Notitie. Gevraagd wordt het volgende te besluiten:

Transcriptie

1

2 Ruimte Advies Doorkiesnummers: Telefoon Aan College van B&W Afschrift aan Notitie Datum Ons kenmerk Opsteller Pauline van Gijn Bijlage 1 Onderwerp Herijking duurzaam bouwen beleid Deze notitie geeft de kaders voor nieuw duurzaam bouwenbeleid en kan worden gezien als een herijking van het bestaande DuBo-beleid. Naast het formuleren van de duurzaam bouwen ambities wordt ingegaan op welke instrumenten worden ingezet om de ambities te realiseren. Gevraagd wordt het volgende te besluiten: Vaststellen van de notitie herijking duurzaam bouwen beleid en in het bijzonder: De duurzaam bouwen ambities op gebouwniveau voor de verschillende gebouwcategorieën, die in deze notitie worden genoemd. 1 Inleiding 1.1 Wat is duurzaam bouwen? Duurzaam bouwen is het op een dusdanige manier bouwen dat hier aan de huidige behoefte wordt voldaan, zonder dat mogelijkheden voor andere volkeren en toekomstige generaties worden verminderd (SenterNovem, nu Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2003). Duurzaam bouwen is een middel om gezond, verantwoord en kwalitatief goed te bouwen en wonen. Duurzaam bouwen is bouwen met het oog op de toekomst. 1.2 Afbakening Duurzaam bouwen en renoveren bestaat grofweg uit 2 componenten: de energiezuinigheid en de milieubelasting van de materialen die bij de bouw worden gebruikt. Energiezuinigheid van gebouwen staat volop in de schijnwerpers en hiervoor zijn op Europees, nationaal en gemeentelijk niveau heldere doelstellingen geformuleerd. In deze notitie wordt juist ingegaan op kaders voor de tweede component, milieubelasting (materiaalgebruik, flexibiliteit, gezondheid), die de laatste jaren wat meer op de achtergrond is geraakt.

3 Parallel aan de totstandkoming van deze notitie zijn duurzaamheidseisen op gebouwniveau voor Nieuw Delft geformuleerd. Deze eisen zijn onder andere vertaald in het kavelpaspoort voor de Coendersbuurt. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan de duurzaamheidsambities voor Nieuw Delft op gebiedsniveau, hiervoor wordt een plan van aanpak opgesteld. De ambities op gebouwniveau zijn afgestemd met de ambities voor de gebiedsontwikkeling in Nieuw Delft. De vragen die voor Nieuw Delft voorliggen zijn concreet en zijn als case meegenomen om tot het duurzaam bouwen beleidskader te komen. Om die reden wordt in deze notitie voor Nieuw Delft op specifieke onderdelen dieper ingegaan. 1.3 Doel van het beleid Het uiteindelijke doel van duurzaam bouwenbeleid is om te zorgen dat er meer duurzame gebouwen binnen de gemeente Delft gerealiseerd worden en dat bestaande gebouwen op een duurzame wijze gerenoveerd worden. 2 Context 2.1 Europees beleid Hoewel er op Europees niveau voor duurzaam bouwen niet nadrukkelijk beleid is geformuleerd, komen de dubo-thema s op hoofdlijnen wel terug in de verschillende (strategische) beleidsstukken en doelstellingen. De langetermijnstrategie ( ) van de Europese Unie heeft als doel een sterke en duurzame economie met veel werkgelegenheid. In het Zevende Milieuactieprogramma voor de periode wordt uiteengezet welke acties op milieugebied nodig zijn om in 2020 aan de doelstellingen te voldoen. Hoewel de titel anders doet vermoeden bevat het programma ook doelstellingen voor Voor klimaat en energie is tot doel gesteld dat de uitstoot van broeikasgassen met 20 procent moet worden verminderd ten opzichte van 1990, de energie-efficiëntie met 20 procent moet zijn verhoogd en 20 procent van de energie moet op duurzame wijze worden opgewekt. 2.2 Nationaal beleid Voor Nederland gelden de Europese doelen van 20% CO2-reductie in De Europese Duurzame Energie Richtlijn verplicht Nederland tot een aandeel van 14% duurzame energie in Een verdere verbetering van energieefficiëntie wordt van belang geacht, zonder dit te verbinden aan een kwantitatief doel. De kabinetsplannen (Rutte II) zijn vooral gericht op energie en niet direct op duurzaam bouwen. In 2013 heeft het kabinet het Energieakkoord voor Duurzame Groei gesloten met onder meer werkgevers, werknemers, natuuren milieuorganisaties, energiebedrijven en decentrale overheden. Met het Energieakkoord wordt sterk ingezet op energiebesparing. In het akkoord wordt bovendien afgesproken dat het aandeel duurzame energie stijgt naar 14% in 2020 en 16% in /14

