikt. Binnen de bebouwde kom heeft de weg naast verkeersontsluiting meer functies: er liggen bijvoorbeeld kabels en leidingen in, er wordt water in/op geborgen en afgevoerd etcetera. Deze verschillende functies zorgen ervoor dat vaker aan de weg wordt gewerkt (opnemen en herstel) zonder dat daar vanuit wegbeheer een aanleiding voor is. Er is dus behoefte aan flexibiliteit en een lagere kwetsbaarheid voor die werkzaamheden. Elementenverhardingen scoren op dat vlak veel hoger en zijn daarom de meest aangewezen vorm van verharding. Ook is het zo dat elementenverhardingen veel minder gevoelig zijn voor kapitaalvernietiging door uitgesteld groot onderhoud. Naar de toekomst toe is de verwachting cq. de visie dat het aandeel elementenverhardingen in de bebouwde kom gaat toenemen en het aandeel asfalt verder afneemt. Het wegtype halfverhardingelementen komt nog niet voor in de tabel en de grafiek. Het betreft hier bijvoorbeeld grasbetonstenen. Deze zijn al wel aanwezig maar maken nu nog onderdeel uit van de andere wegtypes. Dat is zo gedaan omdat het maar kleine vakken betreft. De verwachting is echter dat dit soort verhardingen in de toekomst vaker zullen worden aangelegd voor waterberging en bodeminfiltratie. 3.3 Kwalitatieve gegevens De kwaliteit van de wegen is bekeken in het licht van veilig en heel. De conclusie is dat het wegenareaal in grote lijnen hieraan voldoet. Verder is vastgesteld dat er geen situaties zijn waar door uitgesteld onderhoud kapitaalvernietiging optreedt. De uitgangssituatie is zodanig op orde dat we aan de slag kunnen met de strategie veilig en heel. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 5 van 22 pagina s

59 4 Van normen via belangen naar veilig en heel 4.1 Normatief beheer Het kader voor het wegenbeheer van de afgelopen jaren is het beleidsplan wegen In het kort geeft dit beleidsplan aan dat het beheren van de wegen gebeurt volgens de CROW-methode voor wegbeheer. Deze methode omvat het proces van gegevensbeheer, onderhoudsmaatregelen en kosten. Het is gedetailleerd uitgewerkt in normen voor ingrijpmomenten, maatregelen en kosten. De gemeente Heusden heeft het beheer in het verleden vrij letterlijk uitgevoerd: we toetsten aan de norm en als deze niet gehaald werd dan troffen we een maatregel. Dat lijkt goed maar heeft ook een aantal nadelen. Zo is het lastig om werkzaamheden af te stemmen met andere werken in de openbare ruimte. Maar zo wordt vooral voorbij gegaan aan de vraag of het strikt naleven van de norm wel de meest doelmatige en kostenefficiënte wijze van beheer is. Gaandeweg is het besef ontstaan dat normatief beheer leidt tot mooie wegen maar dat daar ook een heel hoog prijskaartje aan hangt. 4.2 Beleidsomslag: beheer vanuit belangen Waarom beheren wij wegen? Om normen te halen? Nee, het beheren van wegen doen we om verkeersbewegingen van A naar B en vice versa mogelijk te maken. Dat moet kunnen over een weg die veilig en heel is. Normen kunnen daarbij ondersteunend zijn maar geen doel op zich. Wat zijn de belangen van de gemeente Heusden: een weg moet veilig zijn en de weggebruiker moet gebruik kunnen maken van de weg zonder dat daarbij schade ontstaat. Daarnaast moet de weg zo worden beheerd dat er geen kapitaalvernietiging ontstaat door (te) lang uitgestelde maatregelen. Dit is in het nieuwe beleidsplan vertaald in de visie veilig en heel. 4.3 Een nieuwe beheerstrategie: veilig en heel Uit de inventarisatie blijkt dat de kwaliteit van de wegen, in algemene zin, redelijk tot goed is. Heusden heeft haar wegen aardig op orde en er is ruimte om beleidsuitgangspunten bij te stellen. Belangrijke randvoorwaarden daarbij zijn dat deze keuzes niet tot kapitaalvernietiging (specifiek bij asfalt), onveilige situaties of verlies van functie mogen leiden. In plaats van het beheer vanuit normen is gekozen voor de beheerstrategie veilig en heel. Daarbij worden esthetica en comfort min of meer losgelaten en zijn de beheermaatregelen uitsluitend gericht op veiligheid, (technisch) functioneren en het voorkomen van kapitaalvernietiging. Kortom de weg is veilig, functioneel en wordt kostentechnisch goed beheerd. Aspecten zoals lelijk of niet comfortabel zijn op zichzelf dus geen redenen om over te gaan tot het treffen van maatregelen. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 6 van 22 pagina s

