Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent DE VERSCHILLENDE FISCALE TECHNIEKEN OM ROERENDE GOEDEREN TE SCHENKEN. De Loore Anne-Sofie

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar DE VERSCHILLENDE FISCALE TECHNIEKEN OM ROERENDE GOEDEREN TE SCHENKEN Masterproef van de opleiding Master in het Notariaat Ingediend door De Loore Anne-Sofie (studentennr ) Promotor: Prof. Dr. N. Geelhand Commissaris: Lic. H. Baert

2 Inleiding... 3 Hoofdstuk 1. De schenking: algemeen... 4 Afdeling 1: Begrip... 4 Afdeling 2. Constitutieve bestanddelen van de schenking... 4 Afdeling 3. Vormvereisten van de schenking... 6 Afdeling 4. De schenking met modaliteiten Dadelijkheid en onherroepelijkheid van de schenking Geoorloofdheid en geen strijdigheid met de wet of de goede zeden... 9 Afdeling 5. Fiscale gevolgen van de schenking Op het vlak van de registratierechten: heffing van schenkingsrechten Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. op nietgeregistreerde schenkingen bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar Hoofdstuk 2. Schenking van roerende goederen: technieken Afdeling 1. De notariële schenking De schenking bij Belgische notariële akte A. Burgerrechtelijke voordelen Rechtszekerheid Geen beperking qua voorwerp Diverse modaliteiten mogelijk a. Voorwaarde a.1. Opschortende voorwaarde a.2. Ontbindende voorwaarde b. Termijn of tijdsbepaling b.1. Opschortende termijn b.2. Ontbindende termijn c. Voorbehoud van vruchtgebruik d. Last e. Restbeding of fideïcommis de residuo B. Fiscale voordelen Op het vlak van de registratierechten: schenken aan een vlak en laag tarief Op het vlak van de successierechten a. Geen toepassing van art. 7 W.Succ b. Geen toepassing van art. 66bis Vl.W.Succ De schenking bij buitenlandse notariële akte A. Burgerrechtelijke voordelen B. Fiscale voordelen Op het vlak van de registratierechten: geen heffing van (Belgische) schenkingsrechten Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar Afdeling 2. De handgift Geldigheidsvereisten Vormvereisten Modaliteiten bij de handgift A. Voorwaarde Opschortende voorwaarde Ontbindende voorwaarde B. Termijn Opschortende termijn Ontbindende termijn

3 C. Voorbehoud van vruchtgebruik D. Last Fiscale gevolgen A. Op het vlak van de registratierechten: geen heffing van schenkingsrechten B. Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar Afdeling 3. De onrechtstreekse schenking Geldigheidsvereisten Vormvereisten Toepassingen Modaliteiten bij de bankgift A. Voorwaarde Opschortende voorwaarde Ontbindende voorwaarde B. Termijn Opschortende termijn Ontbindende termijn C. Voorbehoud van vruchtgebruik D. Last Fiscale gevolgen A. Op het vlak van de registratierechten: geen heffing van schenkingsrechten B. Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar na de schenking Afdeling 4. De vermomde schenking Geldigheidsvereisten Vormvereisten Toepassingen Fiscale gevolgen A. Op het vlak van de registratierechten: geen heffing van schenkingsrechten B. Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar Besluit Bibliografie

4 Inleiding Er wordt wel eens gezegd dat schenken met de warme hand leuker is dan met de koude hand. En terecht. Waarom zou men wachten tot men overleden is? Niet alleen heeft de schenking een hartverwarmend effect voor zowel schenker als begiftigde, bovendien kan men via de schenking zijn toekomstige erfgenamen, gelet op de progressieve tarieven van de successierechten, heel wat belastingen besparen. Door te schenken verkleint men immers zijn nalatenschap. De schenking is dus een bijzonder geschikt instrument om aan successieplanning te doen. Het onderwerp van deze Masterproef beperkt zich tot de schenking van roerende goederen. In het eerste hoofdstuk worden zowel de burgerrechtelijke als de fiscale aspecten van de schenking als instrument van successieplanning op algemene wijze behandeld. Het tweede hoofdstuk spitst zich vervolgens toe op de beschrijving van een aantal technieken om roerende goederen te schenken. De doelstelling van deze Masterproef bestaat erin na te gaan wat de fiscale gevolgen van elke schenkingstechniek zijn. 3

5 Hoofdstuk 1. De schenking: algemeen Afdeling 1: Begrip 1. De schenking onder de levenden is een akte waarbij de schenker zich dadelijk en onherroepelijk van de geschonken zaak ontdoet ten voordele van de begiftigde, die ze aanneemt (art. 894 BW). De schenking is dus een contract, waaraan een wilsovereenstemming ten grondslag ligt - de begiftigde moet de schenking aanvaarden (art. 932 BW) - en dat onderworpen is aan de algemene geldigheidsvereisten van het verbintenissenrecht 1 2. Afdeling 2. Constitutieve bestanddelen van de schenking 2. Volgens het Hof van Cassatie zijn de samenstellende elementen van de schenking: - de onmiddellijke en onherroepelijke afstand van een goed (materieel element); - de animus donandi of het inzicht om te begiftigen (intentioneel element); - de aanvaarding door de begiftigde Uit de rechtspraak blijkt dat vooral het intentioneel element een belangrijke rol speelt bij de beoordeling van de vraag of men te maken heeft met een schenking. De animus donandi wordt niet vermoed, maar dient steeds bewezen te worden. 4. Zo handelt degene die een natuurlijke verbintenis nakomt niet met het oogmerk om te begiftigen, maar op grond van een morele plicht 4. Het intentioneel element ontbreekt 5. 1 Dit is een werkelijke toestemming, bekwaamheid van zowel schenker als begiftigde, een bepaald voorwerp en een geoorloofde oorzaak (art BW). 2 E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, 554; C. VAN HEUVERSWYN, De handgift: geldigheidsvoorwaarden, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, Cass. 13 december 1956, Pas. 1957, I, Zie Rb. Charleroi 12 oktober 2000, Act.fisc. 2001, 3, Div.Act. 2002, 18, FJF 2001, 603 en Rec.gén.enr.not. 2001, 137 (inzake de betaling van een verbrekingsvergoeding, vastgesteld in een notariële akte, naar aanleiding van het uit mekaar gaan van samenwoners). 5 F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009,

