Instandhouding rijksmonumenten Gemeente Zaanstad

Transcriptie

1

2 Inspectierapport Instandhouding rijksmonumenten Gemeente Zaanstad Erfgoedinspectie september 2010

3 2 Erfgoedinspectie

4 Inhoud Samenvatting 5 1 Inleiding 9 2 Kenschets gemeente Zaanstad Kengetallen Actoren 13 3 Bevindingen en aanbevelingen Domein resultaten Domein effectiviteit Domein waarborg 22 Bijlagen 27 Bijlage 1: Geraadpleegde documenten 29 Bijlage 2: Werkmethodiek 31 Bijlage 3: Waarderingskader 33 Bijlage 4: Afkortingen en bronvermelding beeldmateriaal 37 Colofon 39 Zaanse Schans 3 Erfgoedinspectie

5 4 Erfgoedinspectie

6 Samenvatting Naar aanleiding van de in de volgende hoofdstukken uitgeschreven bevindingen komt de Erfgoedinspectie over de stand van zaken van de monumentenzorg in de gemeente Zaanstad tot conclusies die hieronder zijn samengevat. De Erfgoedinspectie heeft de monumentenzorg binnen de gemeente Zaanstad getoetst op basis van het Waarderingskader Instandhouding rijksmonumenten (zie bijlage 3). In het kader van de inspectie instandhouding rijksmonumenten in de gemeente Zaanstad zijn op 30 november en 1 december 2009 gesprekken gevoerd met diverse actoren die zich bezig houden met de monumentenzorg. Ook zijn ten behoeve van een reality check zes rijksmonumenten geselecteerd waar onlangs een restauratie of verbouwing heeft plaatsgevonden; hiervan zijn ook de bijbehorende dossiers bestudeerd. Op grond van deze bezoeken, het bestuderen van de dossiers, en de gesprekken met alle actoren heeft de Erfgoedinspectie de indruk dat de monumentenzorg momenteel op een goede wijze is belegd (kennisniveau, beleid, besluitvorming), maar op onderdelen voor verbetering vatbaar is. Uit deze inspectie blijkt dat in de afgelopen periode in de gemeente Zaanstad de uitvoering in het gedrang is gekomen door een continuïteitsprobleem. Dit is niet vroegtijdig onderkend waardoor het proces van vergunningverlening voor monumenten niet altijd zorgvuldig is verlopen. Zo is naar voren gekomen dat bij belangrijke wijzigingen van rijksmonumenten tot voor kort geen bouwhistorisch onderzoek plaats vond terwijl dit wel wenselijk was. Ook zijn de criteria om een aanvraag voor een vergunning niet geëxpliciteerd waardoor deze soms onvolledig werden ingediend. In de vergunning is de bepaling opgenomen dat alle wijzigingen tijdens de uitvoering worden vastgelegd op een revisietekening, maar die bepaling wordt niet nagekomen. Inmiddels heeft de gemeente een aantal processtappen gezet om de uitvoering te verbeteren. Doordat vacatures vervuld zijn, is er momenteel voldoende kennis aanwezig binnen de gemeente bij de afdeling monumenten. Toch zou de gemeente de basiskennis breder kunnen beleggen in de organisatie. De gemeente onderkent het belang van gespreide kennis en heeft het voornemen om collega s intern bij te scholen. Op beleidsmatig gebied is de gemeente zeer actief en houdt zij in diverse nota s rekening met de monumenten en het erfgoed. Zowel in structuurvisie, monumentennota als in de bijbehorende uitvoeringsnota geeft de gemeente 5 Erfgoedinspectie

7 blijk het belang te onderkennen van het erfgoed voor de Zaanstreek. Daarmee is in de gemeente een draagvlak verkregen om deze waarden met respect tegemoet te treden. Toch voelt de gemeente, volgens een recente tussenrapportage van de beleidsnota, behoefte aan een methodiek om de cultuurhistorische waarden in bestemmingsplannen te waarborgen en aan een integrale kapstok die het erfgoed verbindt. De gemeente wil een voortrekkersrol vervullen als het gaat om de relatie tussen monumentale waarden en de omgeving en daarmee anticipeert ze op de door het Rijk ingezette modernisering van de monumentenzorg. Een belangrijk gerealiseerd beleidsvoornemen is, naast de bestaande categorieën rijks- en gemeentelijke monumenten, de aanwijzing van nieuwe categorieën als beeldbepalende panden en karakteristieke bedrijfspanden. Een aantal rijksmonumenten wordt bedreigd vanwege leegstand omdat de herbestemming maar niet van de grond komt. Dit baart de gemeente terecht zorgen. Typerend voor de Zaanstreek is de grote betrokkenheid van de burgers bij hun omgeving. Iedere buurt kent een eigen historische vereniging die nadrukkelijk aandacht vraagt bij de gemeente. Ook de monumentencommissie is deels samengesteld uit leden van deze verenigingen. Omdat hier veel kennis voorhanden is, worden leden van de commissie soms ingeschakeld door de gemeente. De commissie loopt daarmee het risico van belangenverstrengeling. Problematisch is dat er onvoldoende capaciteit is om een actief nalevingsbeleid te voeren op het gebied van monumenten, waardoor de uitvoering van de wettelijke taak in gedrang komt. Nu vindt er bij iedere afgegeven vergunning toezicht plaats door de gemeente, maar de gemeente heeft onvoldoende zicht op mogelijke illegale wijzigingen bij monumenten of in het beschermde stadsof dorpsgezicht. Overzicht van de belangrijkste aanbevelingen aan de gemeente: Onderzoek - Vraag waar nodig om een bouwhistorisch onderzoek. Planvorming - Stel transparante ontvankelijkheidscriteria op en communiceer deze met de betrokkenen. Planbehandeling - Regel tijdig deskundige ondersteuning indien de continuïteit mogelijkerwijs in de problemen raakt. Leg de processen in de 6 Erfgoedinspectie

8 planbehandeling goed vast zodat deze niet in gevaar komen bij continuïteitsproblemen. Advisering monumentencommissie - Bewaak de onafhankelijkheid van de monumentencommissie. Stel een periodiek bestuurlijk en ambtelijk overleg in tussen de monumentencommissie en de gemeente. Uitvoering - Zie erop toe dat ook daadwerkelijk revisietekeningen worden ingeleverd indien tijdens de uitvoering wordt afgeweken van de vergunning. Beheer en onderhoud - Treed in overleg met de diverse partijen binnen de rijksoverheid over de problemen die ontstaan bij langdurige leegstand van rijksmonumenten. Kennis - Zorg voor spreiding van actuele kennis op het gebied van de monumentenzorg binnen het gemeentelijke apparaat. Toezicht en handhaving - Ontwikkel een actief handhavingsbeleid dat gericht is op naleving van de monumentenwet. Archiveren - Zorg dat de monumentendossiers op orde zijn. 7 Erfgoedinspectie

