Oud Kraggenburg, monument in de Noordoostpolder

Transcriptie

1 1 Waardestelling Rietmavo Almelo Oud Kraggenburg, monument in de Noordoostpolder Aanvullende welstandscriteria voor nieuwe ontwikkelingen

2 Inhoudsopgave Inleiding 2 Een oude structuur in nieuw polderland 2 Oud inspireert en verankert toekomstige ontwikkelingen 2 Toetsingskader 2 Aanvullende welstandscriteria voor nieuwe ontwikkelingen 3 1. De waarde van Oud Kraggenburg in heden en verleden 6 Oud Kraggenburg: unieke schakel in verleden, heden en toekomst 6 Oud Kraggenburg in de Noordoostpolder: waardevolle cultuurhistorische structuur in bijzondere ruimtelijke context 7 Oud Kraggenburg: cultuurhistorische kernkwaliteiten Beleidskaders 12 Oud Kraggenburg en hoofdlijnen beleidskaders 12 Lichttoren op de voormalige lichtwachterswoning. 3. Oud Kraggenburg en de toekomst 13 Oud Kraggenburg: architectonische expressie en karakter Oud Kraggenburg: beeldkwaliteit nu en straks 14 A. Beeldkwaliteit en cultuurhistorische kernkwaliteiten: uitgangspunten 14 B. Beeldkwaliteit en nieuwe ontwikkelingen: criteria 15 Referentiebeelden 17 Colofon

3 Inleiding Een oude structuur in nieuw polderland Oud Kraggenburg is de voormalige vluchthaven aan het einde van het Zwolse Diep. Bij het droogvallen van de Noordoostpolder kwam Oud Kraggenburg in het zuidoostelijk deel van die nieuwe polder te liggen en verloor de vluchthaven zijn functie. Oud Kraggenburg is in 1968 aangewezen als rijksmonument. De redengevende omschrijving luidt: Oud- Kraggenburg (1845), bestaande uit een op een met bazaltblokken versterkte heuvel gelegen voormalige lichtwachterswoning met lichttoren, een schuur, een strekdam met op de punt een vroeger dienstdoende lichtopstand, een kleine voormalige vluchthaven en een loopbrug. Het object is van historisch-waterstaatkundige betekenis. Oud Kraggenburg is in particuliere handen en wordt bewoond. De huidige eigenaar zou graag een stiltecentrum met theeschenkerij op het terrein willen realiseren. Op dit moment ontbreekt het aan een kader dat voldoende richting biedt aan nieuwe ontwikkelingen. De gemeente heeft daarom behoefte aan heldere uitgangspunten en criteria die als toetsingskader kunnen dienen. Nieuwe ontwikkelingen dienen de kernkwaliteiten van Oud Kraggenburg te erkennen en de identiteit van de plek in te zetten. Alleen op deze wijze wordt bijgedragen aan versterking van de ruimtelijke kwaliteit in de polder. Toetsingskader Het welstandsbeleidsplan van de gemeente Noordoostpolder geeft aan dat de planlocatie Oud Kraggenburg in het welstandsgebied Buitengebied ligt. De welstandscriteria zijn gericht op het beheer van de bestaande situatie (de principes van het rationeel ontworpen polderlandschap, de situering van de erven en de verschillende boerderijtypen) en geven onvoldoende sturing aan de beoogde ontwikkeling van Oud Kraggenburg. Voor vernieuwende bouwplannen bij monumenten geldt dat de cultuurhistorische waarden behouden moeten blijven. Ook dit vereiste is allereerst gericht op behoud van het monument en geeft onvoldoende sturing aan de beoogde nieuwe ontwikkeling. Er zal dus aanvullend beleid moeten worden opgesteld. Oud inspireert en verankert toekomstige ontwikkelingen De gemeente Noordoostpolder heeft Het Oversticht gevraagd een toetsingskader voor Oud Kraggenburg op te stellen. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de cultuurhistorische verkenning uit 2001 van de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg, nu de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de gemeentelijke concept-visie (Oud Kraggenburg een gedoofd licht in de Noordoostpolder) uit 2008 en de vereisten van de welstandsnota, maar ook uiteraard met het bestemmingsplan en het omgevingsplan van de provincie Flevoland. Een belangrijk beleidsuitgangspunt is dat de essentiële cultuurhistorische waarden behouden blijven

