projectmer Rivierverruiming Meeswijk-Molenveld-Groeskens-Negenoord- Booien-Veurzen-Bichterweerd-Zuid Niet-technische samenvatting bij het project-mer

Transcriptie

1 projectmer Rivierverruiming Meeswijk-Molenveld-Groeskens-Negenoord- Booien-Veurzen-Bichterweerd-Zuid Niet-technische samenvatting bij het project-mer

2 Documenttitel projectmer Rivierverruiming Meeswijk-Molenveld-Groeskens-Negenoord-Booien-Veurzen-Bichterweerd- Zuid Niet-technische samenvatting bij het project-mer Verkorte documenttitel NTS project MER B-V en M-M Status Rapport Datum 3 juni 2014 Projectnaam Project MER Meeswijk en Booien Projectnummer 9Y Opdrachtgever NV De Scheepvaart Ir. Herman Gielen Referentie 9Y195801/R00001/873059/Mech

3 INHOUDSOPGAVE Blz. 1 INLEIDING 5 2 DOEL EN SITUERING VAN HET PROJECT 9 3 ALTERNATIEVENONDERZOEK EN GEPLAND INITIATIEF Doelstellingsalternatieven Locatiealternatieven Inrichtingsalternatieven Ontsluitingsalternatieven Conclusie alternatievenonderzoek 22 4 BESCHRIJVING PROJECT EN EINDSITUATIE Gepland initiatief Aanpassingen aan het project 53 5 AFBAKENING REFERENTIESITUATIE EN STUDIEGEBIED Discipline Bodem Discipline Water - grondwater Discipline Water - oppervlaktewater Discipline Geluid en Trillingen Discipline Fauna en Flora Discipline landschap, onroerend erfgoed en archeologie Discipline Mens 80 6 EFFECTBESPREKING Methodologie effectvoorspelling Ingreep effectenschema Discipline Bodem Discipline Water - grondwater 96 Rapport - iii - 3 juni 2014

4 6.5 Discipline Water - oppervlaktewater Discipline Geluid en Trillingen 107 D iscipline Fauna en Flora Discipline landschap, onroerend erfgoed en archeologie Discipline Mens MILDERENDE MAATREGELEN Discipline Bodem Discipline Water - grondwater Discipline Water - oppervlaktewater Discipline Geluid en Trillingen Discipline Fauna en Flora Discipline landschap, onroerend erfgoed en archeologie Discipline Mens Overzicht GRENSOVERSCHRIJDENDE EFFECTEN Discipline Bodem Discipline Water (oppervlaktewater) Discipline Water (grondwater) Discipline Geluid Discipline Fauna en Flora Discipline Landschap, Bouwkundig erfgoed en archeologie Discipline Mens EINDSYNTHESE POST-MONITORING 159 9Y195801/R00001/873059/Mech NTS project MER B-V en M-M 3 juni iv - Rapport

5 1 INLEIDING Dit is de niet-technische samenvatting van het ontwerp project-milieueffectrapport (mer) Rivierverruiming in het winterbed van de Maas te Dilsen- Stokkem en Maasmechelen, m.a.w. een beknopte samenvatting van het eigenlijke mer bestemd voor publiek en stakeholders. Een mer is een openbaar document waarin de milieueffecten van een project (of van een planproces) en de eventuele alternatieven voor dat project (of planproces), worden onderzocht. Het mer beslist niet of project (of planproces) vergunning krijgt, dit wordt beslist door de vergunningverlener die hierbij rekening houdt met mer. De niet-technische samenvatting heeft als doel om aan publiek en belanghebbenden de relevante informatie uit het milieueffectrapport van het project (of plan) te communiceren en hiermee de publieke participatie in het vergunningsproces te bevorderen. Voor de uitgebreide technische informatie moet u het eigenlijke mer raadplegen. De initiatiefnemer nv De Scheepvaart wil met het rivierverruimingsproject beschermende maatregelen realiseren tegen schadelijke overstromingen in het winterbed van de Maas. Concreet krijgt ongeveer 104 ha bruto buitendijks grondgebied aan de Maas (grondgebied van Dilsen-Stokkem en Maasmechelen) een nieuw verlaagd reliëf met behoud van bestemming. Er kunnen twee ingreep-/project-locaties worden onderscheiden: enerzijds de ingreeplocatie Booien-Veurzen-Bichterweerd-Zuid en anderzijds Meeswijk-Molenveld-Groeskens. Beide projectlocaties liggen in het winterbed van de Gemeenschappelijke Maas te Dilsen-Stokkem en Maasmechelen (Meeswijk) op Vlaamse grondgebied. Onderstaande illustratie geeft de ligging van de ingreeplocaties weer. Rapport juni 2014

6 De twee ingreeplocaties vormen beiden een flessenhals in het Vlaamse winterbed van de Gemeenschappelijke Maas, enerzijds tussen de plassen van Negenoord en Bichterweerd, anderzijds ten zuiden van Negenoord, tegenover Berg-Nattenhoven (NL). De beide ingreeplocaties zijn gescheiden door het gebied Negenoord. Hier werden in de periode in het kader van de Rivierkundige Ingrepen Centrale Sector een eerste set rivierverruimingswerken uitgevoerd na afloop van de ontgrindingsactiviteiten en in realisatie van het Plan Levende Grensmaas. Hetzelfde geldt voor het gebied Bichterweerd-Kogge Greend waar de rivierverruimingswerken in 2012 werden afgerond. Illustratie 1-1 Ligging van het projectgebied 9Y195801/R00001/873059/Mech NTS project MER B-V en M-M 3 juni Rapport

7 Het mer is vereist in toepassing van artikel 4.3.2, sub 1 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage. Het project behoort tot de bijlage II-projecten, categorie 10 (infrastructuurwerken), sub h: Werken inzake kanalisering, met inbegrip van de vergroting of verdieping van de vaargeul, en ter beperking van overstromingen, met inbegrip van de aanleg van sluizen, stuwen, dijken, overstromingsgebieden en wachtbekkens, die gelegen zijn in of een aanzienlijke invloed kunnen hebben op een bijzonder beschermd gebied. De geplande ingrepen betreffen werken ter beperking van overstromingen die een invloed kunnen hebben in een door het gewestplan aangeduid natuurgebied en speciale beschermingszones (meer bepaald habitatrichtlijngebied). Aangezien het een project van bijlage II betreft, kan eventueel een verzoek tot ontheffing van de MER-plicht ingediend worden. Gezien de omvang van het project is dit hier niet gedaan. De opmaak van de gebundelde kennisgeving/ontwerp-mer wordt uitgevoerd door hiertoe erkende deskundigen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de erkende externe deskundigen en de interne deskundigen. In deze niet-technische samenvatting beschrijft hoofdstuk 2 de situering van de ingreeplocaties, het doel en de noodzaak van het project. Hoofdstuk 3 verduidelijkt welke alternatieven er voorafgaand afgewogen werden. In hoofdstuk 4 wordt de referentiesituatie, de toestand waartegen het projectgebied zal gerefereerd worden, beknopt besproken. In hoofdstuk 4 wordt per discipline ingegaan op de milieueffecten en milderende maatregelen. In hoofdstuk 5 worden de eindconclusies opgenomen. Rapport juni 2014