6 Of nog: wanneer men aanneemt dat degene die een natuurlijke verbintenis nakomt, in feite een vooraf bestaande schuld betaalt 6, kan er geen sprake zijn van een schenking wegens afwezigheid van het materieel element, zijnde een verarming Een ander argument dat vaak ingeroepen wordt om een kwalificatie als schenking te ontlopen, is het vergeldend karakter van de rechtshandeling 8, de zogenaamde vergeldende schenking. Deze schenking gebeurt niet uit vrijgevigheid, maar ter vergoeding van geleverde diensten 9. Ook hier ontbreekt andermaal het intentioneel element. Er weze opgemerkt dat de rechtspraak het argument van het vergeldend karakter niet aanvaardt wanneer de bewezen diensten geen schuld hebben doen ontstaan of wanneer de bevoordeling buiten verhouding tot de verleende prestaties staat Verder dient de schenking onderscheiden te worden van een kanscontract onder bezwarende titel, zoals de overeenkomst van aanwas. De overeenkomst van aanwas betreft een overeenkomst waarbij twee (of meerdere) personen samen bepaalde goederen verwerven en waarbij de langstlevende uiteindelijk eigenaar of titularis wordt van rechten op een deel of het geheel van deze goederen, terwijl beide partijen gelijke kansen moeten hebben om het goed uiteindelijk te verkrijgen 12. Uitzonderlijk zal de overeenkomst van aanwas als een schenking worden gekwalificeerd indien er een ongelijkheid van kansen tussen de deelgenoten (zoals een groot leeftijdsverschil of een zware ziekte van één van de deelgenoten) bestaat die niet wordt gecompenseerd (bijvoorbeeld doordat degene die de grootste kans heeft om het goed te verwerven een groter aandeel in de prijs betaalt) 13. Opnieuw wordt de animus donandi hier niet vermoed, maar moet deze bewezen worden Zie Cass. 7 februari 1829, Pas. 1829, 48 (inzake de betaling van een verjaarde schuld). 7 E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, ; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, Zie Bergen 15 september 1992, Rev.not.b. 1995, 22 (inzake de schenking van een onroerend goed door een grootvader aan zijn kleinzoon, die gedurende jaren onbezoldigd in het familiebedrijf had gewerkt en het zodoende in stand had gehouden). 9 E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, 540; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, Gent 26 januari 1990, FJF 1990, 153, Rec.gén.enr.not. 1990, F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009, D. MICHIELS, Bedingen van tontine en aanwas, RW , 971 en D. MICHIELS, Bedingen van tontine en aanwas, RW , F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009,

7 7. Ook een cadeau wordt in de regel juridisch niet gelijkgesteld met een schenking. Vereist is evenwel dat het cadeau in verhouding staat tot het vermogen van de weldoener en gegeven wordt naar aanleiding van een gebeurtenis waarbij het uitdelen van cadeaus gebruikelijk is 15. Afdeling 3. Vormvereisten van de schenking 8. Naar Belgisch recht kan een schenking diverse vormen aannemen (notariële akte, handgift, bankgift, onrechtstreekse schenking). Indien de partijen echter het schenkingscontract schriftelijk willen vastleggen, zal een notariële akte moeten worden opgemaakt. Overeenkomstig art. 931 BW dient iedere schenkingsakte immers op straffe van nietigheid in notariële vorm te worden verleden. 9. Bovendien moet de begiftigde de schenking bij authentieke akte en in uitdrukkelijke bewoordingen aanvaarden (art. 932, lid 1 BW) 16. Een stilzwijgende aanvaarding is bijgevolg uitgesloten en de aanvaarding kan evenmin worden afgeleid uit het loutere feit van de handtekening 17. De aanvaarding dient tevens tijdens het leven van de schenker te geschieden. Meestal zal de aanvaarding in de schenkingsakte zelf gebeuren. De wet voorziet evenwel in de mogelijkheid om de schenking in een latere notariële akte te aanvaarden. In dergelijk geval heeft de schenking ten opzichte van de schenker pas gevolg vanaf de dag waarop de aanvaarding aan hem is betekend (art. 932, lid 2 BW). 10. Daarnaast vereist art. 948 BW voor de geldigheid van de schenking van roerende goederen een staat van schatting, getekend door de schenker en de begiftigde of door hun gevolmachtigde, die aan de minuut van de schenking moet worden gehecht. 11. De schenking is dus - in de regel (infra nr. 26) - een vormelijk contract 18. De naleving van de door de wet vereiste vormvoorschriften is een conditio sine qua non voor de geldige 15 E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, Cass. 13 december 1956, Pas. 1957, I, 392; Gent 18 januari 2007, T.Not. 2008, 297, noot L. WEYTS. 17 W. PINTENS, K. VANWINCKELEN en J. DU MONGH, Schets van het familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2006, R. BARBAIX, Het contractuele statuut van de schenking. Hoe anders is de overeenkomst schenking en waarom? Rechtsvergelijkende studie van het contractuele statuut van de schenking, Antwerpen, Intersentia, 2008, 251; R. BARBAIX, Notariële akte/belgië, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009,