4 2.3 Regionaal In de regio Haaglanden hebben de gemeenten vergelijkbare duurzaam bouwen-afspraken. Zo maken ze bijna allemaal gebruik van het rekenprogramma GPR Gebouw. Met dit instrument krijgen gebouwen een duurzaamheidsrapportcijfer. De meeste gemeenten eisen een GPR Gebouw score van minimaal een 7. Daarnaast hebben alle Haaglandengemeenten het FSC convenant ondertekend, waarbij zij zich verbinden aan het verplichte gebruik van FSChout. Een tweede extra eis is geen zink en koper te gebruiken omdat dit het afvalwater verontreinigt. 2.4 Lokaal Tot 2010 was de gemeentelijke Verordening Duurzaam Bouwen van kracht. Volgens de verordening was het verboden nieuwbouwwoningen of -woongebouwen te realiseren zonder de aanwezigheid van een DuBovergunning. Voor het verkrijgen van de DuBo-vergunning dienden de bouwinitiatieven te voldoen aan een minimaal aantal duurzaam bouwen maatregelen (die verder gingen dan het Bouwbesluit). Vanaf 2010 is in plaats van het vergunningstelsel ingezet op stimulering en begeleiding van ontwikkelaars bij de uitwerking van de duurzaamheidambities, zoals verwoord in het Klimaatplan In 2013 is de ambitie Delft energieneutraal in 2050 vastgesteld met het bijbehorende Uitvoeringsprogramma , de opvolger van het bovengenoemde Klimaatplan. In het uitvoeringsprogramma wordt aangegeven hoe in 2050 een energieneutraal Delft kan worden gerealiseerd. De ambities zijn vooral ingestoken op de beperking van CO 2 uitstoot door energiebesparing en toepassing van duurzame energiebronnen. 2.5 Relevante wetgeving Voor duurzaam bouwen zijn artikel 122 van de Woningwet en het Bouwbesluit relevant. Bouwbesluit In het Bouwbesluit zijn minimum voorschriften opgenomen voor nieuwbouw ten aanzien van veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, milieu en energiezuinigheid. Een bouwwerk moet aan de voorschriften voldoen wil er een omgevingsvergunning worden verleend. Voor energiezuinigheid wordt gebruik gemaakt van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Met het oog op energieneutrale nieuwbouw in de toekomst (Europese richtlijn: in 2020 bijna-energieneutraal en de afspraken die in 2008 in het Lenteakkoord 1 zijn gemaakt) zullen op nationaal niveau nieuwe aanscherpingsrondes voor de EPC volgen. In 2015 volgt een aanscherping van de eis tot een EPC lager of gelijk aan 0,4 voor woningen. 1 In 2008 hebben de rijksoverheid, de ontwikkelende en bouwende partijen het Lenteakkoord energiebesparing nieuwbouw gesloten. In het akkoord is afgesproken om alle nieuwbouw in 2015 vijftig procent energiezuiniger te maken vergeleken met Verder zetten alle partijen zich in om vanaf 2020 alleen nog bijna-energieneutrale gebouwen te realiseren. 3/14

