Investeringsprogramma Waterdriehoek Zuid- Holland

Transcriptie

1 Rapportage Investeringsprogramma Waterdriehoek Zuid- Holland Slim samenwerken, slim investeren Versie: 30 september 2013

2 Inhoudsopgave 1. Aanleiding De Waterdriehoek Regionaal investeringsprogramma Uitvoeringscoalitie Aanpak: verbinden en versnellen Programmalijnen Inzichten na eerste half jaar Uitvoeringprogramma 2013: resultaten tot nu toe Projecten Vervoer over water Permanente steiger Kinderdijk voor de Waterbus Pilot dalurendienst Aquabus Aansluiting dienstregeling Driehoeksveer op dienstregeling Waterbus Steigers voor rondvaartboten Kinderdijk Multifunctioneel verkooppunt Waterbus Merwekade Recreatief Routenetwerk Fietsverbindingen Stad- Land Dordrecht- Kinderdijk/Biesbosch Voorzieningen langs fietsroutes Wandelroutes Erfgoedlijn Waterdriehoek Aanpak oeverkwaliteit Voorbereiding bezoekerscentrum Kinderdijk Herstel Blokkerse Wip Kinderdijk Restauratieplan Wisboomgemaal Kinderdijk Educatief Waterbouwkundig Erf Baggermuseum Zalm in de Biesbosch Kunst(kranen)project Ontwikkelen onderwijsproject VO Infrastructuur product- en marktontwikkeling Het ontwikkelen van het verhaal van de waterdriehoek Ontwikkelen infrastructuur (digitale) ontsluiting Waterdriehoek Ambassadeurs van de Waterdriehoek Uitvoeringprogramma vervolg: 2014 en Investeren in verbindingen en poorten Verbeteren verbindingen: vervoer over het water Verbeteren verbindingen: recreatief Routenetwerk Verbeteren verbindingen: oeverkwaliteit Verbeteren verbindingen: ondernemersnetwerken en arrangementen Verbeteren verbindingen: marketing Opwaarderen poorten: Dordrecht Opwaarderen poorten: Kinderdijk Opwaarderen poorten: de Biesbosch Vervolgaanpak Doorgaan op ingeslagen weg Gebiedsdeal Aanjagen...15 Bijlage 1: Betrokken partijen investeringsprogramma Waterdriehoek...17 Bijlage 2: Investeringsoverzicht

3 1. Aanleiding 1.1 De Waterdriehoek De Waterdriehoek verbindt de historische stad Dordrecht, het Werelderfgoed Kinderdijk en het Nationaal Park de Biesbosch. Het water in deze regio vormt zowel fysiek als mentaal de verbinding tussen de bijzondere iconen. Het bracht de stad Dordrecht haar welvaart maar vraagt tegelijkertijd qua beheersing en veiligheid extra aandacht en investeringen, in de Biesbosch is de fluctuerende grens tussen land en water overal en altijd zichtbaar en Kinderdijk staat model voor wat we in de afgelopen decennia watermanagement zijn gaan noemen. De Merwede, Lek, Noord en Oude Maas vormen de fysieke verbinding. De mentale verbinding wordt gevormd door de verhalen van het water: van overstromingen en inpolderingen, van molens en gemalen, van scheepsbouwers en baggeraars, van het water als levensader voor de handel en dus welvaart. Via het water kan de Waterdriehoek op een geweldige manier worden beleefd, door mensen die er wonen en werken en door toeristen en recreanten. 1.2 Regionaal investeringsprogramma Er zijn in de Waterdriehoek veel partijen actief met tal van ambities, projecten en initiatieven. Door een veelvoud aan initiatiefnemers en projecten is er echter te weinig samenhang en is er sprake van versnippering van inzet en middelen. Voor ieder project wordt draagkracht gezocht, maar de business case van de individuele projecten is vaak niet sterk genoeg. Als de projecten echter deel gaan uitmaken van een samenhangend regionaal investeringsprogramma, kan op een effectievere wijze worden geïnvesteerd in de zichtbaarheid, toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van het gebied. Investeren in de regionale iconen levert meer op wanneer ook in de fysieke en mentale verbinding tussen die iconen wordt geïnvesteerd. 1.3 Uitvoeringscoalitie Negen organisaties zijn zich hiervan bewust en vonden elkaar in januari 2013 in de ambitie om, als spin- off van de pilot Dijk van een Delta, een regionaal investeringsprogramma tot stand te brengen. Samen vormden zij een uitvoeringscoalitie voor de Waterdriehoek. Ze gingen het commitment aan om hun deel van het programma te realiseren en waren en zijn bereid daarin te investeren. De coalitie bestaat uit Aquabus (exploitant Provinciale Waterbus), de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk, het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, de gemeenten Dordrecht en Molenwaard, de regio Drechtsteden, de Provincie Zuid- Holland, Dordrecht Marketing en VVV Zuid- Holland Zuid. Het is zeker geen exclusieve samenwerking: op projectniveau is met veel andere organisaties samengewerkt. Bijvoorbeeld met de gemeenten Alblasserdam en Ridderkerk, de Stichting Groene Hart, het IVN, het Erfgoedhuis, Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het Nationaal Baggermuseum en de Rabobank. 3