8 totstandkoming van de schenking. Het niet respecteren van deze vormvereisten heeft de nietigheid van de schenking tot gevolg. Dit geldt zowel voor de algemene vereiste van authenticiteit, als voor de bijkomende formaliteiten 19. Er weze echter opgemerkt dat de nietigheid van de schenking wegens niet-naleving van de vormvereisten de heffing van het schenkingsrecht niet belet 20. Tijdens het leven van de schenker is de nietigheidssanctie absoluut. Na het overlijden van de schenker kan de nietige schenking door diens rechtsopvolgers worden bekrachtigd, bevestigd of vrijwillig uitgevoerd 21. De absolute nietigheid wordt bijgevolg een relatieve nietigheid Aan het burgerrechtelijk formalisme van art. 931 BW is ook een fiscaal nadeel verbonden. Belgische notariële akten zijn immers verplicht registreerbaar (art. 19, 1 W.Reg.) (infra nr. 23). Bijgevolg worden notariële schenkingen met een evenredig registratierecht - het schenkingsrecht - belast. Dit fiscaal nadelige gevolg heeft ertoe geleid dat men zijn toevlucht is gaan zoeken tot schenkingstechnieken die aan het vormvoorschrift van art. 931 BW ontsnappen (bijvoorbeeld de handgift, de onrechtstreekse schenking (o.a. de bankgift) en de vermomde schenking) (infra nr. 26). Afdeling 4. De schenking met modaliteiten 13. Onder voorbehoud van de grondvoorwaarden kunnen bij de schenking modaliteiten worden bedongen, die de begiftigde samen met de schenking zal moeten aanvaarden. Bij de notariële schenking kunnen deze modaliteiten in de tekst van de schenkingsakte zelf worden bepaald. Bij de handgift en de bankgift is een begeleidend geschrift, de zogenaamde pacte adjoint (infra nrs. 106 en 136), vereist Cass. 1 maart 2007, Not.Fisc.M. 2008, 131, noot M. MASSCHELEIN, Pas. 2007, 432, Rec.gén.enr.not. 2007, 232, Rec.gén.enr.not. 2007, 303, Rev.trim.dr.fam. 2007, 863, RW , 996, TBBR 2008, 337, noot R. BOURSEAU en T.Not. 2009, 372, noot F. BLONTROCK. 20 F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, Art BW. 22 Rb. Gent 14 juli 1956, Rec.gén.enr.not. 1959, 449, noot en Rev.prat.soc. 1960, 11, noot; Cass. 29 april 1977, Pas. 1977, I, 883 en Rec.gén.enr.not. 1979, 155, noot; Rb. Brussel 3 januari 1986, Rec.gén.enr.not. 1989, 395 en Rev.not.b. 1986, 185; Cass. 19 mei 1994, Arr.Cass. 1994, 504, Bull. 1994, 489, JT 1995, 5, Pas. 1994, I, 489, RW , 743 en Rec.gén.enr.not. 1995, E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, 567; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 49. 7

9 1. Dadelijkheid en onherroepelijkheid van de schenking 14. Bij het bedingen van modaliteiten beschikt de schenker over een ruime keuzevrijheid, zonder hierbij afbreuk te mogen doen aan de principes van de dadelijkheid en de onherroepelijkheid die de schenking ten gronde beheersen (art. 894 BW) (supra nr. 2). 15. De dadelijkheid van de schenking impliceert dat de begiftigde een werkelijk en actueel recht bekomt op de geschonken goederen. Een louter potentieel recht volstaat niet. Enkel het recht op die goederen moet overgaan, niet noodzakelijk het bezit van die goederen of de uitoefening van dat recht. Dit volgt uit art. 938 BW, dat bepaalt: De behoorlijk aangenomen schenking is voltrokken door de enkele toestemming van de partijen; en de eigendom van de geschonken goederen gaat over op de begiftigde, zonder dat enige andere overgave vereist is. De werkelijke overdracht van de geschonken goederen is dus geen voorwaarde voor de geldigheid van de schenking, behoudens wanneer het een handgift betreft (traditio-vereiste) (infra nr. 100) Het principe van de onherroepelijkheid verhindert dat de schenker zich, door het inlassen van bepaalde clausules, het recht voorbehoudt op rechtstreekse of onrechtstreekse wijze terug te komen op de schenking. Bedingen die afbreuk doen aan dit principe hebben de nietigheid van de gehele schenking tot gevolg. Deze nietigheid is absoluut en kan bijgevolg door elke belanghebbende worden ingeroepen, hetzij vóór, hetzij na het overlijden van de schenker. In tegenstelling tot de schenking, die nietig is wegens schending van de vormvereisten (supra nr. 11), is de schenking hier niet vatbaar voor bevestiging De wetgever geeft in de artikelen 943 t.e.m. 946 BW een opsomming van bedingen die het principe van de onherroepelijkheid van de schenking miskennen. Zo mag een schenking 24 A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 11; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, 169; A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 14; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 50. 8

