Visie op Zuid-Holland Ontwikkelen met schaarse ruimte. Ontwerp Provinciale Structuurvisie

Transcriptie

1 Visie op Zuid-Holland Ontwikkelen met schaarse ruimte Ontwerp Provinciale Structuurvisie Vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland op 28 april 2009

2 VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

3 Inhoudsopgave HOOFDSTUK 1 INLEIDING AANLEIDING DOEL PROCES LEESWIJZER... 6 HOOFDSTUK 2 UITGANGSPUNTEN EN OPGAVEN INLEIDING MAATSCHAPPELIJKE EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN: DE BALANS OPGEMAAKT Demografische ontwikkelingen en wonen Economie Stedelijk netwerk, leefomgeving en mobiliteit Landelijk gebied, natuur, recreatie en water TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN Demografische ontwikkelingen Economische ontwikkelingen Globalisering en individualisering, behoefte aan identiteit en kwaliteit Klimaatverandering Toenemende energieschaarste PROVINCIAAL BELANG Wettelijke context Sturingsfilosofie Integrale ruimtelijke hoofdopgaven: provinciaal belang SAMENHANG MET ANDERE PLANNEN Randstad 2040, Zuidvleugel en Voorloper Groene Hart Samenhang met Provinciaal Waterplan en Actieprogramma Klimaat en Ruimte HOOFDSTUK 3 AMBITIES INLEIDING CONCURREREND EN AANTREKKELIJK INTERNATIONAAL PROFIEL Ambities voor DUURZAME EN KLIMAATBESTENDIGE DELTAPROVINCIE Duurzaamheid Klimaatbestendigheid en duurzaam watersysteem HOOFDSTUK 4 VISIE HOOFDLIJNEN VISIE Een duurzame en klimaatbestendige deltaprovincie met een internationaal concurrerend profiel: sturen op ruimtelijke kwaliteit Ruimtelijke hoofdstructuur DIVERS EN SAMENHANGEND STEDELIJK NETWERK Stedelijk gebied en verstedelijking Bedrijvigheid Regionaal en (Inter)nationaal netwerk van verbindingen Economische clusters Provinciaal belang VITAAL DIVERS EN AANTREKKELIJK LANDSCHAP Natuur Cultuurhistorie en archeologie Landbouw Glastuinbouw (buiten de greenport Westland/Oostland) Recreatie in het landelijk gebied Vitaliteit: wonen en kleine kernen Het Groene Hart Zuid-Hollandse Delta Kust VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

4 4.4 STAD EN LAND VERBONDEN Landschappelijk Netwerk Zuid-Holland Snelweg- en openbaar vervoerpanorama s Recreatie in het landschappelijk netwerk Gebiedsbeschrijvingen provinciale landschappen Provinciaal belang HOOFDSTUK 5 - UITVOERINGSSTRATEGIE INLEIDING DE STURINGSFILOSOFIE Kader Sturingsfilosofie Instrumenten ORDENEN, ONTWIKKELEN, ONDERZOEKEN EN AGENDEREN Provinciale belangen CONCURREREND EN AANTREKKELIJK INTERNATIONAAL PROFIEL Ordenen Ontwikkelen Onderzoeken en agenderen DUURZAME EN KLIMAATBESTENDIGE DELTAPROVINCIE Ordenen Ontwikkelen Onderzoeken en agenderen DIVERS EN SAMENHANGEND STEDELIJK NETWERK: Ordenen Ontwikkelen Onderzoeken en agenderen VITAAL, DIVERS EN AANTREKKELIJK LANDSCHAP: Ordenen Ontwikkelen Onderzoeken en agenderen STAD EN LAND VERBONDEN Ordenen Ontwikkelen Onderzoeken en agenderen FINANCIERING EN MONITORING BIJLAGEN BIJLAGE 1 GEDRAGSLIJN INSTRUMENTEN BIJLAGE 2 CONCEPTUITVOERINGSPROGRAMMA VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

5 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De Wet ruimtelijke ordening (Wro), die op 1 juli 2008 van kracht werd, luidt een nieuw tijdperk in. Op basis van deze wet moeten gemeenten, provincies en rijk hun beleid neerleggen in één of meer structuurvisies. Meer dan ooit daagt deze wet overheden uit gezamenlijk en actief de ruimtelijke ontwikkeling van ons land ter hand te nemen. Het provinciebestuur van Zuid-Holland heeft ervoor gekozen één integrale ruimtelijke structuurvisie voor Zuid-Holland te ontwikkelen. Deze structuurvisie bevat het ruimtelijk beleid tot 2020 met een doorkijk naar Ook de instrumenten om de doelen te bereiken komen aan de orde. Het accent ligt op sturing vooraf en sturing op kwaliteit. 1.2 Doel In een provincie met 3,5 miljoen mensen en belangrijke economische clusters is de ruimte schaars. De lage ligging van Zuid-Holland en ligging aan zee hebben direct invloed op de mogelijkheden om de schaarse ruimte te benutten. Zuid-Holland heeft een grote ruimtelijke opgave. De provincie Zuid- Holland wil voor de huidige en toekomstige inwoners een goede en veilige woon-, werk- en leefomgeving bieden. Met de provinciale structuurvisie wordt de koers gezet om de verschillende belangen af te wegen en keuzes te maken. De kern van Visie op Zuid-Holland is een samenhangend stedelijk en landschappelijk netwerk realiseren. Hierin is het goed wonen, werken en leven voor de inwoners. Deze toekomstige ruimtelijke inrichting versterkt de economische concurrentiepositie. Duurzame ontwikkeling en klimaatbestendigheid zijn belangrijke pijlers. Goede bereikbaarheid, een divers aanbod van woon- en werkmilieus in een aantrekkelijk landschap met ruimte voor natuur en water zijn kenmerkend voor de provincie. Een brede landbouw is drager van het landschap. Deze ambitie realiseert de provincie door een proactieve sturing. De provincie stuurt door te ordenen via kaartbeelden, programma s en projecten te ontwikkelen, te agenderen en onderzoek uit te voeren. Meer dan voorheen stuurt de provincie op hoofdlijnen. Deze aanpak sluit aan bij de nieuwe stijl van besturen: 'Lokaal wat kan, provinciaal wat moet'. De provincie geeft het lokale bestuur ruimte bij de ruimtelijke inrichting maar stelt voor een aantal onderwerpen ook kaders. De structuurvisie bindt de provincie en werkt via diverse middelen, onder andere de Verordening Ruimte, door naar gemeenten. Dit vraagt om duidelijke keuzes. Deze zijn in de structuurvisie gemaakt en de provinciale belangen zijn benoemd. Kaarten zijn een ruimtelijke weergave van doelstellingen en ambities. De functiekaart en kwaliteitskaart bij de structuurvisie hebben de volgende functie: - De functiekaart en bijbehorende instrumenten (bebouwingscontour, SER-ladder en verordening) vormen de ruimtelijke uitwerking van het provinciaal belang. De kaart wordt ingezet om regionale ontwikkelingen vroeg in het planproces te beïnvloeden. - Op de kwaliteitskaart is het provinciaal belang vertaald in kernkwaliteiten voor regio s. Via beeldkwaliteitplannen wordt inzichtelijk gemaakt of regionale plannen bijdragen aan het versterken van de kernkwaliteiten. Voorlopig zijn dit vooral cultuurhistorische waarden. In de toekomst wordt dit verbreed naar economische en sociaal-culturele waarden, zoals bereikbaarheid van werklocaties en voorzieningen en kwaliteit van de woonomgeving. 1.3 Proces De ontwikkeling van de structuurvisie Visie op Zuid-Holland tot nu toe bestaat uit drie fasen: 1. Een voorbereidende fase, waarin overleg is geweest met onder andere het Rijk, provincies en de regio. De uitkomsten van deze dialoog en voorbereidende analyses zijn vastgelegd in de VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