4 1.4 Aanpak: slim samenwerken, slim investeren De gekozen aanpak was en is er op gericht om op regionaal niveau de mogelijke (publieke en private) investeringen te bundelen en te ontsluiten op het gebied van gebieds-, product- en marktontwikkeling. Eerst is samen met de stakeholders de gezamenlijke ambitie bepaald. Vervolgens is een prioritering gemaakt van projecten die op korte termijn realiseerbaar zijn en een regionale vliegwielfunctie hebben. Door het organiseren van diverse thematische tafels en versnellingskamers zijn kansen verkend om deze projecten te versnellen en verbindingen te versterken. Tijdens deze tafels en aanvullende overleggen zijn projectvoorstellen uitgewerkt en financieringsafspraken gemaakt. Uiteindelijk is zo, via een programmatische en uitvoeringsgerichte werkwijze, een reeks projecten opgestart en versneld waarmee de gebieds- en waardeontwikkeling van deze regio op korte termijn écht concreet vorm krijgt. 1.5 Programmalijnen De focus heeft de afgelopen periode gelegen op de verbindingen, zowel de fysieke als de mentale, tussen de iconen van de Waterdriehoek (Kinderdijk, Biesbosch en Dordrecht). Het programma kende vier lijnen : 1. Versterken van de mogelijkheden voor vervoer over water 2. Versterken van het recreatief routenetwerk 3. Versterken van het bijzondere erfgoed in de regio. 4. Verbeteren van de ontsluiting en marketing van de regio. Met de Provincie Zuid- Holland is in januari 2013 de afspraak gemaakt dat het programma rondom de Erfgoedgoedlijnen, voor wat betreft de Waterdriehoek, volledig wordt geïntegreerd in de uitwerking van het investeringsprogramma en de daaraan verbonden projecten. 4

5 1.6 Inzichten na eerste half jaar Na zes maanden coalitievorming en werken aan de financiering en uitvoering van concrete projecten binnen de Waterdriehoek kan een aantal conclusies worden getrokken. In de aanloopfase, waarin partijen nog moesten wennen aan de gezamenlijke aanpak en werkwijze, ging niet alles meteen goed. Er kwamen af en toe onverwachte konijnen uit hoeden en soms duurde het even voordat logische verbindingen werden gemaakt. Bij een aantal projecten bleek het lastig de regionale focus en gezamenlijke doelen scherp te krijgen. In het bijzonder bij projecten waar alle partijen een gezamenlijk belang hadden, zoals bij de regionale marketingaanpak waarbij ook nog eens het verschil scherp gemaakt moest worden tussen investeren in fysieke producten versus investeren in meer abstracte zaken zoals de marketing van de Waterdriehoek. Ook het vormgeven van de rol van opdrachtgever, waarbij een van de partijen namens de andere partijen het opdrachtgeverschap vervulde, was soms een puzzel. En voor enkele projecten was het toch lastig de financiering rond te krijgen. Toch zijn de coalitiepartners er in geslaagd versnelling in projecten aan te brengen en middelen te ontsluiten die voorheen niet of lastig werden gevonden. In korte tijd is een belangrijke basis gelegd voor een effectief uitvoeringsprogramma en de volgende positieve conclusies kunnen dan ook worden getrokken: De coalitiepartners hadden allen een belang en de wil er gezamenlijk wat van te maken. Het feit dat er geen free riders aan tafel zaten (alle deelnemers betalen mee aan het proces) bevorderde de samenwerking. De dynamiek binnen de groep leidt tot versnelling in de uitvoering. Door de samenwerking ontstond het besef dat projecten vanuit een gezamenlijk visie sneller en efficiënter gerealiseerd kunnen worden. Financiering blijkt, ondanks krappe budgetten, haalbaar. Het koppelen van belangen en middelen werkt. Door het geven van (financieel) commitment aan elkaar ontstond een proces van gedragen verantwoordelijkheid. Deelnemers aan de coalitie wilden hun verantwoordelijkheid nemen bij de realisatie en financiering van projecten uit het investeringsprogramma. Door de inzet van onafhankelijk procesmanagers die de belangen van zowel publieke als private stakeholders behartigden, bleef er druk op de ketel en werden projecten vooruit geduwd. Externe stakeholders zagen de dynamiek binnen het programma en wilden aanhaken. De breedte van de samenwerking leidde tot het wegnemen van obstakels en knelpunten die anders moeilijk te beslechten waren geweest. Het gelijktijdig werken aan gebieds-, product- en marktontwikkeling maakt financiering en realisatie eenvoudiger en efficiënter en leidt tot een onverwacht positief resultaat. 5