10 alleen tegenwoordige goederen van de schenker tot voorwerp hebben en is een schenking van toekomstige goederen nietig (art. 943 BW). Ook de schenking gekoppeld aan een voorwaarde waarvan de uitvoering afhankelijk wordt gesteld van de enkele wil van de schenker (schenking onder potestatieve voorwaarde) (art. 944 BW), de schenking onder last de toekomstige schulden van de schenker te voldoen (art. 945 BW) en de schenking waarbij de schenker zich het recht voorbehoudt om over de geschonken zaak te beschikken (art. 946 BW) zijn nietig 26. Op fiscaal vlak belet de nietigheid van de schenking wegens miskenning van het principe van de onherroepelijkheid de onmiddellijke heffing van het schenkingsrecht evenwel niet Geoorloofdheid en geen strijdigheid met de wet of de goede zeden 18. Niet alleen dient de schenker erover te waken dat hij door het bedingen van bepaalde modaliteiten geen afbreuk doet aan de principes van de dadelijkheid en de onherroepelijkheid van de schenking. Bovendien mogen deze voorwaarden (of lasten) niet onmogelijk zijn of strijdig zijn met de wet of de goede zeden 28. Zoniet, worden zij voor niet geschreven gehouden (art. 900 BW). Luidens art. 6 BW kunnen bijzondere overeenkomsten evenwel geen afbreuk doen aan wetten die de openbare orde en de goede zeden betreffen. Bijgevolg zal de rechter, indien een voorwaarde (of last) bij toepassing van art. 900 BW voor niet geschreven dient te worden gehouden, toch de akte in haar geheel nietig moeten verklaren wegens strijdigheid met art. 6 BW 29. Daarenboven bestaat in de rechtspraak de tendens om de gehele schenking nietig te verklaren indien (de schenker bewijst dat) de onmogelijke of ongeoorloofde last de determinerende oorzaak van de schenking is Een onmogelijke of ongeoorloofde voorwaarde kan worden opgesplitst in: 26 A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, 169; F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, 171; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, Cass. 31 oktober 1952, Pas. 1953, I, 110, Rec.gén.enr.not. 1955, 352, noot, Arr. Cass. 1953, 105 en RCJB 1953, 5, noot J. DABIN. 30 Luik 4 juli 1951, Pas. 1952, II, 72; Rb. Brussel 13 juni 1997, Rev.not.b. 1998, W. PINTENS, K. VANWINCKELEN en J. DU MONGH, Schets van het familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2006,

11 - een juridisch onmogelijke voorwaarde waarvan de vervulling stuit op een wettelijke en blijvende onmogelijkheid; - een feitelijk onmogelijke voorwaarde waarvan de vervulling onmogelijk is volgens de wetten van de natuur; - en een feitelijk onmogelijke voorwaarde waaraan op het ogenblik van de uitwerking van de gift, in normale omstandigheden en rekening houdend met de middelen waarover de begiftigde beschikt, onoverkomelijke moeilijkheden voor hem zijn verbonden Een voorwaarde is strijdig met de wet wanneer zij afbreuk doet aan wetten van openbare orde of van dwingend recht. Voorwaarden strijdig met de goede zeden zijn voorwaarden die een inbreuk uitmaken op de huwelijksvrijheid of op de echtscheidingsvrijheid Voor een meer gedetailleerde bespreking van een aantal modaliteiten, gekoppeld aan de verschillende schenkingstechnieken, en hun gevolgen op fiscaal vlak zie Hoofdstuk 2. Afdeling 5. Fiscale gevolgen van de schenking 1. Op het vlak van de registratierechten: heffing van schenkingsrechten 22. Zoals gezegd, wordt de schenking onder de levenden belast met het schenkingsrecht (supra nr. 12), dat wordt geheven op de brutowaarde van de goederen die elke begiftigde van de schenker bekomt (art. 131 Vl.W.Reg.). De schenking is dus een getarifeerde rechtshandeling. 23. Inzake schenkingen geldt evenwel een algemene registratieverplichting. Enkel schenkingen die bij Belgische notariële akte zijn vastgesteld (akten verplicht registreerbaar omwille van hun aard) (art. 19, 1 W.Reg.) en schenkingen van in België gelegen onroerende goederen (akten verplicht registreerbaar omwille van hun voorwerp) (art. 19, 2 W.Reg.) worden verplicht aan de registratieformaliteit onderworpen 34. Schenkingen van in het 32 W. PINTENS, K. VANWINCKELEN en J. DU MONGH, Schets van het familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2006, W. PINTENS, K. VANWINCKELEN en J. DU MONGH, Schets van het familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2006, F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009,

12 buitenland gelegen onroerende goederen zijn daarentegen niet verplicht registreerbaar (art. 159, 7 W.Reg.). 24. Met het oog op de overschrijving op het hypotheekkantoor is voor de schenking van (in België gelegen) onroerende goederen de schenking bij notariële akte de enige optie 35. Op grond van art. 2 Hyp.W. worden immers alleen authentieke akten ter overschrijving aanvaard. Hoewel art. 931 BW enkel een notariële akte en geen Belgische notariële akte vereist (infra nrs. 36, 81 en 92), kan men aan de heffing van het schenkingsrecht niet ontkomen door het onroerend goed te schenken via buitenlands notaris. Akten (waarmee bedoeld wordt: onderhandse akten en buitenlandse notariële akten) waarbij de eigendom of het vruchtgebruik van in België gelegen onroerende goederen wordt overgedragen, zijn immers verplicht registreerbaar op grond van art. 19, 2 W.Reg Het tarief wordt voor de schenking van onroerende goederen onderverdeeld in vier groepen van begiftigden en is progressief in elk van deze tariefgroepen. Het recht wordt geheven op het brutovoordeel dat elke begiftigde van de schenker verkrijgt (art. 131, 1 Vl.W.Reg.). 26. Op de schenking van roerende goederen zullen slechts schenkingsrechten worden geheven indien deze bij Belgische notariële akte is vastgesteld (art. 19, 1 W.Reg.). De mogelijkheid om aan het vormvoorschrift van art. 931 BW te ontsnappen bestaat voor de schenking van roerende goederen dus wel. Niettegenstaande de bewoordingen van art. 931 BW en de nietigheidssanctie die eraan gekoppeld is, nemen de rechtspraak en rechtsleer unaniem aan dat vormvrije schenkingen zoals de handgift, onrechtstreekse schenking en vermomde schenking geldig zijn. Bij gebrek aan registratieverplichting, noch op grond van art. 19, 1 W.Reg, noch op grond van art. 19, 2 W.Reg, zijn er geen schenkingsrechten verschuldigd E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, 584; A. VERBEKE, Schenken in binnen- en buitenland, TEP 2006, E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, 584; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, 25; F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009,