4 Aanvullende welstandscriteria voor nieuwe ontwikkelingen Onder regie van de gemeente Noordoostpolder heeft Het Oversticht voor de locatie Oud Kraggenburg een aanvullend welstandstoetsingskader opgesteld. Hierbij zijn de volgende randvoorwaarden geformuleerd. Nieuwe ontwikkelingen houden rekening met de bestaande ruimtelijke structuur en de bestaande cultuurhistorische waarden van Oud Kraggenburg, alsmede met de ligging in het omringende open landschap; spelen in met het beoogde bouwprogramma op de uitgangspunten van het nieuwe bestemmingsplan; dragen bij aan versterking van de ruimtelijke kwaliteit in de Noordoostpolder. Archieffoto van de lichtwachterswoning met schuur. Het voorliggende toetsingskader krijgt een directe relatie met het nieuwe bestemmingsplan Landelijk gebied Procedureel staat het toetsingskader los van het bestemmingsplan en wordt het apart door de gemeenteraad vastgesteld. Het kader wordt door vaststelling integraal onderdeel van het welstandsbeleidsplan van de gemeente Noordoostpolder

5 Oud Kraggenburg in de Zuiderzee. Situatie eind 19e eeuw. Plattegrond van de haven. Situatie in

6 Luchtfoto van Oud Kraggenburg in de Noordoostpolder situatie Vrije ligging in open agrarisch gebied

7 1. De waarde van Oud Kraggenburg in heden en verleden Oud Kraggenburg: unieke schakel in verleden, heden en toekomst De aanleg van Kraggenburg in het midden van de negentiende eeuw werd ingegeven door de wens van de stad Zwolle om de derde handelsstad van het land te worden. Hiervoor was een betere bereikbaarheid van de stad over zee cruciaal. In het Zwarte Water en in het verlengde daarvan, het Zwolse Diep, lagen ondiepten. Om Zwolle beter te ontsluiten werd gekozen voor een stelsel van twee leidammen met aan het einde daarvan een vluchthaven. De leidammen van 6 kilometer lang vormden een geul in het Zwolse Diep, in noordwestelijke richting de Zuiderzee in.* De zinkstukken voor het dijklichaam bestonden uit zogenoemde kraggen, de dichte waterbeplanting die in de veenplassen van Noordwest Overijssel groeide. De kraggen waren een nieuwe, en veel goedkopere, toepassing dan de gebruikelijke zinkstukken van gevlochten rijshout. De haven aan het eind van de dam, met lichtbaken en lichtwachterswoning, kwam in 1848 gereed. De rechthoekige havenkom werd omringd door dijken aan west-, zuiden oostzijde. Aan de oostzijde nam de dijk in hoogte af. De dijk aan de noordkant van de havenkom werd gevormd door de zuidelijke leidam, waarin een opening zat om de haven binnen te varen. De lichtwachterswoning lag op een terp in de noordwestelijke hoek van de havenkom. In de twintigste eeuw werden de IJsselmeerpolders drooggelegd als onderdeel van het Zuiderzeeproject. Bij het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 kwam Kraggenburg in het zuidoostelijk deel van die nieuwe polder te liggen. Op twee kilometer afstand van de voormalige haven werd het dorp Kraggenburg gebouwd. Sindsdien wordt de voormalige haven Oud Kraggenburg genoemd. De vluchthaven aan het einde van het Zwolse Diep verloor weliswaar zijn functie, maar zeker niet zijn betekenis. De voormalige vluchthaven herinnert zichtbaar aan de Zuiderzeegeschiedenis. Ook de voormalige eilanden Urk en Schokland in de Noordoostpolder doen dit. Het zijn herkenbare oude elementen in het nieuwe land. Deze artefacten uit het verleden vormen een bijzondere tegenstelling met de planmatige inrichting van de polder. Daarmee vertegenwoordigen ze een unieke Flevolandse karakteristiek. *In de cultuurhistorische verkenning uit 2001 van de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg wordt de geschiedenis uitgebreid beschreven. Het gebruik van de haven was geen langdurend succes. Door een combinatie van factoren viel in 1920 het doek en werd de functie van lichtwachter opgeheven. Die factoren waren bijvoorbeeld: dichtslibbing van de vaargeul, gesteggel over tolgelden, schade door stormen, schaalvergroting in de scheepvaart, toenemend vervoer over land en de introductie van electriciteit (en dus bediening op afstand)

