Interview met Jaap Hammer

Transcriptie

1 Interview met Jaap Hammer Martin van der Linde - Genemuiden, 18 januari 2016 Jaap Hammer (Genemuiden, 26 april 1942) stamt uit een geslacht van stadsboeren in Genemuiden. In 1966 vormde hij samen met zijn vader een maatschap voor hun melkveebedrijf. Drie jaar later kreeg hij het gehele bedrijf op zijn naam. De ruilverkaveling Genemuiden in 1969 was een ijkpunt in Hammers boerenbestaan. Hij was één van de eerste boeren die buiten Genemuiden ging wonen en in polder De Biesvelden een nieuwe boerderij bouwde. Daar heeft Hammer tot 2008 geboerd, waarna zijn zoon het bedrijf overnam. Hammer trouwde op 17 februari 1966 met Jentje Hammer (Kamperzeedijk, 21 juli 1942). Samen kregen ze drie dochters en twee zonen. Mijn vader is geboren in de Langestraat in Genemuiden. Zijn ouders hadden daar een boerderij. Toen hij twaalf jaar oud was, is zijn vader overleden. Dat was omstreeks Mijn oma heeft het bedrijf samen met haar vijf zonen voortgezet. Ze hadden een stuk of tien koeien en moesten hard werken. Mijn vader was knecht bij verschillende mensen in Genemuiden en molk regelmatig bij een veehandelaar in de buurt. Voordat hij trouwde heeft hij bij de ontginning van de Wieringermeer gewerkt. Op maandagochtend ging hij daar al vroeg vanuit Genemuiden op de fiets over de Afsluitdijk naar toe. Op zaterdagochtend moest hij nog werken dus fietste hij 's middags pas weer naar huis. Toen hij verkering had met mijn moeder logeerde zij wel eens bij haar neef die in Enschede schoolmeester was. Als mijn vader dan thuis kwam uit de Wieringermeer, kleedde hij zich om en fietste hij naar Enschede toe. Het was een echte doorzetter. 1 Na hun trouwen kwamen mijn ouders te wonen op een stadsboerderij aan de Oosterkaai in Genemuiden, bij een oom en tante die zelf geen kinderen hadden. Die oom was ook organist en muziekleraar en was meestal drukker met de muziek dan met de boerderij. Hij had een hekel aan het boerenwerk en zei altijd: Mijn vrouw heeft het liefst koeien die zoveel mogelijk melk geven. Ik heb ze het liefst die zo min mogelijk melk geven. Mijn ouders hielpen veel op de boerderij en kregen de gelegenheid het bedrijf over te nemen, op voorwaarde dat ze die oom en tante tot hun overlijden zouden verzorgen. Die mensen woonden beneden en mijn ouders boven. Ik ben daar ook geboren, als middelste tussen twee broers. Verder heb ik nog een oudere zus. Grootburgerij Iedere mannelijke burger die in Genemuiden geboren was, kreeg burgerrecht als hij trouwde. Je mocht dan tegen betaling koeien weiden op de gemeenschappelijke weide van de Grootburgerij. Het burgerrecht hield in dat je recht op twee poten had. Je moest dus altijd het burgerrecht van een ander erbij huren om een koe te mogen weiden. Op een gegeven moment werden er zulke hoge bedragen geboden en ontstonden er ruzies, zodat het bestuur van de Grootburgerij besloot het weiderecht voor een neutrale prijs uit te geven. De opbrengsten van de gemeenschappelijke weide werd jaarlijks verdeeld onder de grootburgers. Kort na de oorlog telde de zuivelfabriek in Genemuiden 189 leden. Daar zaten ook boeren van Mastenbroek en Kamperzeedijk bij. De gemeenschappelijke weiden lagen op de Greente, even

2 verderop bij de Top en richting Mastenbroek waar het Varkensgat en de Stadskamp is. Het land bij de Top moest voor 21 juni eerst een keer gemaaid worden. Dat was vrij laat, maar om zoveel mogelijk voer er af te halen wachtten de meeste boeren tot de laatste dag. Het hooi was voor de koeien op de Greente. Arbeiders De Grootburgerij bestond voor het grootste deel uit arbeiders die in de fabriek of in de bouw werkten. Als er een nieuw bestuur gekozen werd, hadden zij de meeste stemmen en kwamen ze er met een meerderheid in. Sommige arbeiders wilden naast hun werk een paar koeien melken. Daardoor waren er heel wat kleine boertjes die een paar koeien op de algemene weide hadden lopen. In de stad hadden ze ergens een stalletje, waar ze de koeien 's winters konden stallen. Om in de winter genoeg voer te hebben kochten ze hooi of maaiden ze de bermen aan de kant van de weg. De meesten hadden zelf geen wagens of paarden. Wij maaiden en hooiden altijd voor drie van die boertjes en in de winter brachten we hun mest weg. Ze hadden bijna geen land waar de mest naar toe kon, dus werd dat meestal per schip afgevoerd naar de bollenvelden in de Noordoostpolder. Daar kregen ze een goede prijs voor, wel 11 gulden per kuub. Mest De afvoer van mest was altijd een enorme smeerboel. Tegenwoordig gaat alles in de mestkelder, maar toen werd het er allemaal open bloot in een wagen geschept. Men gooide van alles op de mestbult. Dode kippen of kippenmest, je kwam allerlei troep tegen. Dat kwam gewoon op het land terecht. 