Aanbevelingen voor de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in de Sector van Onderwijs en Vorming

Transcriptie

1 Aanbevelingen voor de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in de Sector van Onderwijs en Vorming Juni 2012

2 1. Inleiding In functie van de nieuwe beleidsnota over onderwijs en vorming stelt Educaid.be via deze bundel haar expertise via concrete aanbevelingen ter beschikking aan DGD. De aanbevelingen werden opgesteld via een brede participatie van de Belgische actoren die actief zijn op het vlak van onderwijs in ontwikkelingssamenwerking. De bundel bestaat uit twee delen. In het eerste formuleert Educaid.be enkele algemene aanbevelingen, welke de grenzen van de subsectoren binnen de sector onderwijs overschrijden en welke dienen gestroomlijnd te worden door de gehele beleidsnota. In het tweede deel geeft Educaid.be een aantal aanbevelingen per sub-sector. De aanbevelingen in deze nota zijn van een meer strategisch niveau. Educaid.be is steeds bereid om een verdere operationele invulling ervan te geven. Educaid.be garandeert dat de aanbevelingen werden geformuleerd op basis van de problemen waarmee onderwijs in het Zuiden wordt geconfronteerd, en niet op basis van de ingezette instrumenten. Daardoor overstijgen de aanbevelingen de belangen van individuele organisaties en bieden ze op de eerste plaats een antwoord op de problematiek van onderwijs in het Zuiden. 2. Algemene vaststellingen en aanbevelingen 1. investeren in onderwijs en vorming een belangrijke rol speelt in a. het bestrijden van ongelijkheid en armoede; b. het stimuleren van duurzame economische ontwikkeling; c. het geven van kansen op waardig werk, inkomsten en leven; d. het sensibiliseren rond de globalisering en haar gevolgen (bv migratie, klimatologische veranderingen...); e. de activering van de civiele maatschappij; f. de promotie van solidariteit, vrede, democratie en intercultureel begrip in het kader van conflict en burgeroorlog; 2. onderwijs een prioritaire sector is binnen de wet op de internationale samenwerking (1999) en de Federale Minister van Ontwikkelingssamenwerking tijdens de huidige legislatuur deze wet wil vervangen door een nieuwe wet; 3. de Belgische overheid diverse internationale engagementen is aangegaan die onderwijs geheel of gedeeltelijk als onderwerp hebben; 4. het aantal landen waarbij onderwijs als prioritaire sector is ingeschreven in de Indicatieve Samenwerkingsprogramma s (ISP) daalt; 5. DGD oproept tot synergie tussen de Belgische ontwikkelingsactoren; 1. onderwijs prominent opneemt in de nieuwe wet op de internationale samenwerking; 2. een gedegen contextanalyse de basis laat vormen van haar inspanningen rond onderwijs, waarbij de dynamiek wordt gestuurd door actoren in de partnerlanden/subregio s en de Belgische actoren en de inbreng van actoren in het Zuiden de basis vormt voor de discussie. Bij de uitwerking dient men rekening te houden met de inbreng van de diverse geledingen van de maatschappij waardoor o.a. duidelijk wordt in welke mate afstemming met het overheidsbeleid in de partnerlanden mogelijk/wenselijk is; 3. onderwijs prioritair op de agenda plaatst bij de contacten met haar partnerlanden door op basis van gedegen contextanalyses, kwaliteitsvolle gemengde commissies te 1