8 Oud Kraggenburg in de Noordoostpolder: waardevolle cultuurhistorische structuur in bijzondere ruimtelijke context Oud Kraggenburg is in meerdere opzichten een voorbeeld van een typisch staaltje Nederlandse waterstaatsgeschiedenis. Allereerst is er de aanleg van het havencomplex. Leidammen diep in zee werden in de negentiende eeuw vaker aangelegd. Maar een vluchthaven aan het einde van zo n leidam, voorzien van een lichtbaken met woning, was een bijzonderheid. Ook de toepassing van zinkstukken bestaande uit kraggen als fundering voor de dijk, in plaats van gevlochten rijshout, was destijds ongebruikelijk. De beplanting groeide aan de oppervlakte van veenplassen in Noordwest Overijssel groeide. Het gebruik van dit lokale product betekende een aanzienlijke besparing in de kosten voor het project. Oud Kraggenburg ontleent hieraan uiteraard ook zijn naam. Oud Kraggenburg bleef, als overblijfsel van de strijd met het water en het leven vóór de ontpoldering, buiten de ontginningsplannen voor de Noordoostpolder. Die polder was weer een ander voorbeeld van Hollands glorie. Sinds 1943 is het havencomplex vrijwel ononderbroken bewoond geweest. Er kwam een wegverbinding naar de Zwartemeerweg. Hiervoor werd in de zuidelijke dijk rond de haven een coupure aangebracht. Het complex onderging diverse veranderingen. Zo is de lichtwachterswoning, hoog en droog op een terp, inmiddels verbonden met het ernaast gelegen lichtbakenhuisje. De havenkom is grotendeels begroeid en wordt gebruikt als tuin en weiland. Er is een forse schuur bijgekomen. Op het terrein is verharding aangebracht (looppaden en parkeerruimte). gekenmerkt door het regelmatige verkavelingspatroon (kavels van 300x800 meter), met ontwateringssloten aan de lange zijden van de kavels en de boerderijen, met twee of vier gegroepeerd langs de wegen en omringd door dichte erfbeplanting. De erven in het open agrarische gebied zijn als groene eilanden en bepalen het oorspronkelijk beeld in de Noordoostpolder. Ook Oud Kraggenburg is in zeker opzicht te kenschetsen als een groen eiland midden in het nieuwe polderland. Maar het onderscheidt zich duidelijk van de erven in de directe omgeving. De situering ten opzichte van de polderstructuur is zodanig dat de voormalige vluchthaven op een afstand van ongeveer 800 meter van de doorgaande wegen met boerderijen ligt. Rond het oude havencomplex strekt zich een enorme ruimte uit van open landbouwgebied. Die vrije ligging onderstreept de bijzondere, markante positie van dit eiland in de polder. En dan zijn er de hoogteverschillen van de terp, met de afwijkende infrastructuur van de leidam en de dijken, de herkenbare lichtbakenfunctie, de in het oog springende andere materialen en kleuren, zoals het grijs van de basaltblokken en het zink van de dakbedekking. Oud Kraggenburg heeft als eiland, kortom, een duidelijk waarneembare eigen identiteit. Oud Kraggenburg is Hollands glorie in het kwadraat. De veranderingen vonden voornamelijk plaats binnen de havenkom. Daarbuiten veranderde er, afgezien van het spontaan opgeschoten groen rond het complex, vrijwel niets. Oud Kraggenburg is nu nog steeds een kleine enclave van oud land omringd door nieuw land. De rationele polderstructuur wordt - 7 -