60 5 Hoe beheren wij dan? 5.1 Algemeen Formuleren van een strategie is een eerste stap maar daarnaast is het van belang om te bepalen hoe dit in het veld wordt bereikt. Daarvoor is inzicht nodig in: - de kwantiteit (wat is er in beheer); - de kwaliteit (hoe ligt het erbij); - het onderhoud (wat moet er gedaan worden en wanneer); - de kostenopbouw. Op basis van dit inzicht is een vertaling gemaakt naar een Heusdens systeem en een Heusdense methodiek waarmee het beheer wordt bepaald. 5.2 Kwantiteit en kwaliteit Kwantiteit In hoofdstuk 3 staat hoeveel wegen onze gemeente beheert en wat het kwaliteitsniveau is. Op basis hiervan is het systeem gevuld en zijn onderhoudscycli opgesteld waarmee de beoogde kwaliteit in stand gehouden kan worden. In het systeem is per straat opgenomen wat er aan verharding aanwezig is, tot welke beheercategorie dit behoort en wat het aanlegjaar of het jaar van rehabilitatie was. Veranderingen in het wegenareaal zoals nieuwe wegen, wegreconstructies of rehabilitaties worden in het wegbeheersysteem opgenomen/doorgevoerd. Hiermee houden we grip op ons beheer. Kwaliteit De kwaliteit van het wegenareaal wordt vastgesteld door weginspecties. Juist bij de strategie veilig en heel is dat van groot belang. De maatregelen worden immers pas kort voor het moment dat de weg niet meer veilig is of (technisch) niet meer kan functioneren, getroffen. Ook het risico op kapitaalvernietiging (met name bij asfalt) is alleen beheersbaar door goed te inspecteren. Op basis van de onderhoudscyclus worden de wegen geselecteerd die in een bepaald jaar worden geïnspecteerd. Aan de hand van de in het veld geconstateerde kwaliteit kan de weg een correctiejaar krijgen waarmee de onderhoudscyclus naar voren of naar achter geschoven kan worden. De resultaten uit de inspectie worden gebruikt als basis voor een kwaliteitsmonitor van de wegen in de gemeente. Hiermee kan het wegbeheer verder verfijnd worden en nog meer worden toegespitst op de Heusdense situatie. Inspecties Hoe ziet het inspectieregime in Heusden eruit? Op basis van dit beheerplan wordt jaarlijks een overzicht gemaakt van de wegen die binnen 5 jaar toe zijn aan een (beheer)maatregel. Deze wegen worden in dat jaar geïnspecteerd om te bepalen in hoeverre ze daadwerkelijk voldoen aan het criterium veilig en heel. Aan de hand van de uitkomsten van de inspectie en op basis van gezond verstand worden de exacte uitvoeringsmaatregel en het uitvoeringsjaar bepaald. De eerste inspectie vond dit jaar (2014) al plaats. De wegen die nog niet op basis van het inspectieregime zijn bekeken, worden gevolgd op basis van het piepsysteem. We hebben veel medewerkers die buiten zijn en acute problemen kunnen signaleren. Daarnaast zal er door het afhandelen van klachten en meldingen worden voorkomen dat er onveilige- of schadesituaties ontstaan. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 7 van 22 pagina s