3 verzekeren. Educaid.be stelt haar expertise ter beschikking om actief bij te dragen aan de voorbereiding van deze gemengde commissies; 4. over de onderwijsbestedingen op een transparante wijze rapporteert waarbij men een onderscheid maakt tussen uitgaven ter versterking van het onderwijssysteem van een land en uitgaven die een andere sector verbeteren door middel van onderwijs. De uitgaven waar onderwijs als een instrument wordt opgevat, behoren niet tot de sector onderwijs; 5. gezien de duidelijke ontwikkelingsrelevantie van onderwijs meer middelen beschikbaar stelt voor onderwijs binnen ontwikkelingssamenwerking; 6. synergie stimuleert vanuit sectorieel standpunt zonder zich te beperken tot het Belgo- Belgisch kader, of tot synergie louter gebaseerd op de geografische aanwezigheid van Belgische actoren; 7. de beleidscoherentie bewaakt inzake onderwijs en ontwikkelingssamenwerking tussen (1) de verschillende geledingen van de federale staatsstructuur en (2) de verschillende departementen (onderwijs, ontwikkelingssamenwerking,...); 8. volgende prioritaire doelstellingen in haar beleidsnota stroomlijnt: a. equity nastreven: voor de realisatie van gelijke/reële toegang tot alle niveaus en sub-sectoren voor kansarme, uitgesloten bevolkingsgroepen en kwetsbare kinderen en jongeren, met speciale aandacht voor gender; b. verhogen van completion rates : vanuit de vaststelling dat leerlingen vaak te vroeg afhaken; c. verbeteren van learning outcomes : aangezien deze op het einde van een onderwijsniveau vaak te wensen overlaten; 9. volgende voorwaarden om de prioritaire doelstellingen te realiseren opneemt: a. een goede kwaliteit van het onderwijs- en vormingsaanbod, waaronder bv competente leerkrachten en school management, infrastructuur/uitrusting, relevante curricula, pedagogie en leermaterialen; b. een integrale benadering van onderwijs en vorming waardoor jongeren hun volledig potentieel realiseren (in functie van levenslang leren, de arbeidsmarkt, participatie aan een democratische samenleving, de ontwikkeling van duurzaam levensonderhoud en individueel welbevinden); c. het belang van partnerschappen met andere sectoren (bv gezondheid, werk, landbouw); d. bijzondere aandacht voor transities binnen onderwijsniveaus en sub-sectoren (bijvoorbeeld van kleuteronderwijs naar lager onderwijs en van lager onderwijs naar algemeen secundair onderwijs en/of TVSD, van secundair onderwijs naar hoger onderwijs, van onderwijs naar arbeidsmarkt...); 3. Vaststellingen en aanbevelingen per sub-sector 3.1. Basisonderwijs: Programma s voor ontwikkeling en onderwijs in de vroege kindertijd (ECCE 1 ), lager onderwijs en programma s voor adult basic education wat betreft de vroege kindertijd: a. onderzoek uitwijst dat deze cruciaal is voor de cognitieve, motorische, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen; b. desondanks toch meer dan 200 miljoen kinderen onder de 5 jaar een achterstand oplopen in hun ontwikkeling tijdens deze levensfase; 1 Early Childhood Care and Education 2

4 c. deze achterstand leidt tot belangrijke kosten voor individu en samenleving en de effectiviteit en equity van onderwijssystemen ondermijnt; d. de toegang zeer laag is, vooral voor kinderen uit achtergestelde families; wat betreft het lager onderwijs: a. volgens onderzoek meer dan 250 miljoen kinderen geen zinvol leerproces doormaakt; b. dat groepen zoals de armste kinderen, kinderen uit afgelegen en rurale gebieden en gemarginaliseerde stedelijke gebieden en meisjes binnen deze groepen het nog altijd moeilijk hebben om een volledige cyclus lager onderwijs te doorlopen; c. dat 67 miljoen kinderen nog altijd geen lager onderwijs krijgen waarvan 42% in conflictgebieden. Miljoenen anderen leven in landen getroffen door natuurrampen; d. het Global Monitoring Report vaststelt dat internationale steun voor lager onderwijs niet alleen zwaar ontoereikend is, maar eveneens erg onzeker is ten gevolge van recente evoluties, waardoor landen in Sub-Sahara Afrika en Zuid- en West-Azië, dreigen afhankelijk te worden van 1 bilaterale donor; e. meer dan de helft van de partnerlanden van de Belgische actoren zich enkel in Sub- Sahara Afrika bevindt en enkel indirecte actoren sterk aanwezig blijven in Zuid- en West-Azië. wat betreft adult basic education: a. onderzoek aantoont dat 759 miljoen volwassenen 2 essentiële basisvaardigheden missen die nodig zijn om goed te functioneren in de maatschappij, waarvan de overgrote meerderheid in Zuid- en West-Azië en Sub-Sahara Afrika; b. onderzoek aantoont dat bij verderzetting van de huidige trends er in 2015 wereldwijd nog steeds zo n 710 miljoen analfabete volwassenen zullen zijn; c. het Global Monitoring Report vaststelt dat alfabetisering één van de meest verwaarloosde Education for All doelstellingen is. 1. investeert in toegang tot kwaliteitsvolle programma s voor ontwikkeling en onderwijs in de vroege kindertijd voor de meest kwetsbare en achtergestelde bevolkingsgroepen; 2. zich in lager onderwijs richt op kwaliteit, waaronder het verbeteren van learning outcomes op het vlak van geletterdheid, gecijferdheid, basiswetenschappelijke kennis en levensvaardigheden; 3. voor alfabetisering voor volwassenen investeert in opleidingen die de koppeling maken tussen het verwerven van basiscompetenties en andere competenties welke nodig zijn om toegang te krijgen tot waardig werk en inkomen, een hogere levensstandaard en volwaardige participatie aan de samenleving; 4. binnen zowel programma s voor ontwikkeling en onderwijs in de vroege kindertijd als lager onderwijs multistakeholder partnerschappen stimuleert, bijvoorbeeld tussen onderwijs, welzijn en/of gezondheid; 5. aandacht heeft voor de transitie van programma s voor ontwikkeling en onderwijs in de vroege kindertijd en lager onderwijs, en van lager onderwijs naar secundair onderwijs; 6. zich in het lager onderwijs binnen kwetsbare en achtergestelde groepen richt op: a. kinderen in landen en subregio s van Sub-Sahara Afrika, Zuid- en West-Azië, zonder andere regio s of continenten te verwaarlozen; b. kinderen in conflictgebieden en humanitaire rampen; 2 ongeveer 16% van de wereldbevolking van over de 15 jaar 3