6 2. Uitvoeringprogramma 2013: resultaten tot nu toe 2.1 Projecten Vanaf januari tot september 2013 zijn kansrijke projecten geïdentificeerd en is de mogelijke financiering van deze projecten in kaart gebracht. Met private en maatschappelijke partijen werd verkend welke bijdrage zij kunnen en willen leveren aan de zichtbaarheid, toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van de Waterdriehoek. Via (sub)project tafels en versnellingskamers werden stakeholders uitgedaagd hun ambitie om te zetten in commitment en bijdragen te leveren. Dat is vertaald naar het investeringsprogramma. Hieronder is de voortgang per project weergegeven. De bijeengebrachte financiering is daarbij niet vermeld, maar weergegeven in bijlage Vervoer over water Permanente steiger Kinderdijk voor de halte van Waterbus Samenwerkingspartners: Gemeente Molenwaard, Aquabus, Stichting Werelderfgoed Kinderdijk (SWEK), Rijkswaterstaat, Provincie Zuid- Holland en Gemeente Ridderkerk. Doel: Door het creëren van een dedicated stijger/halte voor Waterbus voor de deur van het werelderfgoed ontstaat er een betere verbinding tussen het erfgoed en het achterland (Rotterdam en Dordrecht). Dit draagt bij aan het verbeteren van de capaciteit van Waterbus, zorgt voor extra bezoek en levert daarmee een positieve bijdrage aan het financieel resultaat van het Werelderfgoed. Het maakt bovendien combinatievervoer mogelijk van (rivier) cruise passagiers aan Kinderdijk en Dordrecht. Projectresultaat: In samenwerking met Rijkswaterstaat is de locatie van de Waterbushalte bepaald, pal voor de entree van Kinderdijk. In samenwerking met alle stakeholders is gekozen van uitbreiding van de bestaande infrastructuur in plaats van de bouw van een nieuwe steiger. Er is een verzoek om een eerste bijdrage ingediend bij de provincie (Groen) en inmiddels toegekend. Ook is er een start gemaakt met het uitvoeren van een ontwerp en een kostenanalyse. Daarnaast is er zicht op een aanvullende provinciale bijdrage (verensubsidie). Over de resterende financiële middelen worden vanuit gemeente Molenwaard / SWEK afspraken gemaakt zodra definitief duidelijk is wat de kosten zijn Pilot dalurendienst Waterbus Samenwerkingspartners: Aquabus, SWEK en VVV Zuid- Holland Zuid. Doel: Door het verbeteren van de verbindingen tussen de iconen Kinderdijk en de historische binnenstad van Dordrecht met Rotterdam en zijn achterland wordt het totale toeristisch product van de waterdriehoek versterkt. De focus hierbij lag op de zomervakantieperiode en het weekend. Projectresultaat: In de maand augustus/september 2013 heeft Aquabus op enkele weekenddagen proefvaarten uitgevoerd Aansluiting dienstregeling Driehoeksveer op dienstregeling Waterbus Samenwerking: Aquabus en Driehoeksveer. Doel: Het verbeteren van de bereikbaarheid van het Werelderfgoed en daarmee een bijdrage leverend aan de toeristisch/recreatieve beleving van de Waterdriehoek door het creëren van een betere aansluiting tussen Waterbus en het Driehoeksveer bij Ridderkerk. 6