8 Externe deskundigen Naam Discipline Geldigheid Nummer erkenning Medewerk(st)er Bodem (geologie en pedologie) 14/07/2015 MER/EDA/652-V1 Elke Delbare Marieke Gruwez Water (geohydrologie en Elke Delbare 14/07/2015 MER/EDA/652-V1 oppervlaktewater) Geertrui Goyens Annemie Pals Fauna en flora 31/08/2015 MB/MER/EDA-704-B Liesbeth Van den Schoor Stephan Claes (2) Geluid en trillingen 7/04/2016 MER/EDA/271V3 Kristof Wijns Waldo Bont Tom Schyvens (2) Geluid en trillingen onbepaalde duur Kristof Wijns en MER/EDA441-V3 sinds aug Waldo Bont Enid Zwerts (1) Mens (mobiliteit) Onbepaalde duur sinds april 2011 MB/MER/EDA/469/V3 Michaël Verheyde Onbepaalde duur Mens (mobiliteit) (1) sinds maart 2013 MB/MER/EDA-795 Jordi Bruggeman Onroerend erfgoed en materiële Onbepaalde duur An Van den Putte MB/MER/EDA-723 (3) goederen in het algemeen (archeologie) sinds mei 2011 Els Ryckx Johan Rutten (4) Vergunningen Interne deskundigen Herman Gielen Joke Verstraelen MER coördinator Marieke Gruwez Kris Casteleyn (1) Mint NV, Hendrik Consciencestraat 1b te 2800 Mechelen (2) Vincotte, Jan Olieslagerslaan 35 te 1800 Vilvoorde (3) All Archeo bvba, Koningin Astridlaan 131 te 2880 Bornem (4) J.R. ECOnsult bvba, Daalstraat 12 te 3640 Kinrooi Rapport juni 2014

9 2 DOEL EN SITUERING VAN HET PROJECT De initiatiefnemer nv De Scheepvaart wil met het rivierverruimingsproject beschermende maatregelen realiseren tegen schadelijke overstromingen in het winterbed van de Maas. Onderstaande illustratie geeft rivierverruiming schematisch weer. nv De Scheepvaart plant daartoe de verlaging van de uiterwaarden (in het Vlaamse winterbed) op twee ingreeplocaties: te Booien Veurzen Bichterweerd-Zuid en te Meeswijk Molenveld-Groeskens. Door het realiseren van de rivierverruiming kunnen de flessenhalzen/knelpunten, enerzijds op waterstand (Booien), anderzijds op waterstand en op watersnelheden (Meeswijk-Molenveld), worden weggewerkt. Huidige situatie Na uitvoering maatregelen Illustratie 2-1 Schematische weergave van rivierverruiming (hier met nabestemming natuur) Rivierverruiming vereist grondverzet. Om de weerdverlaging in het winterbed te kunnen realiseren zonder afvoer van dekgrond (zoals wordt vooropgesteld in voorliggend project), zal er een grote hoeveelheid toutvenant (onbewerkte delfstof van zand/leem/klei en grind) moeten afgevoerd worden buiten het projectgebied. Hierbij moet rekening gehouden worden met het Grinddecreet. Het Grinddecreet van 1993 stelde dat grindwinning Rapport juni 2014

10 eindig moest zijn, maar bij het verstrijken van de einddatum 31 december 2005 bleek dat de quota niet bereikt waren en werden onder voorwaarden verlengingen toegestaan. Op 3 april 2009 keurde het Vlaams parlement een wijzigingsdecreet goed. Hierin staat in artikel 14, 1 dat nog steeds een einde wordt gemaakt aan elke activiteit van grindwinning in de grindwinningsgebieden die krachtens dit decreet worden aangeduid van zodra het vastgestelde quotum wordt bereikt. Als uitzondering op het verbod in 1 wordt voor het bepalen van de vermelde quota geen rekening gehouden met: (1) grind, gewonnen als nevenproductie bij de winning van het onderliggende kwartszand; (2) grind, gewonnen bij infrastructuurwerken (conform artikel 14bis); (3) grind, gewonnen bij de realisatie van projectgrindwinning (conform hoofdstuk IIIbis). De ingrepen die hier onderzocht worden zijn louter vanuit hun rivierkundige noodzaak ontworpen op een dusdanige manier dat de ingreep uitvoerbaar is. Het vrijkomend toutvenant kan beschouwd worden als behorende tot de tweede uitzondering en vallende onder artikel 14bis. Er wordt niet geraakt aan de gewestplanbestemmingen van de ingreeplocaties. Beide ingreeplocaties hebben op het gewestplan als overdruk 1601 Overstromingsgebieden. De overstromingsgevoeligheid van de ingreeplocaties (en ruimere omgeving) is weergegeven op onderstaande illustratie. Illustratie 2-2 Overstromingsgevoelige gebieden zoals goedgekeurd bij besluit van de Vlaamse Regering van 14 oktober 2011 Rapport juni 2014

11 De ingreeplocatie Booien Veurzen Bichterweerd-Zuid kan opgedeeld worden in 2 deelgebieden: Booien-Veurzen en Bichterweer- Zuid. Illustratie 2-3 Ligging ingreeplocatie Booien Veurzen Bichterweerd- Zuid het eerste deelgebied Booien-Veurzen is gelegen in het winterbed van de Gemeenschappelijke Maas tussen de noordrand van de plas van Negenoord-West (Stokkem) en de Kempenstraat (Rotem), van rivierkilometer (rkm) 42,5 tot 43,7. Door het gebied loopt de Vrietselbeek, die vrij optrekbaar moet blijven voor vissen. Het winterbed ten zuiden van de Vrietselbeek wordt Booien genoemd, het gehucht wordt Boyen genoemd en het gebied ten noorden van de Vrietselbeek en tot de Kempenstraat wordt Veurzen genoemd. Dit gebied heeft als bestemming 0901 landschappelijk waardevol agrarisch gebied en is momenteel in gebruik als intensief landbouwgebied (hoofdzakelijk akkerbouw). De zomeroeverzone en het bijhorende zomerbed staan ingekleurd als 1504 bestaande waterwegen. Aan de zuidkant heeft het gebied Negenoord-West de bestemming 1212 ontginningsgebied met nabestemming natuurontwikkeling en is eigendom van en in beheer bij Limburgs Landschap vzw. Het gegeven dat de bestaande gewestplanbestemmingen behouden dienen te blijven heeft tot consequentie dat de profilering van de uiterwaard te Booien-Veurzen zo is dat er géén langdurig natte zones kunnen ontstaan. Rapport juni 2014

12 het tweede deelgebied Bichterweerd-Zuid tussen rkm 43,7 en 44,2 ligt in het winterbed tussen de Kempenstraat te Rotem en de plas van Bichterweerd (hier situeert zich een ontgrindingsplas in het winterbed). In deze zone ligt in het voorjaar van 2013 nog het grindexploitatiebedrijf Bichterweerd NV. Dit bedrijf beschikt over een milieu- en exploitatievergunning die loopt tot eind Het bedrijf wordt afgebouwd in Na de afbouw van het bovengronds gedeelte dient nog een restpartij toutvenant onder het huidige bedrijf gewonnen te worden en vervolgens moet het terrein heringericht worden conform de plannen van het Herstructureringscomité. Dit beschikt hiervoor over decretale bevoegdheid. Illustratie 2-4 : Zicht van de ingreeplocatie Bichterweerd-Zuid waar de NV Bichterweerd nog tot eind 2013 vergunde activiteiten uitvoert (rechts de Maas, links de Bichterweerd plas) Rapport juni 2014