6 Nota provinciaal belang 1. In deze nota zijn kaders geformuleerd en is de richting voor beleidskeuzes uitgewerkt. 2. Analyseren en bediscussiëren van (mogelijke) beleidskeuzes samen met de regio. Dit overleg is samengevat in de provinciale nota Op weg naar de provinciale structuurvisie voor Zuid- Holland (december 2008). 3. Keuzes maken en opstellen van structuurvisie en ontwerpverordening (april 2009). Hierna volgt nog de inspraakperiode (2 juni 2009 tot en met 19 juli 2009) en vaststelling van structuurvisie Visie op Zuid-Holland gepland in december Na de inspraakperiode in juni/juli 2009 worden de ingekomen zienswijzen behandeld. Daarna kunnen aanpassingen plaatsvinden en bieden Gedeputeerde Staten de visie voor vaststelling aan Provinciale Staten aan. Provinciale Staten stellen de structuurvisie definitief vast. Dit is gepland in december Vanaf dat moment is de structuurvisie voor het hele gebied van de provincie het geldende ruimtelijk beleid. De structuurvisie vervangt dan het interimbeleid voor de provinciale ruimtelijke ordening gebaseerd op de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie Zuid-Holland 2020 (2004), de streekplannen Zuid-Holland Zuid (2000), -West (2003), -Oost (2003) en Rijnmond (2005), alle herzieningen en uitwerkingen evenals de Nota Regels voor Ruimte (2006). De structuurvisie implementeert afspraken met de andere Groene Hartprovincies zoals vastgelegd in de Voorloper. Ook afspraken over de Zuidvleugel zijn in het ruimtelijk beleid verankerd. Parallel aan de ontwikkeling van de structuurvisie is het proces voor de PlanMER doorlopen. Deze heeft de duurzaamheidseffecten beoordeeld en vergeleken met de effecten bij voortzetting van bestaand beleid. De resultaten van de PlanMER zijn in deze structuurvisie meegenomen. 1.4 Leeswijzer De Structuurvisie bevat vijf hoofdstukken. De belangrijkste opgaven staan centraal in hoofdstuk 2. Naast maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkelingen bepalen de wettelijke en bestuurlijke context het provinciale belang. Hoofdstuk 3 beschrijft de ambities voor de lange termijn in twee samenhangende perspectieven: Duurzame en klimaatbestendige deltaprovincie en Concurrerend en aantrekkelijk internationaal profiel. De provincie wil de samenhang en diversiteit van het stedelijk en landelijk netwerk versterken. De ambities tot 2020 voor deze netwerken ( samenhangend stedelijk netwerk, vitaal, divers en aantrekkelijk landschap en de samenhang daartussen ( stad en land verbonden ) komen in hoofdstuk 4 aan de orde. Veruit het grootste deel van het bestaande beleid past binnen het provinciaal belang. Dit betekent dat het beleid beschreven in streekplannen, Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie en Regels voor Ruimte is overgenomen. Wel zijn nieuwe accenten gelegd of is de koers iets gewijzigd. De manier waarop de provincie de beleidskeuzes gaat realiseren, staat centraal in hoofdstuk 5 met de uitvoeringsstrategie en de belangrijkste instrumenten. 1 Vastgesteld door Provinciale Staten d.d. 12 november 2008 VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

7 De kaarten, de functiekaart en de kwaliteitskaart, maken deel uit van de structuurvisie. De uitvoeringsstrategie beschrijft de sturingsfilosofie, op hoofdlijnen de inzet van de provincie en de onderwerpen die in de verordening Ruimte aan de orde komen. Bij deze structuurvisie horen meerdere documenten. Belangrijk zijn de Verordening Ruimte en het uitvoeringsprogramma. De Verordening wordt gelijktijdig met de structuurvisie opgesteld, maar zal eerst als voorontwerp en daarna als ontwerp ter inzage gaan en wordt twee maanden later dan de structuurvisie vastgesteld. Het uitvoeringsprogramma werkt de strategie verder uit in ruimtelijke projecten en programma s en financiering. De provincie actualiseert dit uitvoeringsprogramma elke twee jaar. Bij de ontwerpstructuurvisie is het concept van het uitvoeringsprogramma als bijlage toegevoegd. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