9 8 Erfgoedinspectie

10 1 Inleiding Nederland kent circa gebouwde rijksmonumenten, die vanwege hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde zijn aangewezen door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De Erfgoedinspectie ziet toe op de naleving van de Monumentenwet 1988 en neemt daarbij de omgang met de cultuurhistorische waarden als uitgangspunt. Doel van de inspectie is het bereiken van een kwaliteitsverbetering van de monumentenzorg. In deze inspectie ligt de focus op het hoofdstuk instandhouding ; daarvoor is de gemeente de belangrijkste geïnspecteerde. De gemeente heeft immers ingevolge de Monumentenwet 1988 de eerstelijns taken en bevoegdheden op het gebied van de instandhouding van rijksmonumenten. Naast het gemeentebestuur en zijn medewerkers spelen ook andere betrokkenen een rol. Zo vinden ook gesprekken plaats met de monumentencommissie, met de regioconsulenten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en met historische verenigingen. De gemeente wordt dus niet alleen geïnspecteerd als bestuurlijke eenheid, maar vooral als entiteit, als gebied waarbinnen verschillende betrokkenen actief zijn. De inspectie betreft formeel de zorg voor het gebouwde erfgoed, dat door de Minister is aangewezen als rijksmonument; in de inspectie wordt de omgang met gemeentelijke monumenten, beschermde gezichten, archeologie en cultuurlandschappen zijdelings meegenomen. Het betrokken gemeentebestuur krijgt met dit inspectierapport inzicht in de kwaliteit van de monumentenzorg ten tijde van het inspectieonderzoek. Het rapport kan worden gebruikt om betrokkenen te informeren, beleid bij te stellen en interne verbeteringen uit te zetten. Op deze wijze wil de Erfgoedinspectie de gemeente stimuleren een adequaat monumentenbeleid te voeren. Dit rapport gaat over de inspectie die de Erfgoedinspectie heeft uitgevoerd naar de omgang met de rijksmonumenten in Zaanstad. De inspectiebezoeken vonden plaats op 30 november en 1 december Erfgoedinspectie

11 Topografische kaart gemeente Zaanstad Leeswijzer Het document is als volgt opgebouwd: hoofdstuk 2 gaat in op het profiel van de gemeente, inclusief een beschrijving van de actoren die in die gemeente werkzaam zijn. In hoofdstuk 3 worden de bevindingen met betrekking tot beleid en uitvoering uitgewerkt per domein. Per onderdeel worden waar wenselijk aanbevelingen ter verbetering gedaan. Deze aanbevelingen zijn gericht aan de gemeente, omdat daar de mogelijkheden en de bevoegdheden liggen om de verbeterpunten uit te voeren en/of te coördineren. Alleen onder de paragraaf Advisering zijn de aanbevelingen niet aan de gemeente maar aan het betreffende adviesorgaan gericht. Het document wordt afgerond met een viertal bijlagen: een overzicht van geraadpleegde documenten, een beschrijving van de werkmethodiek, het waarderingskader dat gehanteerd is bij de inspectie, en een lijst met gebruikte afkortingen. 10 Erfgoedinspectie

12 2 Kenschets gemeente Zaanstad In dit hoofdstuk wordt de situatie in de gemeente Zaanstad beschreven voor zover deze van toepassing is op de monumentenzorg. Naast een korte ruimtelijk-historische beschrijving van het grondgebied van de gemeente wordt in kengetallen en in een opsomming van actoren een beeld gevormd van de belangrijkste randvoorwaarden voor de monumentenzorg in Zaanstad. Hoewel Zaanstad zelf een jonge gemeente is, gaat de historie van de streek direct terug tot de late Middeleeuwen en uit archeologisch onderzoek is gebleken dat in de prehistorie het westelijk deel bewoond was. In de IJzertijd en de Romeinse Tijd bouwden boeren hier hun huizen. Door wateroverlast waren zij gedwongen het gebied te verlaten. In de 9de en 10de eeuw na Chr. trokken de eerste veeboeren het gebied weer binnen. Na 1300 concentreerde de bebouwing zich in lange linten; de huidige dorpen Krommenie, Westzaan en Assendelft getuigen hiervan. In dezelfde periode werden langs de Zaan dijken gebouwd en aan de monding van de rivier kwam een dam te liggen, waar Zaandam haar naam aan te danken heeft. Vanaf de 15de eeuw raakten de Zaanoevers bewoond en zo ontstonden aan de westoever de Westzijde, Koog a/d Zaan, Zaandijk, Wormerveer en West-Knollendam en op de oostoever de Oostzijde en het Kalf. De nederzetting rond de Dam viel uiteen in de twee nederzettingen Westzaandam en Oostzaandam. De Zaanstreek kende verschillende vormen van bedrijvigheid zoals de houthandel, de scheepsbouw en de walvisvaart. Op 65 werven aan de Zaan vond er scheepsbouw plaats. In 1697 kwam Czaar Peter de Grote een korte tijd naar Zaandam om de scheepsbouw te bestuderen. Aan het eind van de 16de eeuw verbood de stad Amsterdam de bouw van houtzaagmolens in de stad. Dit om de handzagers van de stad, die verenigd waren in machtige gilden, tegemoet te komen. In de nederzettingen aan de Zaan waren geen gilden en werden in een snel tempo houtzaagmolens opgericht. In 1630 waren er 53 houtzaagmolens werkzaam aan de Zaan. De eerste molens waren water-, meel- en houtzaagmolens, maar later werden molens ook voor andere doeleinden gebruikt. Zo verwerkten de Zaanse molens cacao, mosterd, verf en papier. In het midden van de 19de eeuw verruilden de Zaankanters langzamerhand hun windmolens voor stoommachines. Op deze manier kon de Zaanse industrialisatie doorgaan en bleef de Zaanstreek een belangrijk industriegebied. In 1974 werden de dorpen Krommenie, Wormerveer, Assendelft, Westzaan, Zaandijk, Koog a/d Zaan en de stad Zaandam verenigd in de gemeente 11 Erfgoedinspectie

13 Zaanstad. Door de dorpen bij de stad te trekken vermengde de industrie op de Zaanoevers zich met de agrarische economie van het achterland. Monumentenkaart gemeente Zaanstad (blauwe stippen rijksmonumenten) 2.1 Kengetallen 1. Samenstelling gemeente Zaanstad Samenstelling Aantal Aantal inwoners ( ) Oppervlakte 83 km2 2. Aantal monumenten Soort Aantal Rijksmonumenten volgens opgave gemeente Erfgoedinspectie