13 De tweede ingreeplocatie Meeswijk Molenveld-Groeskens (rkm 38,1 tot rkm 40,3) in het winterbed kan opgedeeld worden in twee deelgebieden: deelgebied Meeswijk en deelgebied Groeskens- Molenveld. het eerste deelgebied Meeswijk ligt ten noorden van het lozingspunt van het bemalingstation Meeswijk van het Mijnverzakkinggebied (rkm 38,1) en ten zuiden van de veerstoep Berg-Meeswijk (rkm 38,9). De huidige bestemming van het deelgebied Meeswijk is: Natuurgebied en 1504 bestaande waterwegen ; het tweede deelgebied Molenveld-Groeskens (rkm 38,9 40,3) is gelegen in het winterbed van de Gemeenschappelijke Maas ten noorden van de veerstoep Berg-Meeswijk en loopt tot het zuidelijk deel van de Groeskens (bestemming deel van het natuurontwikkelingsgebied Negenoord) (rkm 39,7 40,3). In het rivierbed van Molenveld (rkm 38,9 39,7) loopt een nutsleiding (diam. 400 mm - aardgas) van Fluxys-Gasunie dwars op de rivier t.h.v. rkm 39,6. Dit deelgebied heeft als bestemmingen landschappelijk waardevol gebied, natuurgebied en 1504 bestaande waterwegen. In het deelgebied ligt ook een horecazaak Taverne Molenveld. De horecazaak ligt gebiedsvreemd in beide bestemmingsgebieden 0701 en Illustratie 2-5 Ligging ingreeplocatie Meeswijk-Molenveld-Groeskens Rapport juni 2014

14 In West-Oost richting is de ingreeplocatie Meeswijk Molenveld- Groeskens ten westen begrensd door de Fluxys-nutsleiding die parallel aan de Maas loopt en verder door de winterdijk, ten oosten door de Thalweg in het zomerbed. De overgang tussen de beide deelgebieden van de ingreeplocatie wordt gedwarst door de veerstoep van het grensoverschrijdend veerpont Berg-Meeswijk (rkm 38,9). De ligging van de Fluxys leiding is indicatief weergegeven op onderstaande illustratie. Voor het verplaatsen van de Fluxys-leidingen zelf is een aparte en uitgebreide aanpak nodig die vergunningtechnisch op korte termijn ( ) niet kan gerealiseerd worden. Dit traject zal opgestart worden in 2014 om via plan-mer, GRUP, project-mer en vergunningen te komen tot uitvoering van de leidingverplaatsingen en verdere weerdverlagingen vanaf rkm 37,0 tot 39,7. Dit middellange termijnproject, ten vroegste haalbaar tegen 2020, staat los van voorliggende MER procedure. Illustratie 2-6: Indicatieve ligging Fluxys leiding (oranje lijnen) ingreeplocatie Meeswijk-Molenveld-Groeskens1 1 Ligging op basis van gegevens verstrekt door Fluxys. Voorgestelde situatie is bij laagwater. Rapport juni 2014

15 3 ALTERNATIEVENONDERZOEK EN GEPLAND INITIATIEF Om een goede maatschappelijke beslissing te kunnen nemen moet een afweging gemaakt kunnen worden met alternatieve mogelijkheden om het doel rivierveiligheid te realiseren. Onderstaand worden de alternatieven nader besproken. Het gaat achtereenvolgens om doelstellingsalternatieven, locatiealternatieven, inrichtingsalternatieven en ontsluitingsalternatieven. 3.1 Doelstellingsalternatieven Niets doen (nulalternatief) Indien geen projecten uitgevoerd worden, is de kans op een verhoogde frequentie van overstroming reëel. Momenteel dienen de dijken langs Nederlandse zijde van de Maas voldoende hoog te zijn om bescherming te bieden tegen hoogwater met een terugkeerperiode van 1 op 250 per jaar (T250). Dit is vandaag voor 21 km dijken langs de Nederlandse zijde van de Maas niet het geval. Voor 800 m dijk aan Nederlandse zijde is zelfs geen bescherming voor hoogwaters met een terugkeerperiode van 1 op 50 per jaar gegarandeerd. Dit betekent dat wanneer niets gedaan wordt, sommige zones statistisch elke 50 jaar overstromen. De overheden moeten instaan voor het beheer en onderhoud van de dijken en kunnen dus mede verantwoordelijk gesteld worden bij calamiteiten. Dit is een eerste reden waarom het nulalternatief, niets doen, onaanvaardbaar is. Daarnaast is in het Nederlands-Vlaamse onderzoek naar het Grensmaasproject geconstateerd dat de stroomgeul van de Gemeenschappelijke Maas (het profiel van de zomerbedding) zich de voorbije decennia heeft ingesneden met een snelheid van 0,5 m per 25 jaar. Dat is veel sterker dan in een natuurlijke situatie. Hoofdoorzaken zijn: de onnatuurlijke versmalling van het zomerbed, waardoor de stroomsnelheden bij hoogwatergolven aanzienlijk zijn opgelopen; weinig of geen aanvoer van grind van bovenstrooms als gevolg van de civieltechnische werken opwaarts om de Maas bevaarbaar te maken. Dit proces zal op termijn een steeds groter negatief effect hebben, bijvoorbeeld op het grondwaterpeil in de vallei omdat de dieper gelegen Maas in de zomer sterker zal draineren. Dit is een tweede reden waarom het nulalternatief onaanvaardbaar is. Dijken verhogen en versterken Het verhogen en versterken van dijken zorgt dat het water zo snel mogelijk stroomafwaarts wordt afgevoerd. Door dit alternatief zal in stroomafwaarts gelegen gebieden (zowel in Vlaanderen, maar vooral in Nederland) de kans op overstromingen toenemen. Dit alternatief vraagt bovendien een doorgedreven onderhoud en controle van de dijken. Zoals bij het nulalternatief zal ook dit alternatief zorgen voor een verdere insnijding van de Maas door de onnatuurlijke versmallingen en de beperkte bovenstroomse aanvoer van grind met onder andere negatieve gevolgen voor het grondwaterpeil. Rapport juni 2014