8 VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

9 Hoofdstuk 2 Uitgangspunten en opgaven 2.1 Inleiding Zuid-Holland is de meest dichtbevolkte provincie van Nederland. Meer dan drie miljoen mensen wonen, werken, recreëren en reizen in een gebied van nog geen drieduizend vierkante kilometer. Vanwege de schaarse ruimte en de bevolkingsdichtheid zullen de effecten van maatschappelijke ontwikkelingen een relatief grote impact hebben. Visie op Zuid-Holland reageert en anticipeert op maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen. De relatie wordt zichtbaar in de opgaven voor de ruimtelijke inrichting, afgeleid uit trends en mogelijke toekomstige ontwikkelingen. Daarnaast speelt de bestuurlijke omgeving een belangrijke rol. Het provinciaal belang en de uitgangspunten voor de sturingsfilosofie komen in paragraaf 2.4 aan de orde. 2.2 Maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkelingen: de balans opgemaakt Demografische ontwikkelingen en wonen De bevolking in Zuid-Holland is sinds 1990 met meer dan mensen toegenomen, vooral door natuurlijke groei. Het aantal huishoudens is nog sneller gegroeid omdat het aandeel alleenstaanden groter is geworden. Dit zijn zowel jonge als oude mensen. Het aandeel ouderen neemt sterk toe. Door wijzigingen in de bevolkingssamenstelling en toegenomen welvaart zijn de woonvoorkeuren van mensen veranderd. Mensen zijn het stedelijk gebied steeds positiever gaan waarderen. Dit komt doordat: - er vooral alleenstaanden en allochtone gezinnen bijkomen; beide groepen hebben een voorkeur voor stedelijk wonen; - de woningvoorraad en woonomgeving in steden vaak beter geschikt zijn voor senioren; - voor tweeverdieners wonen in/nabij de stad praktischer is; - er buitenlandse kenniswerkers gekomen zijn, die behoefte hebben aan een complete woonomgeving met werk, (sport)voorzieningen en internationale scholen. Net als de huidige bewoners willen nieuwe bewoners kwaliteit. In de steden sluit het aanbod niet aan bij de vraag. Dit betreft niet alleen de kenmerken van de woning zelf maar ook die van de woonomgeving. De krapte op de woningmarkt is afgenomen en leidt in sommige delen van de stedelijke woningmarkt tot leegstand. In het Groene Hart ligt het bouwtempo lager dan gepland, gegeven het migratiesaldo nul en de huidige verstedelijkingsafspraken. Jongeren trekken naar de stad en ook gezinnen hebben een voorkeur voor de stedelijke omgeving. Op de Zuid-Hollandse eilanden zijn de gevolgen van de afnemende bevolkingsgroei zichtbaar. De trends geven kansen om de herstructurerings- en transformatieopgaven in bestaand stedelijk gebied te combineren met woonmilieus die meer zijn afgestemd op de vraag, met name de ontwikkeling van meer centrumstedelijke woonmilieus. Daarnaast is duidelijk geworden dat de vitaliteit van kernen in het landelijk gebied niet alleen te versterken is door meer woningen te bouwen Economie De werkgelegenheid is in de jaren negentig gestegen en ligt in de laatste jaren rond de 1,5 miljoen arbeidsplaatsen. De economische structuur is in de afgelopen jaren steeds diverser geworden. De belangrijkste pijlers van de Zuid-Hollandse economie zijn de mainport Rotterdam, Den Haag internationale stad van vrede, recht en veiligheid, de greenports en de kennisport. Daarnaast is grondgebonden landbouw de pijler van het landelijk gebied. Tot de mainport behoort het havenindustrieel complex. Dit bestaat uit de clusters procesindustrie en petrochemie, transport en logistiek, water en deltatechnologie in de regio Rotterdam/Drechtsteden/Delft. Den Haag heeft zich op de kaart gezet als centrum voor openbaar bestuur op nationaal en internationaal niveau. De greenports vormen naast de steden een tweede belangrijke pijler. Meer dan 50 procent van het areaal glastuinbouw van Nederland ligt in deze provincie. Desondanks is het areaal glastuinbouw de afgelopen jaren gestaag afgenomen, vooral in het Westland. Dit komt vooral door de uitbreiding van VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

10 woonkernen in dit gebied. De ontwikkeling gaat gepaard met een forse schaalvergroting in de sector. Ook de sierteelt in Boskoop en de bollenteelt in de Bollenstreek zijn greenports. Steeds belangrijker wordt de pijler kennisport: het geheel van regie, creatieve en onderzoeksfuncties van de belangrijkste economische clusters. Het gaat hier om de talrijke kennis- en onderzoeksinstellingen in de as Leiden-Den Haag-Delft-Rotterdam Stedelijk netwerk, leefomgeving en mobiliteit Het stedelijk gebied is ingrijpend veranderd. Ruim 30 procent van de nieuwe woningen is de afgelopen 10 jaar in bestaand stedelijk gebied gebouwd. Tegelijk heeft een forse transformatie van stedelijke gebieden plaatsgevonden. In de stadscentra bepalen nieuwe kantoorgebouwen de skyline. Ook aan de stadsranden en langs snelwegen zijn nieuwe centra en wijken verschenen. Bevolkingsgroei en economische groei zijn gepaard gegaan met een forse mobiliteitsgroei. Het wegennet is niet in staat de toename van het autoverkeer en het goederenvervoer te verwerken. Dit leidt tot congestie rond de grote steden, verbindingen tussen de steden en het onderliggend wegennet. De bereikbaarheid moet verbeteren door meer afstemming tussen vervoerswaarde en functiewaarde. De kwaliteit van de leefomgeving in Zuid-Holland is weliswaar de afgelopen jaren sterk verbeterd, maar voldoet nog steeds niet aan de basiskwaliteit. Concentraties stikstofdioxide en fijn stof zijn, ondanks een forse afname, nog steeds te hoog langs drukke wegen en bij havengebieden. Er is ook nog teveel geluidoverlast en geurhinder en de externe veiligheid is nog onvoldoende. Hoewel de milieukwaliteit sterk is verbeterd en nieuwe milieutechnologie is geïmplementeerd, geven industrie en verkeer nog problemen voor de kwaliteit van de leefomgeving. Om prettig te wonen is groen in de omgeving en een toegankelijk landschap van belang. Uit onderzoek blijkt dat inwoners van Zuid-Holland relatief weinig groen in hun woonomgeving hebben. Er zijn te weinig gebieden waar mensen voor hun buitenrecreatie terecht kunnen. 80 procent van de wandeltochten vindt binnen tien kilometer van de woning plaats en 90 procent van de fietsdagtochten binnen vijftien kilometer. Het beschikbare aanbod kan deze vraag niet accommoderen Landelijk gebied, natuur, recreatie en water De provincie wil de Ecologische Hoofdstructuur realiseren en beschermen. De Ecologische Hoofdstructuur is een samenhangend netwerk van natuurgebieden, zoals vanouds de duinen, buitendijkse terreinen, wateren in de Delta en de Nieuwkoopse Plassen. Daarnaast bestaat de Ecologische Hoofdstructuur uit ongeveer hectare nieuwe natuur, waarvan ongeveer de helft gerealiseerd is. Een groot deel van de Zuid-Hollandse Ecologische Hoofdstructuur valt samen met het Europese ecologische netwerk, Natura De biodiversiteit loopt nog steeds terug. Bescherming van de Ecologische Hoofdstructuur is het belangrijkste instrument om deze trend om te buigen. Er zijn al gunstige resultaten te zien in de grotere projecten nieuwe natuur. Naast bescherming zijn er ook verbeteringen nodig, zoals maatregelen tegen verdroging in de duinen en het veenweidegebied en overige maatregelen om de water- en milieukwaliteit te verbeteren. Dit moet leiden tot een gezonde basiskwaliteit van het buitengebied. Knelpunten bij realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur zijn de beschikbare financiën en de beperkte belangstelling bij particulieren om grond te verkopen op basis van marktwaarde en vrijwilligheid. De komende jaren komt er ongeveer hectare extra groen rond de steden voor recreatie. De voortgang hiervan stuit op vergelijkbare knelpunten als die van de Ecologische Hoofdstructuur. Ondanks deze investeringen blijft er een tekort aan groene ruimte om te fietsen en wandelen, dit is geraamd op circa ha. Om aan de recreatieve vraag te voldoen, wil de provincie bestaande recreatiegebieden herinrichten en het landelijk gebied ontsluiten. Door het recreatieve aanbod te verbinden met een samenhangende routestructuur is het mogelijk de schoonheid en cultuurhistorie van deze gebieden te beleven. Goede en aantrekkelijke verbindingen tussen stad en land vergroten VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