5 In het Bouwbesluit 2012 wordt voor het indienen van een omgevingsvergunning een berekening van de milieueffecten van het bouwen van een woning of kantoor gevraagd. Er zijn echter (nog) geen eisen aan het resultaat van de berekening verbonden. Woningwet artikel 122 Artikel 122 van de Woningwet stelt dat gemeenten geen privaatrechtelijke overeenkomsten mogen sluiten waarbij afspraken worden gemaakt over technische voorschriften die al publiekrechtelijk in het Bouwbesluit en in de Woningwet (vergunningen) zijn opgenomen. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om strengere energieprestatienormen op te leggen, omdat dit al in het Bouwbesluit is geregeld. Er bestaan dus geen wettelijke mogelijkheden om duurzaam bouwen af te dwingen via contracten of via het bestemmingsplan. Ook bij gronduitgifte door de gemeente is het niet mogelijk om extra eisen te stellen. In 2011 werd dit nog eens bevestigd in een arrest van de Hoge Raad 2. Als een gemeente duurzaam bouwen wil bevorderen dan moet dit gebeuren op basis van vrijwilligheid en door middel van stimulering. 3 Aanleiding en huidige situatie Duurzaam bouwen richt zich naast het thema energie ook op verantwoord materiaalgebruik, waterbesparing, gezondheid en flexibel ruimtegebruik. Voor energie zijn de ambities in de nota Delft energieneutraal 2050 vastgelegd. Voor de andere thema s is er sinds 2010 geen vigerend gemeentelijk beleid. De eerder genoemde gemeentelijke Verordening Duurzaam Bouwen was juridisch niet meer houdbaar en is in 2010 ingetrokken. Met de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) per 1 oktober 2010 was het niet meer mogelijk om aanvullende bouw- en milieutechnische eisen bovenop het Bouwbesluit te stellen. Dit gegeven, en het feit dat vanuit de Inspectie van het toenmalige VROM al in een eerder stadium is aangegeven dat duurzaam bouwen moet worden gestimuleerd en niet dwangmatig mag worden opgelegd, heeft ertoe geleid dat de Verordening is ingetrokken. Tegelijkertijd geeft de bouwregelgeving voor duurzaam bouwen thema s energiezuinigheid, milieu en gezondheid, slechts een absolute ondergrens. Gebouwen die voldoen aan het Bouwbesluit zijn dus wel veilige gebouwen, maar niet altijd duurzame gebouwen. Voldoen aan de bouwregelgeving wil niet zeggen dat de duurzaam bouwen ambities van de gemeente worden bereikt. Het formuleren van beleid op het gebied van duurzaam bouwen is geen doel op zich, maar het biedt wel houvast bij de uitvoering van (gemeentelijke) ruimtelijke projecten. Zo is de gebiedsontwikkeling van Nieuw Delft in de fase gekomen dat er voor de uit te geven kavels duurzaamheidsambities op 2 De Hoge Raad bepaalde dat een gemeente een projectontwikkelaar niet mag dwingen tot het hanteren van het GIW-model bij doorverkoop aan derden, aangezien het GIW-model een aantal bepalingen bevat die betrekking hebben op de eisen uit het Bouwbesluit. 4/14

6 gebouwniveau moeten worden geformuleerd. De gebiedsontwikkeling vraagt om een actueel beleidskader op het gebied van duurzaam bouwen. Kortom, het Delftse duurzaam bouwen beleid is toe aan een herijking. 4 Gewenste situatie Om de gewenste situatie te kunnen beschrijven wordt gebruik gemaakt van prestatie-instrumenten om inzicht te geven in de duurzaamheid van een gebouw. Prestatie-instrumenten worden vooral ingezet als ontwerptool en als communicatiemiddel. 4.1 Prestatie-instrumenten De eerder genoemde Delftse Verordening Duurzaam Bouwen was vooral gericht op specifieke maatregelen uit het Nationaal Pakket Duurzame Woningbouw. Voor grootschalige bouwopgaven bleek behoefte te zijn aan een brede benadering, waarbij ook thema s als energie en binnenmilieu werden meegenomen. Daarom wordt in Delft sinds een aantal jaar de duurzaamheidsambitie van een gebouw volgens de GPR (Gemeentelijke Praktijk Richtlijn) methodiek uitgedrukt. Dit is een meer prestatiegerichte werkwijze, waarmee de markt wordt vrijgelaten om zelf invulling te geven aan duurzaamheid van een gebouw zolang maar aan de doelstellingen wordt voldaan. Naast GPR zijn er meer rekentools om de duurzaamheid van een gebouw uit te drukken. De meest bekende zijn Greencalc+ en BREEAM-NL gebouw. Inmiddels wordt Greencalc+ weinig meer gebruikt en worden geïnteresseerden doorverwezen naar BREEAM-NL. GPR Gebouw onderscheidt zich doordat zowel tijdsbesteding als benodigd kennisniveau voor het verrichten van een beoordeling relatief gering is. Een gemiddelde architect die het vakgebied bijhoudt kan dit zonder veel problemen invullen. BREEAM-NL heeft als voordeel dat de werkelijk gerealiseerde kwaliteit door een expert wordt gecontroleerd. Het is daarom een geschikt instrument voor investeerders als garantie voor de duurzaamheid van hun gebouwvoorraad, maar vanwege de kosten en complexiteit ongeschikt voor particulieren. Een belangrijk nadeel aan BREEAM-NL is dat specialistische kennis en ervaring nodig is en de toepassing meer tijd vraagt. Het is daarom minder geschikt voor projecten en organisaties waarbij steeds met wisselende architecten gewerkt wordt. GPR Gebouw is praktisch hanteerbaar en met name geschikt voor kleinschalige projecten en woningbouw. De rekentool bestaat uit 5 modules: energie; milieu; gezondheid; gebruikskwaliteit; toekomstwaarde. Elke module bestaat uit een groot aantal duurzaamheidsmaatregelen die in een gebouw toegepast kunnen worden. Per module kan een gebouw een score tussen 0 en 10 halen (hoe hoger de score hoe duurzamer het gebouw). De gemiddelde score op de vijf modules vormt de GPR-score. Bij bouwen volgens Bouwbesluit is komt de GPR-score van een gebouw voor de module energie overeen met een 6,0. Delft heeft bij verschillende ruimtelijke projecten een GPR eis van minimaal 7,5 gehanteerd. 5/14