16 Vanuit de context van het Decreet Integraal Waterbeheer in uitvoering van de Europese Kaderrichtlijn water, wordt vandaag geopteerd voor: het zoveel mogelijk bovenstrooms vasthouden van water, vervolgens bergen (in gebieden langsheen de rivier wordt bij extreme afvoeren het extra water tijdelijk opgevangen) en in laatste instantie afvoeren. Daarnaast kan Vlaanderen niet beslissen over eventuele dijkverhogingen langs Nederlandse zijde. Dit betekent dat door het eenzijdig verhogen van de dijken langs Vlaamse zijde er tijdens hoogwaters een grotere kans is dat in Nederland overstromingen ontstaan. Dit maakt het alternatief van dijkverhogingen weinig aanvaardbaar. Eveneens is er vandaag weinig draagvlak voor aan Vlaamse noch aan Nederlandse zijde. Ringdijken rond bebouwing Het aanleggen van ringdijken is in Vlaanderen niet eenvoudig omdat het woongebied eerder uit een aaneenschakeling van lintbebouwing bestaat dan uit een welomrande woonkern, zoals in Nederland meer het geval is. Dat maakt het aanleggen van ringdijken rond het gros van de aanwezige bewoning zeer duur en niet in verhouding tot de vermeden schade. Bovendien komen de ringdijken te staan op een sterk doorlatend grindpakket, waardoor binnen de ringdijken de kans voor overstromingen ten gevolge van kwel niet kunnen worden uitgesloten. Daarnaast blijft ook het risico bestaan dat alleenstaande woningen, die zich niet binnen de ringdijk bevinden, toch waterschade oplopen. Dit alternatief wordt daarom niet meegenomen. Ruimte voor rivier Door het aanpassen van de riviervallei aan de huidige rivierkarakteristieken, door ofwel zomergeulverbreding of weerdverlaging (zie inrichtingsalternatieven), wordt ervoor gezorgd dat in een periode van hoogwater de rivier een grotere natte sectie krijgt. Dit verlaagt de stroomsnelheden en zorgt voor een grotere wateropslagcapaciteit in de riviervallei zelf. Indien dit principe consequent en doordacht over de volledige lengte van de rivier wordt toegepast, dan verkleint de kans op overstromingen buiten het winterbed (door een afvlakking van de hoogste piekpeilen en een verminderde erosiekracht op de winterdijken) en vermindert de snelheid van insnijding van het profiel van het zomerbed. Dit alternatief komt daarmee tegemoet aan enkele belangrijke nadelen die de voorgaande alternatieven onaanvaardbaar maken. Het voorliggend project realiseert aan Vlaamse zijde, tussen Meeswijk en Bichterweerd-Zuid, het gewenste profiel in de riviervallei zodat op een doordachte en voorspelbare manier ruimte aan de rivier wordt gegeven. Rapport juni 2014

17 3.2 Locatiealternatieven Op basis van voorgaande studies is naar voor gekomen dat voor rivierveiligheid ingrepen noodzakelijk zijn. De studies 2 hebben op basis van de uitgevoerde modelleringen expliciet de locaties aangetoond waar volgende ingrepen (telkens met locatie en weergave van planning) als noodzakelijk en op korte termijn aan te pakken zijn zodoende de beoogde veiligheidsdoelstellingen op de resterende knelpunten kunnen worden weggewerkt tegen eind Hierbij is rekening gehouden met alle reeds vergunde en onderzochte ingrepen aan beide kanten van de Maas. zomerbedverbreding Heppeneert (rkm 50,0 51,5) Op basis van deze voorgaande studies worden overige locatiealternatieven niet nader weerhouden. winterdijkterugtrekking Booien (rkm 42,6 43,1) winterdijkverbreding Veurzen t.e.m. Bichterweerd (rkm 43,1 45,7) weerdverlaging Booien-Veurzen-Bichterweerd (rkm 42,5 44,0) zomerbedverbreding Meeswijk-Molenveld (38,1 39,4) 2015 zomerbedverbreding en winterdijkterugtrekking Geistingen (rkm 60,8 62,0) verplaatsing monding Heerenlaak (rkm 57,0 57,4) doorlaatconstructie Heerenlaak (rkm 53,0 53,1) In het bijzonder wordt verwezen naar de rivierkundige haalbaarheidsstudie Opheffen resterende flessenhalzen. Eindrapport Arcadis dd 31/01/2013 in opdracht van nv De Scheepvaart Rapport juni 2014

18 3.3 Inrichtingsalternatieven Voorafgaand aan het ontwerp zijn inrichtingsvarianten onderzocht om de Maas meer ruimte te geven 3. Hierbij is gekeken naar de effecten van de inrichtingen op het grondwater ter hoogte van Booien-Veurzen, Meeswijk en ten westen van Negenoord-West. Voor verschillende scenario s is de huidige situatie onderzocht (reële situatie zoals die eind 2012 is gekend) en de situatie bij autonome ontwikkeling. Bij deze laatste zijn alle reeds geplande ingrepen zowel aan Nederlandse als aan Belgische zijde reeds uitgevoerd. Om de Maas meer ruimte te geven moet toutvenant uit de ondergrond worden verwijderd om plaats te maken voor minder doorlatend materiaal: de reeds uitgegraven dekgrond en eventueel zand uit de plas Negenoord-West (scenario 1 en 2) of dekgrond uit Meeswijk en Bichterweerd-Zuid (Scenario 3). De verdeling van de plaatsing van deze materialen is verschillend bij scenario 1 en 2. Scenario 1 Bij scenario 1 wordt het afgegraven volume tot aan het nieuwe maaiveld opgevuld met dekgrond in de zone ten zuiden van de Vrietselbeek (Booien). Ten noorden van de Vrietselbeek (Veurzen) wordt er langs de winterdijk een dekgrondenscherm aangelegd. De rest van het winterbed ten noorden van de Vrietselbeek wordt aangevuld met zand uit Negenoord-West. Voor de dekgrond is 3 Grondwatermodellering Booien-Veurzen (juni 2013; 9x4760/R/873245/Mech). Eindrapport Royal HaskoningDHV in opdracht van nv De Scheepvaart. gerekend met een doorlatendheid van 1 m/d (meter per dag) en voor het zand met een doorlatendheid van 3 m/d. De effecten van scenario 1 zijn het kleinst t.o.v. scenario 2 en 3. Dit betekent dat er nog meer water vanuit de Maas doorstroomt naar de Meerheuvelplas (toekomstig drinkwaterwingebied van De Watergroep), er minder kwel uit het plateau van de Kempen is en de binnendijkse grondwaterstand bij laagwater het minst stijgt. Scenario 2 Bij scenario 2 wordt het winterbed ten zuiden van de Vrietselbeek eveneens opgevuld met dekgrond. Ten noorden van de Vrietselbeek daarentegen wordt nu eerst zand gestort, en bovenaan wordt er een aanvulling gedaan met de rest van de dekgrond. Bij scenario 2 wijzigen de doorlatendheden in de eerste en tweede watervoerende laag afhankelijk van de ligging (ten noorden of ten zuiden van de Vrietselbeek). Bij dit scenario is de stijging van de binnendijkse grondwaterstand bij laagwater groter dan bij scenario 1, er stroomt minder Maaswater naar de Meerheuvelplas en er is iets meer kwel van grondwater vanuit het plateau van de Kempen. Scenario 3 Bij scenario 3 wordt het volledige winterbed opgevuld met dekgrond. Deze is afkomstig van de locatie Booien-Veurzen, van de rivierverruiming Meeswijk-Molenveld en van het verlengen van de plas van Bichterweerd richting Kempenstraat. Scenario 3 heeft de grootste effecten. Hierbij stroomt bij hoogwater het minste Maaswater naar de Meerheuvelplas, de binnendijkse opbolling Rapport juni 2014