14 Rijksmonumenten volgens opgave RCE Provinciale monumenten 88 Gemeentelijke monumenten 155 Rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten 3 Gemeentelijke stads- en dorpsgezichten Actoren A. Gemeente (per ) Samenstelling Aantal Aantal fte s beleidsmatig uitvoerend t.b.v. monumentenzorg 2 Aantal fte s uitvoerend t.b.v. monumentenzorg 1 De afdeling monumenten maakt samen met cultuur en toerisme onderdeel uit van de Dienst Stad van de gemeente Zaanstad. Onder deze dienst vallen ook andere afdelingen als ruimtelijke ontwikkeling, grondzaken en economische zaken. Bestuurlijk zijn deze onderwerpen momenteel belegd bij drie verschillende portefeuillehouders. Monumenten en Wonen vallen sinds 2010 onder dezelfde wethouder. B. Adviescommissie De gemeente Zaanstad beschikt over een gemeentelijke monumentencommissie. Het betreft een onafhankelijk adviesorgaan, dat gevraagd en ongevraagd het gemeentebestuur kan adviseren. De commissie bestaat uit twee leden die deskundig zijn op het gebied van monumentenzorg, 1 Het verschil in aantal rijksmonumenten volgens opgave van de gemeente en die van de RCE heeft te maken met een andere manier van tellen. De RCE telt complexen als één monument en gemeenten vaak niet. 13 Erfgoedinspectie

15 twee leden namens in Zaanstad representatieve historische verenigingen, een architectuurhistoricus, een archeoloog, een stedenbouwkundige met kennis van cultuurhistorie en een vertegenwoordiger van Welstandscommissie Noord- Holland. Belangrijk onderdeel in de vergaderingen (circa tien maal per jaar) zijn de planbeoordelingen voor wijzigingen aan rijks- en gemeentelijke monumenten. De vergaderingen zijn openbaar. C. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed adviseert de gemeente over restauraties en wijzigingen van rijksmonumenten in het geval van afbraak, reconstructie, herbestemming en ingrijpende wijzigingen die vergelijkbaar zijn met gedeeltelijke afbraak. D. Provincie De gemeente is verplicht alle aanvragen voor een monumentenvergunning bij monumenten buiten de bebouwde kom toe te sturen aan de Provincie voor een advies. De Provincie kan adviseren over restauraties en wijzigingen van rijksmonumenten die gesitueerd zijn buiten de bebouwde kom. Elke Provincie kan zelf bepalen in welke gevallen zij een aanvraag van advies wil voorzien. Voor Zaanstad betreft dit de Provincie Noord-Holland. E. Stichtingen en Verenigingen De gemeente beschikt over ruim dertig historische verenigingen en andere organisaties die zich betrokken voelen bij het erfgoed. Voor de gemeente Zaanstad zijn de volgende verenigingen o.a. gesprekspartners: vereniging De Zaansche Molen, historisch Genootschap Crommenie, historische vereniging Westzaan, historische vereniging Wormerveer, Stichting Oudheidkamer Oostzaan, vereniging De Zaanse Molen en de vereniging Zaans Erfgoed. F. Eigenaren, architecten en aannemers Eigenaren zijn als eerste verantwoordelijk voor de instandhouding van hun eigen rijksmonument. Zij onderhouden het object en maken plannen voor de restauraties, die meestal door architect en aannemer worden geconcretiseerd en uitgevoerd. 14 Erfgoedinspectie

16 3 Bevindingen en aanbevelingen In het Waarderingskader Instandhouding Rijksmonumenten (bijlage 3) zijn kwaliteitskenmerken en indicatoren aangegeven. Hieronder wordt per domein ingegaan op deze kwaliteitskenmerken en indicatoren in de gemeente Zaanstad. Op basis van het uitgevoerde onderzoek komt de inspectie tot de hieronder genoemde bevindingen. Daar waar de inspectie het nodig vindt, worden aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen komen voort uit de bevindingen en hebben als doel een accent te leggen op de meest in het oog springende zaken die mogelijk voor verbetering vatbaar zijn. Op basis van dit rapport vraagt de Erfgoedinspectie aan de gemeente - en daar waar nodig andere betrokkenen - om een reactie te geven op deze aanbevelingen. 3.1 Domein resultaten Vraagstelling: Het bestand aan monumenten wordt zorgvuldig in stand gehouden. Dit domein gaat in op de vraag of de waarden van de beschermde monumenten sinds hun aanwijzing op een aanvaardbaar niveau zijn behouden. Daarbij gaat het erom of het monument in goede staat verkeert en of er een visie op instandhouding is, die is gericht op behoud van de waarden van het monument. Beschermde waarden Kwaliteitskenmerk Zijn de waarden van de beschermde monumenten, sinds de aanwijzing, zorgvuldig behouden. Conclusie In de gemeente Zaanstad zijn de waarden van de beschermde monumenten voldoende behouden. Bevindingen Mede op basis van de rondgang en de reality check bij een zestal rijksmonumenten heeft de Erfgoedinspectie geconstateerd dat de restauraties en wijzigingen tot een verantwoord resultaat hebben geleid. In een enkel geval, verderop in dit rapport toegelicht, worden deze werkzaamheden voorafgaand onvoldoende bouwhistorisch onderzocht en deskundig begeleid waardoor het risico loopt dat aanwezige monumentale waarden worden aangetast. Bij herbestemming van grote industriële monumenten, iets wat in 15 Erfgoedinspectie

17 de gemeente veel voorkomt, is er voldoende aandacht om de historische waarden te behouden. De eigenaren voelen zich verantwoordelijk voor de instandhouding van hun monumentaal bezit. In het gebruik houden zij rekening met de authentieke waarden die vaak een motief vormden om het monument te verwerven. Een aantal van hen heeft een abonnement op de Monumentenwacht Noord-Holland waardoor structureel de bouwkundige staat wordt geïnspecteerd. Bij een bezocht object is het herstel van onderdelen gebaseerd op het advies van de Monumentenwacht. De gemeente Zaanstad biedt eigenaren van gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden de mogelijkheid aan om de abonnementskosten van de Monumentenwacht te vergoeden. Toch zijn niet alle monumenteneigenaren op de hoogte van de mogelijkheid om hun object periodiek te laten inspecteren. 3.2 Domein effectiviteit Vraagstelling: Het proces gebeurt zorgvuldig en doelmatig In dit domein wordt ingegaan op het verloop van het proces bij de voorbereiding en uitvoering van de vergunningverlening. Daarbij is het van belang dat er ten behoeve van de planvorming cultuur- en of bouwhistorisch onderzoek wordt verricht. Ook de kwaliteit van de diverse adviezen, de vergunningen, de besluitvorming en de uitvoering worden getoetst. Onderzoek Kwaliteitskenmerk Is er deugdelijk onderzoek verricht op cultuurhistorisch en/of bouwhistorisch gebied. Conclusie De gemeente Zaanstad moet vaker om een cultuurhistorisch en/of bouwhistorisch onderzoek vragen. Aanbevelingen: - Vraag waar nodig om een cultuurhistorisch en/of bouwhistorisch onderzoek. Stel criteria op om te bepalen wanneer een dergelijk onderzoek wordt gevraagd en met welke diepgang. 16 Erfgoedinspectie