7 Referenties Ter referentie gaan we hier iets verder in op het ambitieniveau. W/E adviseurs, het bureau dat samen met de gemeente Tilburg het instrument heeft ontwikkeld typeert de ambities als volgt: 7,0 Mainstream duurzaam, met doordachte keuzes een hogere ambitie realiseren die nauwelijks tot meerkosten leidt. 7,5 Onderscheidend duurzaam door een doordachte en integrale aanpak. 8,0 Hoog niveau, verdergaande duurzaamheid. Verschillende gemeenten in onze regio en daar buiten hebben ambities geformuleerd: Rijswijk en Zoetermeer hebben als ambitie een 7,0 Den Haag heeft als ambitie een 7,0 en wil dit verhogen naar 8,0 16 samenwerkende gemeenten in West Brabant hebben als ambitie een 7,5 en voor de module energie ambitie 8,0. Conclusie Delft zal GPR Gebouw blijven hanteren als prestatie-instrument voor duurzaam bouwen, juist vanwege de praktische hanteerbaarheid ervan. 4.2 Ambitieniveau In de onderstaande tabel zijn de prestatiedoelstellingen voor de verschillende doelgroepen weergegeven. Voor het thema energie is de ambitie Delft energieneutraal 2050 de basis. Wettelijk is de component energie geborgd in het Bouwbesluit door middel van de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Met het oog op energieneutrale nieuwbouw in de toekomst zullen nieuwe aanscherpingsrondes voor de EPC volgen. Voor het thema energie zal Delft de aanscherpingsrondes volgen en geen extra ambities neerleggen, behalve voor Nieuw Delft waar gestreefd wordt naar energieneutrale woningen. Voor de duurzaam bouwen thema s zijn de ambities met behulp van GPR gebouw 3 in de volgende tabel neergelegd: Prestatieambities Gemeentelijke gebouwen Nieuwbouw Volgen van criteria voor duurzaam inkopen Bestaande bouw Duurzaam inkopen criteria Woningbouw GPR Gebouw score van minimaal een 7,5 gemiddeld. 5% van de particuliere woningeigenaren treft maatregelen met gemiddeld 25% energiebesparing. Bij grootschalige renovatie van meer dan 20 woningen 3 GPR gebouw 4.2 6/14