19 bij laagwater is het grootst evenals de kwel uit het plateau van de Kempen. Conclusies Uit de vergelijking van de scenario s, inrichtingsvarianten is geconcludeerd dat: Zowel in de huidige situatie als bij de autonome ontwikkeling, er bij scenario 2 en 3 meer voeding is van de Meerheuvelplas door grondwater. Zowel in de huidige situatie als bij de autonome ontwikkeling, er bij scenario 2 en 3 meer grondwater toestroomt vanuit het Kempens plateau dat afbuigt naar de Meerheuvelplas bij laagwater (zomersituatie) dan bij scenario 1. De effecten op het grondwaterpeil steeds het grootst zijn bij scenario 3. Bij de GHG (Gemiddeld Hoogste Grondwaterstand) treedt een daling van het grondwaterpeil op, bij de GLG (Gemiddeld Laagste Grondwaterstand) en GVG (Gemiddeld Voorjaars Grondwaterstand) is er voornamelijk een stijging. Er geen effecten zijn van de ingrepen in Booien-Veurzen op de grondwaterstroming in Meeswijk. Er kan wel een beperkte daling in het grondwaterpeil plaatsvinden langs de Maas. Bij geen van de drie scenario s infiltreert er bij hoogwater nog Maaswater uit winterbed naar de binnendijkse gebieden. Hierdoor neemt de kweldruk binnendijks ook af. Zowel in het grondwaterpeil als in de grondwaterstroming zijn de effecten bij scenario 2 en 3 grotendeels gelijk, al zijn de effecten bij scenario 3 nog net iets groter. Aangezien het optimale scenario voor Booien-Veurzen het scenario is waarbij er een optimale voeding is van Meerheuvel door grondwater en waarbij in de zomer zo veel mogelijk grondwater uit het plateau afbuigt naar Meerheuvel, kan er dus worden geconcludeerd dat scenario 3 het meest optimale scenario is. Er kan bijgevolg worden aangenomen dat de inrichtingsvariant waarbij het volledige winterbed opgevuld met dekgrond (scenario 3) het enige aangewezen inrichtingsalternatief is. De dekgronden zijn afkomstig van de locatie Booien-Veurzen, van de rivierverruiming Meeswijk-Molenveld en van het verlengen van de plas van Bichterweerd richting Kempenstraat. Rapport juni 2014

20 3.4 Ontsluitingsalternatieven Het toutvenant dat wordt ontgonnen in dit project wordt weggevoerd naar hiertoe erkende verwerkingsbedrijven voor verdere verwerking. De mobiliteitseffecten van het project zijn te verwachten vanwege het wegtransport van dit toutvenant. Voor de dekgronden en dijkmaterialen wordt gewerkt met een gesloten grondbalans binnen het projectgebied. De ontsluitingsalternatieven zijn rechts weergegeven op Illustratie 3-1 in rode stippellijn. De locatie van de overslagzone (aangeduid in het groen) speelt daarbij uiteraard een belangrijke rol. 1. Zuidwaarts naar de N78 via N742 In dit alternatief wordt alle ontgonnen toutvenant afgevoerd via het zuiden. De route loopt dan via de N742 naar de N78 als de bewerkingsinstallatie ten zuiden van Negenoord gebouwd wordt. Als de zone voor overslag, bewerking ten noorden van Negenoord wordt voorzien, dienen ook de Boyerweg, Koeweerd en Langs de Graaf in de route opgenomen worden. De N742 is een centrale verkeersas in de kern van Stokkem. Voor beide routes betekent dit dat het vrachtverkeer dwars door de kern van Stokkem en door woongebied dient te gaan om de N78 te bereiken. Het aantal mensen dat gehinderd wordt door het vrachtverkeer is bij deze route heel hoog. Bovendien zijn er in de kern van Stokkem nog verschillende functies (school, winkel, diensten, ) aanwezig zodat verkeersveiligheidsconflicten met vrachtverkeer kunnen ontstaan. Het alternatief wordt niet weerhouden. Illustratie 3-1 Ontsluitingsalternatieven (rode stippellijn: ontsluiting; groen vlak: zone voor overslag) Rapport juni 2014

21 2. Westwaarts naar de N78 via Kempenstraat Een tweede alternatief is het behoud van de huidige bewerkings-zone in Bichterweerd. Het wegtransport verloopt dan volledig via de Kempenstraat richting N78. De Kempenstraat is een woonstraat met hoofdzakelijk verblijfsfunctie. Als de toutvenant via deze weg wordt afgevoerd dient de weg met krap profiel en aanliggende fietspaden bij voorkeur heraangelegd te worden. Bovendien blijven de bewoners in deze situatie last hebben van de rolgeluiden van het vrachtverkeer. Het alternatief wordt niet weerhouden. De nieuwe ontsluiting zal aantakken op de N78 ter hoogte van het kruispunt N78/Hoogbaan/Heerstraat via de bestaande ovonde. Dit alternatief wordt verder besproken in de deeldiscipline Mens- Mobiliteit. Conclusie Er wordt één ontsluitingsalternatief behouden: het alternatief waarbij alle toutvenant wordt afgevoerd naar een overslagzone dicht bij de N78, die via een nieuwe weg aansluit op de ovonde N78xHeerstraat. 3. Noordwestwaarts naar de N78 In een derde alternatief wordt alle toutvenant die vrijkomt afgevoerd naar het noorden. Vanaf de projectsite wordt er met een transportband gewerkt die het toutvenant naar een overslagzone in het gebied tussen de N78 en de Meerheuvel zal brengen. Vanaf de overslagzone zal een korte ontsluitingsweg naar de N78 worden gerealiseerd die mogelijk enkel toegankelijk is voor werfverkeer. Rapport juni 2014

22 3.5 Conclusie alternatievenonderzoek De doelstelling rivierveiligheid kan best worden gerealiseerd door rivierverruiming. De hiertoe meest geschikte ingreeplocaties zijn op basis van modelstudies nader vastgelegd, namelijk de ingreeplocatie Booien-Veurzen- Bichterweerd-Zuid en bijhorend de ingreeplocatie Meeswijk-Molenveld- Groeskens. De inrichting is via grondwatermodellering onderzocht. Hierbij is naar voor gekomen dat, rekening houdende met teniet doen van de effecten op het grondwater ter hoogte van Meeswijk-Molenveld-Groeskens ten gevolge van het mijnverzakkingsgebied, het beste inrichtingsalternatief voor de ingreeplocaties het volledig opvullen van het te verlagen winterbed met dekgrond is. Het toutvenant dat vrijkomt bij de verlaging van het winterbed kan worden vermarkt. Om deze te ontsluiten is een ontsluiting via een tijdelijk nieuwe ontsluitingsweg van een nieuwe, tijdelijke overslagzone via de N78 het meest geschikte. Op basis van het alternatievenonderzoek wordt geconcludeerd dat in voorliggende gebundelde kennisgeving/ontwerp-projectmer één alternatief wordt weerhouden voor nader onderzoek en effecten evaluatie: rivierverruiming door weerdverlaging met volledige aanvulling met uit het projectgebied aanwezige dekgronden waarbij toutvenant die vrijkomt na overslag wordt afgevoerd via een tijdelijke ontsluiting naar de N78. Rapport juni 2014