11 de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de steden en het landelijk gebied. De stadsranden zijn nu vaak verrommeld en weinig uitnodigend. De grondgebonden landbouw is de economische drager van het landelijk gebied in de provincie. Schaalvergroting, prijsontwikkelingen en veranderingen in productietechnieken hebben invloed op het ruimtegebruik van deze sector. Verder zijn de ontwikkelingen op de grondmarkt en in het waterbeheer van grote invloed op ontwikkelingsmogelijkheden van de landbouw. 2.3 Toekomstige ontwikkelingen De huidige werkelijkheid is een globaliserende economie, waarin het Europa van de grootstedelijke regio s één van de speelvelden is. In datzelfde Europa neemt de bevolkingsgroei af. Wereldwijd worden de gevolgen van klimaatverandering en energieschaarste steeds duidelijker. Daarnaast zijn er veranderende sociaal-maatschappelijke behoeften. We zien effecten van individualisering, grotere behoefte aan identiteit en herkenbaarheid en een toenemende vraag naar kwalitatieve groene ruimte. Voor Zuid-Holland hebben deze trends effect op het ruimtelijk beleid voor de lange termijn. Ze maken het nodig om meer dan voorheen aan een langetermijnperspectief te werken en daaruit de consequenties voor het ruimtelijk beleid tot 2020 te bepalen. De trends en ontwikkelingen staan hieronder toegelicht Demografische ontwikkelingen Volgens de nationale bevolkingsprognose van het Centraal Bureau voor de Statistiek gaat het inwonertal van Nederland rond 2035 afnemen. Dat geldt ook voor het aantal huishoudens. Dit heeft gevolgen voor de woning- en arbeidsmarkt. De potentiële beroepsbevolking (alle jarigen) in Zuid-Holland gaat over tien jaar afnemen (2020). Tekorten op de arbeidsmarkt kunnen nationaal en internationaal leiden tot meer concurrentie tussen stedelijke regio s. In sommige gemeenten in Zuid-Holland neemt de bevolking nu al af en vanaf 2020 zal dit voor grotere delen van het landelijk gebied gelden. In de steden neemt de bevolking toe. Het kwantitatief woningtekort neemt af maar er blijft sprake van een kwalitatief woningtekort. Er is behoefte aan meer centrumstedelijk en landelijk wonen in de Zuidvleugel. Omdat het aantal personen per huishouden de komende jaren nog afneemt, groeit het aantal huishoudens en daarmee de woningbehoefte nog een tijd. Deze groei doet zich vooral voor in de steden en nabij gelegen gebied. Door verdere vergrijzing en meer eenpersoonshuishoudens verandert de woningbehoefte in de toekomst, zowel wat betreft de plek als het woningtype. Meer dan in het verleden is sprake van een ruimtelijke uitsortering. De stad en directe omgeving wordt de favoriete woonplek voor jongeren, alleenstaanden, tweeverdieners en immigranten. In stadsranden en het landelijk gebied bij steden wonen tweepersoonshuishoudens en gezinnen met een wat hoger inkomen Economische ontwikkelingen De economische ontwikkeling in de nabije toekomst staat in het teken van globalisering, vergrijzing, energieschaarste en klimaatverandering. Inspelen op deze uitdagingen vraagt een kennisintensieve, innovatieve en duurzame economie. Globalisering biedt kansen voor de mainport en greenports en leidt tot een verdergaande economische specialisatie in kennisintensieve activiteiten en diensten. Ook zijn er kansen om grote conferenties aan te trekken, vooral in Den Haag en Rotterdam. Verschillen tussen nationale economische condities worden kleiner. Unieke regionale vestigingscondities worden doorslaggevend in de internationale concurrentiestrijd. Meer dan voorheen volgen bedrijven de mensen, waar dit vroeger meestal andersom was. De concurrentieslag zal worden gewonnen door het geheel aan regionale kwaliteiten : woon- en werkomgeving, leefklimaat, kennisinfrastructuur, bereikbaarheid, voldoende en passende vestigingslocaties voor bedrijven, een open en gastvrije cultuur en een sterke vrijetijdssector. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