61 5.3 Het onderhoud Beheeractiviteiten/werkpakketten Op basis van de indeling in beheercategorieën is ook het onderhoud vormgegeven. Per categorie zijn de beheeractiviteiten opgenomen. Deze beheeractiviteiten zijn onderbouwd met werkpakketten die in een bepaald cyclusjaar worden uitgevoerd. Het nulpunt van een cyclus is de aanleg van een weg of het moment van rehabilitatie. In bijlage 4 is dit aan de hand van een voorbeeld verduidelijkt. Innovatie en aanpassen werkpakketten De werkpakketten zijn opgesteld/samengesteld op basis van de huidige kwaliteit van de weg in samenhang met de techniek die het meest voor de hand ligt om de maatregel goed uit te kunnen voeren. Het is echter geen automatisme; wanneer het bijvoorbeeld doelmatig is om een andere maatregel te treffen (zoals het aanbrengen van een slijtlaag) dan doen we dat. De markt staat daarnaast niet stil en komt steeds met innovatieve technieken. We spreken de verwachting uit dat we, door maximaal gebruik te maken van deze innovaties, de toekomstige kosten laag kunnen houden. Bij het opstellen van de onderhoudscycli is daar al op voorgesorteerd. Verder is beheren een voortdurend proces van bedenken, doen, evalueren en waar nodig bijstellen. In dat kader zullen de werkpakketten steeds kritisch worden bekeken en waar nodig aangepast. 5.4 Kostenopbouw De kosten van het wegenbeheer in Heusden zijn het resultaat van de hoeveelheden, de beheercategorie (en het daarbij behorende werkpakket), de onderhoudscyclus en, niet in de laatste plaats, de prijzen per eenheid. De kosten per eenheid zoals die in het beheersysteem staan, komen uit een kostenprogramma uit de civiele techniek. Er is kritisch gekeken naar het niveau van deze kosten omdat door de jaren heen is gebleken dat de markt steeds onder de door de gemeente geraamde bedragen inschreef. Dat is geanalyseerd en daar zijn grofweg twee oorzaken voor te noemen. Op de eerste plaats is het zo dat een aannemer het werk naar zijn eigen bedrijfsvoering efficiënter kan uitvoeren dan dat er standaard geraamd wordt. We hebben dit een ervaringskorting genoemd. De hoogte van deze korting is 10% ten opzichte van de standaardkostprijzen. Daarnaast is het zo, dat door de enorme werkhonger die er op dit moment heerst, de prijzen erg laag zijn. Maar ook de grondstofprijzen zoals asfalt zijn op dit moment laag. Dit is bestempeld als marktwerking en de hoogte van deze korting is op 20% gesteld. Daarbij is van belang dat waar de ervaringskorting een min of meer permanent karakter heeft, de korting van de marktwerking veel sterker aan verandering onderhevig is. Dat is zeker op de langere termijn een risico. Vooralsnog is de korting van de marktwerking over de hele looptijd van het beheerplan/het beheersysteem doorgevoerd. Dit is dus iets dat voortdurend in de gaten moet worden gehouden. In de openbare ruimte zijn ook andere belangen aan de orde. Zo kan een weg worden aangepakt vanwege rioolwerkzaamheden of een wijkvernieuwing. Bij de berekening van de rehabilitatiekosten is ervan uitgegaan dat bij bepaalde beheercategorieën een bijdrage van andere beleidsvelden plaatsvindt. Zie daarvoor bijlage 3. 6 Uitgangspunten bij het beheer van wegen De uitgangspunten voor het beheren en onderhouden van de wegen moeten transparant en betrouwbaar zijn voor iedereen die te maken heeft met de wegen. Voorop staat dat de realisatie van de onderhoudsmaatregelen niet wordt belemmerd en dat onderhoudsachterstanden zoveel mogelijk worden voorkomen danwel ingelopen. Daarbij is Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 8 van 22 pagina s