23 4 BESCHRIJVING PROJECT EN EINDSITUATIE 4.1 Gepland initiatief Het geheel van de werken heeft tot doel rivierveiligheid te verhogen door middel van rivierverruiming zodoende de knelpunten ter hoogte van de ingreeplocaties weg te werken. nv De Scheepvaart plant daartoe de verlaging van de uiterwaarden op de ingreeplocaties te Booien Veurzen Bichterweerd-Zuid en te Meeswijk Molenveld-Groeskens. Bij deze ingrepen komt toutvenant vrij conform art. 14bis van het gewijzigde grinddecreet. De hoofdingreep is de weerdverlaging (winterbedverlaging) te Meeswijk-Molenveld-Groeskens en te Booien-Veurzen-Bichterweerd-Zuid. Deze weerdverlaging wordt eerst beschreven en omvat het verwijderen en tussenstockeren van de leeflaag (Booien en Veurzen) en de dekgronden; verwijderen (en tussenstockeren) van het toutvenant; aanvullen met dekgronden (lokaal ook met breukstenen, niet-vormgevende bouwstoffen vanuit de werkzone en grind). Ten gevolge van de uitspoeling ter hoogte van de overgang Kerkeweerd-Groeskens dienen er ook herstellingswerken uitgevoerd zodoende het Maassysteem correct kan gaan functioneren. Naast de hoofdingreep en de herstellingswerken zijn er nog een aantal kleinere ingrepen, milderende maatregelen, die al in het project zijn vervat en die erna afzonderlijk omschreven worden. Overige milderende maatregelen (in hoofdzaak in aanlegfase) worden per discipline besproken. Een volledig overzicht van deze milderende maatregelen wordt tevens gegeven in de eindsynthese. Door uitvoering van het project zal: het veiligheidsniveau van het mijnverzakkingsgebied van Vucht-Eisden-Leut-Meeswijk-Lanklaar te Maasmechelen en Dilsen-Stokkem worden verhoogd; de drinkwaterwinningen van Meeswijk en Eisden-Greven beter worden beschermd; het veiligheidsniveau van de dijken ter hoogte van Booien-Negenoord worden verhoogd (tot het opgelegd veiligheidsniveau van 1/250 jaar); de uitspoelingen in de zomeroever van de Groeskens en de erosiegaten in het zomerbed van Molenveld terug worden aangevuld; de kwetsbare trajecten van de Fluxys-Gasunie-gasleiding tijdelijk worden beschermd; de erosiegeul van Kerkeweerd-Negenoord-Oost worden hersteld en bijgevolg de waterbergingscapaciteit van de Negenoord plassen. Rapport juni 2014

24 Toutvenant dat vrijkomt tijdens de weerdverlaging wordt enerzijds binnen het projectgebied gebruikt (om de ontstane erosiegaten te vullen, als extra bescherming voor kwetsbare trajecten van de nutsleidingen) en als bekleding van de sterk verlaagde zomeroevers en anderzijds wordt deze vermarkt. Voor dit laatste worden stille elektrische transportbanden voorzien die deze transporteren naar de overslag(-bewerkings)zone vanwaar ze via een tijdelijke ontsluitingsweg wordt afgevoerd naar de markt (zie ook bespreking bij ontsluitingsalternatieven). Onderstaande illustratie geeft de inrichting van de bewerkingszone en de ontsluitingsweg weer. Illustratie 4-1 Overslag(-bewerkings)zone en ontsluitingsweg Rapport juni 2014

25 De werken starten zo vlug mogelijk na het verkrijgen van de nodige vergunningenn en na betekening van de Europese aanbesteding van de werken. De vermoedelijke startdatum ligt na het bouwverlof van 2014 (periode augustus-september). Onderstaand is een beknopte omschrijving weergegeven van de respectievelijke werken binnen de deelzones. De verschillende fasen van weerdverlaging van beide ingreeplocaties overlappen. Hiertoe is dan ook voor elk van de deelzones van de ingreeplocaties een indicatieve planning weergegeven. Weerdverlaging Bichterweerd-Zuid, Booien en Veurzen De ingreeplocatiee van Booien-Veurzen-Bichterweerd-Zuid omvat een weerdverlaging, gedeeltelijke winterdijkterugtrekking ter hoogte van het gehucht Boyen en een verlenging van de zomerdijk van Negenoord (rkm 42,5) tot aan de Vrietselbeek (rkm 43,0). Gemiddeld wordt het winterbed over de volledige oppervlakte van circa 70 ha met 4,00 m verlaagd tot het peil van 30,50 à 31,50 mtaw. Bichterweerd Zuid: verwijderen dekgrond en toutvenant oostelijke kreek (2014) In het kader van het aflopen van de vergunning van NV Bichterweerd (en de overnamee van de herstructurering door nv De Scheepvaart) wordt gestart in het noorden van het projectgebied. In de zone Bichterweerd-Zuidd wordt de dekgrond verwijderd boven de meest oostelijke kreek 4. De vrijgekomen dekgronden van de oostelijke kreek worden in depot gezet ten zuiden van dit gebied, op grond die nog verlaagd moet worden en waar géén toutvenant meer onder zit. Hiermee wordt voorkomen dat er zich opstuwendee gronddepots vormen ter hoogte van de ingreeplocatie Booien-Veurzen (beveiliging achterland tegen hoogwater tijdens de werken). Eveneens wordt op deze locatie de leeflaag, die vrijkomt bij het verwijderen van de dekgronden in Booien, gescheiden gestockeerd (zie verder). Vervolgens wordt het toutvenant verwijderd uit de oostelijke kreek. Dit toutvenant wordt met dumpers en/of vrachtwagens afgevoerd richting winterdijk waar het in tussendepot wordt gezet in afwachting van de opgebouwde transportband. Hiervoor wordt de bestaande Kempenstraat (tot aan de winterdijk) gebruikt. Het fietspad naar de Maas (richting voetveer) blijft in gebruik zodanig dat deze ten allen tijde veilig toegankelijk blijft. Volgende illustratie geeft de fasering schematisch weer. 4 Om de doorstroombaarheid van het gebied op een robuuste manier te waarborgen worden in totaal 4 kreken gegraven vanaf de plas Bichterweerd richting Kempenstraat. NTS project MER B-V en M-M Rapport Y195801/R00001/873059/Mech 3 juni 2014

26 Illustratie 4-3 Regelsysteem voor waterstand plas Bichterweerd tijdens en na de werken Illustratie 4-2 Verwijderen dekgronden oostelijke kreek Bichterweerd-Zuid Om de weerdverlaging van Bichterweerd-Zuid veilig te kunnen uitvoeren zal de waterstand van de plas tijdelijk moeten verlaagd worden tot 27,75 mtaw. Hiervoor zal er tussen de oostelijke kreek en het zomerbed een ondergrondse verbinding gemaakt worden met rioolbuizen die onder zomerpeil in het zomerbed van de Maas uitmonden. Onderstaande illustratie geeft de ligging en de werking 5 schematisch weer. Parallel aan het verwijderen van de dekgronden boven de oostelijke kreek wordt zo vlug mogelijk een elektrische, fluisterende transportband aangelegd vanaf de kruising winterdijk-kempenstraat tot aan de bewerkingszone om het vrijgekomen toutvenant af te voeren naar de overslagzone en vervolgens naar de rijksweg N78. De overslagzone situeert zich ten oosten van de Wouwhoeve ter hoogte van de Kogbeek. Vanaf hier wordt het toutvenant afgevoerd per vrachtwagen naar de ovonde op de gewestweg N78. 5 Deze doorlaatconstructie laat ook toe om na de werken een waterniveau in te stellen voor een optimale natuurontwikkeling. Rapport juni 2014

