BOLLEN EN KNOLLEN. Lesbrief: bloembollen kweken

Transcriptie

1 BOLLN N KNOLLN Je hebt bollen en knollen. Ze lijken veel op elkaar. Toch is er een duidelijk verschil. Bollen en knollen worden droog verkocht om ze in de tuin uit te planten. n allebei zijn ze gevuld met reservevoedsel om uit te kunnen groeien tot een mooie plant. Maar bollen hebben rokken waartussen de nieuwe bloemknop al te zien is en dat hebben knollen niet. Knollen zijn eigenlijk wortel- of stengeldelen. De meest bekende bollen gaan in het najaar in de grond. Soms moeten we ze een beetje voor de vorst beschermen. Maar veel soorten kunnen best goed tegen de vorst. Als het voorjaar begint kunnen ze meteen hun reservevoedsel gebruiken om te gaan groeien. Daarom hebben we die mooie bloeiende bollenvelden terwijl de rest van de natuur nog op gang moet komen! Maar weet je dat er ook bloembollen bestaan die s zomers en zelfs in het najaar bloeien? n weet je ook dat we veel bloembollen een beetje voor de gek houden omdat we thuis in de winter graag een bolbloemetje willen zien? Bladeren voor de komende bloeiperiode Rokken met reservevoedsel voor komende bloei Hieruit ontstaat de nieuwe bloem Stengelvoet Plaats waar de nieuwe wortels gaan ontstaan Bloemstengel (heeft al gebloeid) Rokken waar reservevoedsel van de uitgebloeide bloem in heeft gezeten Oude stengelvoet Oude wortels Veel kwekers geven bollen een speciale temperatuurbehandeling zodat deze denken dat de winter (=koude periode) al achter de rug is. Zo hebben we met de kerst bijvooorbeeld al mooie rode tulpjes of lekker ruikende witte hyacinten. Zelf kun je dat ook proberen. Bijvoorbeeld met hyacinten. Zet ze in een speciaal hyacintenglas, bewaar deze een poosje koel en in het donker voordat je ze in de huiskamer gaat zetten. Of experimenteer met narcissen of tulpen in een pot met aarde. Laat de bolletjes nèt boven de aarde uitsteken. Iets nat maken en dan een poos op een koel, donker plekje zetten. Goed in de gaten houden en niet laten bevriezen! Pas warm zetten als je al een aardig stukje van het blad ziet. Je noemt dit (huis)broeien. Pag. 1 van 5. Afgedrukt

2 VRDLN Als een bolbloem gebloeid heeft vormen zich nieuwe bolletjes. Als je die bolletjes later weer uitplant krijg je bloemen van hetzelfde type. en kweker wil natuurlijk een zo goed mogelijke opbrengst aan nieuwe bollen hebben. Daarom hebben ze allerlei trucjes bedacht om de natuur een handje te helpen krachtige, nieuwe bolletjes te vormen. Zou je dat niet doen dan krijg je een mindere opbrengst. Dus halen ze de bloemen eraf om geen energie verloren te laten gaan aan zaadvorming. Alle energie moet besteed worden aan de groei van de bollen. Hyacintenbollen worden gehold om ze te forceren veel nieuwe bolletjes te gaan vormen. Voor hetzelfde doel worden narcisbollen wel ingesneden of in stukken gesneden. Tegenwoordig heb je de mogelijkheid om in een laboratorium met behulp van kleine stukjes van een plant nieuwe plantjes te kweken. Je noemt dit weefselkweek. Dit wordt bijvoorbeeld met lelies gedaan. Je neemt vooral een gezond deel van de plant, zo kun je bereiken dat je gezonde planten kweekt. en bollenveld geeft dus een oogst van bollen van een bepaald soort, bijvoorbeeld narcissen type Pipit of tulpen van het type Apeldoorn. Als je dan een zakje bollen van een bepaald type koopt weet je meteen welke kleur ze hebben, of ze vroeg of laat bloeien, hoe hoog ze worden en dergelijke. Je noemt die verschillende soorten ook wel variëteiten. W F S L K W K Maar hoe krijg je nu een nieuwe soort. en heel enkele keer gebeurt dat spontaan in de natuur. Dat noemt je een mutatie. De erfelijke eigenschappen zijn dan spontaan veranderd. Dat veranderen van de erfelijke eigenschappen kun je ook forceren. Men heeft wel geprobeerd dat te forceren met zoiets als röntgen stralingen. Je hebt vast ook wel eens gehoord van veranderingen in de genen. In een laboratorium zou je zo zelfs heel andere bolgewassen kunnen creëren dan we nu kennen. Om nieuwe variëteiten te krijgen gaat de bollenkweker soorten met elkaar kruisen. Met een penseel brengt hij stuifmeel van de ene soort op de stamper van de andere. Bij deze laatste plant groeit dan zaad dat eigenschappen van beide oorspronkelijke soorten heeft. Als je dat zaad uitzaait krijg je allemaal verschillende bloemen. n bij al die verschillende bloemen zou best eens een nieuw, geschikt type kunnen zijn, dat bijvoorbeeld een heel mooie kleur heeft. Of heel lekker ruikt. Zo n nieuw type (variëteit) wordt dan officieel geregistreerd. Het ontwikkelen van verbeterde soorten noem je wel veredelen. Als je zo n geschikt nieuw type hebt kun je gaan kweken voor de handel. Dan kan de nieuwe variëteit ook in onze tuintjes of in de vaas pronken. Het duurt een hele tijd voordat een nieuw type gevonden is dat geschikt is. Bij tulpen duurt het wel meer dan twintig jaar voordat je via zaaien een geschikte nieuwe bloem hebt gekregen. r wordt ook heel veel onderzoek gedaan op laboratoria en universiteiten en daardoor gaat het ontwikkelen van nieuwe variëteiten tegenwoordig wel wat sneller dan vroeger, maar het blijft zoeken naar een speld in een hooiberg. n het meeste zaaisel wordt nog altijd weggegooid omdat het niet voldoet. Pag. 2 van 5. Afgedrukt