62 het nodig dat de systematiek eenvoudig en inzichtelijk is, en gebaseerd op objectieve grondslagen. Hierna wordt nader ingegaan op uitgangspunten bij het onderhoud, de aanpassingen en de uitbreidingen van de wegen. Uitgangspunt 1: areaalwijzigingen Omdat het areaal is opgenomen in een beheersysteem zijn het te onderhouden wegenareaal en de daaruit voortvloeiende kosten altijd actueel. Uitgangspunt 2: geluidsreducerende verhardingen slechts zeer selectief toepassen Vanuit het oogpunt van geluidsreductie kan er een geluidsreducerende verharding worden aangebracht. Naar de huidige stand van de techniek laten deze verhardingen zien dat ze (en dat geldt met name voor asfalt) een kortere levensduur hebben dan reguliere verhardingen. Daarnaast vragen deze verhardingen een hogere onderhoudsinspanning. Tot nu toe laten de beschikbare materialen zien dat de geluidsreductie met het ouder worden van de weg (sterk) afneemt. De oorzaak is vooral het afnemen van de holle ruimte in het verhardingsmateriaal. Vandaar dat het aanbrengen van geluidswerende verhardingen zoveel als mogelijk moet worden vermeden. In het Handboek Wegen staat wel een opbouw voor situaties waarin toch een geluidswerende verharding in asfalt moet worden aangelegd. Uitgangspunt 3: gladheidsbestrijding alleen met zout uitvoeren In tijden van schaarste op het gebied van strooizout wordt door Rijkswaterstaat het beschikbare strooizout geclaimd. Daarbij wordt ook aangegeven dat gemeenten best met een zout/zand mengel of louter met zand kunnen strooien. Het strooien met zand betekent bij waterdoorlatende verhardingen of geluidreducerende verhardingen meteen functieverlies en dus versnelde vervangingsinvesteringen. Er wordt daarom alles aan gedaan om niet te strooien met zand of zand/zoutmengsels. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 9 van 22 pagina s

63 Uitgangspunt 4: beperking asfalt binnen de bebouwde kom De verhardingen binnen de bebouwde kom bieden naast de verkeersfunctie ook ruimte aan veel kabels en leidingen. Er is daarom behoefte aan een verharding die zich makkelijk laat bewerken/herstellen. Bovendien is asfalt erg gevoelig voor uitgesteld onderhoud. Het gebied binnen de bebouwde kom kent een grotere dynamiek dan buiten de bebouwde kom waardoor onderhoud niet altijd op het voor asfalt optimale moment kan worden uitgevoerd. Dit leidt dan tot kapitaalvernietiging. Daarom is het streven om binnen de bebouwde kom wegen te hebben die bestaan uit elementenverharding. Uitgangspunt 5: uitvoeren kabel- en leidingwerken volgens Handboek K&L Het uitvoeren van kabel- en leidingwerken conform het Handboek Kabels en Leidingen (vastgesteld juli 2014) en goed toezicht zorgt ervoor dat de kwaliteit van de wegen intact blijft. Er ontstaat dan geen toename van de door de gemeente uit te voeren onderhoudswerkzaamheden. Uitgangspunt 6: aandacht voor de wegbermen De bermen hebben ook een (technische) functie voor het in stand houden van wegen. Vooral de afwatering is van belang. Voor het behalen van de beoogde levensduur van de weg is het van belang dat de berm het afstromende water van de weg kan verwerken. Het is belangrijk dat het afroven van bermen goed en tijdig wordt uitgevoerd. Verder moeten kuilen en laagtes in de berm tijdig worden aangevuld om gevaarlijke situaties te voorkomen. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 10 van 22 pagina s

