Opzet Amersfoortse monitor sociaal domein vanaf 2015

Transcriptie

1 Opzet Amersfoortse vanaf 2015 Gemeente Amersfoort Zwaantina van der Veen Projectleider

2 Uitgave en in opdracht van: Monique Peltenburg gemeente Amersfoort. Postbus 4000, 3800 EA Amersfoort. Bezoekadres: Stadhuisplein 1, kamer 2.05 Telefoon (033) november 2014

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting Inleiding Kader en achtergrond Proces om tot de monitor te komen Opzet van de monitor Verhouding tot toezeggingen en moties Overzicht onderwerpen en indicatoren Basisinfrastructuur Wijkteams Specialistische zorg Bescherming en veiligheid Werk en inkomen Belangrijke achtergrondgegevens Uitvoering Bijlage 1 Overzicht indicatoren en onderwerpen monitor Bijlage 2 Input bijeenkomst raadsleden en cliënt- en adviesraden Opzet Amersfoortse vanaf

4 Samenvatting Er verandert veel in het sociale. De gemeente krijgt er allerlei nieuwe taken bij in verband met de decentralisaties: overheveling van de AWBZ functies naar de WMO, de transitie van de jeugdzorg, de invoering van de Participatiewet en het passend onderwijs. De effecten van deze veranderingen moeten gevolgd worden, zodat er verantwoord en waar nodig bijgestuurd kan worden. Het gaat zowel om kwantitatieve informatie (cijfers, indicatoren) als kwalitatieve informatie (ervaringen, het verhaal achter de cijfers). In dit plan beschrijven we wat er (voorlopig) jaarlijks in Amersfoort gemonitord gaat worden op het gebied van het sociaal. Verantwoordings- en beleidsinformatie, geen sturingsinformatie In de monitor gaat het om informatie over de effecten van de beweging die we in het sociale willen maken (beleidsinformatie) en niet om sturingsinformatie. Hiermee willen we de (middel)lange termijn ontwikkelingen volgen. Dit betekent dat de monitor informatie oplevert om naar de gemeenteraad toe te verantwoorden over het gevoerde beleid en om bij te kunnen sturen. Naast deze verantwoordings- en beleidsinformatie is uiteraard ook sturingsinformatie nodig. Dit is echter geen onderdeel van de monitor. Over zaken als onder meer de uitputting van het budget en onverhoopt ontstaan van bijvoorbeeld wachtlijsten ontvangt de gemeenteraad, zoals gebruikelijk, informatie middels de standaards over de voortgang van beleid. In 2015 is dit voor het eerst in de zomer. Daar waar in de uitvoering zaken in ernstige mate af gaan wijken, zullen we de raad actief informeren buiten de monitor en de standaards om. Aansluiten bij landelijke monitor Landelijk wordt de ontwikkeld met daarin allerlei indicatoren op gemeente- en waar mogelijk wijkniveau. Bij de opzet zullen we vanuit de gemeente Amersfoort zoveel mogelijk aansluiten. Enerzijds om de kosten voor het monitoren te beperken, anderzijds omdat we zo Amersfoort kunnen vergelijken met andere gemeenten. In de landelijke monitor komen onder andere de volgende onderwerpen aan bod: aantal cliënten wijkteams en specialistische zorg uitgesplitst naar verschillende zorgsoorten kosten uitgesplitst op verschillende manieren naar bijvoorbeeld verschillende zorgsoorten en ZIN / PGB in- en uitstroom type verwijzer wachttijd / wachtlijst stapeling (meerdere specialistische zorgvormen en mogelijk stapeling met Wet langdurige zorg (Wlz) en Zorgverzekeringswet (Zvw)) Deze gegevens zijn op allerlei manieren verder uit te splitsen zolang de gegevens niet herleidbaar zijn naar individuen. Verder zullen deze gegevens waar mogelijk op wijkniveau gerapporteerd worden. Naast deze gegevens die direct gaan over de zorg / voorzieningen die onder de verantwoordelijkheid van gemeenten vallen, zitten er in de landelijke monitor ook allerlei gegevens die gebruikt kunnen worden om verschillen tussen gemeenten en wijken te verklaren of om ontwikkelingen in het 4 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

5 zorggebruik te kunnen voorspellen. Hier gaat het om gegevens als leeftijdsopbouw, opleidingsniveau, voortijdig schoolverlaten en kinderen die opgroeien in armoede. Aanvullend aan landelijke monitor Amersfoortse zaken monitoren Naast de gegevens uit de landelijke monitor (genaamd de ), meten we in Amersfoort aanvullend herhaaldelijk een aantal zaken. Deze onderwerpen zijn mede bepaald door cliënt- en adviesraden en gemeenteraadsleden. Hieronder de onderwerpen die er bovenop de zaken uit de landelijke monitor gemeten / onderzocht worden en ook worden opgenomen in de Amersfoortse. Mantelzorg In het sociaal wordt ingezet op de sociale basisinfrastructuur en mantelzorg is hierbij een belangrijk onderwerp. Daarom zal gemeten worden hoeveel mensen mantelzorg geven en hoe dit aantal zich ontwikkelt. Daarnaast is het van belang om te weten in hoeverre mantelzorgers zich (over)belast voelen en hoe zij eventueel ondersteund zouden kunnen worden. Omdat wat dit onderwerp betreft naast cijfers ook het verhaal achter de cijfers van belang is, is een onderdeel van de monitor een kwalitatief onderzoek op basis van groepsgesprekken. Ervaringen inwoners die geen / minder zorg meer krijgen Naast een beeld van hoeveel mensen wel of geen zorg krijgen, is het belangrijk om te weten hoe het gaat met inwoners die geen recht meer hebben op zorg of ondersteuning of dit minder krijgen. Per jaar zullen we kijken wat de groepen zijn waarvoor de veranderingen het grootst zijn. Voor 2015 denken we hierbij in ieder geval aan huishoudelijke hulp, gezinnen die via een sociaal wijkteam terugverwezen worden naar eigen kracht, gezinnen die (bijvoorbeeld door het aflopen van een indicatie) geen recht meer hebben op gespecialiseerde jeugdzorg en gezinnen die geen recht meer hebben op minimaregelingen. Bij de uiteindelijke invulling van dit kwalitatieve onderzoek zullen de kosten en baten van het onderzoek meegenomen worden, aangezien kwalitatief onderzoek relatief duur is. Casestudie stapeling zorgkosten Om een beeld te krijgen van wat de beweging binnen het sociaal betekent voor de financiële situatie van individuele inwoners, zal een casestudie uitgevoerd worden. In deze casestudie wordt doorgerekend wat de financiële gevolgen zijn van de veranderingen in het sociaal voor cliënten. Bijvoorbeeld door eigen risico en het wegvallen van WTCG (wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) en CER (compensatie eigen risico). In dit onderzoek zullen vooral cliënten meegenomen worden die te maken hebben met verschillende regelingen en / of die rond moeten komen van een inkomen rond het minimum. Aanvullende indicatoren werk en inkomen Op het gebied van werk en inkomen werden al veel zaken gemonitord voor Deze zaken blijven we grotendeels monitoren vanaf Naast kosten en cliëntaantallen, die ook al in de landelijke monitor zijn opgenomen, gaat het hier om aanvullende onderwerpen. Bijvoorbeeld het aandeel voorkomen bijstandsuitkeringen door preventie t.o.v. instroom, cliënten die stijgen op de reintegratieladder en het aantal succesvol afgeronde schuldregelingen. Verslag cliëntervaring wijkteams Hoe ervaren de cliënten van het wijkteam de hulp die ze krijgen? En wat kan beter? Dit zijn vragen die in 2015 beantwoord worden. Dit gebeurt in 2014 al door middel van telefonische interviews aan het einde van zorg via het wijkteam, waarover wordt gerapporteerd. Eind 2014 / begin 2015 zal de gemeente bekijken hoe dit in 2015 gemeten kan worden. Dit is naar verwachting een tijdelijke invulling van de meting van cliëntervaring wijkteams, omdat landelijk ook onderzocht wordt hoe je Opzet Amersfoortse vanaf