9 Stenig karakter van havenonderdelen: dijken en dammen zijn met basaltblokken bekleed. Voormalige lichtwachterswoning met schuur. De lichtopstand op de strekdam

10 Zicht vanaf de woning op het restant van de loopbrug. Het hoogteverschil is goed zichtbaar. Het westelijk deel van de voormalige vluchthaven: restant loopbrug en restanten van dijken met basaltbekleding

11 Zicht naar het zuiden. Het oostelijk deel van de voormalige vluchthaven: begrenzing door kavelsloot aan de noordzijde. De hoogteverschillen zijn hier goeddeels verdwenen. De dijk is nog wel beleefbaar

12 Oud Kraggenburg: cultuurhistorische kernkwaliteiten De essentiële cultuurhistorische waarden van Oud Kraggenburg zijn het uitgangspunt bij eventuele nieuwe ontwikkelingen. Een belangrijke kernkwaliteit van Oud Kraggenburg ligt in het contrast van deze oude enclave in het nieuwe open polderland. * De blik van buiten: vrije ligging in open agrarisch gebied eiland is bult in de ruimte biotoop rond Oud Kraggenburg is leeg: afstand van 800 meter tot polderstructuur van doorgaande wegen met boerderijen bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken herkenbare lichtbakenfunctie (lichtopstand op leidam en woning met lichttoren) afwijkende materialen en kleuren Binnen in het complex is de oude lichtbaken- en havenfunctie nog sterk aanwezig. De grote verandering is dat groen de plaats heeft ingenomen van water. De voormalige havenkom is getransformeerd tot een bijzonder microklimaat. Herkenbare lichtbakenfunctie. De blik naar binnen: bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken lichtwachterswoning op terp met herkenbare lichtbakenfunctie (dominant element) restant loopbrug hoogteverschillen binnen de havenkom afwijkende materialen en kleuren (grijzen van basaltblokken en zinken dakbedekking) stenig karakter havenonderdelen groen in plaats van blauw * Deze kernkwaliteiten zijn in lijn met de cultuurhistorische verkenning uit 2001 van de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg (nu Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