64 7 Financiële onderhoudsbehoefte 7.1 Algemeen Op basis van de gegevens zoals beschreven in paragraaf 5.4 is er een doorrekening gemaakt om de onderhoudskosten van de wegen te bepalen. 7.2 Uitgangspunten Bij het rekenwerk zijn (aanvullend op paragraaf 5.4) de volgende uitgangspunten gehanteerd: Er wordt uitgegaan van het huidige wegenareaal. Met toekomstige uitbreidingen (nieuwbouw, aanleg randweg, aanleg vrijliggende fiets/voetpaden en uitbreiding verharding binnen de bebouwde kom) is geen rekening gehouden. Er wordt gewerkt met het huidige prijsniveau. De kosten zijn exclusief btw. Bij vervanging wordt uitgegaan van hetzelfde verhardingsmateriaal. Bij vervanging wordt rekening gehouden met (co)financiering door externe invloeden (rioolvervanging, wijk- en buurtvernieuwing). In bijlage 3 is dat ook te zien. Er wordt geen rekening gehouden met kwaliteitsvermindering door werkzaamheden van derden aan kabels en leidingen die in de weg liggen. Door een goed Handboek Kabels en Leidingen en een strakke naleving daarvan is dat een verantwoorde keuze. Er wordt geen rekening gehouden met klimatologische ontwikkelingen. Er wordt geen rekening gehouden met veranderingen in het toekomstig weggebruik (in aantal bewegingen of in aslasten). De kosten dekken enkel het opnieuw veilig en/of functioneel maken van de weg. Er wordt geen rekening gehouden met esthetica, het verbeteren van het wegcomfort of het veranderen van de weginrichting anders dan vanuit veiligheid of het voorkomen van schade. De kosten van markeringen zijn meegenomen in de berekening. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 11 van 22 pagina s

65 7.3 Kosten versus budgetten Het wegbeheer volgens veilig en heel is binnen de beschikbare budgetten uit te voeren. Dit is berekend voor de periode 2014 tot en met Dit kan omdat we uitgaan van een nieuwe strategie, een nieuw wegbeheersysteem en omdat we op een nieuwe manier gaan inspecteren. Hierdoor is een doorrekening voor een nog langere termijn omgeven met te veel variabelen. Voorsorteren op eventuele hogere of lagere kosten en daar nu maatregelen op treffen is niet zinvol. In bijlage 2 is de financiële onderhoudsbehoefte voor de periode tot en met 2023 weergegeven. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 12 van 22 pagina s

66 8 Risicoparagraaf Wat zijn de aandachtspunten en risico s voor de gemeente Heusden naar de toekomst toe op het gebied van wegbeheer? In de jaren zijn veel wegen aangelegd. Op enig moment zal er een piek kunnen ontstaan in de vervangingskosten. Hoe groot deze piek is, wanneer deze precies zal ontstaan en of deze te spreiden is in de tijd, is nu niet exact te duiden. Dit zal nauwgezet worden gevolgd met de weginspecties. Hierdoor zal duidelijk moeten worden hoe dit zich ontwikkelt in relatie tot de nieuwe beheerstrategie. Bij het opstellen van dit beheerplan is uitgegaan van een inschatting van de marktomstandigheden. Als deze wijzigen, dan heeft dit ook gevolgen voor de kosten van het wegbeheer. Daarbij valt te denken aan het wegvallen van de heersende werkhonger. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 13 van 22 pagina s

67 Bijlage 1 Aanlegjaar en verhardingstype pagina 14 van 22 pagina s Wegenbeheerplan Heusden Ontwerpbureau Openbare Ruimte

68 Bijlage 2 Financiële onderhoudsbehoefte Totaal kosten Veilig en Heel , , , , , , , , , ,00 Totaal beschikbare budgetten , , , , , , , , , ,00 Raming vs budgetten ,00-306, , , , , , , , ,00 Verrekening onderhoudsreserve ,00 306, , , , , , , , ,00 Eindstand onderhoudsreserve , , , , , , , , , ,00 Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 15 van 22 pagina s

69 Bijlage 3 Percentages toegerekend aan wegbeheer bij rehabilitaties Wegcategorie Percentage Asfaltverharding wegtype: 3 (gebiedsontsluitingsweg) 90% Asfaltverharding wegtype: 4,5,6 (weg in bebouwd gebied) 50% Asfaltverharding wegtype fiets/voetpad 90% Asfaltverharding industrie 50% Elementenverharding wegtype: 3 (gebiedsontsluitingsweg) 80% Elementenverharding wegtype: 4,5,6 (weg in bebouwd gebied) 50% Elementenverharding wegtype fiets/voetpad 50% Elementenverharding waterdoorlatend 50% Halfverharding gebonden 100% Totaal 100% pagina 16 van 22 pagina s Wegenbeheerplan Heusden Ontwerpbureau Openbare Ruimte