2 Bij ons aan de Oosterkaai stond even verderop het consultatiebureau van het Groene Kruis. Op donderdagmiddag gingen de moeders daar met hun kinderen aan de achterkant door een steegje naar binnen. Ze kwamen dan bij ons huis langs, maar als wij met de mest bezig waren spatte dat weleens. Soms kregen ze van die strontspatten op hun kinderenwagen. De meeste moeders schreeuwden dat ze er aan kwamen. Dan stopte je even en als ze er langs waren ging je weer verder met de mest. Verdeling De boeren in Genemuiden kregen na de oorlog te maken met de dierziektebestrijding via de Gezondheidsdienst. Er waren hier eerst grote problemen met tbc en daarna met Abortus bang. De koeien die op de gemeenschappelijke weide liepen, konden elkaar makkelijk besmetten. De Gezondheidsdienst bepaalde toen dat al het vee gescheiden moest worden, zodat iedere boer aangesproken kon worden op z'n eigen grond en z'n eigen koeien. Daar ontstond een enorme discussie over, maar in 1959 besloot het bestuur van de Grootburgerij uiteindelijk om de gemeenschappelijke weiden te verdelen. Iedere boer kreeg per koe 40 are grond in pacht. Wij hadden vier koeien en al 3,5 hectare bij de Top in pacht, waardoor ons totaal op ruim 4 hectare kwam. De boeren moesten zelf tussen de percelen een afrastering maken. De Grootburgerij vertelde

3 aan welke kant, zodat je buurman de andere kant kon doen. Sloten werden niet gegraven, het moest zo goedkoop mogelijk. De palen en het draad werd via de Grootburgerij gezamenlijk ingekocht. Trekker Mijn vader had eerst twee en later vier koeien in de gemeenschappelijke weide staan. Toen ik op de lagere school zat, ging ik al met een paar emmertjes aan het stuur naar het land om ze te melken. Aan de Oosterkaai hadden we een stal voor veertien koeien en bij de Top voor acht koeien. Later hebben we daar nog een stal voor twaalf koeien bij gebouwd. In totaal hadden we dus ruim dertig koeien. Op de lagere school kon je in de zomer hooibouwverlof krijgen om thuis mee te helpen hooien. Daar hebben we altijd gebruik van gemaakt. Later heb ik de lagere landbouwschool gevolgd. Als ik vrij was deed ik allerlei klusjes voor mensen uit de buurt. Ik ging ook vaak mee naar het riet. Daar kon je mooi wat geld verdienen! Een paar dagen voordat m'n ouders 25 jaar getrouwd waren heeft m n vader een trekker gekocht, een Porsche bij Bos uit Grafhorst. Op hun trouwdag kregen ze een grote taart van dat bedrijf. We hebben veel plezier van die trekker gehad. Niet iedereen in Genemuiden had er eentje, dus we deden er regelmatig werk voor anderen bij. Wij hadden bijvoorbeeld een kunstmeststrooier en hebben in de herfst voor veel boeren slakkenmeel op het land gestrooid. Dat was echt troep! Slakkenmeel was een heel fijn gemalen fosfaatmeststof. Als je een handvol weggooide, bleef er een stofwolk in de lucht hangen. Met de trekker en kunstmeststrooier stoof het natuurlijk helemaal. Als iemand aan het strooien was, kon je de stofwolken van kilometers afstand zien. Als je 's avonds thuis kwam was je helemaal zwart en zat je trekker er ook helemaal onder. 