8 Utiliteitsbouw GPR Gebouw score van minimaal een 7,5 gemiddeld. Nieuw Delft woningen GPR Gebouw score van minimaal 7,5 op alle thema s. Gestreefd wordt naar energieneutrale woningen tegelijk worden met de verhuurder afspraken gemaakt over de te bereiken GPR score Het treffen van energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder (Wet Milieubeheer) NVT Verschil bestaande bouw met ambities nieuwbouw Voor bestaande bouw ligt de nadruk op energiebesparing en toepassing van duurzame energietechnieken. Ingrepen die worden gedaan betreffen in het algemeen planmatig onderhoud, waarbij de gebouwschil wordt aangepakt. Dit soort ingrepen lenen zich bij uitstek voor het verbeteren van de energieprestatie. Bij een grootschalige renovatie kunnen de overige duurzaam bouwen thema s eenvoudiger worden meegenomen. Dan nog is het zo dat bestaande gebouwen in duurzaamheid sterk uiteen lopen en dat niet altijd de financiële en technische mogelijkheden voor handen zijn om de kwaliteit te verbeteren. Daarom worden alleen afspraken met verhuurders gemaakt over de GPR score bij renovatieprojecten van meer dan 20 woningen tegelijk. Gemeentelijke gebouwen Vanaf 2015 hebben gemeenten zich verplicht om 100% duurzaam in te kopen. Voor gemeentelijke gebouwen worden de criteria voor duurzaam inkopen gevolgd zoals aangegeven op de website van het Expertisecentrum aanbesteden Per productcategorie zijn criteria opgesteld. Zo wordt voor de renovatie van kantoren aangehouden een verbetering van de GPR score per module met ten minste 2 punten of minimaal gelijk aan 7 aangehouden. Voor nieuwbouw van kantoren zijn prestaties geformuleerd voor de drie belangrijkste duurzaamheidsthema's: energie; materialen en gezondheid. Bij Klimaatneutraal worden naast CO2 ook andere broeikasgassen (zoals methaan, lachgas) in beschouwing genomen. Als er sprake is van uitstoot van andere broeikasgassen, moeten die ook vermeden worden om klimaatneutraal te zijn. Bij Energieneutraal is het doel om zelfvoorzienend te worden op energiegebied. De nadruk ligt op het zelf opwekken van voldoende duurzame energie. Woningbouw en utiliteitsbouw Voor woningen en utiliteitsbouw wordt een GPR score van 7,5 gemiddeld aangehouden. Dit betekent dat een lage score op een van de modules gecompenseerd kan worden met een hoge score op de andere modules. 7/14

9 Nieuw Delft Op gebouwniveau wordt voor Nieuw Delft een duurzaamheidsambitie neergelegd die hoger is dan voor de rest van Delft. De ambitie is in lijn met de duurzaamheidsambities die voor het gebied zijn neergelegd in het IOP. Over duurzaamheid in Nieuw Delft zegt het Integraal Ontwikkelingsplan (IOP) het volgende: Nieuw Delft wordt een innovatief gebied waarin een hoge mate van duurzaamheid mede de kwaliteit bepaalt. Een hoogwaardige ruimtelijke kwaliteit gaat er samen met een lage milieubelasting. Voor alle woongebouwen wordt uitgegaan van een GPR gebouw score van 7,5 op alle thema s. Daarnaast wordt gestreefd naar de realisatie van energieneutrale woningen. Voor het realiseren van de ambities in Nieuw Delft wordt op gebiedsniveau een plan van aanpak opgesteld. Om de ontwikkelende partijen te ondersteunen bij het realiseren van deze ambities is inmiddels al een aantal acties ingezet: In het kavelpaspoort worden de ambities opgenomen Er is onderzoek uitgevoerd naar de meerkosten van de ambitie De mogelijkheid het energiebesparingfonds in te zetten voor Nieuw Delft wordt onderzocht. Er is een inspirerend boekje uitgegeven om duurzaam bouwen in Nieuw Delft te promoten. 4.3 GPR ambitie en kosten in de praktijk Bij het opstellen van de duurzaam bouwen ambities is gekeken wat voor gevolgen dit heeft voor de kosten van de woning. In een recentelijk gepubliceerd rapport GPR Gebouw 4.2 Inzicht in meerkosten van ambities 4 is voor verschillende ambitieniveaus (GPR 7, 7,5 en 8) een indicatie gegeven van de kosten. Het gaat dan om meerkosten ten opzichte van een referentiewoning (standaard Bouwbesluit) volgens de Rijksdienst van Ondernemend Nederland. Dit is gedaan voor een aantal typen referentiewoningen en betreft alleen nieuwbouw. Vanzelfsprekend leidt een hoger ambitieniveau tot hogere investeringskosten. Meerkosten om een GPR van 7,5 op elk thema te bereiken kunnen variëren van 4% tot 8% van de bouwkosten ( 4.900,- voor een appartement, 9.600,- voor een hoekwoning tot , - voor een vrijstaande woning). De ambitie voor Delft is een gemiddelde score zodat verschillende modules elkaar kunnen compenseren en de kosten lager uit kunnen vallen. De bouwkosten van een gebouw worden vaak los gezien van de exploitatiekosten. Hierdoor lijken de meerinvesteringen tijdens de bouw ook daadwerkelijk meerkosten. Gedurende het gebruik van een gebouw worden deze investeringen zoals lagere energielasten en vermeden onderhouds- en vervangingskosten echter grotendeels terugverdiend. Duurzaam bouwen 4 BBN adviseurs in samenwerking met W/E adviseurs, mei /14