7 Projectresultaat: De dienstregelingen zijn op elkaar aangesloten. De middelen daarvoor zijn beschikbaar gesteld door Aquabus Steigers voor rondvaartboten Kinderdijk Samenwerkingspartners: SWEK, Provincie Zuid- Holland, gemeenten Molenwaard en Alblasserdam. Doel: Verbeteren toegankelijkheid en productbeleving Kinderdijk. Projectresultaat: Subsidieaanvraag is bij de provincie ingediend en moet leiden tot een in de vaart name in seizoen Over aanvullende financiering is het gesprek nog gaande (met o.m. de gemeenten Molenwaard en Alblasserdam) Multifunctioneel verkooppunt Waterbus Merwekade Samenwerking: Gemeente Dordrecht, Provincie Zuid- Holland, Aquabus. Doel: Een verkooppunt realiseren, de informatievoorziening verbeteren en horecafuncties versterken bij de drukste halte van het Waterbussysteem (bijna een miljoen reizigers per jaar). Het beoogde effect is een verbeterende service richting de reiziger, zowel richting de eenmalige toerist als een frequente reiziger (scholier of forens). Projectresultaat: Business case en subsidieaanvraag voor de provincie (verensubsidie) zijn voorbereid, cofinanciering door gemeente is toegezegd. 2.3 Recreatief Routenetwerk Fietsverbindingen Stad- Land Dordrecht- Kinderdijk/Biesbosch Samenwerkingspartners: Gemeenten Molenwaard, Alblasserdam en Dordrecht, Regio Drechtsteden en Provincie Zuid- Holland. Doel: Verbeteren toeristisch/recreatief fietsroutenetwerk tussen Kinderdijk, Dordrecht en de Biesbosch. Hiermee wordt de beleving van het gebied vergroot en wordt een groei verwacht van recreanten en toeristen. Projectresultaat: De vijf eerste fietsroutes zijn gedefinieerd en uitgewerkt. De subsidieprocedure is in kaart gebracht en moet in najaar 2013 leiden tot een concrete subsidieaanvraag aan de provincie en tot cofinanciering vanuit de drie betrokken gemeenten. Mogelijke uitvoering eind Voorzieningen langs fietsroutes Samenwerkingspartners: Gemeenten Molenwaard, Alblasserdam, Dordrecht, Regio Drechtsteden en Provincie Zuid- Holland. Doel: Verbeteren beleving fietsroutes door extra voorzieningen (bankjes, informatieborden enz.) langs de routes. Projectresultaat: Afgeleide van bovengenoemd fietsroutenetwerk; naast de routes zelf wordt ook financiering bijeengebracht voor voorzieningen langs de routes. Ook hiervan kan eind 2013 de uitvoering worden gestart Wandelroutes Samenwerkingspartners: Provincie Zuid- Holland en Regio Drechtsteden. Doel: Verbeteren toeristisch/recreatief wandelroutenetwerk tussen Kinderdijk, Dordrecht en de Biesbosch. Hiermee wordt de beleving van het gebied vergroot en wordt een groei verwacht van recreanten en toeristen. 7

8 Projectresultaat: Zeven routes zijn vastgesteld en een subsidieaanvraag voor een provinciale bijdrage is ingediend. Indien deze door de provincie wordt goedgekeurd, kan uitvoering tweede helft 2013 beginnen. 2.4 Erfgoedlijn Waterdriehoek Aanpak oeverkwaliteit Samenwerkingspartners: Gemeente Dordrecht, Provincie Zuid- Holland in nauwe samenwerking met de overige coalitiepartners. Doel: De verkenning moet leiden tot een concrete aanpak voor het versterken van de beleving van het water vanaf het land, de beleving van de oevers vanaf het water (zoals dijklinten en beeldbepalende gebouwen) en de herbestemming van (industrieel) erfgoed langs de rivieren. Projectresultaat: De projectaanpak is uitgewerkt en subsidie is ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. De Gemeente Dordrecht is namens de partners van het investeringsprogramma trekker van dit programmaonderdeel Voorbereiding bezoekerscentrum Kinderdijk Samenwerkingspartners: SWEK, Gemeenten Molenwaard en Alblasserdam, Provincie Zuid- Holland. Doel: Het realiseren van een aantrekkelijke ontvangstruimte als centraal start- en eindpunt voor bezoekers en toeristen van het Werelderfgoed Kinderdijk en daarmee een essentiële bijdrage leveren aan de exploitatie ervan. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en subsidie is ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Over de co- financiering wordt nog gesproken met de gemeenten Molenwaard en Alblasserdam Herstel Blokkerse Wip Kinderdijk Samenwerkingspartners: SWEK, Gemeente Alblasserdam, Provincie Zuid- Holland, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Doel: Het herstellen van cultureel erfgoed, zichtbaar maken van de waterhuishoudkundige geschiedenis van Kinderdijk en een bijdrage leveren aan de exploitatie ervan. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en subsidie is ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Over de cofinanciering wordt nog gesproken met de gemeenten Molenwaard en Alblasserdam en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Restauratieplan Wisboomgemaal Kinderdijk Samenwerkingspartners: SWEK, Gemeente Molenwaard, Provincie Zuid- Holland, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Doel: Het herstellen van cultureel erfgoed, zichtbaar maken van de waterhuishoudkundige geschiedenis van Kinderdijk en een bijdrage leveren aan de exploitatie ervan. Projectresultaat: Project is uitgewerkt en subsidie is ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Over de cofinanciering wordt nog gesproken met de gemeente Molenwaard en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. 8