6 cliëntervaring kunt meten. Door aan te sluiten bij een landelijk instrument kunnen we de ervaring met de lokale teams in Amersfoort vergelijken met andere gemeenten. Wijkcijfers sociaal De cijfers over het sociaal per wijk zullen in een aparte worden opgeleverd. Hierin staan de belangrijkste cijfers per wijk op een rij, inclusief de duiding van deze cijfers. Deze informatie kunnen wijkteams bijvoorbeeld gebruiken voor gegevens over hun wijk. Eerste november 2015 De projectleider zal naar verwachting in november 2015 een leveren waarin de beschikbare cijfers en kwalitatieve gegevens samengevat weergegeven zullen worden. Voor de indicatoren die uit de landelijke monitor komen, zijn we afhankelijk van de gegevenslevering door het CBS en instellingen. Ondanks de afspraken die de gemeente gemaakt heeft over gegevenslevering met instellingen, is het de vraag of alle instellingen de door de gemeente opgevraagde gegevens kunnen leveren vanaf januari Daarom zal de eerste monitor naar verwachting niet volledig gevuld zijn met alle indicatoren die in dit plan staan. In de uiteindelijke monitor zal verwezen worden naar verschillende rapporten / bronnen voor meer gedetailleerde gegevens. De insteek is om voorlopig ook de jaren erna een keer per jaar een uit te brengen. Tussentijds zullen er echter wel cijfers beschikbaar komen. Deze cijfers zullen actief gepubliceerd worden op Amersfoortincijfers.nl en beleidsmedewerkers en raadsleden zullen actief gewezen worden op nieuwe cijfers. Omdat het zeker de eerste jaren belangrijk is om met elkaar in gesprek te gaan over de cijfers, zal dit gesprek door de projectleider actief aan beleidsmedewerkers en raadsleden aangeboden worden. 6 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

7 1. Inleiding 1.1 Kader en achtergrond Er verandert veel in het sociale. De gemeente krijgt er allerlei nieuwe taken bij in verband met de decentralisaties: overheveling van de AWBZ functies naar de WMO, de transitie van de jeugdzorg, de invoering van de Participatiewet en het passend onderwijs. De gemeente krijgt hiervoor de regiefunctie, omdat zij door oplossingen op lokaal niveau de overlap van voorzieningen tegen kan gaan. De gemeenten moeten de zorg dan ook met aanzienlijk minder financiële middelen uitvoeren. De doelen van deze transities zijn: lagere kosten, meer verantwoordelijkheid bij de burger, effectievere en efficiëntere hulp, toename van maatschappelijke participatie en efficiënter gebruik van maatschappelijke voorzieningen. De effecten van deze veranderingen moeten gevolgd worden, zodat er verantwoord en waar nodig bijgestuurd kan worden. Het gaat zowel om kwantitatieve informatie (cijfers, indicatoren) als kwalitatieve informatie (ervaringen, het verhaal achter de cijfers). 1.2 Proces om tot de monitor te komen Om te komen tot deze opzet voor het monitoringssysteem is binnen de gemeentelijke organisatie en bij cliëntraden en de gemeenteraad geïnventariseerd welke onderwerpen zij gemonitord willen hebben. Gekeken is naar de Amersfoortse opzet van het sociaal. Welke onderwerpen zijn al gedekt door de gegevens uit de landelijke monitor en welke nog niet? Raadsleden en cliënt- en adviesraden zijn betrokken bij de invulling tijdens een interactieve bijeenkomst op 15 september Tijdens deze avond hebben we eerst toegelicht wat landelijk ontwikkeld wordt wat betreft monitoring, omdat we hier als gemeente bij aan willen sluiten. Daarna hebben raadsleden en advies- en cliëntraden aanvullende onderwerpen of thema s ingebracht voor de invulling van de monitor. Tot slot hebben zij voor de aangedragen onderwerpen aangegeven waar de prioriteiten liggen. Hiermee hebben we vanuit de gemeente een beeld gekregen van de belangrijkste (hoofd)vragen die raadsleden en cliënt- en adviesraden beantwoord willen zien in de monitor. Voor de totale lijst met onderwerpen die aangedragen zijn, zie bijlage 2. Hierin staat per punt aangegeven of en hoe het onderwerp meegenomen is in de monitor. 1.3 Opzet van de monitor Bij de opzet van de monitor zijn verschillende uitgangspunten gehanteerd. Hieronder staan de belangrijkste uitgangspunten. Opzet Amersfoortse vanaf