3 Later toen ik een trekker en een ladewagen had, hooide ik vaak voor een boer die aan de Achterweg woonde. Die weg was doodlopend. Als ik het hooi ophaalde, reed ik met de trekker en ladewagen achteruit de straat in en gooide ik het hooi midden op de weg. Die boer bracht het vervolgens zelf met een transporteur in de hooiberg. Op de Achterweg stonden allemaal hooiwagens. Je kon er bijna niet langs. Boer Mijn oudere broer had regelmatig last van astma-aanvallen. Hij kon niet tegen hooistof. Bij mijn ouders lag het hooi meestal op zolder, maar daar werd mijn broer ontzettend ziek van. Ik had nergens last van, dus toen heeft mijn vader besloten dat ik maar boer moest worden en m'n oudste broer niet. Hij is later bij de KI en bij Sprayfo komen te werken, terwijl m'n jongste broer door mocht leren. In 1966 ben ik getrouwd met Jentje en ging ik in maatschap met m'n vader. Die ruilverkaveling zat er toen al aan te komen, dus daar hebben we vol op ingezet. M'n vader was in de zestig en zei: Als jij wilt bouwen krijg je van mij de ruimte. Ik wil mezelf niet meer in de schulden steken. Toen hebben we ons direct opgegeven voor de ruilverkaveling. Ruilverkaveling

4 De situatie met al die stadsboerderijen in Genemuiden was op een gegeven moment onhoudbaar. De meeste boeren woonden bovendien liever bij hun grond. Onder druk van de Gezondheidsdienst is er toen samen met de OLM en de CBTB overleg geweest over een ruilverkaveling, zodat de boeren buitenaf zouden komen te wonen. De gemeente was daar direct groot voorstander van, maar de Grootburgerij was tegen. Die was bang dat ze haar rechten en inkomsten verloor. Uiteindelijk bleek de beste optie dat de Grootburgerij haar land verkocht aan de gemeente. Het bestuur had van tevoren berekend dat wanneer ze één miljoen gulden vast zou zetten bij de bank, de jaarlijkse uitbetaling van weidegeld aan de grootburgers ongeveer gelijk bleef. De 200 hectare aan gemeenschappelijke weide werd dus voor die prijs verkocht. Dat was spotgoedkoop, een buitenkansje voor de gemeente. Toen de Grootburgerij overstag was, is er nog wel een officiële stemming geweest maar de uitkomst stond van tevoren al vast. Er werd een ruilverkavelingscommissie samengesteld met vertegenwoordigers van de CBTB en de OLM. Dat was in Een wethouder uit Genemuiden die daarnaast ook boer was werd voorzitter. Hij had immers verstand van zaken. Bij de ruilverkaveling was de landbouwvoorlichter uit Hasselt betrokken. Hij had geleerd van de verkaveling tussen Hasselt en Genne, die al eerder was geweest. Ze hadden daar alle percelen gewoon naast elkaar geplaatst, maar bij ons lieten ze er steeds wat stukken grond tussen. Als die boeren stopten, konden wij die grond er bij kopen. Dat heet het uitsterfsysteem. Anders was het gebied binnen de kortste keren weer helemaal versnipperd. Veel Genemuider boeren waren eigenlijk te klein. Je moest minimaal 14 hectare grond hebben om voor de ruilverkaveling in aanmerking te komen. Mijn vader kwam daar net aan en toen ik trouwde kregen we er 2,75 bunder van mijn schoonvader bij zodat we ruim aan de grond-eis voldeden. Er was niet genoeg grond beschikbaar om alle boeren te kunnen plaatsen. Ze hebben toen bedacht dat als je je land overgaf en je stopte met boeren, je tien keer de pachtwaarde van je grond kreeg uitbetaald. Dat hield in dat veel mensen ongeveer 3500 gulden kregen als ze stopten. Toen zijn een heel aantal boeren uit Genemuiden weggegaan. De meesten kochten met het geld een nieuw bedrijf in Friesland. Er was er eentje die bij Heerenveen terecht kwam en daar een jaar of acht heeft geboerd, totdat er een grote rotonde aangelegd werd en hij zijn boerderij aan Rijkswaterstaat verkocht. In die acht jaar had hij gemiddeld genomen een waardevermeerdering van één ton per jaar. 4 Ligboxenstal In de ruilverkaveling bij Hasselt hadden de boeren allemaal nog traditionele grupstallen gebouwd. Die landbouwvoorlichter was er bij ons erg op gebrand om het wat moderner op te zetten. Ik was de jongste boer die zich inschreef en had direct te kennen gegeven dat ik een ligboxenstal wilde bouwen. Dat stond die landbouwvoorlichter wel aan. Hij wou er graag een jonge boer bij hebben die van de nieuwste ontwikkelingen gebruik wilde maken. Veel andere boeren vonden zo n ligboxen maar niks. De koeien liepen daarin los, dat was in hun ogen wild west. Maar ik had altijd in het riet gewerkt en had last van m n knieën. Als je op de normale manier molk, moest je altijd bukken. In die ligboxenstal zou een melkput komen, waardoor je staande kon melken. Daarom wilde ik graag zo n stal. Dat heeft ons denk ik wel geholpen bij de selectie voor die ruilverkaveling. Uiteindelijk hebben we een stal voor 56 koeien gebouwd.