13 2. Beleidskaders Oud Kraggenburg en hoofdlijnen beleidskaders In het Omgevingsplan provincie Fevoland uit 2006 is het beleid actief gericht op behoud en versterking van landschappelijke en cultuurhistorische kernkwaliteiten. Oud Kraggenburg is aangemerkt als zo n cultuurhistorische kernkwaliteit, die mede bepalend is voor het karakter van Flevoland. In het uitvoeringsprogramma wordt ingezet op het zichtbaar en beleefbaar maken van de voormalige havenfunctie van Oud Kraggenburg, bijvoorbeeld door het zichtbaar maken van de strekdam in het landschap. Ook het huidige bestemmingsplan Landelijk gebied (2006) gaat uit van een zorgvuldige bescherming van Oud Kraggenburg, behoud van de herkenbaarheid van het rijksmonument en behoud van de openheid van de zone rondom het monumentale complex. Voor het object Oud Kraggenburg geldt een dubbelbestemming: cultuurhistorisch waardevol element (artikel 18 lid 1 en code C 5; wonen) en waardevol gebied (artikel 19). Het geldende bestemmingsplan biedt geen bouwmogelijkheden. In het nieuwe, nog niet vigerende, bestemmingsplan Landelijk gebied 2010 zullen de randvoorwaarden wijzigen. *Voor Oud Kraggenburg geldt een dubbelbestemming waardecultuurhistorie. Het object wordt aangewezen met de bestemming Maatschappelijk met de aanduiding praktijkruimte (prr), hetgeen de mogelijkheid biedt hier een praktijkruimte te vestigen. Verder geldt een vrijstelling van 500 m² voor horeca. In het plangebied, dat 2,3 hectare groot is, mag in totaal 1350 m² van het plangebied bebouwd worden. Het welstandsbeleidsplan Noordoostpolder gaat in het hoofdstuk Buitengebied in op de principes van het rationeel ontworpen polderlandschap, de situering van de erven en de verschillende boerderijtypen. Voor vernieuwende bouwplannen bij monumenten geldt dat de cultuurhistorische waarden behouden moeten blijven. Of de verschijningsvorm van iets nieuws voldoende kwaliteit heeft wordt getoetst aan de algemene criteria voor architectonische kwaliteit. Daarbij wordt gelet op: de relatie tussen vorm, gebruik en constructie; de relatie tussen bouwwerk en omgeving; betekenissen van vormen in de sociaal-culturele context; evenwicht tussen helderheid en complexiteit; schaal en maatverhoudingen; materiaal, textuur, kleur en licht; detaillering. De welstandscriteria zijn gericht op het beheer van de bestaande situatie en behoud van het monument, maar geven onvoldoende sturing aan de beoogde nieuwe ontwikkeling. In de algemene criteria is verwoord welke aspecten van belang zijn. De gemeentelijke concept-visie (Oud Kraggenburg een gedoofd licht in de Noordoostpolder) uit 2008 gaat, evenals het Omgevingsplan, in op het beleefbaar maken van het voormalige havencomplex. In de concept-visie worden enige alternatieven geëxploreerd om meer van het verleden zichtbaar te maken. Zo is er een plan om een bestaand fietspad door te zetten en, in verband hiermee, om een nieuwe ontsluiting van Oud Kraggenburg te realiseren vanaf de Zwartemeerweg (voor fietsers èn auto s), langs of in de voormalige vaargeul aan de noordzijde van het complex. Waar eens de schepen de haven binnenvoeren, zou dan een nieuwe entree gemaakt worden. Ook wordt het idee geopperd om alle basaltdijken rond de havenkom te reconstrueren. * De gemeente werkt op dit moment aan een actualisatie van het bestemmingsplan Landelijk gebied. Uiteraard is het bovenstaande onder voorbehoud