18 Bevindingen Bij geen door de inspectie nader bekeken zes rijksmonumenten heeft bouwhistorisch onderzoek plats gevonden. Kanttekening is dat het bij twee objecten ging om onderhoudswerkzaamheden waardoor een onderzoek niet direct noodzakelijk was. Bij een groot monument, dat herbestemd werd, was de bedoeling om onderzoek te verrichten, maar heeft dit uiteindelijk nooit plaats gevonden. Wel wordt soms informatie ingewonnen bij een historische vereniging of de Beeldbank Zaanstad van de gemeente geraadpleegd. De gemeente onderkent dat het doen van onderzoek tot voor kort onvoldoende plaatsvond. Al in 1998 stelde gemeente voor om bouwhistorisch onderzoek te bevorderen en een budget hiervoor te reserveren (monumentennota Toekomst met Historie ), dit werd alleen niet geëffectueerd. De gemeente heeft het voornemen vaker om een bouwhistorisch onderzoek te vragen. Recentelijk is er een onderzoek uitgevoerd bij de herbestemming van een industrieel monument maar ook bij een kerkgebouw vanwege mogelijke sloop. In de Uitvoeringsvoorschriften Monumenten (juni 2009) is dit uitgangspunt vastgelegd en gemotiveerd door te stellen dat het feitelijk onmogelijk en onverantwoord is om over de restauratie van een monument beslissingen te nemen zonder dat eerst een uitgebreid vooronderzoek is gedaan. Onderzocht dient nu te worden de bouwkundige, historische, kunsthistorische, sociologische en technische aspecten van het betreffende monument. Planvorming Kwaliteitskenmerk Is er een deugdelijk plan opgesteld. Conclusie Vrijwel alle beoordeelde plannen gaan uit van behoud en herstel van de aanwezig waarden vanuit oogpunt van monumentenzorg. Aanbeveling: - Stel transparante ontvankelijkheidscriteria op en communiceer deze met de betrokkenen. Bevindingen De plannen die bekeken zijn in het kader van deze inspectie zijn alle ontvankelijk verklaard door de gemeente. Weliswaar beschikt de gemeente niet over transparante ontvankelijkheidscriteria waarin wordt aangegeven waar een aanvraag aan moet voldoen, maar in de praktijk wordt nu wel bekeken of voldoende informatie voorhanden is. In het verleden bleek uit plannen vaak 17 Erfgoedinspectie

19 niet wat de bestaande en vervolgens de nieuwe situatie zou zijn. Bij een van de bekeken objecten ontbrak het bestek. Ook geldt de eerder genoemde kanttekening dat bouwhistorisch onderzoek in de meeste gevallen ontbrak. De gemeente staat op het standpunt dat voor regulier onderhoud soms een monumentenvergunning vereist is. Op deze wijze houdt ze in de gaten of de herstelwerkzaamheden wel worden uitgevoerd met behoud van de historische waarden. Door een continuïteitsprobleem op personeel gebied, heeft de afgelopen periode in een aantal situaties geen vooroverleg plaatsgevonden, terwijl dit wel wenselijk was geweest. Planbehandeling Kwaliteitskenmerk Is de werkwijze bij het verlenen van vergunningen correct. Conclusie De werkwijze bij het verlenen van vergunningen is de afgelopen periode niet correct verlopen. Aanbevelingen: - Leg de processen in de planbehandeling goed vast zodat deze niet in gevaar komen bij continuïteitsproblemen. - Regel tijdig deskundige ondersteuning indien de continuïteit mogelijkerwijs in de problemen raakt. Bevindingen De procedure is de afgelopen tijd niet altijd even zorgvuldig verlopen. Bij vier van de zes bezochte objecten is er sprake van procedurele onregelmatigheden. Zo werd bijvoorbeeld verzuimd de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed om advies te vragen en werd bij een ander object wel een bouwvergunning maar geen monumentenvergunning afgegeven. Daarnaast werden betrokkenen niet altijd volledig geïnformeerd over de procedure. De gemeente erkent dat er in verleden fouten zijn gemaakt en wijt dit aan continuïteitsproblemen. Ook geeft ze aan dat deze problemen nu niet meer voorkomen omdat de administratieve processen beter georganiseerd zijn, en men weer deskundige monumentenambtenaren in dienst heeft. De in 2009 in behandeling genomen plannen zijn volgens opgave van de gemeente allemaal binnen de wettelijke termijnen afgehandeld. Wel verdient het aanbeveling (in voorkomende gevallen) de processen beter te waarborgen en tijdig deskundige vervanging te regelen. 18 Erfgoedinspectie

20 Advisering Kwaliteitskenmerk Doen de adviezen recht aan de waarden van het monument. Monumentencommissie Conclusie De adviezen zoals die worden afgegeven door de Monumentencommissie zijn deskundig en doen recht aan de waarden van het monument. Aanbevelingen: - Hanteer richtlijnen om aanvragen te beoordelen. - Bewaak de onafhankelijkheid van de monumentencommissie. - Hanteer heldere uitgangspunten voor de monumentencommissie. - Koppel de besluiten terug aan de monumentencommissie. - Stel een periodiek bestuurlijk overleg in tussen de gemeente en de monumentencommissie. Bevindingen Het Reglement op de Monumentencommissie Zaanstad 2009 is actueel en afgestemd op de herziene Monumentenwet. Het reglement is adequaat; zo is bijvoorbeeld opgenomen dat alle adviezen dienen te worden gemotiveerd. Soms is deze motivering louter technisch van aard of had de commissie meer aandacht kunnen vragen voor details als verantwoord kleurgebruik. Er zijn conceptrichtlijnen in ontwikkeling om aanvragen te beoordelen, maar deze waren ten tijde van de inspectie nog niet formeel vastgesteld. De monumentencommissie brengt geen jaarverslag uit. Er vindt incidenteel bestuurlijk overleg plaats terwijl de commissie een periodiek overleg prefereert. Onderwerpen die men zou willen agenderen is het adviseren over plannen die onvolledig zijn en de wens eerder betrokken te worden in de planfase bij ruimtelijke plannen zoals bij de Zaanse Schans. De leden zijn onafhankelijk en deskundig, maar de rolverdeling is niet altijd even duidelijk. De agenda en de verslagen van de commissie zijn openbaar en worden op de website van de gemeente gepubliceerd. De commissie geeft niet duidelijk aan in de verslagen wie lid is of wie ambtelijk is toegevoegd. De wijze van verslaglegging is recentelijk verbeterd. De monumentencommissie is deels samengesteld uit leden van de historische verenigingen. Omdat hier veel kennis voorhanden is, worden leden soms voor advies ingeschakeld door de gemeente. De commissie loopt daarmee het risico van dubbele petten. Bovendien is niet helder of de leden onafhankelijk, dat wil zeggen zonder last en ruggespraak, plaats nemen in de monumentencommissie. Soms zien 19 Erfgoedinspectie