9 2.4.5 Educatief Waterbouwkundig Erf Baggermuseum Samenwerkingspartners: Baggermuseum, Gemeente Sliedrecht en Provincie Zuid- Holland. Doel: Het voor jongeren (en anderen) zichtbaar maken van de (historische) betekenis van Sliedrecht als bakermat van de Baggerindustrie en hen daarvoor interesseren. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en subsidie is ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen Zalm in de Biesbosch Samenwerkingspartners: Staatsbosbeheer, Parkschap de Biesbosch, Gemeente Dordrecht, Provincie Zuid- Holland. Doel: Het herkenbaar en beleefbaar maken van de historische zalmvisserij in de Biesbosch en daarmee een bijdrage leveren aan het verhaal van de Biesbosch. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en klaar voor indiening bij de provincie voor een bijdrage uit het programma Erfgoedlijnen. Over cofinanciering wordt nog gesproken met o.m. de gemeente Dordrecht Kunst(kranen)project Samenwerkingspartners: Stichting Groene Hart en Provincie Zuid- Holland. Doel: Het behouden van het industrieel cultureel erfgoed en vergroten van de beleefbaarheid van de oevers en de Waterdriehoek. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en ingediend voor subsidie bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen Ontwikkelen onderwijsproject VO Samenwerkingspartners: Erfgoedhuis Zuid- Holland, Provincie Zuid- Holland, werkgevers (Maritime Delta). Doel: Het betrekken van scholieren bij de betekenis van het maritieme en industriële erfgoed in hun eigen regio en het vergroten van de bewustwording van het belang van dat erfgoed. Projectresultaat: Projectaanpak is uitgewerkt en ingediend voor subsidie bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. 2.5 Ontsluiting en marketing Het ontwikkelen van het verhaal van de waterdriehoek Samenwerkingspartners: Dordrecht Marketing in nauwe samenwerking met de VVV Zuid- Holland Zuid en de overige coalitiepartners. Doel: Het leggen van een inhoudelijke basis voor product- en marktontwikkeling waarbij de gekozen verhalen en thema s de herkenbaarheid en daarmee de belevingswaarde van de regio en de individuele iconen moet vergroten. Projectresultaat: De doelstelling, de randvoorwaarden en het proces zijn in kaart gebracht en vastgesteld. Dordrecht Marketing wordt trekker van het creëren van het verhaal. De regio Drechtsteden heeft namens de overige coalitiepartners de subsidieaanvraag ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Er zijn afspraken gemaakt over de cofinanciering die bijeen wordt gebracht door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Dordrecht Marketing, VVV Zuid- Holland Zuid en de regio Drechtsteden. 9

10 2.5.2 Ontwikkelen infrastructuur (digitale) ontsluiting Waterdriehoek Samenwerkingspartners: Dordrecht Marketing in nauwe samenwerking met de VVV Zuid- Holland Zuid en de overige coalitiepartners. Doel: het uitbouwen en verbeteren van de digitale/ict en organisatorische infrastructuur waarmee nu en in de toekomst de Waterdriehoek ontsloten kan worden Projectresultaat: De doelstellingen, randvoorwaarden en het proces zijn in kaart gebracht en vastgesteld. Dordrecht Marketing wordt trekker van het realiseren van de infrastructuur. De regio Drechtsteden heeft namens de overige coalitiepartners subsidieaanvraag ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Er zijn afspraken gemaakt over de cofinanciering Ambassadeurs van de Waterdriehoek Samenwerkingspartners: IVN, Rabobank, Provincie Zuid- Holland in nauwe samenwerking met de overige coalitiepartners. Doel: Ondernemers in de regio bekend maken met het verhaal van de Waterdriehoek en haar iconen, zodat zij dit kunnen overbrengen op hun gasten. Dat zorgt voor meer waardering voor het gebied en haar gastheren- en vrouwen, voor meer mond- tot- mondreclame en voor meer terugkombezoeken. Bovendien zullen met de ondernemers nieuwe arrangementen worden ontwikkeld. Projectresultaat: De doelstellingen, randvoorwaarden en het proces zijn in kaart gebracht en vastgesteld. IVN zal een cursusmodule ontwikkelen en 25 ondernemers opleiden. Er is een subsidieaanvraag ingediend bij de provincie in het kader van het programma Erfgoedlijnen. Met Rabobank worden nog afspraken gemaakt over de cofinanciering. 10