27 en zomeroever ter hoogte van Negenoord-West. Het betreft een dekgrondpakket van gemiddeld 4m dik 6. Er wordt in de zone Booien- Zuid gestart met de leeflaag gescheiden te ontgraven (dit gebeurt maximaal door het samenduwen met bulldozers) waarna hetvia de zomeroeveweg naar het tijdelijke depot ten zuiden van Bichterweerd- Zuid oostelijke kreek wordt afgevoerd voor gescheiden stockage. Onderstaande illustratie geeft de uitvoeringsfasering schematisch weer. Illustratie 4-4 Voorstelling van een elektrische transportband met betonnen onderstel en retourband. Booien-Zuid en Negenoord-West: verwijderen dekgrond en tijdelijke stockage ( ) Om zo vlúg mogelijk tijdens de werken de veiligheid maximaal te verhogen dient voorkomen dat er opstuwende gronddepots in het winterbed liggen ten zuiden van de Vrietselbeek tijdens het hoogwaterseizoen (van tot ). Daarom wordt gelijktijdig met Bichterweerd-Zuid ook gestart met het verwijderen van de dekgrond in het uiterste zuiden van Booien en tussen winterdijk 6 Zoals gesteld door de OVAM en de Grondbank n.a.v. het milieuhygiënisch vooronderzoek van de dekgronden op de ingreeplocaties (zie 3.4. overige vooronderzoeken op de ingreeplocaties) zal de bovenste 30 cm van de dekgronden (de leeflaaag) gescheiden worden ontgraven en herbruikt op de locatie Booien-Veurzen. Rapport juni 2014

28 hoogwaterseizoen Pas wanneer er een compenserende geul is om deze effecten te vermijden (transportstrook achter de zomeroever en/of de groene nevengeul 7 tussen Negenoord-West en de Vrietselbeek) kan hoger gestapeld worden dan het maaiveld van Booien. Als transportweg voor het afvoeren van het toutvenant en/of leeflaag en voor het omzetten van de dekgrond wordt, parallel aan de zomeroever en ten westen van het huidig jaagpad (grindpad), een strook dekgrond (10 tot 15 m breed) verwijderd tot op het toutvenant. Deze strook loopt van de zuidrand van de zone Booien tot aan de Vrietselbeek en volgt vervolgens de Vrietselbeek tot aan de winterdijk 8. Deze transportroute komt 4 tot 5m lager te liggen dan de kruin van het bestaande jaagpad. Hierdoor wordt er zo ver mogelijk van de woonkern van Booien gereden, fungeert de behouden zomeroever als geluidsscherm richting Nederland en kan de transportroute nat gehouden worden in perioden van stofvorming. Ook het energieverbruik en de lawaaihinder zijn minimaal door het rijden op de toutvenant-laag i.p.v. op de dekgrondlaag. Illustratie 4-5 Gedetailleerde fasering uitvoering Negenoord-West Booien- Zuid De dekgrond van Booien (met uitzondering van de leeflaag) wordt tijdelijk opgeslagen in het gronddepot Negenoord-West tot aan de zuidrand van het gebied Booien. De ophoging van het depot is beperkt tot het huidig maaiveld om opstuweffecten te vermijden in het 7 Groene nevengeul: de eindafwerking voorziet in een brede verlaagde, glooiende geul in de stromingsrichting van de Maas, parallel aan en tussen de winterdijk en de nieuwe zomerdijk (zelf ook parallel aan de Maas) 8 De leeflaag uit Booien wordt nader getransporteerd via de oostelijke transportroute in deelgebied Veurzen naar tussendepot ten zuiden van oostelijke kreek Bichterweerd-Zuid Rapport juni 2014

29 Illustratie 4-6 Zicht op de werken Geulle aan de Maas (voorstaande ophoging is bestaande zomeroever, gelijkaardig als tijdelijk behouden zomeroever/jaagpad voorliggend ingreeplocaties waarachter transport gebeurt) De dekgrond wordt tijdelijk opgeslagen op de strook ten noorden van de plas van Negenoord-West en langs de winterdijk ten noorden van de toekomstige, dwarse en lagere zomerdijk (aanleg zomerdijk 2016 zie verder). De ligging van de transportroute en de tussentijdse depots (dekgronden en toutvenant) zijn weergegeven op onderstaande illustratie. Illustratie 4-7 Ligging overslagdepot dekgrond en toutvenant langs winterdijk ten noorden van de toekomstige verlaagde dwarse zomerdijk. Van hieruit wordt de transportband (rood) aangelegd naar het noorden. Op het dekgrondendepot langs de winterdijk wordt een tijdelijk uitzichtpunt ingericht, zodat geïnteresseerden veilig de werken kunnen volgen zonder deze te hinderen. Rapport juni 2014

30 Voortschrijdende weerdverlaging Booien: verwijderen dekgronden en toutvenant (2015) Zodra de waterstand van de Maas het toelaat, wordt - van zuid naar noord - gestart met het uitgraven van het toutvenant in de zone Booien tussen de winterdijk en het jaagpad op de zomeroever. Het te verwijderen toutvenant is gemiddeld 6m dik 9. Doordat de toutvenantlaag (circa 6m) dikker is dan de dekgrondlaag (circa 4m), loopt het afgravingsfront van de dekgrond normaal uit op het afgravingsfront van de toutvenant en het aanvullingsfront van de dekgronden (circa 6m). Algemeen kan worden aangenomen dat voor de ontgraving, tussenstockage en afvoer van dekgronden en toutvenant (tot respectievelijk overslagpunt ten behoeve van transportband) gebruik gemaakt wordt van volgend materieel: Ontgraving en afvoer dekgrond en toutvenant boven waterniveau: o 1 bulldozer o 1 gewone kraan o 5 dumpers Ontgraving en afvoer toutvenant onder niveau water: o 1 bulldozer o 1 gewone kraan o 1 longreach kraan o 5 dumpers Zone tussenstockage: 1 kraan 9 De dikte van het toutvenant pakket is niet overal exact gekend in het projectgebied. De benodigde weerdverlaging ligt wel vast, evenals het principe te werken met een gesloten dekgrondenbalans. In voorliggende kennisgeving/ontwerp-projectmer wordt gerekend met de worst-case, een maximale hoeveelheid toutvenant. Vooraleer er wordt gestart met het graven van de westelijke kreken in de zone Bichterweerd-Zuid (zie verder) zal een dekgrondenbalans worden opgesteld zodoende deze sluitend is. Illustratie 4-8 Werkwijze ontgraven toutvenant in 2 stappen bij de werken Geulle aan de Maas (voorgrond: long-reach voor onderwater toutvenant die op rug wordt geplaatst, boven: normale kraan voor laden uitgelekte toutvenant op dumper) Zodra het afgravingsfront voldoende naar het noorden is opgeschoven, wordt gestart met het rechtstreeks omzetten van de af te graven dekgrond naar de opvulling van de zone, waar toutvenant werd Rapport juni 2014