70 Bijlage 4 Voorbeeld beheersysteem Voorbeeld In onderstaande figuren is te zien dat na 51 jaar de weg toe is aan het werkpakket Wt A3 Gedeeltelijk groot onderhoud + conserveren. Dit werkpakket bestaat op zijn beurt uit het uitfrezen van een laag van 6 cm asfalt en het aanbrengen van een inlage over 15% van de oppervlakte van het wegvak. Vervolgens wordt een dunne deklaag aangebracht. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 17 van 22 pagina s

71 Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 18 van 22 pagina s

72 Bijlage 5 Begrippenlijst Beschrijving van de belangrijkste begrippen uit het wegenbeheerplan. Soms zijn ter verduidelijking referentiebeelden bijgevoegd. Elementenverharding Elementenverharding is een open verharding. Deze is opgebouwd uit naast elkaar gelegen elementen, zoals betonstraatstenen of straatklinkers, betontegels, grasbetonstenen, kinderkopjes, kasseien, enzovoort. Tussen de elementen wordt de ruimte opgevuld met zand, vaak voegzand of brekerzand. Een fundering is aanwezig als de verharding belast kan worden door zwaar verkeer. Het nadeel van elementenverhardingen is dat de elementen ten opzichte van elkaar kunnen verschuiven en individueel kunnen verzakken. Hierdoor ontstaat sneller niveauverschil door spoorvorming of gaten. Met name ook (ondergrondse) waterstromen hebben een grote invloed op elementenverhardingen. De eigenschappen van een elementenverharding qua stroefheid, comfort, het leegzuigen van voegen en geluidsoverlast zorgen ervoor dat dit type doorgaans alleen wordt toegepast op wegen met een lagere snelheid. Met name in verblijfsgebieden (erftoegangswegen) wordt vaak een elementenverharding toegepast. Enerzijds doordat de eigenschappen daar prima voor geschikt zijn en anderzijds doordat de esthetische waarde van klinkers of keien hoger wordt gewaardeerd dan asfalt- of betonverhardingen. Maar ook het feit dat het gemakkelijker is om de verharding te herstellen bij kabel- of leidingwerkzaamheden, boomwortels en dat er geen gas kan ophopen onder de verharding maakt het een geschikte verharding binnen de bebouwde kom. Waterdoorlatende verharding Een bijzondere vorm van elementenverharding is de waterdoorlatende verharding. Deze heeft min of meer dezelfde eigenschappen als normale verharding. Het verschil is dat er door een speciale fundering, en meer en grotere voegen, water in de weg verwerkt kan worden. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 19 van 22 pagina s

73 Halfverhardingelementen Een verharding die bestaat uit betonnen- of kunststofelementen, waar gras of kruiden in kunnen groeien en die waterdoorlatend is. Vaak toegepast naast wegen als parkeerplaats of oprit. Halfverharding gebonden Een halfverharding die bestaat uit onsamenhangend materiaal dat meer draagkracht levert dan de originele grond. Voorbeelden van verhardingsmaterialen zijn grind, gebroken puin (menggranulaat) en gebroken natuursteen. Rijcomfort Het rijcomfort heeft onder andere te maken met de vlakheid van de verharding, waardoor asfaltverhardingen meestal comfortabeler worden ervaren dan elementenverhardingen. Daarnaast heeft een weg een bepaald afschot om te zorgen dat het water naar de kant van de weg (naar een goot of berm) wordt geleid. In bochten wordt verkanting toegepast om een voertuig met hogere snelheid door een bocht te kunnen laten rijden. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 20 van 22 pagina s

74 Stroefheid De stroefheid is een belangrijke variabele in verband met de verkeersveiligheid. Om bestuurbaar te blijven moet een voertuig grip hebben op de verharding en daarnaast beperkt een voldoende stroeve weg de remafstand. Beheercyclus/Onderhoudscyclus De cyclus die een weg doorloopt vanaf het moment van aanleg tot en met het moment van rehabilitatie. Tussen moment van aanleg en rehabilitatie vinden beheeractiviteiten als klein onderhoud, groot onderhoud, reconstructie plaats. Wegenbeheerplan Heusden 2014 pagina 21 van 22 pagina s