11 3. Uitvoeringprogramma vervolg: 2014 en Investeren in verbindingen en poorten In de afgelopen maanden is een belangrijke basis gelegd voor een effectief vervolg van het uitvoeringsprogramma. In dat vervolg is het vooral van belang dat de projecten die in gang zijn gezet, vooral gericht op de (fysieke en mentale) verbindingen tussen de iconen, worden afgerond. Daarnaast worden enkele ontbrekende schakels opgestart die bijdragen aan die verbindingen. Bovendien is in de afgelopen periode duidelijk geworden dat ook een opwaardering van de poorten van de Waterdriehoek, de entrees van de iconen, wenselijk is. Dat is dan ook de focus voor het vervolg van het investeringsprogramma: investeren in de verbindingen tussen de iconen en in de poorten van de iconen. Het vervolgprogramma kent de volgende deelprojecten. 3.2 Verbeteren verbindingen: vervoer over het water Het verbinden van de iconen door het versterken en versnellen van het vervoer over water blijft een doorslaggevende randvoorwaarde voor het succes van de Waterdriehoek. Volgens berekeningen (van Rotterdam Marketing) kan dit leiden tot tot extra bezoekers in de regio. Dit is tevens de basis voor realisatie van de overige projecten. Het grootste deel van het programma moet gericht zijn op het voltooien van de al opgestarte projecten rond Kinderdijk en Dordrecht. Toegevoegd wordt de verbindende schakel naar de Biesbosch: een aantrekkelijke verbinding over het Wantij vanaf de Merwekade, via de Ark, de Ottersluis, de Spieringsluis naar het nieuwe Biesbosch museum. Bovendien kan Kinderdijk via het water nog beter bereikbaar worden door een verbinding vanaf de Vinkenwaard in Alblasserdam tot aan het nieuwe bezoekerscentrum. Projecten: Realiseren permanente halte Waterbus bij Kinderdijk Realiseren dalurendienst Waterbus Realiseren steigers rondvaartboten Kinderdijk Realiseren Wantij verbinding naar de Biesbosch Realiseren verbinding Alblasserdam bezoekerscentrum Kinderdijk 3.3 Verbeteren verbindingen: recreatief Routenetwerk Het versterken van het netwerk van fiets- en wandelpaden blijft een belangrijk programmaonderdeel. Juist de combinatie van mogelijkheden voor varen, fietsen en wandelen maakt de Waterdriehoek aantrekkelijk voor de eigen inwoners en voor toeristen en recreanten. Voorop staat het voltooien van de projecten die al zijn opgestart. Dit zijn de volgende Projecten: Realiseren vijf fietsverbindingen stad- land Dordrecht Kinderdijk/Biesbosch Realiseren voorzieningen langs fietsroutes Realiseren zeven wandelroutes 3.4 Verbeteren verbindingen: oeverkwaliteit In 2013 is geïnvesteerd in een aanpak voor de oeverkwaliteit. Dat is belangrijk: als er meer mensen gebruik maken van vervoersmogelijkheden over water, dan is de uitstraling van de oevers medebepalend voor hun beleving van de regio. In 2014 en 2015 zal daarom moeten gewerkt aan de 11

12 verbetering van de oeverkwaliteit. De basis daarvoor wordt gevormd door investeringen in kenmerkende erfgoedelementen, beeldbepalende gebouwen en zichtlijnen langs de Merwede en de Noord. De aanpak die eind 2013 wordt ontwikkeld, moet verdere handvatten leveren voor de investeringen in 2014 en Een aanvullende ambitie is om enkele kunstwerken te realiseren langs de oevers tussen Rotterdam en Dordrecht, die op zichzelf een trekker van allure moeten vormen (naar het voorbeeld van de Estuaire de Nantes). Het paviljoen dat is uitgeleend aan de kunsttriënnale Emscher Kunst en binnenkort terug komt naar Dordrecht, zou op de Stadswerven kunnen worden neergezet en zo een eerste statement kunnen vormen. Projecten: Opwaarderen oeverkwaliteit (erfgoedelementen) Merwede en Noord Realiseren kunstobjecten langs het water tussen Rotterdam en Dordrecht 3.5 Verbeteren verbindingen: marketing Het moet wel leiden tot de verkoop van extra kaartjes! is een veelgehoorde kreet tijdens de eerste fase van het investeringsprogramma voor de Waterdriehoek. Met andere worden het moet leiden tot extra omzet voor de regio en de daarbinnen werkzame bedrijven en instellingen. Dit is dan ook een belangrijk speerpunt voor het vervolg. Om daadwerkelijk meer kaartjes te verkopen is een extra inspanning noodzakelijk op het gebied van de marketing. Inhoudelijk moet deze worden geleverd door de marketingorganisaties, ondernemers en exploitanten. Het ontwikkelen van het verhaal van de Waterdriehoek, een samenhangend thematisch verhaal (of verhalen) die de iconen verbindt, en een goede infrastructuur voor de marketing, inclusief een goede database, vormen hiervoor de basis. Voor deze projecten zijn de middelen al bijeen gebracht. Maar daarnaast is het cruciaal om huidige en toekomstige doelgroepen te confronteren met het aanbod van de regio. Gerichte (multimediale) campagnes, gebruikmakend van de thematiek van het ontwikkelde verhaal, zijn een logisch vervolg voor de tot nu toe gekozen aanpak. Financiering daarvan door alle partijen (coalitie Waterdriehoek, bedrijfsleven en instellingen), zowel publiek als privaat, is essentieel. Het bedrijfsleven zal en kan deze kosten niet alleen dragen. Projecten: Ontwikkelen verhaal van de Waterdriehoek Realiseren infrastructuur voor de marketing Ontwikkeling campagnes 3.6 Verbeteren verbindingen: ondernemersnetwerken en producten Het stimuleren van toeristisch/recreatief dag- en meerdaags verblijf en daarmee dus het vergroten van de economische bestedingen moet worden gedragen door de ondernemers uit de regio. Een gericht programma om hen deelgenoot te maken van de ontwikkelingen binnen de Waterdriehoek en er zorg voor te dragen dat hun producten aansluiting vinden bij het verhaal is een doel op zich, dat bovendien bijdraagt aan de banengroei in de regio. Daarnaast is het essentieel dat het toeristisch recreatief aanbod wordt doorontwikkeld en wordt verbonden en opgenomen binnen de verschillende marketing/distributie kanalen. Dit moet tevens leiden tot een vergroting van het boekbare aanbod (en de benutting daarvan). De database en infrastructuur voor de marketing, waarvoor de investeringen inmiddels bijeen zijn gebracht, vormen hiervoor een belangrijke basis. 12