5 c. kinderen in rurale en afgelegen gebieden en gemarginaliseerde stedelijke contexten, van etnische minderheden, uit de armste bevolkingsgroepen en kinderen met een handicap; d. Meisjes binnen voormelde groepen in het bijzonder Algemeen Secundair Onderwijs 1. deelname aan algemeen secundair onderwijs rechtstreeks gelinkt is met bewuste familieplanning, verminderde kindersterfte, minder HIV/AIDS besmettingen, hoger welbevinden en hogere levensverwachtingen; 2. de vraag naar algemeen secundair onderwijs stijgt daar waar de doelstelling van universeel basisonderwijs bereikt wordt; 3. steeds meer landen nood hebben aan arbeidskrachten met specifieke competenties die niet enkel kunnen verkregen worden in lager onderwijs alleen; 4. desondanks meer dan de helft van alle kinderen in de armste landen er niet slaagt om deel te nemen aan secundair onderwijs en dat van diegenen die dat wel doen, minder dan de helft een volledige cyclus van secundair onderwijs doorlopen; 5. diegenen die slagen in secundair onderwijs vooral afkomstig zijn uit rijkere gezinnen; 6. meisjes vooral uit arme of rurale milieus nog steeds grote ongelijkheid ondervinden in toegang, in het bijzonder in Sub-Sahara Afrika en Zuid- en West-Azië; 7. secundair onderwijs onder-gefinancierd is en de kwaliteit vaak te wensen overlaat; 8. een verhoogde deelname en kwaliteit van/tot het secundair onderwijs noodzakelijk is om te kunnen voldoen aan de stijgende vraag naar onderwijzers. 1. investeert in toegang tot kwaliteitsvol secundair onderwijs, in het bijzonder in Sub- Sahara Afrika, zonder andere continenten te verwaarlozen; 2. aandacht heeft voor de transitie van secundair onderwijs naar hoger onderwijs en van school naar werk; 3. zich binnen kwetsbare en achtergestelde groepen in het bijzonder richt op de cruciale transitie van meisjes en vrouwen naar en doorheen de secundaire school 3.3. Technical and Vocational Skills Development (TVSD) 1. het verwerven van competenties... a. voor het individu kan leiden tot duurzaam en waardig werk en inkomen, een hogere levensstandaard en maatschappelijke participatie; b. voor de maatschappij kan bijdragen tot economische groei, bestrijding van jeugdwerkloosheid, armoedevermindering en sociale cohesie; 2. de kwaliteit en relevantie van TVSD geregeld te wensen overlaten, waardoor TVSD vaak als een tweederangsoptie gezien wordt; 3. TVSD onvoldoende gefinancierd is mede omwille van het feit dat het relatief duur is om in deze sub-sector een kwaliteitsvol en relevant aanbod te verzekeren; 4. TVSD complex is omdat een grote diversiteit aan stakeholders betrokken is (ministeries, werkgevers, werknemers, formele/niet-formele aanbieders in onderwijs en andere sectoren, civiele maatschappij...); 5. TVSD een groot domein bestrijkt waaronder gestructureerde opleidingen in publieke en privé-opleidingsinstellingen en/of werkplekleren in formele/informele economie; 4