5 De Biesvelden Het was gebruikelijk dat de eerste kavels het verste van de woonplaats af uitgegeven werden. Daar was het minste animo voor. De meeste boeren wilden eerst de kat uit de boom kijken, maar ons zinde het wel. Die grond lag in de polder De Biesvelden. In de winter stond het vaak onder water, maar bij de ruilverkaveling heeft het waterschap direct een plan heeft gemaakt voor de verbetering van de waterafvoer. Ze bouwden een elektrisch gemaal en toen was er wel wat mogelijk met dat land. De eerste periode hebben we alles omgeploegd en opnieuw in moeten zaaien. Een hele klus, maar het leverde wel resultaat op. De grond was daarna prima. In maart 1969 zijn we begonnen met bouwen en vanaf november dat jaar woonden we op de boerderij. Omdat we toen buiten de kern van Genemuiden kwamen te wonen, hadden we geen recht meer op de jaarlijkse opbrengst van gemeenschappelijke weide. De Grootburgerij kondigde in een advertentie in de krant altijd aan wanneer je het geld op kon halen. Dat was één dag nadat wij zijn verhuisd. Ik zei tegen m n vader: Neem je het ook even voor mij mee, want ik heb geen tijd. Toen m n vader daar kwam zei hij: Geef het ook maar mee voor onze Jaap, want die heeft geen tijd. Hij is aan het verhuizen. Ze vroegen toen waar ik heen ging. Naar De Biesvelden, zei m n vader. Dat was buiten Genemuiden dus toen kreeg ik het niet meer. Direct de eerste dag al. Onze nieuwe boerderij was 23 hectare groot. Daar zat ook een stuk dijk aan het Zwartemeer bij. De ruilverkavelingscommissie moest in het begin nog een beetje schipperen, want er konden in eerste instantie maar vier mensen bouwen. Twee van de OLM en twee van de CBTB. Onze buurman had eigenlijk niet genoeg grond om in te leveren, maar hij had wel een pachtcontract bij de gemeente voor het maaien van alle bermen langs de wegen in de omgeving van Genemuiden. Toen ze de wegen verbeterden en nieuwe wegen aan gingen leggen, waren de bermen ook nodig waardoor hij ze niet meer kon maaien. Omdat hij een pachtcontract had, konden ze niet zomaar van hem af. Om dat op te lossen hebben ze hem toen een boerderij toegewezen. 5 Voer Een oom van mij was zelfstandig timmerman. Hij had al geregeld hooibergen gebouwd en we wilden dat hij er voor ons ook eentje zou maken. De buren waren naar een bedrijf gegaan dat ijzeren hooibergroeden maakte. Die gingen veel langer mee dan de houten roeden die wij hadden zeiden ze. Na een aantal jaar zou ik volgens hen weer nieuwe roeden nodig zijn. Ik zei tegen ze dat het zomaar kon zijn dat je over een paar jaar helemaal geen hooiberg meer nodig had. Dat je dan helemaal niet meer hooide. Toen lachten ze me uit, hoe kon je nou zonder hooi! Uiteindelijk had ik wel gelijk. Op een gegeven moment werd er nauwelijks nog gehooid en kwam er steeds meer kuilvoer. Onze hooiberg was toen nog lang niet kapot. De eerste jaren haalden we nog bietenkoppen uit de Noordoostpolder om aan de koeien te voeren. Later kon dat niet meer. We hebben nog wel lang in de herfst gras uit de Noordoostpolder gehaald. Voor 300 gulden per bunder huurden we een stuk grond van een boer aan de Zwartemeerweg en gingen er iedere dag even naar toe om gras te halen. We lieten er een trekker met maaimachine