8 Onderwerpen die we herhaaldelijk meten In de monitor zitten indicatoren / onderwerpen die we herhaaldelijk gaan meten. Dus bijvoorbeeld elk jaar of eens in de 2 jaar. Daarnaast zijn er natuurlijk ook zaken die je eenmalig zou willen onderzoeken, bijvoorbeeld om een verdiepend beeld te krijgen. Dit zijn ook belangrijke zaken, maar die komen in dit plan niet aan de orde. Ook naar aanleiding van de monitors vanaf 2015 zullen aanvullende (onderzoeks)vragen ontstaan. Deze zullen deels herhaaldelijk gemeten moeten worden en ook een plek krijgen in de sociaal monitor, en deels zal het gaan om eenmalig onderzoek. Verantwoordings- en beleidsinformatie In de monitor wordt informatie opgenomen die inzicht geeft in de effecten van de beweging die we in het sociale willen maken (beleidsinformatie) en niet om sturingsinformatie. Hiermee willen we de (middel)lange termijn ontwikkelingen volgen. De monitor levert derhalve informatie op om naar de gemeenteraad toe te verantwoorden over het gevoerde beleid. Verder levert het zo nodig informatie op die gebruikt kan worden voor het bijsturen van beleid. Sturingsinformatie niet in monitor maar via gebruikelijke s Naast deze verantwoordings- en beleidsinformatie is uiteraard ook sturingsinformatie nodig. Deze informatie wordt separaat verzameld in de wijkteams en bij zorgaanbieders. Over zaken als onder meer de uitputting budget en onverhoopt ontstaan van bijv. wachtlijsten ontvangt de gemeenteraad, zoals gebruikelijk, informatie middels de standaards over de voortgang van beleid. In 2015 is dit voor het eerst in de zomer. Daar waar de uitvoering zaken in ernstige mate af gaan wijken, zullen we de raad zoals gebruikelijk actief informeren buiten de monitor en de standaards om. Kosten en bureaucratie zo veel mogelijk beperken De insteek bij de opzet van de monitor is om de kosten en de inzet van instellingen zoveel mogelijk te beperken. Dit omdat we het vanuit de gemeente Amersfoort belangrijk vinden om het geld binnen het sociaal zoveel mogelijk te besteden aan de zorg zelf. Daarom sluiten we zoveel mogelijk aan bij bestaande gegevens en de landelijke monitor ( gemeentelijke genaamd). Aansluiten bij bestaande cijfers en landelijke monitor Een belangrijke manier om kosten en bureaucratie te beperken is om zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande cijfers en door aan te sluiten bij de landelijke monitor ( gemeentelijke monitor sociaal, zie figuur 1). Buiten dat het efficiënt is om zoveel mogelijk gebruik te maken van wat er al is, kunnen we hiermee de gemeente Amersfoort ook vergelijken met andere gemeenten. Dit betekent dat we daardoor voor die onderdelen afhankelijk zijn van wat er door de landelijke werkgroep ontwikkeld wordt en dat we afhankelijk zijn van aanlevering van gegevens door CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) en KING (Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten). Op het gebied van de vergelijkbaarheid met andere gemeenten is het de vraag in hoeverre dit in 2015 kan. Omdat de landelijke monitor bij het opstellen van dit plan nog niet vastgesteld is, gaan we voor dit plan uit van de voorlopige set aan indicatoren. Het kan zijn dat deze op onderdelen nog wijzigt en dat dus indicatoren in dit plan ook nog zullen wijzigen. 8 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

9 Figuur 1 Inhoud landelijke monitor ( gemeentelijke ) Voorspellers zorggebruik Naast tellen ook vertellen Bij de landelijke monitor gaat het om cijfers / kwantitatief onderzoek, maar in het Amersfoortse monitoringssysteem worden ook kwalitatieve onderzoeksvragen uitgewerkt. Dus naast tellen ook vertellen. Dit geeft een beeld van het verhaal achter de cijfers. Bijvoorbeeld over hoe inwoners die geen zorg meer ontvangen de benodigde zorg / ondersteuning invullen. Monitor in ontwikkeling Zoals eerder genoemd is de landelijke monitoring in ontwikkeling en dus kan de daadwerkelijke inhoud in 2015 nog verschillen van wat er in dit plan staat. Daarnaast zullen er ook zaken zijn die aanvullend vanaf 2016 gemeten zullen worden. Bijvoorbeeld omdat landelijk nog monitoringsonderwerpen uitgewerkt worden (zoals het meten van cliënttevredenheid) of omdat er nieuwe beleidsveranderingen zijn. Deel indicatoren mogelijk niet beschikbaar in eerste monitor Voor de indicatoren die uit de landelijke monitor komen, zijn we ook afhankelijk van de gegevenslevering van het CBS en instellingen. Ondanks de afspraken over gegevenslevering met instellingen, is het de vraag of alle instellingen de door de gemeente opgevraagde gegevens kunnen leveren vanaf januari Daarnaast is het voor een deel van de indicatoren in de landelijke monitor op het moment van opstellen van het plan nog niet duidelijk hoe deze gegevens opgevraagd gaan worden bij instellingen. Dit omdat het haalbaarheidsonderzoek van de landelijke monitor nog loopt. Deze onderwerpen zijn wel opgenomen in de inkoopcontracten van de gemeente, maar omdat de gemeente daardoor ook op late termijn doorgeeft aan instelling wat ze aan moeten leveren, is het de vraag of ze dit vanaf begin 2015 direct kunnen leveren. Door deze afhankelijkheid van instellingen en door de onduidelijkheid over een deel van de indicatoren zal zeker de eerste monitor naar verwachting niet volledig gevuld zijn met alle indicatoren die in dit plan staan. In het bijzonder geldt dat voor de volgende onderwerpen: kosten, verwijzer en wachttijd. Daarom is in hoofdstuk 2 bij alle indicatoren die hierover gaan expliciet gemeld dat deze beschikbaar komen vanaf 2015 indien dat mogelijk is. Maar dat kan dus ook voor andere indicatoren uit de landelijke monitor gelden. Ook voor de monitor die verschijnt in 2016 geldt dat we deels afhankelijk zijn van de landelijke monitor en de gegevensleveringen van instellingen. Al is de verwachting wel dat zaken tegen die tijd meer op orde zijn. Opzet Amersfoortse vanaf