13 Anders dan bij de onroerende goederen kan men tevens aan de heffing van het schenkingsrecht ontsnappen door de roerende goederen via buitenlands notaris te schenken (infra nr. 95). Dergelijke schenkingen via buitenlands notaris zijn, net zoals de vormvrije schenkingen, niet verplicht registreerbaar gezien de aard van de akte (geen Belgische notariële akte) en het voorwerp van de akte (geen in België gelegen onroerende goederen) Het tarief wordt voor de schenking van roerende goederen onderverdeeld in slechts twee tariefgroepen en is niet progressief, maar vlak, zijnde 3% of 7% (art. 131, 2 Vl.W.Reg.) (infra nr. 73). 2. Op het vlak van de successierechten: toepassing van art. 7 W.Succ. op nietgeregistreerde schenkingen bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar 28. Hoewel zij aan de heffing van het schenkingsrecht ontsnappen, verlopen nietgeregistreerde schenkingen (van roerende goederen) niet noodzakelijk geheel belastingvrij. Hiervoor is vereist dat de schenker nog minstens drie jaar na de schenking in leven blijft. Zoniet, zullen op de geschonken goederen successierechten worden geheven (art. 7 W.Succ.). 29. Art. 7 W.Succ. bepaalt: De goederen, waarover, naar het door het Bestuur geleverd bewijs, de afgestorvene kosteloos beschikte gedurende de drie jaren vóór zijn overlijden, worden geacht deel uit te maken van zijn nalatenschap, indien de bevoordeling niet onderworpen werd aan het registratierecht gevestigd voor de schenkingen, behoudens verhaal van de erfgenamen of legatarissen op de begiftigde voor de wegens die goederen gekweten successierechten. Opdat art. 7 W.Succ. zou kunnen worden toegepast, moet dus aan drie voorwaarden cumulatief worden voldaan: - het moet gaan om een kosteloze beschikking, - die door de erflater werd toegestaan minder dan drie jaar vóór zijn overlijden 38 E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008,

14 - en die niet onderworpen is geweest aan het registratierecht vastgesteld voor de schenkingen Wat de eerste toepassingsvoorwaarde betreft, is het zo dat, hoewel onder het begrip kosteloze beschikking meestal schenkingen worden begrepen, het toepassingsgebied van art. 7 W.Succ. heel wat verder reikt. Aldus viseert art. 7 W.Succ. in principe alle soorten schenkingen, ongeacht de vorm (rechtstreekse schenking, onrechtstreekse schenking, handgift, schenking bij buitenlandse notariële akte, ), ongeacht het voorwerp van de schenking (om het even welk roerend goed) en ongeacht de persoon van de begiftigde (erfgenaam, legataris, derde, ) 40. Art. 7 W.Succ. is daarentegen niet van toepassing op gebruikelijke geschenken 41. Het betreft cadeaus die weinig belangrijk zijn, die in verhouding staan met de inkomsten van de schenker en die naar gewoonte gegeven worden in bepaalde omstandigheden (verjaardag, geboorte, huwelijk, ) (supra nr. 7) 42. Art. 7 W.Succ. is evemin toepasselijk op sommen door de erflater uitgekeerd ingevolge een wettelijke onderhoudsplicht en op uitkeringen door de erflater gedaan in uitvoering van een natuurlijke verbintenis (supra nr. 4) Een tweede voor de toepassing van art. 7 W.Succ. noodzakelijke vereiste is dat de schenking door de erflater moet zijn toegestaan minder dan drie jaar vóór zijn overlijden 45. Werd de schenking door de erflater meer dan drie jaar vóór zijn overlijden toegestaan onder een voorwaarde of een tijdsbepaling en heeft de vervulling van de voorwaarde of het verstrijken van de termijn zich binnen de drie jaar vóór zijn overlijden voorgedaan, dan is art. 7 W.Succ. echter niet van toepassing. Als uitgangspunt voor de berekening van de driejarige termijn waarbinnen de schenker in leven dient te blijven opdat hij aan de toepassing van art. 7 W.Succ. zou ontsnappen, geldt immers de dag waarop de schenking werd gedaan en niet de dag waarop de voorwaarde is vervuld of waarop de termijn is verstreken J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, Rb. Antwerpen 20 oktober 2004, RGCF 2006, 383, Rec.gén.enr.not. 2005, 315 en Rec.gén.enr.not. 2005, 3, bevestigd door Antwerpen 7 november 2007, Rec.gén.enr.not. 2009, 51, noot. 43 Rb. Doornik 30 mei 2001, Act.fisc. 2002, 5, FJF 2002, 794 en Rec.gén.enr.not. 2003, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009,