14 3. Oud Kraggenburg en de toekomst Oud Kraggenburg: architectonische expressie en karakter Voorheen waren vorm en functie van het havencomplex Oud Kraggenburg perfect in balans. Het ontwerp van de leidammen, de rechthoekige havenkom met omringende dijken, de lichtbakens, de inrichting van de haven, de woning op de terp in een hoek van de havenkom: alles was even doelmatig, doordacht en tot in detail uitgewerkt. Na de drooglegging van de polder is dit evenwicht uiteraard verstoord geraakt, al is het stoere en stenige karakter overeind gebleven. Vooral de met basaltblokken beklede terp, leidam en dijken herinneren aan het verdwenen water. Maar ook de lichtbakens, de hoogteverschillen in de voormalige havenkom en het overblijfsel van een loopbrug zijn onmiskenbare verwijzingen naar het scheepvaartverleden. In de huidige situatie is het complex getransformeerd van havenbedrijf met dienstwoning naar woonhuis op een royaal groen kavel. Aan de westkant bij het huis is een tuingedeelte aangelegd, in het oostelijk gedeelte een moestuin en de rest van het terrein is weiland. In principe is hiermee een nieuwe, heel andere samenhang ontstaan op Oud Kraggenburg. Maar de recent gebouwde schuur deelt het terrein feitelijk in tweeën. Door deze barrière is het overzicht over het complex als geheel zoekgeraakt. is daarbij van belang: past het plan bij Nederland, bij de Noordoostpolder, bij Oud Kraggenburg. Maar ook past het bij de tijd van ontstaan, de functie van het bouwwerk en bij de opdrachtgever? Bij al die ingrediënten is het uitgangspunt dat vormen niet zonder betekenis zijn, maar dat zij iets uitdrukken. Juist door dat vermogen tot expressie draagt de vormgeving van landschap en architectuur bij aan een beleving van identiteit, de sfeer en het karakter van de plek. Detail van de dijk nabij het woonhuis. In het geval van nieuwe initiatieven voor Oud Kraggenburg zal op conceptueel niveau helder gemaakt moeten worden hoe die initiatieven passen binnen het monumentale complex. Bij de beoordeling van nieuwe ontwikkelingen speelt de vraag of er ruimtelijke kwaliteit ontstaat of wordt toegevoegd. Die vraag kan worden vertaald als: heeft het bouwplan het juiste karakter in verband met de locatie waar het wordt opgericht. Een veelheid van ingrediënten

15 4. Oud Kraggenburg: beeldkwaliteit nu en straks A. Beeldkwaliteit en cultuurhistorische kernkwaliteiten: uitgangspunten De visuele beleving van Oud Kraggenburg als eiland in de open ruimte is bijzonder waardevol en moet gehandhaafd blijven. Een belangrijke kernkwaliteit van Oud Kraggenburg ligt in het contrast van deze oude enclave in het nieuwe open polderland. Dat krachtige beeld moet niet veranderen. Nieuwe ontwikkelingen zijn van buitenaf niet zichtbaar. Uitgangspunten voor de biotoop zijn: Behouden vrije ligging in open agrarisch gebied eiland is bult in de ruimte biotoop rond Oud Kraggenburg is leeg: afstand van 800 meter tot polderstructuur van doorgaande wegen met boerderijen bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken herkenbare lichtbakenfunctie (lichtopstand op leidam en woning met lichttoren) afwijkende materialen en kleuren Versterken bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken: herstel basalt bekleding + verwijdering spontane groenopslag buiten het complex rond terp met woonhuis+herstel dijkhoogte oostelijk deel havenkom + eventueel herstel basalt bekleding, rekening houdend met hoogteverschillen van het complex zelf (afhelling richting oosten) Ontwikkelen Niets. De biotoop is leeg en moet leeg blijven. Binnen het monumentale complex moet een aantal cultuurhistorisch waardevolle onderdelen en elementen behouden blijven, maar is er ook ruimte voor nieuwe ontwikkelingen in de voormalige vluchthaven. Uitgangspunten voor het monumentale complex zijn: Behouden bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken lichtwachterswoning op terp met herkenbare lichtbakenfunctie (dominant element) restant loopbrug hoogteverschillen binnen de havenkom afwijkende materialen en kleuren (grijzen van basaltblokken en zinken dakbedekking) stenig karakter havenonderdelen Versterken bijzondere infrastructuur van terp, leidam en dijken: herstel basalt bekleding + vrijhouden van spontane groenopslag+ herstel dijkhoogte oostelijk deel havenkom, + eventueel herstel verdwenen basalt bekleding, rekening houdend met hoogteverschillen van het complex zelf (afhelling richting oosten) hoogteverschillen binnen de havenkom: mogelijk uitdiepen deel havenkom Ontwikkelen een deel van het terrein van de voormalige havenkom zou ruimte kunnen bieden aan nieuwe ontwikkelingen (uitgezonderd de lichtwachterswoning op terp), met name het oostelijke deel van de kom groen blauw mogelijk