10 2015 als nulmeting Omdat voor veel onderdelen van de monitor de zorg dusdanig veranderd of er geen cijfers over 2014 bekend zijn, zal 2015 voor veel onderdelen een nulmeting zijn. Aangezien 2015 ook een overgangsjaar is waarin veel zorg gecontinueerd wordt, is een eerdere meting voor veel onderwerpen ook niet noodzakelijk. Voor de onderwerpen waarvan er wel cijfers over 2014 of andere jaren zijn die betrouwbaar en vergelijkbaar zijn, zullen we deze gebruiken. 1.4 Verhouding tot toezeggingen en moties In 2014 zijn verschillende toezeggingen gedaan aan de raad over monitoring en ook in veel aangenomen moties ging het hier over. Hieronder staan de verschillende moties / toezeggingen die in dit kader gedaan zijn en hoe het plan voor deze monitor hieraan tegemoet komt. Toezegging herinrichting hulp bij huishouden ( ) Op 8 juli 2014 is besloten dat de hulp bij het huishouden voor een periode van 2 jaar georganiseerd wordt in de vorm van een algemene voorziening. In hetzelfde besluit is toegezegd dat de effecten van het beleid gemonitord zullen worden. Op basis hiervan zal eind 2015 besluitvorming voorbereid worden met betrekking tot de benadering van hulp bij het huishouden per In de toezegging staat dat in oktober 2014 gestart wordt met de nulmeting. In dit plan geven we aan hoe de hulp bij het huishouden gemonitord zal worden. Enerzijds wordt het aantal cliënten en de kosten gemonitord (zie paragraaf 2.3) en anderzijds zullen de cliëntervaringen meegenomen worden (zie paragraaf 2.1). Bijvoorbeeld hoe cliënten voor wie de huishoudelijke hulp verandert dit oplossen in In oktober 2014 vindt geen nulmeting plaats, maar is er wel zicht op hoe we het vanaf 2015 gaan monitoren. Indien mogelijk zullen we de cijfers van 2015 voor dit onderdeel vergelijken met cijfers van Toezegging vervolg monitor minimabeleid / WMO-beleid In onder andere verschillende raadsinformatiebrieven (RIB) zijn toezeggingen gedaan over een vervolg van de monitor minimabeleid en WMO Zo werd er in de RIB minimabeleid en WMO 2013 ( ) en wijkcijfers decentralisaties ( ) aangegeven hoe de oude vorm van monitoring van minima- / WMO-beleid ingepast gaat worden in de monitoring en evaluatie van de beweging in het sociale. Daarbij werd aangegeven dat er consequent aandacht zal blijven voor kwetsbaren, burgers die door het vangnet dreigen te vallen en voor het voorkomen van stapeling van kosten. In dit plan geven we aan hoe we invulling zullen geven aan het monitoren van deze groepen. Enerzijds door het monitoren van het aantal cliënten en hoeveel huishoudens gebruik maken van meerdere regelingen tegelijkertijd (zie paragraaf 2.3). Anderzijds door de cliëntervaringen mee te nemen van mensen die niet meer in aanmerking komen voor minima- of WMO-regelingen. Motie Meten behandelingsresultaten (outcome criteria) De motie (M-3.1 van ) Meten behandelingsresultaten (outcome criteria) is aangenomen. Hierin staat dat de gemeente in 2015 gaat voorbereiden hoe ze outcome criteria gaat meten. Bij de meting van de behandelingsresultaten worden landelijk 3 outcome criteria onderscheiden: uitval, tevredenheid en doelrealisatie. Hoe deze outcome criteria gemeten moeten worden, werken verschillende landelijke kennisinstituten (zoals het Nederlands Jeugdinstituut) in samenwerking met gemeenten uit. Hierbij willen wij vanuit de gemeente Amersfoort aansluiten. Op die manier kan Amersfoort de outcome criteria vergelijken met andere gemeenten. In 2015 bereiden we de inkoopcontracten voor het jaar 2016 voor. Indien er vanuit de landelijke ontwikkeling meer duidelijk is, zullen we in de inkoopcontracten van 2015 opnemen wat instellingen aan behandelingsresultaten moeten meten in Als er vanuit de landelijke kennisinstituten nog 10 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

11 geen of onvoldoende input is, zal Amersfoort moeten bepalen of en hoe ze voor 2016 behandelingsresultaten wil meten aansluitend bij de Amersfoortse situatie. Hoe dan ook zal de gemeenteraad zal over het al dan niet opnemen van de criteria geïnformeerd worden voor 15 mei Opzet Amersfoortse vanaf

12 2. Overzicht onderwerpen en indicatoren In dit hoofdstuk staat welke onderwerpen en indicatoren in de Amersfoortse opgenomen worden. Deels komt deze informatie uit de landelijke monitor (gemeentelijke genaamd) waarvoor wij een deel van de informatie zelf aan moeten leveren. Voor een overzicht van de landelijke monitor gaan we uit van het overzicht aan indicatoren zoals die er op 31 juli 2014 lag 1. Tijdens het opstellen van dit plan zijn KING en VNG echter nog bezig met het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek op deze indicatoren. Het kan daardoor zijn dat de daadwerkelijke indicatorenset van de landelijke monitor afwijkt van de voorlopige set. Dit zou kunnen betekenen dat een deel van de indicatoren in dit hoofdstuk nog wijzigen. Deels zijn het aanvullende onderwerpen die we gaan monitoren. Dit aantal aanvullende onderwerpen en indicatoren is echter zoveel mogelijk beperkt, om de kosten en tijdsinvestering voor de monitor te beperken. De onderwerpen en indicatoren zijn verdeeld in de volgende 6 onderwerpen 2 : basisinfrastructuur, wijkteams, specialistische zorg, bescherming en veiligheid, werk en inkomen en overige achtergrondgegevens / wijkcijfers. 2.1 Basisinfrastructuur Basisinfrastructuur omvat voorzieningen waar geen toegangsbesluit of beschikking voor nodig is. Het gaat om laagdrempelige mogelijkheden voor (kwetsbare) burgers om elkaar te ontmoeten, informatie en advies te krijgen en op lichte wijze ondersteund en toegerust te worden. In 2015 uitwerken wat we vanaf 2016 willen monitoren Wat betreft de basisvoorziening zal er naar verwachting nog weinig in de landelijke monitor zitten, omdat veel van deze instellingen niet op BSN-niveau registreren. Als het gaat om de basisinfrastructuur, gaat het vooral om hoeveel cliënten er gebruik van maken en wat de kosten zijn. In 2015 zullen we nagaan welke informatie we over de basisinfrastructuur nodig hebben en dan zal hier vanaf 2016 meer informatie over beschikbaar komen. Indicatoren / onderwerpen vanaf 2015 Het gaat bij basisinfrastructuur in 2015 om de volgende onderwerpen en indicatoren 3 : 1 Concept indicatoren gemeentelijke monitor, indicatorenset 2015 en ontwikkelagenda, VNG en KING. Een groot deel van de omschrijvingen in dit hoofdstuk over deze monitor zijn hieruit overgenomen. 2 Hierbij is voor de eerste vijf onderwerpen de indeling van de begroting aangehouden. 3 In bijlage 1 staat verder uitgewerkt wat de definities zijn en welke bron voor welke indicator gebruikt wordt. 12 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