15 32. Een derde en laatste toepassingsvoorwaarde is dat de schenking niet onderworpen mag geweest zijn aan de heffing van het schenkingsrecht. Deze voorwaarde is gesteund op het principe non bis in idem. Indien de schenking aan de heffing van het schenkingsrecht is onderworpen, dient zij geen tweede keer in de successierechten te worden belast. Bijgevolg vallen schenkingen van in België gelegen onroerende goederen buiten het toepassingsgebied van art. 7 W.Succ. Deze schenkingen zijn immers verplicht registreerbaar op grond van art. 19, 2 W.Reg. (supra nr. 23) 47. De Administratie neemt bovendien aan dat ook schenkingen van in het buitenland gelegen onroerende goederen buiten de werkingssfeer van art. 7 W.Succ. vallen Omtrent de bewijslast laat art. 7 W.Succ. geen twijfel bestaan. De Administratie moet bewijzen dat er een schenking minder dan drie jaar vóór het overlijden heeft plaatsgehad. Slaagt zij erin dit bewijs te leveren en zijn alle andere toepassingsvoorwaarden vervuld, dan worden de goederen geacht in de nalatenschap aanwezig te zijn en aan de erfgenamen en legatarissen te zijn toegevallen in dezelfde mate als de andere aanwezige goederen 49. In principe zullen dus de erfgenamen en legatarissen de successierechten over de geschonken goederen moeten betalen, behoudens verhaal op de begiftigde. Het tweede lid van art. 7 W.Succ. voorziet hierop een uitzondering en biedt zowel de Administratie als de erfgenamen en legatarissen de mogelijkheid om te bewijzen wie de werkelijke begiftigde van de schenking was. Eenmaal dit bewijs is geleverd, wordt de begiftigde als legataris van de geschonken goederen beschouwd en wordt het successierecht in zijn hoofde berekend over de waarde van de geschonken goederen en tegen het tarief dat correspondeert met zijn graad van verwantschap tot de erflater Het niet halen van de driejarige termijn door de schenker is dus een risico. Bijgevolg moet men steeds het voordeel van de niet-geregistreerde schenking, zijnde een besparing van 3% of 7% schenkingsrechten, afwegen tegen de kans op overlijden van de schenker binnen drie jaar na de schenking, met de heffing van successierechten tot gevolg. 47 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, 131 en Besl. 4 mei 1929, nr. E.E./32.157, 49 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009,

16 35. Dit risico kan echter afgedekt worden via een verzekering 51. Belangrijk hierbij is dat het verzekeringscontract door de begiftigde zelf en niet door de schenker wordt afgesloten. Zoniet, wordt het door de verzekeringsmaatschappij uitgekeerde kapitaal op grond van art. 8 W.Succ. met het successierecht belast. 36. Een andere oplossing bestaat erin de schenking vrijwillig te laten registreren. Deze oplossing is vooral interessant indien verzekeringspremie meer dan 3% of 7% van de te schenken som bedraagt. Sedert 1 januari 2004 bestaat in het Vlaamse Gewest immers de mogelijkheid om roerende goederen te schenken aan een vlak en laag tarief van 3% of 7%, naargelang de verwantschap tussen de schenker en de begiftigde 52. Het gunsttarief vereist geen Belgische notariële akte en geldt voor elke schenking die ter registratie worden aangeboden 53. Men dient hiertoe een geschrift aan de Ontvanger voor te leggen dat tot titel strekt van de verwezenlijkte schenking 54. Dit geschrift kan bestaan uit hetzij een bilateraal bewijsdocument, ondertekend door zowel de schenker als de begiftigde, de zogenaamde pacte adjoint bij de handgift en de bankgift, hetzij twee (of meer) eenzijdige documenten 55. Het geschrift dient wel alle essentiële elementen van de schenkingsovereenkomst bevatten, te weten: - de identificatie van de schenker en de begiftigde; - een nauwkeurige omschrijving van het voorwerp van de schenking; - het begiftigingsinzicht vanwege de schenker; - de aanvaarding door de begiftigde 56. Door de schenking vrijwillig ter registratie aan te bieden, blijft deze volledig buiten het toepassingsgebied van de successierechten. Art. 7 W.Succ. is niet van toepassing (supra nr. 51 A. VERBEKE, Schenken in binnen- en buitenland, TEP 2006, Decr. Vl. 19 december 2003 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2004, BS 31 december N. GEELHAND, Fiscale aspecten van het patrimoniaal familierecht. De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, V, Brugge, die Keure, 2004, 224 en 226; A. VERBEKE, Schenken in binnen- en buitenland, TEP 2006, N. GEELHAND, Fiscale aspecten van het patrimoniaal familierecht. De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, V, Brugge, die Keure, 2004, 228; F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009, Bijvoorbeeld de aangetekende brieven die tussen schenker en begiftigde werden uitgewisseld waarin de schenker verklaart te schenken en de begiftigde verklaart de schenking in dank te aanvaarden. 56 F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009,

17 32) en het progressievoorbehoud in de successierechten (art. 66bis Vl.W.Succ.) werd voor de schenkingen van roerende goederen afgeschaft (infra nr. 79). 37. In deze Masterproef zal uitsluitend ingegaan worden op de schenking van roerende goederen en dit alleen voor het Vlaamse Gewest. Wat hierna volgt, is een bespreking in extenso van de verschillende fiscale technieken waarover een Vlaamse inwoner beschikt om roerende goederen te schenken. 16

18 Hoofdstuk 2. Schenking van roerende goederen: technieken Afdeling 1. De notariële schenking 38. Een eerste techniek om roerende goederen te schenken is bij notariële akte. 1. De schenking bij Belgische notariële akte A. Burgerrechtelijke voordelen 39. Vanuit burgerrechtelijk oogpunt biedt de notariële schenking heel wat voordelen. 1. Rechtszekerheid 40. In de praktijk geeft de schenking bij (Belgische 57 ) notariële akte het minst aanleiding tot juridische betwistingen. Dit blijkt duidelijk uit de weinige rechtspraak die hierover te vinden is. Met de notariële akte wordt immers voldaan aan het vormvoorschrift van art. 931 BW en wordt ook de bewijsproblematiek fel gereduceerd (infra nrs. 104 en 127) Geen beperking qua voorwerp 41. Voor de totstandkoming van de notariële schenking is geen materiële overdracht van de geschonken zaak (traditio), zoals bij de handgift, vereist (infra nr. 100). Bijgevolg is het voorwerp van de notariële schenking niet beperkt tot lichamelijke roerende goederen en onlichamelijke roerende goederen waarvan de rechten in een voor traditio vatbare titel zijn geïncorporeerd. Ook effecten op naam of spaarboekjes op naam kunnen bij notariële akte worden geschonken Omtrent de schenking van roerende goederen via buitenlands notaris zie evenwel L. WEYTS, Vlucht niet naar Nederland, vlucht naar uw notaris: over schenkingen van roerend goed, T.Not. 2006, ; N. LABEEUW en R. DEBLAUWE, Schenking voor een Nederlandse notaris: geldig? Waarom niet?, Successierechten 2006, N. GEELHAND, Fiscale aspecten van het patrimoniaal familierecht. De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, V, Brugge, die Keure, 2004, 182 en N. GEELHAND, Fiscale aspecten van het patrimoniaal familierecht. De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, V, Brugge, die Keure, 2004, 227; S. BUYLAERT, De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, T.Not. 2004,