13 Projecten: Uitbouwen netwerk Ambassadeurs van Waterdriehoek Realiseren productontwikkeling in lijn met de gekozen thematiek van de Waterdriehoek Boekbaar/ontsluiten van dit aanbod 3.7 Opwaarderen poorten: Dordrecht De binnenstad van Dordrecht heeft binnen de Waterdriehoek een belangrijke functie. Het vormt het centrum en de uitvalsbasis voor de regio en biedt een grote diversiteit aan aantrekkelijke stedelijke voorzieningen voor toeristen en recreanten. De kades van de Merwede, en omgeving van de Aquabushalte in het bijzonder, vormen daarbij het visitekaartje van de stad voor bezoekers die vanaf het water komen. Dordrecht kan haar functie als regionale hub versterken door de gastvrijheid van de binnenstad (voor recreanten en toeristen) en de uitstraling van de Merwekade verder te versterken, bijvoorbeeld door extra ligplaatsen voor passanten, terrassen op het water, etc. Dat kan worden versterkt door een aanvullend water gerelateerd programma voor de Stadswerven. Projecten: Realiseren multifunctioneel verkooppunt Aquabus Merwekade Vergroten gastvrijheid binnenstad voor waterrecreanten Realiseren wandelroute en - voorzieningen langs de kades van de Merwede Realisatie water gerelateerd programma stadswerven 3.8 Opwaarderen poorten: Kinderdijk Er is het afgelopen jaar al een belangrijke basis gelegd om de aantrekkelijkheid en gastvrijheid van Kinderdijk te vergroten. In de jaren 2014 en 2015 kan hieraan echt een impuls worden gegeven. Ten eerste door realisatie van de restauratieprojecten die al in gang zijn gezet. Maar het belangrijkste lijkt de realisatie van een aantrekkelijk bezoekerscentrum dat past bij de outstanding uitstraling van het werelderfgoed. Door betere en snellere verbindingen met de overige iconen en het achterland van Rotterdam en Dordrecht (zie projecten vervoer over water) tot aan het bezoekerscentrum wordt de functie van het bezoekerscentrum als start- en eindpunt van een bezoek extra kracht bijgezet. Daarnaast kan, zeker met de uitbreiding van de steigercapaciteit ten behoeve van de Waterbus, een opwaardering plaatsvinden van de fysieke entree. Met een goed aangegeven wandelroute en oversteekplaats voor bezoekers die per boot aankomen en met een goed in groen ingepaste pendelbushalte en parkeervoorzieningen kan deze poort een belangrijke bijdrage leveren aan de aantrekkelijkheid (en veiligheid) van het Werelderfgoed in het bijzonder en de regio (de Waterdriehoek) als geheel. Projecten: Herstellen Blokkerse Wip Restaureren Wisboomgemaal Realiseren bezoekerscentrum Realiseren aantrekkelijke, veilige entree 3.9 Opwaarderen poorten: de Biesbosch Met de realisatie van een nieuw Biesbosch museum zal de aantrekkingskracht van de Biesbosch alleen maar groter worden. Een verbinding over het water via het Wantij (zie projecten vervoer over water) en verbeterde fietsroutes met herkenbare bebording en voorzieningen (zie projecten 13

14 recreatief routenetwerk) dragen daar aan bij. Voor een echte impuls voor de beleving van de Biesbosch is het echter ook van belang om de (uitstraling) van de aanrijroutes te verbeteren. Met name de aanrijroute over de N3, langs de fabrieken aan de Baanhoekweg kan veel aantrekkelijker en veel groener. De bezoeker moet in de stad al ervaren in de (buurt van de) Biesbosch te zijn. Dat is dan ook het belangrijkste speerpunt voor de periode 2014 en Projecten: Realiseren aantrekkelijke, groene entree over de N3 Communicatie kans: VNG congres juni 2014!! 14