13 Indicatoren gebruik basisondersteuning Indien mogelijk: totale uitgaven basisondersteuning Indicatoren mantelzorg Mantelzorg is een belangrijk onderwerp waarop wordt ingezet vanaf Daarom hierover de volgende indicatoren: Aandeel volwassenen dat mantelzorg geeft (19-64 jaar) Aandeel 65+ dat mantelzorg geeft Aandeel volwassen mantelzorgers (19-64 jaar) dat zich (over)belast voelt Aandeel mantelzorgers van 65+ dat zich (over)belast voelt Aanvullende groepsgesprekken mantelzorgers Omdat mantelzorg een belangrijk onderdeel binnen de veranderingen in het sociaal is, zullen we naast de cijfers hierover ook op zoek gaan naar het verhaal achter de cijfers. Het gaat hier om de vraag hoe de mantelzorgers het geven van mantelzorg ervaren. En welke ondersteuning zij eventueel nodig zouden hebben als zij zich (over)belast voelen. Ervaringen inwoners die geen / minder zorg meer krijgen Door de beweging in het sociaal zullen er vanaf 2015 inwoners zijn die geen zorg / ondersteuning meer krijgen of minder zorg / ondersteuning. Omdat we het belangrijk vinden om wel een vinger aan de pols te houden of en hoe zij de benodigde zorg of ondersteuning dan zelf organiseren, zullen we vanaf 2015 jaarlijks onderzoeken hoe deze groepen mensen het oplossen. Per jaar zullen we kijken wat de groepen zijn waarvoor de veranderingen het grootst zijn. Dus welke groepen krijgen geen of minder zorg. Voor 2015 denken we hierbij in ieder geval aan mensen die geen huishoudelijke hulp meer krijgen, gezinnen die via een sociaal wijkteam terugverwezen worden naar eigen kracht en gezinnen die (bijvoorbeeld door het aflopen van een indicatie) geen recht meer hebben op gespecialiseerde jeugdzorg. In het bijzonder zal er ook aandacht zijn voor ouderen waarvoor dit geldt. De precieze onderzoeksvragen zullen in 2015 verder uitgewerkt worden, maar het gaat om vragen als: Hoe heeft de cliënt die geen of minder zorg kreeg het opgelost?, Zijn er positieve effecten van het gewijzigde beleid? en Zijn er problemen ontstaan of verergerd door het gewijzigde beleid?. Indicatoren / onderwerpen vanaf 2016 Maatschappelijke effecten In de gemeentelijke wordt momenteel onder begeleiding van hoogleraren uitgewerkt wat de maatschappelijke effecten zijn van de beweging in het sociaal. Hierbij kun je denken aan thema s als verminderen eenzaamheid, langer thuis, participatiegraad en versterking eigen kracht. We willen graag aansluiten bij de maatschappelijke effecten die landelijk vastgesteld worden, zodat we ook op deze terreinen kunnen vergelijken met andere gemeenten. In 2015 zullen we kijken in hoeverre we (nieuwe) gegevens moeten verzamelen om hieraan mee te kunnen doen. 2.2 Wijkteams Als de basisinfrastructuur geen oplossing is, kunnen Amersfoorters in hun eigen wijk een beroep doen op een wijkteam. Medewerkers van de wijkteams ondersteunen zelf gezinnen, maar kunnen ook doorverwijzen naar gespecialiseerde zorg en ondersteuning of gespecialiseerde zorg betrekken. Indicatoren / onderwerpen wijkteams vanaf 2015 Het gaat bij wijkteams in 2015 om de volgende onderwerpen en indicatoren: Opzet Amersfoortse vanaf