3 r worden op de bollenvelden heel veel soorten voor de productie geteeld. Zo kweekt men wel 50 krokussoorten. Van dahlia s en tulpen kweekt men wel 300 soorten. Hyacintensoorten zijn er veel minder. Daarvan worden ongeveer 25 variëteiten gekweekt. De Zwarte Tulp Kwekers hebben al heel lang geprobeerd om door kruisen een zwarte tulp te veredelen. Maar helaas, dat is nog steeds niet gelukt. Soms zijn er berichten dat er nu echt een zwarte tulp is verkregen, maar steeds blijkt dan weer dat het exemplaar niet pikzwart is, maar wel heel donker paars, of bruin. Dus gaan ze weer verder met veredelen. De schrijver Dumas heeft in de 19 e eeuw al eens een spannend boek geschreven over de zwarte tulp. Maar waarschijnlijk blijft het in de toekomst ook bij spannende verhalen en bij gefantaseerde zwarte tulpen op schilderijen. Bijgoed en gefantaseerde zwarte tulp. Ontwerp er ook eens één De voornaamste bolgewassen zijn de tulp, de narcis en de hyacint. De andere bol- en knolgewassen noemt men wel het bijgoed. Dat klinkt een beetje alsof ze er maar zo n beetje bijhoren en onbelangrijk zijn. Toch zijn hier heel mooie en ook bijzondere gewassen bij. Zo n enorme bol als de amarillis rekent men wel tot het bijgoed. Maar ook de kleine knolletjes van de krokus horen tot het bijgoed. BOLLN KWKN Seizoenwerkzaamheden voor voorjaarsbloeiers Hiernaast zie je mensen op een bloeiend tulpenveld. Aan de kleding zie je wel dat de foto al oud is. r staan veel mensen op de foto. Tegenwoordig zie je niet zo veel mensen meer aan het werk op de velden omdat veel machinaal gebeurt. Je ziet ook nog een rietschelf. Dit riet werd meerdere jaren gebruikt en moest dus keurig opgestapeld worden Herfst In de herfst beginnen de bollenkwekers met het omploegen van de grond. Het is belangrijk dat de bollen elk jaar in verse aarde kunnen groeien. Omdat er in de grond achter de duinen niet zoveel voedsel zit wordt de grond bemest. Wanneer dit allemaal klaar is worden de kleine bolletjes geplant. Na het planten worden de velden afgedekt met stro. Vroeger gebruikten ze hiervoor riet. Ze doen dat om de bollen te beschermen en ook om verstuiven van de grond tegen te gaan. Pag. 3 van 5. Afgedrukt

4 Winter Tegen het einde van de winter gaat de strolaag eraf. De kans op vorst is dan heel gering en de dagen worden al weer langer. r wordt gier verstrooid om het verstuiven van de grond tegen te gaan. Gier is verdunde koemest. Gier strooit men als het stro er af gaat. In januari of februari dus. De bollen beginnen te groeien en je ziet dan de eerste groene puntjes van de plant boven de grond uitkomen. Lente In de lente wordt het warmer en blijft het ook langer licht. n dan groeit de bloembol snel. Zodra de bloembollen in bloei staan lopen de bollenkwekers de velden over om de zieke bollen uit de grond te halen. Na de bloei blijven er alleen wat uitgezogen rokken over. Hierop ontwikkelen zich kleine nieuwe bolletjes. Dit zijn ziekzoekers. Het is een oud plaatje, maar ziekzoeken gebeurt tegenwoordig ook nog. Alle energie van de bloembol dient om een mooie bloem te laten groeien. Maar de bloemen op de bollenvelden worden gekopt. Dit betekent dat de bloem van de stengel gehaald wordt. Als de bloem blijft zitten zou er veel meer energie uit de bol gehaald worden en kunnen de nieuwe bolletjes zich niet goed ontwikkelen. r zouden dan alleen maar te kleine nieuwe bolletjes aan groeien en die kan de kweker niet verkopen! De bladeren en de stengel blijven wel staan. Hieruit haalt de bol voedsel. Zomer Wanneer in de zomer de stengel en de bladeren geel worden is het tijd om de bollen te rooien. Dit uit de grond halen gebeurt tussen half juni en half augustus. Na het rooien worden de bollen gedroogd. Daarna worden in de bollenschuur de restjes van wortels en stengels, meestal met de hand, weggehaald. Dit heet bollen pellen en gebeurt alleen met tulpenbollen. Hyacinten worden gehold. De bollen worden met een machine op grootte gesorteerd en ze worden geteld. Ook wordt goed bekeken of ze niet ziek zijn. De grote bollen worden vaak bij duizenden tegelijk verkocht aan binnen- en buitenlandse handelaren. Zo komen ze in de winkels en tuincentra terecht. De kleinere bolletjes worden in de herfst weer op de velden uitgepoot. Pag. 4 van 5. Afgedrukt Links zie je hoe men in vroeger tijd schuurwerk verrichtte. De bollen worden gesorteerd en er wordt nogmaals goed gekeken of ze niet ziek zijn. Op het veld werd

5 ook al goed in de gaten gehouden of er geen zieke bollen tussen zaten. Rechts zie je een oud plaatje van een zieke bloembol.. Pag. 5 van 5. Afgedrukt