12 Door vergrijzing is een intensievere benutting van de potentiële beroepsbevolking niet langer de belangrijkste bron van economische groei. Welvaart en welzijn worden meer afhankelijk van innovatief vermogen van de regio. Naast technologie vormt de wetenschap en de benutting van wetenschappelijke kennis een belangrijke bron voor innovatief vermogen. Een wetenschapseconomie drijft op contact tussen mensen, met een belangrijke rol voor steden en clusters. Hier concentreert zich kennis, ontwikkeling en innovatie. Op ruimtelijk en logistiek gebied is meer aandacht nodig voor ontmoetingsfuncties: nieuwe combinaties van gebouwen, showrooms, conferentieruimtes en hotels. Moderne infrastructuur verbindt de economische onderdelen met elkaar en met de wereldmarkten. Energieschaarste en klimaatverandering vereisen naast een kennisintensieve vooral een duurzame economie. Wij moeten zorgvuldig omgaan met schaarse hulpbronnen, opdat ook latere generaties er profijt van hebben. Ons economisch handelen moet gericht zijn op efficiënt gebruik van grondstoffen, zuinig omgaan met energie en biodiversiteit en intensieve investeringen in kennis, onderwijs en technologie Globalisering en individualisering, behoefte aan identiteit en kwaliteit Toenemende globalisering van de economie leidt tot structuurveranderingen in de samenleving. De strategische ligging van Nederland in Europa en de Randstad in Nederland biedt grote kansen voor de Randstad om zich te ontwikkelen tot knooppunt in het Europese stedelijk netwerk. Tegelijk zien we dat sociaal-maatschappelijke behoeften veranderen. De effecten van individualisering worden zichtbaar. Mensen hebben een groter leefgebied, willen zich graag onderscheiden en hebben behoefte aan individuele ontplooiing. Gelijktijdig is er behoefte aan identiteit en herkenbaarheid door een omgeving waarmee men zich verbonden weet. Mensen willen rust en veiligheid in de woonomgeving. Deze trend leidt tot meer aandacht voor identiteit en herkenbaarheid van locaties, zowel stedelijk als landschappelijk. De ruimtelijke inrichting moet zo zijn dat mensen zich zowel geborgen voelen als tegelijkertijd duizend dingen op een dag kunnen doen Klimaatverandering Het klimaat verandert door natuurlijke factoren en sinds het midden van de 20e eeuw vooral door de menselijke invloed (versterking van het broeikaseffect). Het klimaatsysteem kent een 'beperkte voorspelbaarheid', er is altijd kans op onverwachte gebeurtenissen. Dat het broeikaseffect het klimaat verandert is vrij zeker, het exacte tempo en de wijze waarop zijn moeilijk voorspelbaar. Om grip te krijgen op de onzekerheden gebruiken we vier KNMI06-scenario's, die hoekpunten vormen van een speelveld waarbinnen ons toekomstige klimaat zich ontwikkelt. Alle scenario's zijn even waarschijnlijk, we moeten dan ook rekening houden met een bandbreedte. De vier scenario's verschillen in de verwachte wereldtemperatuur in 2050 (+1 of +2 graden) en het wel (+ scenario's) of niet wijzigen van de dominante windrichting. Alle scenario's gaan uit van een stijging van de gemiddelde temperatuur en een toenemende kans op extreme temperaturen, een stijging van de zeespiegel (35-85 cm in 2100), een toename van de gemiddelde winterneerslag en een toenemende kans op extreme neerslag. Alleen in de plus-scenario's is sprake van een sterke afname van de gemiddelde zomerneerslag en een sterke toename van de potentiële verdamping. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

13 Figuur 2.1 Grafische weergave Klimaatscenario s De klimaatverandering heeft grote gevolgen voor het watersysteem. Zeespiegelstijging en hogere rivierafvoeren in de winter zetten de waterveiligheid in het benedenrivierengebied onder druk. Zomerdroogte zorgt voor lage rivierafvoeren met negatieve gevolgen voor de zoetwatervoorziening (externe verzilting). Droogte leidt tot een versnelde afbraak van veen en heeft in combinatie met hogere temperaturen een negatief effect op de waterkwaliteit. Extreme neerslag kan wateroverlast geven in stedelijk en landelijk gebied. Hoge zomertemperaturen geven een risico voor de volksgezondheid. De koelingsbehoefte neemt toe. Warmer en stabieler zomerweer heeft ook positieve kanten. In de zomer profiteren de kust en groene gebieden van meer toerisme. Hogere temperaturen in de winter zorgt ervoor dat de energievraag voor verwarming afneemt Toenemende energieschaarste De welvaartstijging heeft geleid tot een enorme toename in energiegebruik. Met olie en aardgas als belangrijkste energiebronnen is de CO2-uitstoot de laatste decennia fors toegenomen. Deze stijging zet door als verdere maatregelen uitblijven. De eindigheid van fossiele energiebronnen is een economische en maatschappelijke uitdaging. Ingezet wordt op andere energiebronnen als wind, zon, biomassa en aardwarmte. Zuid-Holland heeft een goede energiepositie door de grote afzetmarkt, eenvoudige aan- en afvoer van grondstoffen, groot koelvermogen en de traditioneel sterke energyport van Rotterdam. Dit biedt kansen voor investeringen in technologische vernieuwingen en slim ruimtegebruik. Daarnaast zijn er ook bedreigingen: een te grote afhankelijkheid van energie en hoewel een aantal energiebronnen veiliger is in gebruik en transport dan fossiele brandstoffen geldt dit zeker niet voor alle alternatieven. Daarnaast biedt energieschaarste ook kansen. Het stimuleert technologische ontwikkelingen op het gebied van energiebesparing en gebruik van lokale energiebronnen, bijvoorbeeld aardwarmte, zon en wind Toenemend gebruik van de ondergrond Bevolkingsgroei en economische groei zorgen voor grote druk op de beschikbare ruimte. Voor het dichtbevolkte Zuid-Holland is dit een belangrijk onderwerp. Steeds meer wordt gekozen voor ondergronds ruimtegebruik. Hieronder valt ondergronds bouwen, geothermie, warmte- en koudeopslag en CO2-opslag. De toename maakt dat ondergrondse functies elkaar in de weg gaan zitten. Daarnaast heeft het gebruik van de ondergrond effecten op de kwaliteit van het bodem- en watersysteem. Deze ontwikkelingen vragen om nieuw dan wel aangepast ruimtelijk beleid. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