10 maatregelen verhogen ook het comfort- en kwaliteitsniveau van het gebouw en kunnen waardeverhogend zijn. Daarom kan beter worden gerekend met de totale kosten gedurende de exploitatieperiode in plaats van de initiële bouwkosten, zodat inzichtelijk wordt welke (duurzame) investeringen over de lange termijn lonend zijn. 5. Realisatie Vanuit haar verschillende rollen heeft de gemeente de volgende mogelijkheden om duurzaam bouwen te stimuleren. 5.1 Privaatrechtelijke instrumenten - De gemeente is regisseur bij ruimtelijke plannen en kan duurzaam bouwen in een vroeg stadium in de planontwikkeling inbrengen. Door duurzaam bouwen vroegtijdig als een integraal onderdeel van het project mee te nemen kan in veel gevallen met beperkte kosten een hogere kwaliteit bereikt worden. De eerste contacten met initiatiefnemers en bouwende partijen verlopen via verschillende afdelingen van de gemeente; de specialisten duurzaam bouwen nemen niet altijd vanaf het begin deel. Het is daarom van belang dat het duurzaam bouwen beleid binnen alle geledingen van de gemeente is ingebed (zoals Programma s en Projecten, Vastgoed, Inkoop, Maatschappelijke Voorzieningen, Veiligheid en Wonen). Deze afdelingen zullen actief worden betrokken bij het duurzaam bouwen beleid door het vaststellen van raakvlakken met betreffende beleidsvelden. Voor projecten waar de gemeente zelf opdrachtgever is, zijn gemeentelijke duurzaamheidsambities uitgangspunt. Voor projecten van externe opdrachtgevers is een belangrijke rol weggelegd voor gemeentelijke projectleiders van ruimtelijke projecten. Zij kunnen direct invloed uitoefenen op programma s van eisen, prijsvragen, aanbestedingen voor gebouwen en bouwlocaties. Om projectleiders daartoe de nodige (achtergrond)informatie mee te geven wordt een rugzak samengesteld. Daarnaast is vakinhoudelijke kennis via de gemeentelijke specialisten beschikbaar. Doen: De verschillende gemeentelijke afdelingen betrekken bij het duurzaam bouwen beleid en raakvlakken met de betreffende beleidsvelden onder de aandacht brengen. Voor de ruimtelijke projecten waar de gemeente opdrachtgever is, de gemeentelijke duurzaamheidsambities standaard opnemen in programma s van eisen, prijsvragen en aanbestedingen van nieuwbouwlocaties, herstructureringsplannen en invullocaties. Een informatiepakket rugzakje samenstellen voor gemeentelijke projectleiders. - De gemeente kan met bouwende partijen in Delft, zoals corporaties en ontwikkelaars, op vrijwillige basis afspraken maken om hun bouwprojecten duurzamer te maken dan de bouwregelgeving vereist. Bijvoorbeeld in samenwerkingsovereenkomsten en intentieovereenkomsten. Er wordt voortgeborduurd op de huidige werkwijze van stimuleren en verleiden om 9/14