16 B. Beeldkwaliteit en nieuwe ontwikkelingen: criteria In met name het oostelijke deel van de kom is ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Die moeten ingepast worden binnen de contour van het monumentale complex. De afwijkende kleuren en materialen van Oud Kraggenburg versterken het contrast met de omliggende erven en accentueren de eigenheid van het complex. Nieuwe ontwikkelingen moeten hierop inspelen. De criteria zijn: Situering alle functies in de havenkom, binnen de contour van het monumentale complex (biotoop is leeg en moet leeg blijven) nieuwe functies en gebouwen steken niet uit boven het dijklichaam Hoofdvorm gebouwhoogte maximaal één bouwlaag gebouwen zonder kap of met zeer flauwe helling bij ophoging dijklichaam en bij uitdieping deel havenkom, een mogelijkheid voor twee bouwlagen, mits de gebouwhoogte onder die van de dijk blijft en de dijk rond de havenkom integraal wordt opgehoogd tot de oorspronkelijke hoogte gebouw geïntegreerd in het dijklichaam is mogelijk nieuwe gebouwen steken niet uit boven het dijklichaam Optie een extra gebouwhoogte is mogelijk van maximaal 1 meter boven dijkniveau, mits het geheel transparant (zonder nadrukkelijke gevels) wordt vormgegeven Verschijningsvorm de nieuwe gebouwen moeten zo worden vormgegeven dat er qua architectuur geen vormtechnische verwijzing ontstaat met de oorspronkelijke bebouwing op Oud Kraggenburg of met gebouwen op erven in de nabijheid van Oud Kraggenburg indien de nieuwe gebouwen, of delen daarvan, gerealiseerd worden in de bestaande infrastructuur, dan moeten die de infrastructuur qua vorm, materiaal en kleurgebruik versterken eigentijdse, hoogwaardige vormgeving, die zich onderscheidt door zeggingskracht en die getuigt van architectonisch vakmanschap sobere verschijningsvorm, die een heldere structurele opbouw etaleert Aan- en uitbouwen en bijgebouwen overeenkomstig de criteria voor hoofdvorm en verschijningsvorm het programma van eisen zo veel mogelijk onderbrengen in één hoofdgebouw Detaillering, kleuren en materialen in de sfeer van natuursteen (niet glanzend), daar waar deze de bestaande infrastructuur van Oud Kraggenburg met haar bebouwing versterkt vergrijzende of donker gekleurde houtsoorten zink cortenstaal verzinkt staal glas gedekte, donkere kleuren

17 Erf inrichting parkeren binnen de havenkom (biotoop is leeg en moet leeg blijven) een landschapsplan voor de herinrichting van het terrein bij nieuwe ontwikkelingen zal de nieuwe samenhang (van rood, groen en mogelijk blauw) op en rond het monumentale complex in een helder ontwerp moeten vertalen Ontsluiting de ontsluiting van het erf Oud Kraggenburg alleen vanaf de Zwartemeerweg, via de bestaande coupure in de zuidelijke dijk (biotoop is leeg en moet leeg blijven) De grijzen van zink en basalt. Spontane groenopslag op en rond de dijk

18 Referentiebeelden Gebouw maakt gebruik van dijklichaam. Losse gebouwen in de vrije ruimte. Een bouwlaag: stenig karakter, plat afgedekt. Gebouw opgenomen in groene context. Gebouw als dijklichaam

19 Colofon Opdrachtgever: de gemeente Noordoostpolder, de heer J. Stapel Oktober 2009 Tekst: drs. G.M. van Altena, ir. H.F.A Dekkers (met dank aan J.H.K. Luchies) Redactie: drs. ing. D.H. Baalman Beeldmateriaal: Het Oversticht De foto op pagina 11 is van J. Stapel, gemeente Noordoostpolder. De afbeeldingen op pagina 4 zijn afkomstig uit de cultuurhistorische verkenning Oud Kraggenburg van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (nu Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) uit