14 2.4 Provinciaal belang Zuid-Holland speelt met haar provinciale belangen in op de trends en ontwikkelingen en geeft daarmee vervolgens sturing aan de ruimtelijke inrichting en ontwikkeling van de provincie. Het provinciaal belang is gebaseerd op verschillende invalshoeken: - De wettelijke context die aangeeft wat de provinciale wettelijke verantwoordelijkheid is. - De bestuurlijke context (sturingsfilosofie). - Nieuwe vraagstukken die voortkomen uit de ontwikkelingen beschreven in de voorgaande paragrafen. - Het ruimtelijk beleid en het beleid met een ruimtelijke impact Wettelijke context Met de Wet ruimtelijke ordening (Wro) is de rol van de provincie aanzienlijk veranderd. Zij is niet langer toezichthouder bij ruimtelijke ordeningsprojecten, maar speelt een veel actievere rol. De provincie kan zelf projecten ontwikkelen en uitvoeren. Rode lijn van de wet is dat elke overheidslaag de instrumenten krijgt om het eigen ruimtelijk beleid te verwezenlijken. De Wro zorgt voor een duidelijke afbakening van de bevoegdheden van verschillende overheden. Uitgangspunt in de Wro is: 'Decentraal wat kan, centraal wat moet'. Overheden moeten voor nieuwe ontwikkelingen duidelijk hun doelstellingen formuleren en aangeven hoe zij deze willen bereiken Sturingsfilosofie Relevant voor het provinciaal belang en de inzet van instrumenten is het bestuurlijke uitgangspunt Lokaal wat kan, provinciaal wat moet. Dit betekent dat de provincie alleen vraagstukken oppakt waar zij een toegevoegde waarde heeft. Gemeenten krijgen vrijheid om binnen de gestelde kaders de ruimte voor burgers en bedrijven optimaal in te richten. De ambitie van de provincie is om het aantal regels en procedures te verminderen. Lokaal wat kan, provinciaal wat moet is ook uitgangspunt voor Provinciale Verordening Ruimte. Daarin staan dus alleen die zaken die provinciaal móeten. Voor uitvoering van de structuurvisie heeft de provincie vier rollen, namelijk ordenen, ontwikkelen, agenderen en onderzoeken. Deze rollen zijn uitgewerkt in de uitvoeringsstrategie (hoofdstuk 5) Integrale ruimtelijke hoofdopgaven: provinciaal belang Voor een goede ruimtelijke ordening is een integrale benadering nodig om een afweging tussen functies en belangen te maken. Deze integrale benadering ligt in het verlengde van het huidige ruimtelijk beleid, maar speelt ook in op actualiteit en maatschappelijke trends en ontwikkelingen. Daarom is het provinciaal belang geordend volgens vijf integrale en ruimtelijk relevante hoofdopgaven: - Concurrerend en aantrekkelijk internationaal profiel - Duurzame en klimaatbestendige Deltaprovincie - Divers en samenhangend stedelijk netwerk - Vitaal, divers en aantrekkelijk landschap - Stad en land verbonden Hoofdopgaven 1 en 2 plaatsen de provincie in de context van globalisering, klimaatverandering en energieschaarste. Zij zijn overkoepelend en richtinggevend voor de andere drie hoofdopgaven, die zich richten op de specifieke ruimtelijke structuur van Zuid-Holland: een grootstedelijk netwerk met de Zuidvleugel als deel van de Randstad, temidden van karakteristieke en grootschalige landschappen als de Noordzeekust, de Delta en het Groene Hart. De belangrijkste opgaven waarvoor de provincie in de praktijk staat, zijn: Stedelijk gebied: - bedrijvigheid en werkgelegenheid aantrekken en behouden, zorgen voor geschikte bedrijventerreinen en kantoorlocaties; - zorgen voor een kwalitatief en kwantitatief afgestemd aanbod in woonmilieus; - interne en externe bereikbaarheid verbeteren; - agglomeratievoordelen creëren en het voorzieningenniveau op peil houden; VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

15 - de recreatieve functie in stad en landelijk gebied om de stad versterken en beide systemen koppelen; - zorgen voor een gezonde en veilige leefomgeving met voldoende milieukwaliteit. Landelijk gebied: - verrommeling in het landschap aanpakken; - (beleids)ruimte bieden voor de landbouw; - de relatie tussen watersysteem, natuur, landbouw en landschap verbeteren; - kwaliteit en identiteit van landschappen en cultuurhistorische hoofdstructuur versterken; - biodiversiteit versterken. 2.5 Samenhang met andere plannen De structuurvisie staat niet op zichzelf maar heeft een samenhang met sectorale plannen binnen de provincie en andere plannen Randstad 2040, Zuidvleugel en Voorloper Groene Hart Zuid-Holland heeft deelgenomen aan de integrale structuurvisie Randstad 2040 van het Rijk. Vanuit de Nota Ruimte wordt ingezoomd op de Randstad en een visie voor de lange termijn uitgewerkt. Daarnaast is er nog een aantal taken en opdrachten die het Rijk aan de provincie oplegt of waar afspraken over zijn, zoals de realisatie van de ecologische hoofdstructuur. Op regionaal niveau heeft de provincie samen met de stedelijke regio s gewerkt aan visies en het maken van afspraken. In het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel is de verstedelijkingsstrategie voor de Zuidvleugel uitgewerkt. De drie Groene Hartprovincies Utrecht, Noord- en Zuid-Holland hebben de Voorloper Groene Hart opgesteld en vastgesteld, met interprovinciale beleidslijnen voor een gemeenschappelijk Groene Hartbeleid. De Voorloper Groene Hart en de bestuurlijke afspraken over de Zuidvleugel zijn belangrijke bouwstenen voor de provinciale structuurvisie van Zuid-Holland Samenhang met Provinciaal Waterplan en Actieprogramma Klimaat en Ruimte De Provinciale Structuurvisie kent op het gebied van water een nauwe samenhang met het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland en het Provinciaal Actieprogramma Klimaat en Ruimte. De ruimtelijke aspecten in het provinciaal waterplan hebben conform de Waterwet en de Wro de status van een provinciale structuurvisie. Provinciale wateropgaven zijn in het Provinciaal Waterplan en in de provinciale waterverordening verder uitgewerkt ten aanzien van kaderstelling, toezicht en regie. In het Provinciaal Waterplan zijn de aanbevelingen van de Deltacommissie en de overige opgaven uit het Nationaal Waterplan verwerkt, alsmede de eisen die gelden in relatie tot de Europese Kaderrichtlijn Water. De inzichten in de gevolgen van de klimaatverandering noodzaken overheden wereldwijd tot beleidsaanpassingen. Ruimte, water en klimaat vragen om samenhang in beleid. Daarom zijn de Provinciale Structuurvisie, het Provinciaal Waterplan en het Provinciaal Actieprogramma Klimaat en Ruimte in samenhang ontwikkeld VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

16 VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

17 Hoofdstuk 3 Ambities Inleiding Demografische trends, veranderingen in zwaartepunten in de globale economie, technologische veranderingen en de daarmee samenhangende verschuivingen in het verkeers- en transportsysteem stellen andere prioriteiten. Deze ontwikkelingen hebben invloed op de lange termijnambities van de ruimtelijke inrichting van de provincie. Bij lange termijn gaat het om 2040 en voor klimaatverandering tot Bij het verder weg kijken, staan de hoofdlijnen centraal. Deze worden zichtbaar door de lagenbenadering toe te passen. De inwoners van Zuid-Holland moeten kunnen wonen en werken in een veilige en aantrekkelijke provincie. Met 3,5 miljoen inwoners en een aantal grote economische clusters betekent dit dat zorgvuldig moet worden omgegaan met de schaarse ruimte in de provincie. Figuur 3.1: Lange termijn ambities (naar bron: Randstad2040, inbreng van de Zuidvleugel) Rotterdam, Den Haag en de greenports zijn de toppen van de Zuid-Hollandse economie. Deze toppen staan niet op zichzelf maar worden gevoed door de andere economische clusters, zoals het maritieme cluster en health&lifesciences. De kracht van de economie van Zuid-Holland zit voor een groot deel in de samenhang. Ook de omgeving van Zuid-Holland is van belang en heeft invloed op de ontwikkeling hiervan. De economie in de Zuidvleugel is verbonden met de economie in de Noordvleugel: de luchthaven Schiphol en het zakelijk centrum met het zwaartepunt rond de zuidas. De economische ontwikkeling van Zuid-Holland wordt niet alleen beschouwd vanuit het oogpunt van toegevoegde waarde, maar ook vanuit het welzijn van de inwoners (bijvoorbeeld werkgelegenheid en voorzieningenaanbod), vanuit milieu (klimaatverandering, energie) en leefklimaat. Dit betekent een juiste balans tussen profit, people en planet, dus oog hebben voor toegevoegde waarde, welzijn van inwoners, milieu en leefklimaat. We moeten bij de inrichting van het stedelijk en landschappelijk netwerk rekening houden met de mogelijkheden die ondergrond, bodem en water op lange termijn VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