31 uitgehaald. Het betreft een opvulling met gemiddeld 6m dekgrond. Dit opvullen wordt maximaal gravitair uitgevoerd door middel van bulldozer. Zo vlug mogelijk wordt ook het zuidelijk tussentijds dekgronddepot (Booien-Zuid) terug afgegraven en in de weerdverlaging geplaatst. Deze dekgrond wordt ook gebruikt om de nieuwe zomerdijk parallel aan de Maas aan te leggen. In de kern van deze zomerdijk worden de breukstenen van de huidige zomeroever aangebracht, zodat hier een stevige basis ontstaat om later de dekgronden uit het gebied Meeswijk- Molenveld aan te voeren. Op deze wijze wordt er van zuid naar noord gewerkt tussen de winterdijk (vanaf de westelijke flank van de groene nevengeul die buitendijks langs de winterdijk loopt) tot voorbij de aanknoping van de dwarse lage zomerdijk en de winterdijk (overgangszone tussen Booien en Veurzen). Vanaf dat punt kantelt de werkrichting naar noord-oost en wordt er gewerkt in de oostelijke zone van Veurzen, parallel aan de zomeroever en tot voorbij de westzijde van de nieuwe zomerdijken (zie onder). Dit punt kan eind 2015, uiterlijk voorjaar van 2016, worden bereikt. Illustratie 4-9 aan de Maas Gravitaire aanvulling met dekgronden bij de werken bij Geulle Er zal tijdelijk iets hoger opgevuld worden dan het toekomstig maaiveld, om de aanvulling te kunnen berijden met de dumpers die de dekgrond aanvoeren. Na enkele weken wordt dan met bulldozers het definitieve terreinprofiel uitgeduwd en wordt de leeflaag opnieuw aangebracht (aangevoerd vanaf de zone ten noorden van de dekgrondafgraving of vanuit de tussendepot langs de verlaagde transportroutes). Verderzetting weerdverlaging Booien-Noord en Veurzen-Zuid (2016) In het voorjaar 2016 wordt verder dekgrond verwijderd in het oostelijk deel van het gebied Veurzen. Deze grond wordt onmiddellijk teruggeplaatst aan de zuidzijde van het gebied waar het toutvenant al verwijderd is. Voorafgaandelijk wordt de leeflaag samengeduwd en vervolgens tijdelijk gestockeerd in de zone ten noorden-oosten van Veurzen (in deze zone is enkel dekgrond aanwezig en wordt in een latere fase enkel dekgrond verwijderd). Dit wordt schematisch weergegeven op onderstaande illustratie. Rapport juni 2014

32 Bij verdere aanvulling (met dekgronden) wordt een nieuwe bedding aangelegd voor de Vrietselbeek 10. Deze wordt meanderend en mee in de stromingsrichting van de Maas (geleidend) uitgevoerd. Ter hoogte van de nieuwe zomerdijk wordt een duiker voorzien (doorstroomopening) met terugslagklep die zich altijd automatisch sluit en er voor zorgt dat er steeds een opening is om vis te laten passeren. Aan de doorvoerconstructie Vrietselbeek-Winterdijk wordt niet geraakt. Zodra de noord- en westelijke insteeklijnen van de nieuwe zomerdijk overschreden zijn door de dekgrondaanvullingen, wordt de dekgrond ook aangebracht in de nieuwe zomerdijken. Ook het tussentijds dekgronddepot langs de winterdijk ( aangelegd) wordt in de zomerdijk verwerkt. Al deze ingrepen gebeuren met het behoud van de bestaande zomeroever en het jaagpad. De breukstenen van de huidige oever worden gebruikt in de kern en de buitendijkse flank van de nieuwe zomerdijken. De niet-vormgegeven bouwstoffen gestockeerd in het depot Bichterweerd-Zuid worden enkel gebruikt voor de kern van deze nieuwe zomerdijken en/of als onderfundering. Zodra de nieuwe zomerdijken geplaatst zijn, wordt ook de betonnen toegangsweg naar het voetveer van Rotem-Grevenbicht aangebracht vanaf Boyen. Zodra de weg kan gebruikt worden voor fietsers en aangelanden, wordt het fietspad langs de Kempenstraat afgesloten en Illustratie 4-10 Detail fasering uitvoering Booien Veurzen-Oost ( ) 10 In de huidige situatie staat de Vrietselbeek nagenoeg steeds droog. Door uitvoering van het project (aangepast bodemniveau van 30 à 30.5 mtaw en vernatting) zal deze vaker watervoerend worden. Ook een teveel aan (regen)water in het hinterland kan zo worden afgevoerd naar de Maas. Rapport juni 2014

33 verwijderd. Alle verkeer naar het voet- en fietsveer loopt vanaf dan vanuit Boyen totdat de Kempenstraat heraangelegd is in het winterbed ( ). Weerdverlaging Veurzen-Noord en terugklappen zomerdijk ( ) In de winter van worden de zwarte populieren van Bichterweerd-Zuid omgeplant naar de kruin van de nieuwe zomerdijken, langs de rand van de betonnen veldwegen vanuit Boyen naar het voetveer en naar het jaagpad/fietspad ten oosten van de N741 te Molenveld. Na het akkoord van Rijkswaterstaat Zuid-Nederland wordt de dekgrond van de zomeroever vanaf de in-/uitlaatconstructie van Negenoord-West tot Bichterweerd verwijderd en toegevoegd aan de dekgrondberging. De grindlaag van de zomeroever wordt onder profiel geplaatst richting de nieuwe parallelle zomerdijk ( terugklappen zomeroever Booien- Veurzen). Hierdoor wordt de natuurvriendelijke oever gerealiseerd, die het natuurgebied Negenoord verbindt met het natuurgebied van Bichterweerd. Er zijn géén aanplantingen in deze strook toegelaten omdat de stroombaan open dient te blijven. Gelijktijdig wordt dan ook het 1/250 veiligheidsniveau gerealiseerd richting Nederland. Illustratie 4-11 Voorbeeld van tijdelijk aangelegde en teruggeklapte zomeroever te Geulle aan de Maas (september 2013) De dekgrond van Veurzen-West wordt verder omgezet zonder tussendepot vanaf de nieuwe zomerdijken richting Kempenstraat en winterdijk. Na de afvoer van het toutvenant uit Veurzen-West wordt de transportband verwijderd. Rapport juni 2014

34 Weerdverlaging Bichterweerd-Zuid aanleg westelijke kreken ( ) Nadat alle dekgrond van het gebied Meeswijk-Molenveld (zie verder) en Booien-Veurzen verwijderd is en nadat de toutvenant afgevoerd is, wordt een grondbalanssaldo berekend. Door de sterk fluctuerende dikte van dekgrond- en toutvenant-lagen kan de berekening van de eindbalans van het grondverzet niet eerder plaatsvinden. Zodra dit gekend is, kunnen de definitieve breedte en diepte van de 3 westelijke kreken in Bichterweerd-Zuid vastgelegd worden zodoende wordt voldaan aan een gesloten dekgrondenbalans. Aansluitend wordt gestart met de weerdverlaging van Bichterweerd- Zuid en het aanleggen van deze kreken als de waterstand van de Maas niet te hoog is. De dekgrondberging wordt bijgevolg gesloten met de dekgrond van Bichterweerd-Zuid, die vrijkomt bij de weerdverlaging van het gebied en het graven van de westelijke kreken. Er is op dat moment geen toutvenant meer aanwezig in Bichterweerd-Zuid. Rapport juni 2014