6 staan, en gingen met een andere trekker heen en weer. De grond in de polder was zeer geschikt voor pootaardappelen, maar die werden begin juli al gerooid. Daarna werd er grondbemester gezaaid en half september stond het gras al zo hoog dat het goed maaibaar was. Je had dan de beste kwaliteit gras in een periode waarin het gras op onze eigen grond van mindere kwaliteit was. De koeien stonden overdag op het land en 's avonds in de stal gooiden we ze het gras uit de polder voor. Als je dan zag hoe snel ze dat opvraten! Bij de melkcontrole stond de standaard koeproductie altijd in verhouding met anderen. Normaal gesproken heb je in mei de hoogste productie, maar toen wij dat gras uit de polder haalden, hadden we altijd in september en oktober de hoogste productie. Melken Toen we de koeien in de melkput molken, waren we afhankelijk van stroom. Als de elektriciteit een keer uitviel, kon je niet melken. Of als het tijdens het melken uitviel, zaten er nog melkresten in de slang. Je kon dan namelijk ook niet spoelen en zo n grote koppel koeien molk je niet makkelijk met de hand. Samen met twee andere boeren hebben we toen een aggregaat gekocht, als een soort verzekering. In de loop der jaren hebben we hem wel tien keer gebruikt. Als de stroom uitviel zette je even de trekker en de aggregaat voor de motor en kon je weer verder. Financiering Omdat wij bij de eerste boeren in de ruilverkaveling zaten, werd onze boerderij voorgefinancierd door de overheid. Boeren die later bouwden, moesten geld lenen van de bank. Ik wist dat, maar ik vraag me af of alle boeren zich dat toen hebben gerealiseerd. Pas toen de ruilverkaveling was afgesloten, moesten we beginnen met aflossen. Dat was in De eerste jaren betaalden we dus niks. Daarna moesten dertig jaar lang 5 procent per jaar betalen aan rente en aflossing. In 2005 waren we klaar. 6 Tegen de tijd dat de ruilverkaveling afgesloten werd, kwam de gemeente er achter dat de situatie voor hen ongunstig zou uitpakken. Ze had teveel land en moest daardoor geld bijleggen, terwijl ze er juist wat aan over wilde houden. Er was meer één oplossing, ze moesten grond afstaan aan de boeren. De boeren die een nieuw bedrijf hadden gebouwd, kwamen hiervoor als eerste in aanmerking. Dat was de meest stabiele factor. We konden toen ruim 5 hectare pachtgrond in eigendom krijgen. Onze buurman wilde dat niet. Hij zei dat hij dan duurder uit was. We konden het land overnemen voor een getaxeerde prijs. Als je dat in dertig jaar af zou lossen, kwam de totaal prijs net wat hoger dan de pachtprijs van dat moment. Daarom heeft de buurman het niet gedaan. Hij vergat alleen dat de pacht niet vaststond, maar om de paar jaar omhoog ging. Uiteindelijk heeft het hem dus toch meer gekost. Later hebben we ook nog grond gekocht aan de overkant van het Zwarte Water. In eerste instantie hebben we dat als vogeltjesland gehouden. Daar kreeg je een behoorlijke vergoeding voor. We konden er ook mest op kwijt. Mijn zoon heeft die grond nog steeds. Hij heeft het nog steeds niet volop in gebruik, maar het telt tegenwoordig wel mee voor de nieuwe fosfaatwet. Daardoor hoeft hij nog steeds geen mest af te voeren.