15 4. Vervolgaanpak 4.1 Doorgaan op ingeslagen weg De afgelopen periode geeft weinig aanleiding veel te veranderen in de gekozen werkwijze. De organisatie van tafels en versnellingskamers en de koppeling tussen gebiedsontwikkeling, productontwikkeling en marktontwikkeling blijkt een effectieve aanpak. Het investeringsschema dat inzichtelijk maakt wat de kosten zijn van de projecten en wie aan welk project bijdraagt, helpt om de gaten te dichten. Regelmatig overleg tussen de coalitiepartners zorgt voor afstemming van belangen, ambities en investeringen. Voorstel is dan ook deze werkwijze en de samenstelling van de kernorganisatie in eerste instantie niet te veranderen. Als andere partijen willen deelnemen, is het wel goed daar open voor te staan, het betreft zeker geen exclusieve samenwerking. Van belang is wel dat deze partijen een bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van de waterdriehoek in zijn geheel. Verder zal worden verkend op welke wijze de aansluiting kan worden gevonden bij de coöperatie in oprichting van sterke watermerken waartoe ook Kinderdijk en Biesbosch behoren. Uitgangspunt voor de vervolgfase is om de ontstane energie te benutten en met de partijen die bereid waren gezamenlijk in de Waterdriehoek te investeren, nu te gaan oogsten. 4.2 Gebiedsdeal De provinciale middelen zijn in de opstartfase een belangrijke aanjager geweest om projecten in gang te zetten en aanvullende middelen te vinden. Voor de periode 2014 en 2015 zal de provinciale bijdrage percentueel minder zijn. Wel kan helderheid vooraf, over de bijdrage, duidelijkheid scheppen en een aantrekkelijk bod zijn voor de overige partijen om hun investeringen op te lijnen en te organiseren. Alle partijen zullen zich moeten uitspreken over hoe zij dit gaan regelen. De provincie heeft voorgesteld om een integrale gebiedsdeal voor de Waterdriehoek te sluiten waarbij de middelen vanuit de Erfgoedlijn Waterdriehoek, de Groenagenda en Mobiliteit gebundeld worden ingezet. De contouren van de gebiedsdeal lijken al zichtbaar. De iconen en de daarbij betrokken gemeenten investeren voornamelijk zelf in de aantrekkelijkheid en gastvrijheid van hun eigen poorten. Aquabus investeert in vervoer over water. Dordrecht Marketing en VVV Zuid- Holland Zuid investeren in product- en marktontwikkeling, de regio geeft een impuls aan het ontwikkelen van arrangementen. De provinciale groenmiddelen zullen vooral in het recreatieve routenetwerk en de aantrekkelijke poorten van Kinderdijk en de Biesbosch worden geïnvesteerd. De provinciale Erfgoedlijn is vervlochten met het gehele programma, de middelen zullen voornamelijk op de aantrekkelijkheid van (het erfgoed langs) de oevers worden ingezet. In de resterende maanden van 2013 zal deze gebiedsdeal met de coalitiepartners worden vormgegeven, waarbij dit document de basis vormt voor de verdere uitwerking. Welke investeringen doet de provincie in welke projecten? En welke aanvullende investeringen kunnen de overige partijen daaraan toevoegen? 4.3 Aanjagen De inzet van onafhankelijk procesmanagers die de belangen van publieke en private stakeholders behartigden, wordt door de deelnemers van de Waterdriehoek als essentieel gezien. De procesmanagers brengen investeringsperspectieven in kaart, organiseren de tafels per project, brengen partijen bijeen, zorgen voor bestuurlijk commitment, lossen knelpunten op, sturen op concrete resultaten en helpen de partners van de Waterdriehoek de oogst van het proces in business cases en investeringsafspraken te verankeren. De deelnemers aan de uitvoeringscoalitie hebben aangegeven dat ook in de volgende fase deze aanjaagfunctie van belang is. Op 26 september zullen afspraken worden gemaakt over de procesmiddelen die daarvoor benodigd zijn. 15

16 16

17 Bijlage 1: Betrokken partijen investeringsprogramma Waterdriehoek Uitvoeringscoalitie: Aquabus BV (exploitant Provinciale Waterbus) Dordrecht Marketing Gemeente Dordrecht Gemeente Molenwaard Parkschap Nationaal Park de Biesbosch Provincie Zuid- Holland Regio Drechtsteden Stichting Werelderfgoed Kinderdijk VVV Zuid- Holland Zuid Overige betrokken partijen (in projecten) en gesprekspartners (aan tafels): Baggermuseum Driehoeksveer Duurzaamheidscentrum Weizigt Erfgoedhuis Zuid- Holland Gebroeders Barone Gemeente Alblasserdam Gemeente Ridderkerk Gemeente Sliedrecht Havenbedrijf Rotterdam Historische Vereniging West Alblasserwaard IVN Landelijk Fietsplatform Maritime Delta Monumentencommissie Alblasserdam NBTC Observatorium Rotterdam Rabobank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Rijkswaterstaat Rotterdam Marketing Staatsbosbeheer Stichting Groene Hart Werkgevers Drechtsteden Zilvermeeuw Procesmanagement: Investeren in Ruimte TLC Group 17