18 bieden. Mogelijke effecten van klimaatverandering moeten we vertalen in randvoorwaarden voor een duurzame provincie. Voor een concurrerend en aantrekkelijk internationaal profiel (welvaart en welzijn) is afstemming tussen de drie lagen belangrijk. Bij het inrichten van het stedelijk en landschappelijk netwerk (infrastructuur en occupatie) wordt rekening gehouden met de mogelijkheden die ondergrond, bodem en water op de lange termijn bieden. Dit betekent dat naast de ambitie 'bestendigen en versterken van het concurrerend en aantrekkelijke profiel van Zuid-Holland' rekening moet worden gehouden met de mogelijk effecten van klimaatverandering en de randvoorwaarden voor een duurzame provincie op lange termijn. Beide thema s komen in dit hoofdstuk aan de orde. Hiermee is het fundament voor de visie 2020 compleet. 3.2 Concurrerend en aantrekkelijk internationaal profiel Zuid-Holland omvat het zuidelijk deel van de Randstad en functioneert in een nationale, Europese en mondiale context. Een sterke en onderscheidende economie is belangrijk om de concurrentiepositie van Zuid-Holland te behouden en te versterken en belangrijk voor de werkgelegenheid van de Zuid- Hollandse inwoners. Het provinciaal beleid is erop gericht ook in 2040 een aantrekkelijk, internationaal concurrerend vestigingsmilieu te hebben. De condities daarvoor leggen we nu. Zij hebben vooral betrekking op een goede bereikbaarheid en een aantrekkelijke leefomgeving Ambities voor 2040 Rotterdam Den Haag en overige stedelijke centra Zuid-Holland wil een internationaal concurrerende, innovatieve en duurzame topregio zijn. Een regionale economie die op elkaar overlappende en versterkende pijlers steunt: mainport, greenports, kennisport en Den Haag internationale stad van vrede, recht en veiligheid. Belangrijk is een gunstig innovatieklimaat dat aantrekkelijk is voor kenniswerkers en internationale bedrijven. De centra van Rotterdam en Den Haag moeten uitgroeien tot aantrekkelijke internationale toplocaties voor de economische clusters, ingebed in een stedelijke economie met hoogwaardige culturele, educatieve, recreatieve en onderzoeksvoorzieningen. In de globale economie speelt Rotterdam als kruispunt van goederenstromen een belangrijke rol. Het vormt samen met andere havens het grootste logistieke en industriële knooppunt van Europa. Den Haag vervult een belangrijke rol in de wereld op bestuurlijk niveau als internationale stad van vrede, recht en veiligheid Als vestigingsplaats van ministeries en de regering speelt Den Haag een belangrijke rol in het nationale bestuur. In en rondom Rotterdam en Den Haag zijn diverse bedrijven en organisaties met een internationaal karakter gehuisvest, zoals Shell en Siemens. Delft en Leiden ontwikkelen zich tot centra voor innovatie en onderzoek voor economische clusters met potentie en Dordrecht tot vestigingsplaats voor maritieme clusters. De diversiteit van de economie moet ook tot uitdrukking in de ruimtelijke verdeling van bedrijvigheid. De schaarse ruimte op bedrijventerreinen moet gereserveerd blijven voor bedrijven die zich niet op een alternatieve locatie kunnen vestigen. Aantrekkelijke stedelijke centra zijn wenselijk voor een evenwichtige ontwikkeling van de Randstad. Voor de kantorenmarkt wordt ingezet op ontwikkeling van grootstedelijke en binnenstedelijke centrumlocaties en Randstedelijke knooppunten van openbaar vervoer. Een beperkt aantal regionale knooppunten openbaar vervoer is belangrijk voor de ontwikkeling van sterke en opkomende economische clusters. Naast de stedelijke kwaliteit draagt de sociale infrastructuur (inspirerende ontmoetingsplaatsen zoals innovatiecampussen rond de universiteiten) bij aan attractieve vestigingsplaatsen voor kenniswerkers en werkgelegenheid voor de laagopgeleiden in de grote steden. De kwaliteit van de economische structuur wordt gecompleteerd door uitstekende fysieke- (interne en externe bereikbaarheid, kwantitatief en kwalitatief voldoende vestigingslocaties voor bedrijven) en informatie-infrastructuur (telecommunicatie, breedband). VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