21 monumenteneigenaren een advies van de commissie als afkomstig van de gemeente. Een expliciete scheiding van rollen en taken zou bovenstaande kunnen voorkomen. Uit de vergaderverslagen blijkt dat de commissie zich intensief en tot in detail bezig houdt met vraagstukken op het gebied van de monumentenzorg. Evenals de gemeente vraagt de monumentencommissie vrijwel nooit om een bouwhistorisch onderzoek, terwijl men die achtergrondinformatie mist en dan niet met zekerheid kan adviseren. De besluiten op de aanvragen worden niet met de commissie teruggekoppeld waardoor zij niet weet hoe de gemeente met haar adviezen omgaat. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) Conclusie Met betrekking tot de adviezen van de Rijksdienst afgegeven voor de gemeente Zaanstad doet de Erfgoedinspectie geen uitspraken. Bevindingen In twee gevallen heeft de gemeente niet (tijdig) de Rijksdienst om advies gevraagd. In een situatie heeft de Rijksdienst een advies gegeven terwijl de aanvraag niet vergunningsplichtig was omdat het alleen betrekking had op herstelwerkzaamheden. Met de Rijksdienst is in het kader van deze inspectie om agendatechnische redenen geen gesprek geweest zodat het principe van hoor en wederhoor niet heeft plaats gevonden. Dit is voor de Erfgoedinspectie een reden om geen uitspraak te doen over de wijze van adviseren door de Rijksdienst. Besluit Kwaliteitskenmerk Doet het besluit recht aan de waarden van het monument. Conclusie De besluiten van de gemeente doen recht aan de waarden van het monument maar kunnen beter gemotiveerd worden. Aanbeveling: - Neem in het besluit op basis van de afgegeven adviezen een eigenstandig gemotiveerde afweging op. Bevindingen De door de gemeente genomen besluiten zijn deskundig opgesteld. In deze besluiten wordt relevante informatie opgenomen. Ook worden indien nodig voorwaarden gesteld betreffende archeologie, bouwkundig herstel en 20 Erfgoedinspectie

22 bescherming van interieurwaarden. Eveneens is een bepaling opgenomen om bij afwijkingen tijdens de uitvoering deze vast te leggen op revisietekeningen. De enige kanttekening is dat de afweging in de besluiten tussen de adviezen niet altijd duidelijk plaats vindt. De gemeente geeft aan dat bij de recente genomen besluiten inmiddels een transparante afweging wordt gemaakt. Uitvoering Kwaliteitskenmerk Doen de werkzaamheden recht aan de waarden van het monument. Conclusie De werkzaamheden worden vrijwel allemaal deskundig en conform de vergunning uitgevoerd. Aanbeveling: - Zie erop toe dat ook daadwerkelijk revisietekeningen worden ingediend indien tijdens de uitvoering wordt afgeweken van de vergunning. Bevindingen In de Uitvoeringsvoorschriften monumenten van de gemeente staan praktische uitvoeringsvoorschriften voor restauraties. Doordat in de vergunningen voorschriften zijn opgenomen ter bescherming van de monumentale waarden, zijn de architect en de aannemer voldoende op de hoogte van de voorschriften. Ook wordt hierin om revisietekeningen gevraagd, maar de gemeente zag er tot voor kort niet op toe dat deze daadwerkelijk werden ingeleverd. Bij een aantal rijksmonumenten uit de reality check is de feitelijke situatie ten opzichte van de informatie zoals bekend bij de gemeenten en de Rijksdienst veranderd. Zo werd verondersteld dat een monument beschikte over een authentieke trap die niet aangetast mocht worden, terwijl deze trap al een geruime tijd geleden was gesloopt. Bij een ander monument heeft de eigenaar zonder overleg een kleurwijziging aan het exterieur doorgevoerd die vervolgens niet is vastgelegd in een revisietekening. Het risico is dat bij toekomstige plannen de gemeente en de Rijksdienst hun oordeel baseren op de verouderde tekeningen. Beheer en onderhoud Kwaliteitskenmerk Is de instandhouding van het monument voldoende gewaarborgd. 21 Erfgoedinspectie

23 Conclusie De monumenten in de gemeente Zaanstad worden in de regel op de juiste wijze beheerd en goed onderhouden. Bij een aantal industriële rijksmonumenten die herbestemd gaan worden dreigen de monumentale waarden door leegstand en verval aangetast te worden. Aanbeveling: - Treed in overleg met de diverse partijen binnen de rijksoverheid over de problemen die ontstaan bij langdurige leegstand van rijksmonumenten. Bevindingen Het beheer van de monumenten draagt ertoe bij dat de aanwezige waarden zorgvuldig worden behouden. De eigenaren voelen zich verantwoordelijk voor hun monumentale bezit en een aantal van hen stelt het in het kader van de Open Monumentendag open voor publiek. Vanwege herbestemming van een industrieel terrein staan een aantal rijksmonumenten al geruime tijd leeg en vreest de gemeente verdergaande verloedering. Behalve dat de veiligheid in het geding is, dreigen ook de monumentale waarden aangetast te worden. Ondanks diverse pogingen van de gemeente om hier bij de rijksoverheid als eigenaar aandacht voor te vragen, zit er weinig schot in de zaak. 3.3 Domein waarborg Vraagstelling: de zorg voor de monumenten is verzekerd Bij dit domein gaat het erom of de monumentenzorg en cultuurhistorie binnen de gemeente goed is ingebed. Van belang is dat ten behoeve van de instandhouding van rijksmonumenten voldoende kennis aanwezig is en dat deze kennis adequaat wordt toegepast. Ook wordt getoetst of er sprake is van vastgesteld monumentenbeleid. Daarnaast is het van belang dat de gemeente zorgt voor een adequaat systeem van toezicht en handhaving, voor een goede informatieoverdracht en voor een ordentelijke dossiervorming, en dat zij oog heeft voor de maatschappelijke meerwaarden van monumenten. 22 Erfgoedinspectie