11 bouwinitiatiefnemers er toe te bewegen om duurzaamheid prominent in projecten mee te nemen. Meer nog dan nu gebeurt moet worden ingezet op het zichtbaar maken van de voordelen (op de lange termijn) en het zoeken naar gezamenlijke belangen met de uiteindelijke gebouwgebruiker, bijvoorbeeld op het gebied van energiezuinigheid en binnenmilieu. Daarnaast is het van belang om al tijdens het ontwerpproces (of eerder) afspraken te maken met de opdrachtgever over hoe de bouwkwaliteit van een gebouw in de realisatiefase kan worden geborgd. Bijvoorbeeld door vertaling in het programma van eisen, tijdens de bouw door onafhankelijk toezicht en eindcontroles. Het ligt voor de hand om dan niet alleen de EPC maar ook andere duurzaamheidsaspecten mee te nemen. Met andere woorden, er wordt een beroep gedaan op de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever voor de kwaliteit van het gebouw. Het is immers in het belang van de opdrachtgever zelf dat er gebouwd wordt volgens het bestek en dat de duurzaamheidprestatie op papier ook in de praktijk gerealiseerd wordt. Doen: Afspraken met bouwende partijen op vrijwillige basis maken over duurzaamheidsambities. In een vroegtijdig stadium in het bouwproces afspraken maken op vrijwillige basis met bouwende partijen over de te behalen kwaliteit en hoe deze geborgd is. - De gemeente vervult als gebouweigenaar een voorbeeldfunctie op het gebied van duurzaam bouwen. Dit geldt voor nieuwbouw, renovatie en groot onderhoud. Voor de gemeentelijke gebouwen zijn de doelstellingen vastgelegd. Deze doelstellingen gaan over gebouwen (kantoren, maatschappelijk vastgoed). Ook voor werken in de Grond-, Weg- en Waterbouw (bruggen, riolering, verharding) zijn duurzaamheidsdoelstellingen te behalen. Delft maakt bij selecties en aanbestedingen reeds gebruik van de Duurzaam Inkopencriteria. GPR Gebouw is opgenomen in de Duurzaam Inkopencriteria. Daarnaast heeft Delft het FSC-convenant ondertekend, waarin wordt afgesproken consequent gebruik te maken van FSC-gecertificeerd hout bij de uitvoering van eigen bouwkundige en weg- en waterbouwkundige werken. Doen: Als gemeente zelf het goed voorbeeld blijven geven als gebouweigenaar. Duurzaam inkopen criteria volgen bij aanbestedingen. 5.2 Publiekrechtelijke instrumenten De mogelijkheden voor de gemeente om duurzaam bouwen vanuit publiekrechtelijke rol te stimuleren zijn beperkt. -Het bestemmingsplan bevat doelstellingen op hoofdlijnen ten aanzien van (duurzame) stedelijke ontwikkeling, waaraan een gebiedsvisie ten grondslag ligt. Door uitgangspunten ten aanzien van duurzame stedenbouw en duurzaam bouwen in deze visie op te nemen is op voorhand voor alle bouwende partijen helder wat de gemeente nastreeft. 10/14

12 In het kader van de Crisis- en Herstelwet is Nieuw Delft aangemeld als experiment met een bredere reikwijdte van het bestemmingsplan. Door te experimenteren met een bredere reikwijdte van het bestemmingsplan krijgt het plan het karakter van een omgevingsplan. Met deze bestemmingsplannen wordt vooruit gelopen op de totstandkoming van de Omgevingswet, waarin beoogd wordt het bestemmingsplan te verbreden tot een omgevingsplan. Het experiment in Nieuw Delft biedt mogelijkheden voor het opnemen van duurzaamheidsambities in het bestemmingsplan die verder gaan dan wat op dit moment juridisch mogelijk is. De komende periode zal nadere invulling worden gegeven aan de experimentenregeling in Nieuw Delft, waarbij wordt onderzocht of, hoe en welke duurzaamheidseisen kunnen worden opgenomen in het bestemmingsplan. Doen: In de algemene paragraaf in bestemmingsplannen binnen de gebiedsvisie aandacht besteden aan de ruimtelijke component van duurzaamheid. In het kader van de experimentenregeling Crisis- en herstelwet de mogelijkheden voor het opnemen van duurzaamheidseisen in het bestemmingsplan onderzoeken. -Via vergunningverlening heeft de gemeente de mogelijkheid om vooraf en tijdens de uitvoering van een bouwplan te toetsen of gebouwd wordt volgens de afgegeven (en gecontroleerde) omgevingsvergunning. Toetsing vooraf Bij de toetsing van de omgevingsvergunning wordt de EPC berekening gecontroleerd. Tot voor kort werd door Bouw- en Woningtoezicht nagegaan of de uitkomst van de EPC en de uitgangspunten voldeden. Per 1 oktober 2014 voert de gemeente echter bij wijze van experiment 5 geen bouwtechnische toets meer uit bij grondgebonden nieuwbouwwoningen als de bouwende partij (aannemer) is aangesloten bij een waarborginstelling. De EPC berekening is onderdeel van de bouwtechnische toets; toetsing voorafgaand aan de uitvoering van de energieprestatie vindt dus plaats door marktpartijen. Toetsing achteraf Voor utiliteitsgebouwen geldt sinds 1 juli 2014 een verplichte oplevertoets. Hierbij wordt achteraf getoetst of het gebouw aan de EPC en ventilatie eis uit het Bouwbesluit voldoet. Voor woningbouw geldt de toets nog niet, maar er wordt (landelijk via de aangesloten partijen van het Lente-akkoord) gesproken om met de aanscherping van de EPC voor woningen in 2015 de oplevertoets ook voor 5 Vooruitlopend op een nieuw in te voeren stelsel voor kwaliteitsborging in de bouw wordt geëxperimenteerd met bouwtechnische toetsing aan het Bouwbesluit door bouwpartijen in plaats van de gemeente. Het experiment is gestart door het Ministerie van BZK en deelnemende gemeenten zijn Delft, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam en Sint Anthonis 11/14