14 Indicatoren gebruik wijkteams Aantal cliënten wijkteams kosten wijkteams 4 aandeel op- of afschaling Kwalitatieve en kwantitatieve informatie over cliëntervaring Hoe ervaren de cliënten van het wijkteam de hulp die zij gekregen hebben? En wat kan beter? Dit zijn vragen die in 2015 beantwoord worden. Dit gebeurt in 2014 al door middel van telefonische interviews aan het eind van zorg via het wijkteam, waarover wordt gerapporteerd. Eind 2014 / begin 2015 zal de gemeente kijken hoe dit in 2015 het beste gemeten kan worden. Bijvoorbeeld: komen alle onderwerpen aan de orde die hierin aan de orde zouden moeten komen? Hoe wordt deze informatie verzameld en hoe rapporteren we hierover? En hoeveel cliënten moet je bevragen om een betrouwbaar beeld te krijgen van de cliëntervaring? Dit is naar verwachting een tijdelijke invulling van de meting van cliëntervaring van wijkteams, omdat in de gemeentelijke monitor meegenomen gaat worden hoe je cliëntervaring kunt meten. Door aan te sluiten bij een landelijk instrument kunnen we de ervaring met de lokale teams in Amersfoort vergelijken met andere gemeenten. Ervaring van inwoners die geen / minder zorg krijgen In een kwalitatief onderzoek zullen we monitoren hoe inwoners het oplossen die via het wijkteam te horen krijgen dat ze geen of minder zorg / ondersteuning krijgen. Zie voor meer informatie paragraaf 2.1. Wijkcijfers Naast de bovenstaande indicatoren / onderwerpen, zal in 2015 veel informatie beschikbaar komen op wijkniveau. Dit is belangrijke informatie voor wijkteams. Een deel van de gegevens zal gebruikt worden als achtergrondgegevens of als voorspellers van gebruik, maar een deel kan ook gebruikt worden om een beeld te krijgen van het specialistische zorggebruik per wijk. De gemeente presenteert deze cijfers per wijk, waarbij met kleur aangegeven wordt in hoeverre de verschillende cijfers in positieve of negatieve zin afwijken van Amersfoort als totaal. Zie voor meer informatie over welke cijfers hierin komen de indicatoren onder specialistische zorg (paragraaf 2.3) en de indicatoren in paragraaf 2.6. Indicatoren / onderwerpen vanaf 2016 Cliëntervaring meten volgens landelijk instrument In 2015 zullen we de ontwikkeling van landelijke instrumenten om de cliëntervaring te meten in de gaten houden. We willen graag aansluiten bij een landelijk instrument, zodat we kunnen vergelijken met andere gemeenten. In 2015 zullen we kijken wat we eventueel moeten organiseren om hieraan mee te kunnen doen. Maatschappelijke effecten wijkteams Vanuit onder andere het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en Movisie wordt gekeken hoe de effecten van sociale wijkteams gemeten kunnen worden. Vanuit de gemeente Amersfoort zijn we actief betrokken bij de totstandkoming van deze indicatoren. In 2015 zullen we kijken wat we moeten organiseren om landelijk geformuleerde effectindicatoren te kunnen meten in Amersfoort. 4 Op het moment van vaststelling van dit plan is het nog niet duidelijk of de kosten in 2015 of op een andere manier gepubliceerd gaan worden. 14 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

15 2.3 Specialistische zorg Als we het hebben over specialistische zorg, dan vallen hier verschillende zorgvormen onder waarvoor een toegangsbesluit, verwijzing of beschikking van de gemeente nodig is. Voor WMO worden de volgende vormen van specialistische zorg onderscheiden 5 : - Hulp bij het huishouden - Begeleiding - Kortdurend verblijf - Woondiensten - Overige ondersteuning gericht op het individu of huishouden/gezin - Dagbesteding - Vervoersdiensten - Overige groepsgerichte ondersteuning - Overige maatwerkarrangementen Ook hulpmiddelen vallen volgens de definitie van de landelijke monitor onder specialistische zorg. Daaronder vallen: - Rolstoelen - Vervoervoorzieningen - Woonvoorzieningen - Overige hulpmiddelen Onder specialistische jeugdzorg valt in de landelijke monitor 6 : - Jeugdhulp zonder verblijf (wel/niet ingezet vanuit het wijk- of buurtteam) Indicatoren / onderwerpen specialistische zorg vanaf 2015 Indicatoren gebruik specialistische zorg 7 Aantal cliënten met specialistische zorg 8 Aantal specialistische zorgtrajecten Totaal aantal cliënten per type instelling Indien mogelijk: Totaal aantal cliënten uitgesplitst in pgb (persoonsgebonden budget) en ZIN (zorg in natura) Indien mogelijk: Totaal gedeclareerde kosten per specialistische zorgvorm Indien mogelijk: Totaal gedeclareerde kosten per cliënt Indien mogelijk: Totaal gedeclareerde kosten per type instelling Indien mogelijk: Totaal gedeclareerde kosten PGB / ZIN Indien mogelijk: Totaal geïnde eigen bijdrage per specialistische zorgvorm Gemiddelde duur gebruik specialistische zorg Indicatoren over gebruik hulpmiddelen Totaal aantal cliënten met hulpmiddelen (rolstoelen, vervoersvoorzieningen, woonvoorzieningen en overige hulpmiddelen) Totaal aantal verstrekte hulpmiddelen Indien mogelijk: totaal gedeclareerde kosten per type hulpmiddel 5 Indeling van iwmo, een deel valt ook onder bescherming en veiligheid, zie paragraaf Indeling van informatieprotocol Beleidsinformatie Jeugd. Andere Jeugdzorg valt ook onder bescherming en veiligheid, zie paragraaf Uit te splitsen naar de indeling die eerder in de paragraaf gegeven is (hulp bij huishouden, begeleiding, etc.) 8 In de gemeentelijke monitor noemt men dit maatwerkarrangementen. Opzet Amersfoortse vanaf

16 Indien mogelijk: totaal gedeclareerde kosten per cliënt Totaal geïnde eigen bijdrage per type hulpmiddel Indicatoren stapeling voorzieningen Totaal aantal huishoudens per stapeling van gespecialiseerde zorgtypen Indien mogelijk: totale kosten per stapeling van gespecialiseerde zorgtypen Totaal aantal huishoudens per stapeling van relevante regelingen Indicatoren in- en uitstroom Totale uitstroom in aantal cliënten uit specialistische zorg Totale instroom nieuwe cliënten in specialistische zorg Aantal cliënten meervoudig ingestroomd in specialistische zorg Indicatoren over proces / toegang specialistische zorg Indien mogelijk: totale instroom nieuwe cliënten per type verwijzer 9 Indien mogelijk: wachttijd cliënten of aantal op wachtlijst 10 Casestudies naar stapeling zorgkosten Om een beeld te krijgen van wat de beweging binnen het sociaal betekent voor de financiële situatie van individuele inwoners, zal er een casestudie uitgevoerd worden. In deze casestudie gaat een extern onderzoeksbureau doorrekenen wat de financiële gevolgen zijn van de veranderingen in het sociaal voor cliënten. Bijvoorbeeld door eigen risico en het wegvallen van WTCG (wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) en CER (compensatie eigen risico). In dit onderzoek zullen vooral cliënten meegenomen worden die te maken hebben met verschillende regelingen en / of die rond moeten komen van een inkomen rond het minimum. Ouderen zullen in dit onderzoek ook specifiek meegenomen worden. Dit onderzoek geeft dus geen beeld van de stapeling van zorgkosten onder alle inwoners, maar van de stapeling onder groepen voor wie het mogelijk de meeste negatieve gevolgen heeft. Indicatoren / onderwerpen specialistische zorg vanaf 2016 Indicatoren over op- en afschaling Op- en afschaling is als een cliënt wisselt van specialistische zorg naar zorg in het wijkteam of in de basisinfrastructuur, of andersom. Om hier een goed beeld van te krijgen is de reden van uitstroom nodig. De uitwerking van deze vraag in de landelijke monitor was op het moment dat we de instellingen lieten weten welke gegevens zij moeten leveren nog niet bekend. Daarom kon het niet meegenomen worden met de gegevensuitvraag van Aangezien we wel willen aansluiten bij de landelijke definitie van op- en afschaling zullen we in 2015, indien de uitwerking bekend is, in de inkoopcontracten opnemen dat ze ook gegevens over reden uitstroom op moeten nemen. Indicator intensiteit / omvang specialistische zorg Ook op het gebied van zorgzwaarte is tijdens het schrijven van dit plan en tijdens het versturen van de inkoopcontracten nog onvoldoende duidelijk hoe dit gedefinieerd gaat worden in de landelijke monitor. Ook hier willen we aansluiten bij de landelijke definitie en zullen we dit in 2015, indien 9 Nog onduidelijk is of dit in de landelijke monitor op tijd verder uitgewerkt is en of instellingen dit kunnen leveren. In de monitor worden in de voorlopige versie de volgende typen verwijzers onderscheiden: gemeente, buurt- of wijkteam, huisarts, jeugdarts, gecertificeerde instelling, medisch specialist, geen verwijzer, verwijzing voor , UWV en Werkplein. 10 De precieze invulling van deze indicator uit de landelijke monitor was op het moment dat dit plan opgesteld is nog niet bekend. 16 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