24 Kennis Kwaliteitskenmerk Is er voldoende actuele kennis beschikbaar op het gebied van de monumentenzorg, ten behoeve van de ontwikkeling van cultuurhistorisch beleid en ten behoeve van de behandeling van bouwplannen. Conclusie Binnen het team monumenten van de gemeente Zaanstad is voldoende kennis aanwezig maar deze kennis kan breder belegd worden binnen de gemeente. Aanbeveling: - Zorg voor spreiding van actuele kennis op het gebied van de monumentenzorg binnen het gemeentelijke apparaat. Bevindingen Bij de gemeente Zaanstad is dit jaar de nodige inspanning verricht om weer een volwaardig team monumenten te hebben met voldoende kennis op het gebied van cultuurhistorie. Er wordt nog geworven voor een derde medewerker. Door de continuïteitsproblemen is wel duidelijk geworden dat de basiskennis niet voldoende in de organisatie is belegd. De gemeente onderkent dit euvel en ziet mogelijkheden om intern collega s bij te scholen. Ook wil men cultuurhistorische informatie toegankelijk maken voor alle ambtenaren van de gemeente. In de werkprocessen wordt het team monumenten tijdig door de collega s betrokken bij nieuwe beleidsontwikkelingen. Beleid Kwaliteitskenmerk Hebben de overheden een beleidsvisie voor de monumentenzorg. Conclusie De gemeente heeft een beleidsvisie voor de monumentenzorg die doorwerkt op meerdere beleidsterreinen als ruimtelijke ordening, economie en toerisme. Bevindingen De gemeente kent een traditie door zich in beleidsstukken verantwoordelijk te voelen voor de monumentenzorg. In de twaalf jaar geleden uitgebrachte nota Toekomst met Historie, Monumenten en Archeologie in Zaanstad werden dwarsverbanden gelegd met andere beleidsvelden en was er aandacht voor bouwhistorisch onderzoek. Dit beleid werd in 2005 herijkt met de vierjarige uitvoeringsnotitie Parels rijgen. Wat erfgoed verdient. Hierin wordt de integraliteit van het beleid verstevigd door samenwerking tussen de monumenten en archeologie op de andere beleidsterreinen als bedrijvigheid, toerisme, landschap, stedenbouw, kunst en cultuur. Zaanstad profileert zich in 23 Erfgoedinspectie

25 deze nota nadrukkelijk als centrum voor Industriële archeologie in Nederland. En stelt dat de cultuurhistorische ambitie meer gedeeld gaat worden met ondernemers, bedrijven, instellingen organisaties in Zaanstad. In de eerder dit jaar uitgebrachte tussenrapportage van deze beleidsnota wordt geconstateerd dat het draagvlak is verbreed, maar dat het echte oogsten nog moet beginnen. Een belangrijk gerealiseerd beleidsvoornemen is, naast de categorie rijks- en gemeentelijke monumenten, de aanwijzing van nieuwe categorieën als beeldbepalende panden en karakteristieke bedrijfspanden. Met de Cultuurhistorische waardenkaart Zaanstad (2006) geeft de gemeente blijk zich bewust te zijn van de historisch-ruimtelijke ontwikkeling van Zaanstad. Ook in andere beleidsstukken als de ruimtelijke structuurvisie Dansen op het Veen ( ) en de Welstandsnota (2008) is, met name bij de linten en de dorpen, aandacht voor de cultuurhistorie en het voorkomen van de aantasting van de ruimtelijke kwaliteiten. Onlangs is ter vervanging van de monumentenverordening (2005) een adequate erfgoedverordening (2010) opgesteld. Toch voelt de gemeente, blijkt uit de eerder genoemde tussenrapportage, behoefte aan een methodiek om de cultuurhistorische waarden in bestemmingsplannen te waarborgen en dat er een integrale kapstok komt die het erfgoed verbindt. Toezicht en handhaving Kwaliteitskenmerk Heeft de gemeente een handhavingsbeleid op het gebied van de monumentenzorg. Conclusie De handhaving in de gemeente Zaanstad is niet adequaat geregeld. Aanbeveling: - Ontwikkel een handhavingsbeleid dat gericht is op naleving van de monumentenwet. Bevindingen In het handhavingsprogramma 2008 kent de gemeente een lage prioriteit toe aan het handhaven van restauratiewerkzaamheden zonder of in afwijking van de vereiste vergunning en berekent de inzet hiervoor op maximaal 120 uur op jaarbasis. Wel vindt men dat inzet van handhaving bij monumenten onontbeerlijk is. De lijn van de gemeente is om eigenaren vrijwillig toe te bewegen om de illegale werkzaamheden te herstellen. De afgelopen vijf jaar heeft de gemeente overtredingen van de monumentenwet geconstateerd, en bleven de acties beperkt tot informatie inwinnen. Uit de reality check bleek bij 24 Erfgoedinspectie

26 een aanschrijving van een eigenaar van een rijksmonument er niet op wordt toegezien of de opgedragen voorschriften daadwerkelijk werden uitgevoerd. Op een andere wijze wordt wel aandacht besteed aan wat de gemeente onderneemt tegen illegale ingrepen, zoals de webblog van een wethouder dat vervolgens weer aandacht van de pers genereert. Door de grote spreiding van monumenten in de gemeente loopt men het risico dat illegale ingrepen niet tijdig worden geconstateerd. De historische verenigingen en de monumentencommissie maken zich zorgen over het tekort aan handhaving bij met name gemeentelijke monumenten en vermoeden dat eigenaren regelmatig hun eigen gang gaan zonder de vereiste vergunningen. Maatschappelijke meerwaarde Kwaliteitskenmerk Zijn de maatschappelijke meerwaarden van de monumentenzorg onderkend. Conclusie Er is veel draagvlak in de Zaanstreek voor het erfgoed zowel bij de gemeente, het onderwijs als de historische verenigingen. Bevindingen Dat volop rekening wordt gehouden met de educatieve waarden van het erfgoed mag blijken uit de 25 erfgoedprojecten die zijn opgezet voor het primair onderwijs. Een voorbeeld van een project is Gebouwen van vroeger waarin middenbouwleerlingen actief leren over hun eigen woonomgeving op basis van foto s van beeldbepalende gebouwen van vroeger. De gemeente heeft de organisatie van de Open Monumenten Dag overgedragen aan de historische verenigingen. Ook op het gebied van toerisme is het erfgoed van de Zaanstreek een belangrijke drager. De gemeente zet naast de Zaanse Schans, het industrieel erfgoed nadrukkelijk op de kaart. Met het Toeristisch aanpakplan Zaanstreek wordt stapsgewijs de promotie ter hand genomen. De historische verenigingen vinden dat een deel van deze activiteiten op gespannen voet staan met het karakter van het erfgoed en vreest voor aantasting. De gemeente is zich bewust van de bezwaren van de historische verenigingen en meent voldoende oog voor het erfgoed te hebben. Daarnaast vinden de verenigingen het bezwaarlijk dat de gemeente bestuurlijk voorzitter is van de stichting Zaanse Schans. Deze stichting ontvangt subsidie van de gemeente waardoor er sprake zou zijn van dubbele petten. Informatieoverdracht Kwaliteitskenmerk Zorgt de overheid voor informatieoverdracht op het gebied van de monumentenzorg. 25 Erfgoedinspectie