7 Auto Mijn vrouw is op haar tiende in Genemuiden komen wonen. Ze kwam van een boerderij op Kamperzeedijk. Haar ouders waren al wat ouder en boerden nog maar nauwelijks, terwijl een broer van haar graag het bedrijf over wilde nemen. Daarom zijn ze naar Genemuiden verhuisd. Mijn vrouw was dus al gewend om buitenaf te wonen en te zorgen voor voorraden in huis. Daardoor hoefde ze niet elke dag naar Genemuiden om boodschappen te doen. Je hield daar gewoon rekening mee. We keken er dan ook enorm van op toen vlak na de verhuizing een buurvrouw kwam vragen om een kopje suiker. Ze had het zelf op. Daar kun je toch wel op letten, dachten we toen. Veel boerinnen gingen, toen ze nog in Genemuiden woonden, elke dag even naar de winkel om een boodschap te doen en wat bij te kletsen. Ze waren helemaal niet gewend om wat betreft het eten vooruit te denken. Wij gingen altijd maar één keer in de week naar de winkel. Dat doen we nu nog steeds. Mijn vrouw paste thuis altijd op de kinderen en verzorgde later de kalfjes en de schapen die we op de dijk hadden lopen. Ze zette ook bij het melken de koeien in de wachtruimte. Toen we in Genemuiden woonden, hadden we al een tweedehands auto. Die gebruikten we al voor het melken, omdat het land overal rond Genemuiden verspreid lag. Mijn vrouw moest haar rijbewijs nog halen toen we buitenaf kwamen te wonen. Op de dag van haar rijexamen waren we aan het hooien en had ik het ontzettend druk. M'n schoonmoeder moest uit Genemuiden opgehaald worden om bij ons op de kinderen te passen. Omdat ze toch al goed kon rijden, heeft m'n vrouw haar moeder toen alvast met de auto opgehaald. Op de terugweg kwam ze een trekker met zo'n Acrobaat hooimachine tegen. De chauffeur had die machine nog dwars achter de trekker, terwijl hij op de weg eigenlijk rechtop hoorde te staan. Op een gegeven moment kwam die machine tegen een paar wagens aan die aan de kant van de weg stonden waardoor de trekker zo tegen de auto van m'n vrouw klapte. Ze mankeerde gelukkig niks, maar de auto was total loss. Ze heeft die dag nog wel afgereden en haar rijbewijs gehaald. We hebben daarna ook weer een nieuwe auto gekocht, hoewel de verzekering behoorlijk moeilijk deed. 7 Overname bedrijf In 1990 ben ik samen met mijn vrouw een man-vrouw maatschap aan gegaan. Toen mijn zoon Barend van de middelbare landbouwschool af kwam, is hij direct in de maatschap gekomen. Dat was belastingtechnisch het voordeligst. Hij heeft nog wel een poosje getwijfeld of hij de boerderij daadwerkelijk over wou nemen, maar uiteindelijk heeft hij het toch gedaan. Hij is nu eigen baas. In 2008 zijn wij van de boerderij af gegaan. Hij is vrijgezel en woonde eerst een tijdje alleen, maar een paar jaar geleden is mijn dochter Ineke met haar gezin op het bedrijf erbij komen wonen. Haar man werkt in een tapijtfabriek, maar zij wou wel naar de boerderij. Het is heel wonderlijk. We hebben vijf kinderen die allemaal verschillend zijn, maar die twee konden altijd al goed met elkaar opschieten. Ze hebben er laatst een stuk stal bij aan gebouwd, zodat die nu twee keer zo groot is. Er is ook een nieuwe melkstal gekomen en daarboven komt nog een woonruimte voor m'n zoon. Eerder hielp ik bijna elke dag nog met melken, maar sinds die nieuwe melkstal ben ik daarmee gestopt. We hadden vroeger altijd een visgraat melkstal, maar toen kregen ze een zij-aan-zij melkstal. Je moet dan tussen de achterbenen van de koe door melken. Toen die melkstal er was zeiden ze tegen me: Je bent nu

8 73 jaar oud. Het is wel een mooie tijd om te stoppen. Daar was ik het eerst helemaal niet mee eens, maar nu is het goed. 's Ochtends begint mijn zoon vaak met melken en dan neemt Ineke het op een gegeven moment over. 's Avonds melkt zij altijd alleen. Ik help nu niet meer zoveel, maar als de nood aan de man is moeten ze maar bellen. Dan kom ik eraan. Terugblik In de tijd dat wij boerden hebben we een enorme ontwikkeling meegemaakt. In het begin deden we alles nog met paarden. Onze buurman vroeger in Genemuiden had een perceeltje dat zo nat was dat het zelfs met de zeis gemaaid moest worden. Als we moesten melken, gingen we altijd op de fiets naar alle stukjes grond toe. Vooral in de herfst liepen de koeien wel op drie of vier verschillende plekken. Je hoefde ze dan niet zo vaak te verplaatsen. Die ruilverkaveling is een enorme verbetering geweest. Toen we naar de polder gingen hadden we voor die tijd een van de modernste bedrijven. We waren een van de eersten in de buurt met een ligboxenstal. Dat was een mooie tijd. 8