17 uitgewerkt, meenemen in de inkoopcontracten als een gegeven waarover instellingen moeten rapporteren. 2.4 Bescherming en veiligheid Als we het hebben over bescherming en veiligheid, dan gaat het om huishoudens waar de veiligheid in de thuissituatie in het geding is. Hier worden, in combinatie met ondersteuning, zo nodig drang- en dwangmaatregelen ingezet. En er wordt opvang geboden aan mensen die (tijdelijk) niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving en beschermd wonen of opvang nodig hebben. Onder bescherming en veiligheid valt vanuit de WMO: - Opvang en beschermd wonen: o Beschermd wonen o Opvang o Spoedopvang o Overig beschermd wonen en opvang Onder bescherming en veiligheid valt vanuit Jeugd: - Jeugdhulp met verblijf: o Pleegzorg o Gezinsgericht o Gesloten plaatsing o Overig residentieel - Kinderbeschermingsmaatregel o (voorlopige/tijdelijke) voogdij o (voorlopige) OTS o Jeugdreclassering uitgesplitst naar type Jeugdreclassering o Activiteiten in het preventief justitieel kader Indicatoren gebruik zorg bescherming en veiligheid vanaf 2015 Aantal meldingen AMHK (Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling) Aantal cliënten met opvang, Jeugdhulp met verblijf of kinderbeschermingsmaatregel 11 Aantal specialistische zorgtrajecten opvang, Jeugdhulp met verblijf of kinderbeschermingsmaatregel Totaal aantal cliënten per type instelling Indien mogelijk: totaal gedeclareerde kosten per specialistische zorgvorm Indien mogelijk: totaal gedeclareerde kosten per cliënt Indien mogelijk: totaal gedeclareerde kosten per type instelling Indien mogelijk: totaal geïnde eigen bijdrage per specialistische zorgvorm Gemiddelde duur gebruik zorg Indien mogelijk: totale instroom nieuwe cliënten per type verwijzer In de gemeentelijke monitor noemt men dit maatwerkarrangementen. 12 Nog onduidelijk is of dit in de landelijke monitor op tijd verder uitgewerkt is en of instellingen dit kunnen leveren. In de monitor worden in de voorlopige versie de volgende typen verwijzers onderscheiden: gemeente, buurt- of wijkteam, huisarts, jeugdarts, gecertificeerde instelling, medisch specialist, geen verwijzer, verwijzing voor , UWV en Werkplein. Opzet Amersfoortse vanaf

18 2.5 Werk en inkomen Indicatoren / onderwerpen werk en inkomen vanaf 2015 Als we het hebben over werk en inkomen, dan gaat het om de participatiewet (hieronder vallen vanaf 2015 Wet Werk en Bijstand, Wajong en Wet Sociale werkvoorziening) en over het minimabeleid. Indicatoren werk / uitkeringen algemeen Aantal cliënten met bijstand, sociale werkvoorziening en re-integratie- en participatievoorziening 13 Aantal trajecten bijstand, sociale werkvoorziening en re-integratie- en participatievoorziening Indien mogelijk: Totale kosten bijstand, sociale werkvoorziening en re-integratie- en participatievoorziening Indien mogelijk: Totaal kosten per cliënt Gemiddelde duur gebruik bijstand, sociale werkvoorziening en re-integratie- en participatievoorziening Instroom in bijstand Aandeel voorkomen bijstandsuitkeringen door preventie t.o.v. instroom Cliënten die stijgen op de re-integratieladder Aandeel totale uitstroom uit bijstand Aandeel uitstroom bijstand naar werk Indicatoren inkomen / schulden Aandeel dat gebruik maakt van schuldregeling Schuldregeling succesvol afgerond Kwalitatief onderzoek minimaregelingen Naast cijfers over werk en inkomen, komt er ook kwalitatieve informatie over hoe inwoners het beleid op minimaregelingen ervaren. In 2012 en 2013 is een dergelijk onderzoek uitgevoerd onder cliënten die WMO en minimaregelingen ontvingen of gebruikten. De aanleiding van dit kwalitatieve onderzoek was de kanteling binnen de WMO en het afschaffen en anders organiseren van minimaregelingen. Ook in 2015 zal gekeken worden hoe inwoners het oplossen die voorheen recht hadden op minimaregelingen en dit nu niet meer hebben. Naast deze minimaregelingen worden in dit onderzoek ook andere groepen meegenomen die in 2015 vanuit veranderingen in de WMO en Jeugdzorg niet meer recht hebben op bepaalde zorg. Voor meer informatie over deze groepen, zie ook paragraaf 2.1. In 2015 uitwerken wat we aanvullend willen monitoren over participatiewet Vanaf 2015 zullen er nieuwe instrumenten ingezet worden in het kader van de participatiewet bijvoorbeeld voor arbeidsgehandicapten. Omdat het op het moment van het opstellen van dit plan nog onvoldoende duidelijk is over de precieze invulling en over wat er landelijk en vanuit het UWV gemonitord gaat worden, zullen we in 2015 kijken welke aanvullende zaken er meegenomen worden in de monitor en vanaf wanneer. 13 In de gemeentelijke monitor noemt men dit maatwerkarrangementen. 18 Opzet Amersfoortse vanaf 2015