19 3. Diverse modaliteiten mogelijk 42. De notariële schenking kan gepaard gaan met heel wat meer modaliteiten dan de handgift (infra nrs. 106 t.e.m. 117) of de bankgift (infra nrs. 137 t.e.m. 150) 60. a. Voorwaarde 43. Een voorwaarde is een toekomstige en onzekere gebeurtenis, die hetzij de verbintenis die uit de schenking voortvloeit opschort totdat de gebeurtenis plaatsheeft (opschortende voorwaarde), hetzij de schenking teniet doet op het ogenblik dat de gebeurtenis plaatsheeft (ontbindende voorwaarde) 61. a.1. Opschortende voorwaarde 44. Bij een schenking onder opschortende voorwaarde vindt er geen onmiddellijke overdracht van het geschonken goed plaats. Zoals reeds werd aangegeven, vormt dit geen probleem in het licht van het principe van de dadelijkheid van de schenking (supra nr. 15) 62, behoudens wanneer het gaat om een handgift (infra nr. 108) 63. Overeenkomstig art. 938 BW gaat de eigendom van de geschonken goederen immers op de begiftigde over zonder dat enige overgave vereist is. Ook wat de vereiste van de onherroepelijkheid betreft, stelt de opschortende voorwaarde, waarvan de verwezenlijking niet afhankelijk is van de wil van de schenker, geen problemen. De vervulling van de opschortende voorwaarde is het gevolg van de werking van het contract 60 A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Hoe roerende goederen schenken in Vlaanderen? Handgift, bankgift of toch notarieel?, Successierechten 2004, 7; N. GEELHAND, Fiscale aspecten van het patrimoniaal familierecht. De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, in X, Rechtskroniek voor het Notariaat, V, Brugge, die Keure, 2004, 227; S. BUYLAERT, De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, T.Not. 2004, 489; A. VERBEKE en A. NIJS, Vermogensplanning. Praktisch en eenvoudig, Antwerpen, Intersentia, 2005, 109; G. DEKNUDT, Schenkingen, in W. PINTENS en J. DU MONGH, Patrimonium 2006, Antwerpen, Intersentia, 2006, 201; A. VERBEKE, Notariële akte/buitenland, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, Art BW. 62 I. VERVOORT en R. ABIUSO, Schenkingen onder opschortende voorwaarde, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, I. VERVOORT en R. ABIUSO, Termijn/Voorwaarde/Handgift (bij leven), in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009,

20 en niet van de loutere wil van de schenker 64. Een schenking onder opschortende voorwaarde is dus in principe rechtsgeldig Een schenking onder opschortende voorwaarde van het overlijden van de schenker is evenwel niet mogelijk, aangezien het overlijden van de schenker weliswaar een toekomstige, doch een zekere gebeurtenis is. Een schenking onder opschortende voorwaarde van het vooroverlijden van de schenker, of anders uitgedrukt, onder opschortende voorwaarde dat de begiftigde de schenker overleeft, is daarentegen wel mogelijk. Ook een schenking onder opschortende termijn van het overlijden van de schenker wordt geldig geacht Op fiscaal vlak geeft de schenking onder opschortende voorwaarde slechts aanleiding tot de heffing van het algemeen vast recht van 25 euro zolang de voorwaarde niet is vervuld (art. 16, lid 1 W.Reg.) 67. Wanneer de voorwaarde zich vervult, wordt het schenkingsrecht geheven op de waarde van het geschonken goed op de dag van de vervulling van de voorwaarde 68 en tegen het tarief dat toegepast zou zijn indien de schenking niet onder opschortende voorwaarde was gedaan Het vroeger geheven recht dient te worden aangerekend op het bij de vervulling van de voorwaarde verschuldigd evenredig recht (art. 16, lid 2 W.Reg.) De schenking onder opschortende voorwaarde van het overlijden van de schenker wordt sedert 1 januari 2005 in het Vlaamse Gewest als een fictief legaat behandeld (art. 4, 3 Vl.W.Succ.) Art. 4, 3 Vl.W.Succ. bepaalt: 64 I. VERVOORT en R. ABIUSO, Termijn/Voorwaarde/Verschil (bij leven), in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 29; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 95; 66 E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, S. BUYLAERT, De nieuwe Vlaamse schenkingsrechten, T.Not. 2004, 482; A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 30; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, 31 en 101; F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, Decr. Vl. 24 december 2004 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2005, BS 31 december