27 Conclusie De gemeente zorgt, door plaatsing van veel relevante documenten op haar website voor informatieoverdracht, maar het is voor verbetering vatbaar. Aanbeveling: - Bepaal op basis van onderzoek bij monumenteneigenaren de informatiebehoefte. Bevindingen Op de website van de gemeente is veel informatie terug te vinden die relevant is voor monumenteneigenaren en geïnteresseerden. Op het gebied van monumenten en archeologie staan meer dan 30 onderwerpen geselecteerd op de website. Als uitvloeisel van het toeristische aanpakprogramma komen er meer folders uit zoals de Monumentenroute Zaan-noord. Er is volgens de tussenrapportage van de beleidsnota Parels rijgen behoefte aan een goed toegankelijke weblink voor creatieve ondernemers. In het verlengde daarvan zou de gemeente de informatiebehoefte onder monumenteneigenaren ook in beeld kunnen brengen en haar informatiebeleid daar op af te stemmen. Documentatie Kwaliteitskenmerk Is de documentatie op het gebied van de monumentenzorg op orde. Conclusie De monumentendossiers zijn niet goed op orde. Aanbeveling: - Zorg dat de monumentendossiers op orde zijn. Bevindingen In de monumentendossiers is in het verleden door een verkeerde wijze van archiveren het een en ander misgegaan. Behalve dat de stukken niet goed geordend zijn, blijkt een aantal stukken dubbel gearchiveerd te zijn of geheel te ontbreken. De gemeente vermoedt dat dit is gebeurd toen er sprake was van continuïteitsproblemen. Doordat de gemeente voorloopt op de invoering van de omgevingsvergunning, worden de stukken nu digitaal gearchiveerd en is er sowieso meer aandacht voor het goed archiveren van de stukken. De gemeente beschikt niet over een systeem waarin wijzigingen aan de monumenten worden bijgehouden. 26 Erfgoedinspectie

28 Bijlagen Bijlage 1: Geraadpleegde documenten 29 Bijlage 2: Werkmethodiek 31 Bijlage 3: Waarderingskader 33 Bijlage 4: Afkortingen en bronvermelding beeldmateriaal Erfgoedinspectie

29 28 Erfgoedinspectie

30 Bijlage 1: Geraadpleegde documenten (Beleids)documenten gemeente Zaanstad Dansen op het veen, ruimtelijke structuurschets van Zaanstad (juli 2005) Erfgoedverordening gemeente Zaanstad 2010 (conceptversie 14 september 2009) Handhavingsprogramma 2008, sector Handhaving Informatie van de betreffende beleidsstukken, feiten en cijfers, historie, historische geografie, monumentencommissie, stelling van Amsterdam, Zaanse buurten (2009) Parels rijgen, wat erfgoed verdient. Beleidsnota Parels rijgen, tussenrapportage. Dienst Stad afdeling Cultuur, Monumenten en Toerisme (maart 2009) Toekomst met Historie, monumenten en archeologie in Zaanstad (december 1998) Uitvoeringsvoorschriften monumenten gemeente Zaanstad 2009 (versie 23 juni 2009) Welstandsnota Zaanstad (maart 2008) Zaans afwegingskader hoogbouw, dienst stad Ruimtelijke Ontwikkeling (januari 2008) Op andere wijze verkregen (beleids)documenten Bestek tot de bouw der Friesche Doopsgezinde Kerk te Wormerveer Folder Monumentenroute Zaan-noord, Folder De geschiedenis van de Zaanstreek in 27 verhalen (11 oktober 2009) Zaanse Schans en de Zaanstreek, Capitool Reisdigdsen (2009) Wormerveer Weleer (jaargang 6/nr. 12/oktober 2008). Dossiers monumentenvergunning, ten behoeve van de reality check, van zes recent gerestaureerde of verbouwde rijksmonumenten. Geraadpleegd zijn o.a. aanvraag monumentenvergunning, adviezen, monumentenvergunning, relevante onderzoeksrapporten. Geraadpleegde internetsites Erfgoedinspectie

31 www. zaanstad.pictura-dp.nl/ 30 Erfgoedinspectie

32 Bijlage 2: Werkmethodiek De Erfgoedinspectie houdt ondermeer toezicht op de naleving van de Monumentenwet 1988, waar het gaat om rijksmonumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten. Ten behoeve van de inspecties op het gebied van instandhouding van rijksmonumenten maakt de Erfgoedinspectie gebruik van een waarderingskader. Dit waarderingskader geeft de contouren aan waarbinnen een inspectie plaatsvindt en bevat 14 kwaliteitskenmerken die aangeven waaraan een goede monumentenzorg moet voldoen. Uitgangspunt bij het waarderingskader is toetsing op de naleving van de Monumentenwet 1988 in de ruimste zin van het woord. Zie voor meer informatie hierover bijlage 3. Opzet van de inspectie In de gemeente worden gesprekken gevoerd met diverse betrokkenen om een zo compleet mogelijk beeld van de kwaliteit van de monumentenzorg ter plaatse te verkrijgen. Het betreft gesprekken met de portefeuillehouder en de beleidsambtenaar voor monumentenzorg, andere ambtenaren betrokken bij monumentenzorg, de monumentencommissie, de consulent van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de ambtenaar van de provincie en vertegenwoordigingen van historische groeperingen en/of buurtverenigingen. Om de zorg voor de monumenten in de praktijk te toetsen worden zes rijksmonumenten bezocht die recent zijn gerestaureerd of gewijzigd. Hiervan spreekt de inspectie de eigenaar en zo mogelijk ook de architect; tevens wordt het dossier van de monumentenvergunning bestudeerd. Ten behoeve van de selectie van deze rijksmonumenten zijn selectiecriteria opgesteld, deze zijn gepubliceerd op de website: De opzet van de inspectie is als volgt: 1. analyse van beleidsdocumenten die vooraf, op verzoek van de Erfgoedinspectie, door de gemeente zijn toegestuurd; 2. bestudering van specifieke vooraf toegestuurde documenten die betrekking hebben op enkele geselecteerde recente restauraties van of wijzigingen aan rijksmonumenten; 3. bezoek aan de gemeente, het houden van gesprekken ter plaatse en het bezoeken van de geselecteerde monumenten; 4. het verwerken van de gegevens. Het inspectieonderzoek leidt vervolgens tot een rapport. Dit rapport wordt eerst in conceptvorm naar de gemeente gestuurd. Na bespreking ter plaatse en 31 Erfgoedinspectie

33 verwerking van eventueel commentaar volgt een definitief inspectierapport dat aan het gemeentebestuur wordt aangeboden. Het rapport wordt ook toegestuurd aan de monumentencommissie, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en indien van toepassing de Provincie. Tevens wordt het gepubliceerd op de website van de Erfgoedinspectie. Het gemeentebestuur wordt gevraagd schriftelijk te reageren op de aanbevelingen uit het inspectierapport. Zodra deze gemeentelijke reactie is ontvangen en indien de gemeente toestemming heeft gegeven voor publicatie, wordt deze eveneens gepubliceerd op de website van de Erfgoedinspectie. Doel van het rapport Het betrokken gemeentebestuur krijgt een overzicht van de kwaliteit van de monumentenzorg in de gemeente, gemeten naar het moment. Het rapport kan worden gebruikt om betrokkenen te informeren, beleid bij te stellen en interne verbeteringen uit te zetten. Op deze wijze wil de Erfgoedinspectie de gemeente stimuleren een kwalitatief zo goed mogelijk monumentenbeleid te voeren. 32 Erfgoedinspectie