19 2.6 Belangrijke achtergrondgegevens Naast de cijfers over de verschillende onderdelen van de decentralisaties, zijn er ook allerlei andere gegevens die belangrijk zijn om te monitoren. Zo kunnen de veranderingen binnen de WMO en Jeugdzorg gevolgen hebben voor de kosten en het aantal cliënten binnen de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). Daarom moeten ook deze ontwikkelingen in de gaten gehouden worden. Daarnaast zijn er indicatoren vanuit de landelijke monitor vastgesteld die een beeld kunnen geven van de zorgbehoefte in de toekomst. Deze indicatoren zouden dus het zorggebruik moeten kunnen voorspellen. Tot slot zitten er in deze paragraaf indicatoren die verschillen tussen steden en wijken kunnen verklaren. Ook deze indicatoren komen uit de landelijke monitor. Deze indicatoren zullen we anders gebruiken dan de andere indicatoren in dit plan. Over deze indicatoren rapporteren we namelijk niet apart, maar over deze achtergrondgegevens rapporteren we bij andere indicatoren indien dit relevant is. Bijvoorbeeld om het verschil qua gebruik van zorg in Amersfoort te vergelijken met Nederland. Indicatoren die samenhangen met de Wet langdurige zorg (Wlz) en Zorgverzekeringswet (Zvw): Totaal aantal cliënten per type Zvw-zorg Totaal aantal verstrekte Zvw-zorg Totaal gedeclareerde zorgkosten per type Indien mogelijk: totaal aantal cliënten met zowel specialistische zorg als zorgkosten Zvw Totaal aantal cliënten per type Wlz-zorg Totaal aantal verstrekte Wlz-zorg Totale gedeclareerde zorgkosten per type Wlz-zorg Indicatoren die zorggebruik voorspellen Kinderen per onderwijsvorm Voortijdig schoolverlaten Beroepsbevolking naar type werk (bijvoorbeeld wel of niet werk) Jongeren met overgewicht Kinderen opgroeiend in armoede Indicatoren die verschillen tussen wijken kunnen verklaren Verdeling inwoners naar leeftijdscategorieën Samenstelling huishouden Opleidingsniveau inwoners Inkomensopbouw Eenzaamheidsscore Leefbaarheidscore Fysieke leefomgeving Sociale leefomgeving Mentale gezondheid Opzet Amersfoortse vanaf

20 3. Uitvoering Rapportage met verwijzingen naar verschillende onderdelen In hoofdstuk 2 is uiteengezet wat er allemaal gemonitord gaat worden vanaf 2015 met een doorkijk naar Maar hoe wordt over al deze gegevens gerapporteerd? Zeker omdat veel verschillende bronnen gebruikt worden. De projectleider zal in 2015 een maken waarin de beschikbare cijfers en kwalitatieve gegevens samengevat weergegeven zullen worden. Daarnaast wordt in het rapport verwezen naar verschillende rapporten / bronnen voor meer gedetailleerde gegevens. De verschillende bronnen waarnaar verwezen zullen worden zijn: Wijkcijfers sociaal Dit is een rapport waarin de belangrijkste cijfers op het gebied van het sociaal op een rij staan. Deze informatie kunnen wijkteams bijvoorbeeld gebruiken voor gegevens over hun wijk. Deze rapporten zullen te vinden zijn op amersfoortincijfers.nl. Alleen indien vanaf eind juli 2015 vanuit de gemeentelijke monitor ook (voldoende) cijfers op wijkniveau gerapporteerd worden, kan deze in 2015 gemaakt worden. Rapport kwalitatief onderzoek naar ervaringen Ook naar het kwalitatieve onderzoek dat door een extern onderzoeksbureau uitgevoerd gaat worden, zal verwezen worden. In dit onderzoek zal centraal staan hoe inwoners het oplossen als ze vanaf 2015 geen recht meer hebben op zorg. Hierbij kun je denken aan mensen die geen minimaregelingen of hulp bij huishouden meer krijgen, cliënten die via het wijkteam te horen hebben gekregen dat ze geen of minder zorg / ondersteuning krijgen of gezinnen die niet meer in aanmerking komen voor Jeugdzorg. Casestudies naar stapeling zorgkosten Daarnaast zal in het onderzoek aan de hand van casestudies gekeken worden wat de stapeling van zorgkosten is voor bepaalde cliënten die door verschillende vormen van zorg en / of het afschaffen van regelingen als WTCG en CER mogelijk extra kosten maken. Verslag cliënttevredenheid wijkteams Verslag mantelzorgers (aantallen + uitkomsten groepsgesprekken) Deels afhankelijk van landelijke monitor en instellingen Voor de gegevens die uit de landelijke monitor komen, zijn we afhankelijk van de gegevenslevering uit deze landelijke monitor. De gegevens uit de landelijke monitor komen weer voor een deel bij de instellingen die zorg verlenen vandaan en deze gegevens moeten wij aan het CBS aanleveren. Daarmee zijn we dus ook afhankelijk van de gegevensleveringen van deze instellingen. Door deze afhankelijkheid van instellingen en de landelijke monitor zal de eerste monitor naar verwachting niet volledig gevuld zijn met alle indicatoren die in dit plan staan. Eerste in december 2015 Eind juli 2015 komen naar verwachting de eerste gegevens uit de landelijke monitor beschikbaar. Indien deze gegevens inderdaad eind juli beschikbaar komen, dan zal de over de beschikbare cijfers en kwalitatieve gegevens in november 2015 naar de gemeenteraad gestuurd worden. Mochten de gegevens later beschikbaar komen, dan wordt het rapport later geleverd. 20 Opzet Amersfoortse vanaf 2015