19 Economische ontwikkeling wordt op lange termijn verstevigd door een brug te slaan tussen economie en duurzaamheid. Het (economisch) handelen moet gericht worden op efficiënt gebruik van grondstoffen, zuiniger omgang met energie en biodiversiteit en intensiveren van investeringen in kennis, onderwijs en technologie. Duurzame ontwikkeling biedt nadrukkelijk kansen voor de Zuid- Hollandse kennisinstellingen en bedrijfsleven om innovaties te ontwikkelen, zoals op het gebied van water, milieu en energie. Greenports vernieuwen De greenports moeten in 2040 duurzame, goed ingepaste ruimtelijke clusters zijn waar productie, logistiek, kennis, handel en innovatie elkaar onderling versterken2. In 2040 ligt het accent op specifieke hoogwaardige productie, met een centrale plaats voor logistiek, handel, kennis en innovatie. Er vindt geen toename van de zoetwatervraag door nieuwe of uit te breiden functies plaats. De greenport Westland/Oostland (glastuinbouw) behoort tot het stedelijk netwerk. De greenports Bollenstreek en Boskoop en omgeving (sierteelt) worden in ruimtelijke zin niet gerekend tot het stedelijk netwerk maar zijn wel van groot belang voor de Nederlandse economie. Het ook in 2040 behouden van de positie van Zuid-Holland in het netwerk van internationale centra vraagt om een kwalitatieve benadering. Economische vooruitgang wordt mede bepaald door de toename van toegevoegde waarde in de breedste zin van het woord. Niet alleen de groei van de omvang (oppervlakte) van activiteiten is van belang. Intensiveren, innoveren en herstructureren van het bestaande greenportareaal staan centraal. Pas daarna komt uitbreiden op eventuele nieuwe locaties aan de orde 3. Naast productie, die altijd nodig blijft in een economie, ligt de nadruk steeds meer op ontwikkeling en toepassing van kennis en op dienstverlening. Ruimtelijk staat naast intensivering en herstructurering van het bestaande areaal de goede ordening van de samenhang tussen de verschillende clusters centraal. Bereikbaarheid en regionale samenhang Een hoogwaardige externe en interne bereikbaarheid is essentieel voor een goede concurrentiepositie. Het stedelijk netwerk heeft een samenhangend openbaar vervoersysteem met goede verbindingen nodig, dat in 2040 moet zijn gerealiseerd. De verbindingen dienen afgestemd te zijn op de aard van het gebruik en goed ingepast te zijn in het landschap. Het systeem moet in staat zijn grote aantallen mensen te verplaatsen en een snelle verbinding te vormen met andere stedelijke gebieden. Het moet aangesloten zijn op internationale netwerken (Schiphol, Rotterdam Airport, HSL). Naast het openbaar vervoersysteem is een goed functionerend wegennet beschikbaar. Via het hoofdwegennet zijn andere delen van de Randstad en de rest van Nederland goed ontsloten. De A4- zuid vormt de verbinding van de Zuidvleugel met de Noordvleugel en het zuiden (Antwerpen, Parijs). Ook voor het goederenvervoer beschikt de provincie in 2040 over een uitstekend netwerk. Rotterdam beschikt naast waterverbindingen over de Betuweroute. Om het vervoer van goederen te garanderen en het stedelijk gebied te ontlasten van gevaarlijk transport, zijn aanvullingen op het wegen- en spoorwegennet noodzakelijk, evenals betere benutting van waterwegen. Het vervoer van gevaarlijke stoffen vindt zoveel mogelijk buiten dichtbevolkte gebieden plaats. Aantrekkelijk woon- en leefklimaat Een divers en aantrekkelijk aanbod van woonmilieus en voorzieningen is een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor (kennis)werkers van de economische clusters. Concurrentie tussen regio s vindt niet alleen plaats op economische kenmerken, maar ook op aantrekkelijkheid van het leef- en vestigingsklimaat. Een kwalitatieve en kwantitatieve afstemming tussen vraag en aanbod van 2 Actieprogramma Greenports, SER-ladder. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175

20 woonmilieus is hierbij van belang. Dit betekent dat er in steden meer (groen- en hoog)stedelijke woonmilieus met een gevarieerd aanbod moet komen. Mensen willen een gezonde, veilige omgeving met een goede bereikbaarheid binnen het stedelijk gebied, de Randstad en daarbuiten. Vooral de rol van fiets en openbaar vervoer kan binnen stedelijk gebied worden versterkt. Openbaar vervoer is belangrijk in stedelijke gebieden met een hoge concentratie van wonen en werken. Ook het omliggende gebied moet aantrekkelijk blijven. Voor voorzieningen zijn vooral clustering en een gedifferentieerd aanbod belangrijk, waarbij nuttige en recreatieve tijdsbesteding worden gecombineerd. Een beperkte groep woonconsumenten zal ook in de toekomst landelijk willen wonen en daarbij de bereikbaarheid van werk, voorzieningen en stedelijke centra voor lief nemen. Landschappen en toerisme Een compleet internationaal profiel is breder dan het stedelijk netwerk alleen. Internationaal uniek is de ligging van steden en topclusters in een gevarieerd landschap. Het stedelijk netwerk Zuidvleugel is omringd door groene smaragden: de kust, de delta en het Groene Hart. Hierin is ruimte voor landbouw, natuur, recreatie en ontspanning voor de inwoners. In het stedelijk netwerk zijn diverse historische centra zoals Delft, Gouda en Dordrecht. Aan zee vormt de uitgebreide kustzone tussen Scheveningen en Hoek van Holland een belangrijk toeristisch speerpunt voor de provincie, de Randstad en daarbuiten. Scheveningen ontwikkelt zich verder als (inter)nationale badplaats. Daarnaast zijn in de kustzone de Brouwersdam met de Kop van Goeree, Katwijk/Noordwijk (met in het achterland de Keukenhof) en de haven van Rotterdam ook in 2040 belangrijke toeristische trekpleisters. In het Groene Hart vormen Kinderdijk en de Oude Hollandse Waterlinie cultuurhistorische attracties binnen het Hollands veenweidelandschap. De unieke getijdennatuur van de Biesbosch en de Deltawateren zetten ook de Delta op de internationale kaart. De provincie wil de landschappen tussen de steden van het stedelijk netwerk van Zuid-Holland duurzaam behouden al dan niet met een op de toekomst toegesneden functie. In 2040 moet dit landschappelijk netwerk (zie paragraaf 2.3.4) volledig duurzaam functioneren. Cultuurhistorische Hoofdstructuur De historische landschappen, steden en dorpen geven karakter aan Zuid-Holland en worden dan ook gekoesterd. Nergens in Nederland zijn ruimtelijke ordening en water zo nauw met elkaar verbonden als hier. Cultuurhistorische hoogtepunten zijn de vele molens en molengangen van de provincie. De Cultuurhistorische Hoofdstructuur bundelt alle cultuurhistorische kwaliteiten en waarborgt ook op lange termijn de historische kwaliteiten. Zij is daarmee een duurzame drager van identiteit en een bepalende factor bij het ruimtelijk beleid. 3.3 Duurzame en klimaatbestendige deltaprovincie Duurzaamheid De lagenbenadering maakt een duurzame ruimtelijke inrichting als randvoorwaarde voor welvaart en welzijn concreet. We onderscheiden drie lagen: 1. De ondergrond: samenhangend ruimtelijk systeem van bodem, water en natuur; 2. Netwerken van infrastructuur; 3. Occupatielaag: verstedelijking, landbouw, recreatie en andere functies. Vanuit de eerste laag worden condities gesteld aan ontwikkelingen in de tweede en derde laag. Voor elke laag geldt dat ingrijpen in een laag in goede afstemming met de functies en processen van elke andere laag moet plaatsvinden. Op deze manier wordt rekening gehouden met lange termijnprocessen en wordt afwenteling van negatieve effecten in de tijd zoveel mogelijk voorkomen. Door de lagenbenadering als uitgangspunt voor het ruimtelijk beleid te nemen wordt het mogelijk het belang van bodem, water en groen meer accent te geven en functies als wonen en werken beter te koppelen aan de kenmerken van de ondergrond en aan het infrastructurele netwerk. VISIE OP ZUID-HOLLAND ONTWERPSTRUCTUURVISIE 27 APRIL / 175