34 Bijlage 3: Waarderingskader Waarderingskader Instandhouding rijksmonumenten (versie 1 februari 2010) DOMEIN: RESULTATEN Deelvraag: Het bestand aan monumenten is zorgvuldig behouden. BESCHERMDE WAARDEN R 1 De waarden van het beschermde monument zijn, sinds de aanwijzing, zorgvuldig behouden R 1.1 De restauraties en/of wijzigingen hebben geleid tot een verantwoord resultaat R 1.2 De schoonheid, de betekenis voor de wetenschap en/of de cultuurhistorische waarden zijn voldoende behouden R 1.3 De eigenaren hebben een visie op instandhouding gericht op de waarden van het monument DOMEIN: EFFECTIVITEIT Deelvraag: Het proces gebeurt zorgvuldig en doelmatig ONDERZOEK E 1 Er is deugdelijk onderzoek verricht op cultuurhistorisch en/of bouwhistorisch gebied E 1.1 Het onderzoek is voorafgaand aan de planvorming uitgevoerd E 1.2 Gedurende de werkzaamheden wordt nader onderzoek verricht E 1.3 Het onderzoek is deskundig en van voldoende diepgang E 1.4 De resultaten van het betreffende onderzoek zijn verwerkt in het plan E 1.5 De resultaten zijn vastgelegd en gedocumenteerd PLANVORMING E 2 Er is een deugdelijk plan opgesteld E 2.1 De initiatiefnemer heeft een ontvankelijk plan ingediend E 2.2 Bij plannen van ingrijpende aard en bij plannen waar dat gewenst wordt, is vooroverleg gevoerd tussen de initiatiefnemer en de overheid E 2.3 Het restauratieplan gaat uit van behoud en herstel van de aanwezige waarden uit het oogpunt van monumentenzorg E 2.4 De werkzaamheden zijn goed aangegeven en de noodzaak is goed beargumenteerd PLANBEHANDELING E 3 De werkwijze bij het verlenen van vergunningen is correct E 3.1 De procedure wordt op zorgvuldige wijze gevolgd E 3.2 Latere wezenlijke wijzigingen van plannen worden opnieuw aan de adviesorganen voorgelegd E 3.3 De wettelijke termijnen worden gehanteerd 33 Erfgoedinspectie

35 ADVISERING E 4 De adviezen doen recht aan de waarden van het monument E 4.1 De adviezen zijn deskundig E 4.2 De adviezen zijn transparant en dragen bij aan een juiste besluitvorming E 4.3 Het adviesorgaan is voldoende deskundig E 4.4 Het adviesorgaan werkt professioneel BESLUIT E 5 Het besluit doet recht aan de waarden van het monument E 5.1 Er is rekening gehouden met de adviezen op het gebied van de monumentenzorg E 5.2 Het besluit is op basis van een duidelijke gemotiveerde afweging gemaakt UITVOERING E 6 De werkzaamheden doen recht aan de waarden van het monument E 6.1 De werkzaamheden worden uitgevoerd conform de vergunning E 6.2 De werkzaamheden worden deskundig begeleid E 6.3 De werkzaamheden worden deskundig uitgevoerd E 6.4 Van de restauratie en/of wijziging van het monument is een schriftelijke verantwoording gemaakt BEHEER EN ONDERHOUD E 7 De instandhouding van het monument is voldoende gewaarborgd E 7.1 Het object wordt op de juiste wijze beheerd E 7.2 Het object wordt goed onderhouden E 7.3 Het object wordt op de juiste wijze gebruikt DOMEIN: WAARBORG Deelvraag: de zorg voor de monumenten is verzekerd KENNIS W 1 Er is voldoende actuele kennis beschikbaar op het gebied van de monumentenzorg, ten behoeve van de ontwikkeling van cultuurhistorisch beleid en ten behoeve van de behandeling van bouwplannen W 1.1 Er is voldoende cultuurhistorische kennis W 1.2 Er is voldoende restauratietechnische kennis W 1.3 Er is voldoende kennis op het gebied van de subsidie- en overige financiële regelingen W 1.4 Er is voldoende kennis van de betreffende wet- en regelgeving W 1.5 De benodigde kennis wordt adequaat ingezet ten behoeve van alle werkzaamheden BELEID W 2 De overheden hebben een beleidsvisie voor de monumentenzorg W 2.1 Er is een actuele monumentenverordening 34 Erfgoedinspectie

36 W 2.2 W 2.3 W 2.4 W 2.5 Er is een actueel beleidsplan voor de monumentenzorg Het welstandsbeleid houdt rekening met de aanwezige cultuurhistorische waarden Het ruimtelijk en stedelijk beleid wordt door de aanwezige monumenten (en historische structuren) geïnspireerd Er is sprake van kwaliteitszorg voor de monumentenzorg TOEZICHT EN HANDHAVING W 3 De gemeente heeft een handhavingsbeleid op het gebied van de monumentenzorg W 3.1 De gemeente houdt toezicht op de naleving van de Monumentenwet 1988 W 3.2 De gemeente maakt haar handhavingsbeleid inzichtelijk MAATSCHAPPELIJKE MEERWAARDE W 4 De maatschappelijke meerwaarden van de monumentenzorg zijn onderkend W 4.1 De economische waarde van de monumenten wordt op de juiste wijze afgewogen W 4.2 Er is rekening gehouden met de educatieve waarde W 4.3 Er is rekening gehouden met de toeristische waarde van monumenten en historische structuren INFORMATIEOVERDRACHT W5 De overheid zorgt voor informatieoverdracht op het gebied van de monumentenzorg W 5.1 Er is visie op het gebied van communicatie W 5.2 De continuïteit van de interne informatieoverdracht wordt gewaarborgd W 5.3 De betrokkenen worden op de juiste wijze geïnformeerd W 5.4 Door de overheid verstrekte informatie over subsidies en financiële regelingen hebben de eigenaar gestimuleerd om het monument goed te onderhouden/restaureren DOCUMENTATIE W 6 De documentatie op het gebied van de monumentenzorg is op orde W 6.1 In de dossiers zitten de relevante stukken W 6.2 De gemeente heeft een systeem waarin wijzigingen aan monumenten worden bijgehouden W 6.3 De documentatie is raadpleegbaar bij de overheid Een toelichting op het waarderingskader is te vinden op onze website onder Publicaties. 35 Erfgoedinspectie