6 6. de realiteit van de wereld van het werk (formeel/informeel) veranderlijk is omwille van verschuivende vragen van werkgevers, nieuwe formele/informele opleidingsvormen en veranderende prioritaire tewerkstellingssectoren (landbouw, industrie, dienstverlening...); 7. TVSD toegankelijk moet zijn voor iedereen, ongeacht hun voorgaande opleiding of gebrek eraan; 8. TVSD toegankelijk moet zijn zowel voor mannen als vrouwen; 1. investeert in een kwaliteitsvol TVSD aanbod; 2. investeert in een relevant TVSD aanbod, tegemoetkomend aan de noden van de lerenden (waar nodig ook op vlak van basiscompetenties en levensvaardigheden), en aangepast aan de realiteit va 3. partnerschappen stimuleert tussen ministeries, werkgevers/werknemers, formele en nietformele aanbieders, met aandacht voor goede afstemming a. qua opleidingsaanbod en begeleiding naar werk en b. qua financiering, certificering en kwaliteitszorg; 4. aandacht heeft voor de bijkomende maatregelen om de toegang tot waardig werk te vergroten 5. zich in TVSD binnen kwetsbare en achtergestelde groepen richt op: a. Jongeren en jongvolwassenen in rurale en afgelegen gebieden en gemarginaliseerde stedelijke contexten, van etnische minderheden, en uit de armste bevolkingsgroepen; b. Meisjes en vrouwen binnen voormelde groepen in het bijzonder Hoger onderwijs 1. de verwerving en de versterking van kennis en competenties binnen hoger onderwijs en onderzoek a. op individueel niveau kan leiden tot sociale emancipatie, waardig werk en loon, een verhoogde levensstandaard en een actieve deelname aan de samenleving; b. op maatschappelijk niveau kan bijdragen aan de intellectuele en politieke emancipatie, economische groei, ontwikkeling, sociale cohesie en armoedebestrijding; c. op globaal niveau bijdraagt aan de versterking van universiteiten en instellingen van hoger onderwijs en onderzoek om te beantwoorden aan globale uitdagingen; 2. de universiteiten en andere instellingen van hoger onderwijs en onderzoek belangrijke bijdragen leveren a. aan (kritisch) beleidsvoerend werk; b. aan de (onderwijs)kwaliteit van de andere sub-sectoren zoals algemeen secundair en TVET onderwijs; 3. de universiteiten van de landen in het Zuiden het vaak aan de noodzakelijke middelen en wetenschappelijke, pedagogische en beheerscapaciteiten ontbreekt om hun drievoudige missie te kunnen verzekeren; beveelt Educaid.be aan dat de Belgische Ontwikkelingssamenwerking... investeert in het hoger onderwijs en onderzoek voor de landen in het Zuiden teneinde de instellingen van hoger onderwijs en onderzoek in staat te stellen om hun drievoudige missie op een kwaliteitsvolle manier uit te voeren. Dit kan gedaan worden door 5

7 1. partnerschappen tussen universiteiten en hogescholen in België en instellingen voor hoger onderwijs in het Zuiden te ondersteunen op individueel niveau, op het niveau van deelentiteiten van de instellingen en op instellingsniveau via: a. stimulering van kwaliteitsvol onderwijs dat beantwoordt aan lokale noden en vragen, door mobilisatie en versterking van onderwijscapaciteiten van partnerinstellingen en hun academisch-strategisch beheer, en door investering in het opzetten van relevante/kwaliteitsvolle opleidingen en opleidingsprogramma s; b. de stimulering van kwaliteitsvol onderzoek door de mobilisatie en versterking van onderzoekscapaciteiten van de partnerinstellingen, door investering in projecten van wetenschappelijke samenwerking en door de valorisatie van onderzoeksresultaten; c. een verbetering van de door de partneruniversiteiten ontwikkelde activiteiten binnen de drie fundamentele missies door een capaciteitsversterking op vlak van beheer en het verzorgen van onderwijs d. de aanmoediging, in het Zuiden, van interuniversitaire/interinstellingen en multi-stakeholder activiteiten, met betrokkenheid van alle actoren (civiele maatschappij, privé, landbouw...); 2. het opzetten, in het Noorden, van a. vormingen/uitwisselingen gericht op mensen uit het Zuiden: i. gericht op het domein van ontwikkelingssamenwerking of een geïdentificeerde nood in betrokken landen in het Zuiden waarvoor (nog) geen hogere opleiding voorzien is; ii. iii. in een daartoe geschikte vorm (kortlopend / masterniveau / doctoraat); met als doel de individueel opgebouwde capaciteit (trained trainers/ teachers/managers/researchers/experts) in de lokale instelling in te zetten voor kennisoverdracht en ontwikkeling van lokale initiatieven, al dan niet in het kader van een partnerschap (zie 1. hierboven). b. onderzoeksmechanismen die de Belgische hoger onderwijsinstellingen toelaat hun expertise ten dienste te stellen van het beleid en de actoren van de Belgische ontwikkelingssamenwerking door deze op een adequate manier te voorzien van een wetenschappelijke onderbouw van hun beleid en activiteiten c. sensibilisering van de universitaire en hogescholen gemeenschap in België voor ontwikkelingssamenwerking. 6