21 Worden met het oog op de heffing van het successierecht als legaten beschouwd: alle schenkingen onder de levenden van roerende goederen die de overledene heeft gedaan onder de opschortende voorwaarde die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker. Aldus worden schenkingen van roerende goederen, gekoppeld aan een opschortende voorwaarde die in vervulling gaat bij het overlijden van de schenker, voortaan met het successierecht belast. Het hoeft echter geen betoog dat dergelijke schenkingen ingevolge deze nieuwe regeling veel hoger zullen worden getaxeerd. Het tarief voor de schenkingen van roerende goederen is immers vlak, zijnde 3% of 7%, terwijl het tarief in de successierechten progressief is en beduidend hoger ligt De vraag rijst welke schenkingen gekoppeld aan een opschortende voorwaarde nu precies onder het toepassingsgebied van de regeling inzake het fictief legaat vallen. 50. Uit een circulaire van 5 april 2005 blijkt dat het fictief legaat bijvoorbeeld volgende situaties beoogt te dekken: - de schenking onder de opschortende voorwaarde van het overlijden van de schenker; - de schenking onder de opschortende voorwaarde van het vooroverlijden van de schenker; - de schenking onder de opschortende voorwaarde van het overleven van de begiftigde 74. In de rechtsleer wordt dan ook gesteld dat met de invoering van art. 4, 3 Vl.W.Succ. de schenking onder opschortende termijn van het overlijden van de schenker mogelijks aan belang kan winnen als alternatief voor de schenking onder opschortende voorwaarde van vooroverlijden van de schenker (infra nr. 59) Er kan echter geen discussie bestaan omtrent de niet-toepasselijkheid van de regeling inzake het fictief legaat op schenkingen gekoppeld aan een opschortende voorwaarde waarvan 73 E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, Circ. nr. 3/2005 van 5 april 2005, 75 A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005,

22 de verwezenlijking niets te maken heeft met het overlijden van de schenker. Gedacht kan worden aan de schenking bezwaard met fideïcommis de residuo (infra nrs. 68 t.e.m. 71) 76. a.2. Ontbindende voorwaarde 52. Bij een schenking onder ontbindende voorwaarde vindt de overdracht van het geschonken goed onmiddellijk plaats 77. In het licht van het principe van de dadelijkheid van de schenking vormt de ontbindende voorwaarde dus geen enkel probleem 78. Ook het principe van de onherroepelijkheid van de schenking verzet zich niet tegen het bedingen van een ontbindende voorwaarde, waarvan de verwezenlijking niet afhankelijk is van de wil van de schenker 79. De ontbinding van de schenking, die het resultaat is van de vervulling van de voorwaarde, is immers het gevolg van de werking van het contract en niet van de loutere wil van de schenker De fiscale behandeling van de schenking onder ontbindende voorwaarde is dezelfde als van een schenking die onder geen enkele voorwaarde is bedongen. De schenking is onmiddellijk aan het schenkingsrecht onderworpen en het geheven recht is niet vatbaar voor teruggaaf bij de verwezenlijking van de voorwaarde Het typevoorbeeld van de schenking onder ontbindende voorwaarde is het conventioneel beding van terugkeer. Overeenkomstig art. 951 BW kan de schenker ten aanzien van de geschonken goederen het recht van terugkeer bedingen, hetzij voor het geval van vooroverlijden van de begiftigde alleen, hetzij voor het geval van vooroverlijden van de begiftigde en zijn afstammelingen. 76 A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 32; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 2. De fiscale invalshoek, AFT 2008, E. SPRUYT, J. RUYSSEVELDT en P. DONS, Praktijkgids successierecht en planning, 2003, Kapelle-opden-Bos, Toth, 2003, E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 96; M. PUELINCKX-COENE, Schenkingen onder ontbindende voorwaarde, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , II, Mechelen, Kluwer, 2009, A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, 172; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 96; I. VERVOORT en R. ABIUSO, Termijn/Voorwaarde/Verschil (bij leven), in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, F. WERDEFROY, Registratierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009,

23 De schenking met een conventioneel beding van terugkeer is dus rechtsgeldig 82. De ontbinding van de schenking is immers het gevolg van het zich voordoen van een toekomstige en onzekere gebeurtenis, met name het vooroverlijden van de begiftigde alleen of van de begiftigde en zijn afstammelingen, en niet van de loutere wil van de schenker Vanuit fiscaal oogpunt kan het inbouwen van een conventioneel beding van terugkeer in de schenkingsakte interessant zijn, aangezien de ouders, die het geschonken goed terug in hun vermogen verwerven, hierop geen successierechten verschuldigd zijn 84. b. Termijn of tijdsbepaling 56. De tijdsbepaling verschilt van de voorwaarde in die zin dat de toekomstige gebeurtenis zeker is en niet onzeker 85. Ook hier kan men schenken onder opschortende dan wel onder ontbindende termijn. b.1. Opschortende termijn 57. Net zoals de opschortende voorwaarde, stelt ook de opschortende termijn geen problemen in het licht van de dadelijkheid van de schenking 86. Ook hier vindt de overdracht van het geschonken goed niet meteen plaats, waardoor handgiften onder deze modaliteit opnieuw uitgesloten zijn (infra nr. 112) N. TORFS, De handgift met modaliteiten, Not.Fisc.M. 1996, 261; B. COOPMAN, De handgift: specialia, Not.Fisc.M. 1999, 95; A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, 172; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 96; C. VAN HEUVERSWYN, Handgift/modaliteiten, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, A. MEYUS en S. WILIKENS, De gemodaliseerde hand- en bankgift - een instrument voor estate planning, AFT 2001, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten , I, Mechelen, Kluwer, 2009, 44, nr E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, Schenken met behoud van bezit, TEP 2005, 35; E. SPRUYT, De schenking: het paradepaard van de successieplanning. Deel 1. De juridische invalshoek, AFT 2008, 95-96; I. VERVOORT en R. ABIUSO, Termijn/Voorwaarde/Verschil (bij leven), in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, 443; R. BARBAIX, Schenking onder opschortende termijn, in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009, I. VERVOORT en R. ABIUSO, Termijn/Voorwaarde/Handgift (bij leven), in A. VERBEKE, F. BUYSSENS en H. DERYCKE, Handboek Estate Planning, II, Vermogensplanning met effect bij leven: schenking, Gent, Larcier, 2009,