13 woningen verplicht te stellen. Door verschillende partijen wordt in het kader van het Lente-akkoord geëxperimenteerd met toetsing achteraf. Oplevercontroles door de gemeente vinden steekproefsgewijs plaats; het is een algemeen landelijke tendens dat op duurzaamheid en in het bijzonder de EPC niet wordt gecontroleerd. De uiteindelijke bouwkwaliteit en gebouwprestaties kunnen daardoor afwijken van het bouwplan dat vooraf door de gemeente (in Delft sinds kort: de aannemer) is getoetst. Het gaat dan vooral om aspecten die door niet-deskundigen nauwelijks te controleren zijn, zoals de energieprestatie, kleinere bouwtechnische fouten en de afwerking. Door ministerie van BZK is dit probleem gesignaleerd en daarom wordt er gewerkt aan het wetsvoorstel Kwaliteitsborging in de bouw. Het wetsvoorstel heeft tot doel de bouwer verantwoordelijk en aansprakelijk te stellen voor de kwaliteit van een gebouw. Het toetsen van bouwplannen wordt in fases overgedragen van gemeenten aan de markt. Naar verwachting treedt de wet in 2016 in werking. In de tussentijd is er een situatie dat de EPC berekening niet gecontroleerd wordt door de gemeente en dat de gemeente ook geen oplevertoets uitvoert voor woningen als het gaat om energieprestatie Voorgesteld wordt om ter overbrugging voor de periode 2015 de EPC toets te intensiveren voor projecten van meer dan 10 woningen. Doen: Steekproefsgewijze inhoudelijke toetsing van de EPC en handhaving bij nieuwbouwprojecten van meer dan 10 woningen. 5.3 Financiële instrumenten Tot voor kort waren er voldoende financiële instrumenten om duurzaam bouwen te bevorderen. Zowel landelijk als lokaal waren er subsidies beschikbaar om duurzame gebouwen te realiseren en om de bestaande bouw te verduurzamen. Gezien de recente bezuinigingsrondes zijn er voor duurzaam bouwen lokaal geen subsidies meer beschikbaar (landelijk nog zeer beperkt) en wordt in Delft vooral ingezet op het faciliteren van initiatiefnemers. Faciliteren past in de regierol die Delft inneemt, waarbij taken overgelaten worden aan initiatiefnemers en partners in de stad. Het faciliteren van initiatiefnemers op het gebied van duurzaam bouwen houdt o.a. in het verbinden van partijen, het ontsluiten van kennis, versnellen van processen, lobbyen en het toegankelijk maken van financieringsconstructies. Landelijk zijn er verschillende mogelijkheden om duurzaamheid te financieren. Vaak zijn de regelingen ingestoken op de component energie, omdat er een verdienmodel aan ten grondslag ligt. Met de besparing op de energierekening kan de lening worden terugbetaald. Groene leningen met een gunstig rentetarief (bijvoorbeeld Regeling groenprojecten van het Rijk, GreenLoan) en groene hypotheken; Sinds begin 2014 is het voor consumenten mogelijk om voor de financiering van energieneutrale woningen aanvullend een bedrag van 12/14

14 maximaal ,- te lenen. Er is echter nog geen bank die een dergelijk financieringsproduct aanbiedt. Om energiebesparende maatregelen in bestaande woningen te financieren is het mogelijk een lening aan te vragen via het Energiebespaarfonds. Een leaseconstructie; voor cv ketels en zonnepanelen wordt dit al regelmatig toegepast. Er zijn ook vergaande varianten waar de gehele energievoorziening wordt uitbesteed aan een externe partij. Voor Nieuw Delft wordt de mogelijkheid onderzocht of het bestaande Energiefonds (laagrentende lening voor bestaande particuliere woningen voor bestaande bouw) kan worden uitgebreid voor duurzaamheidsmaatregelen in woningen in Nieuw Delft. 5.4 Voorlichting en communicatie Bij het stimuleren van duurzaam bouwen is voorlichting, kennisvergroting en communicatie een belangrijk instrument. De gemeente neemt hierin het voortouw. Onder 5.1 is als instrument al genoemd het betrekken van de gemeentelijke afdelingen bij duurzaam bouwen beleid en het samenstellen van een rugzak voor gemeentelijke projectleiders (communicatie intern). Voorlichting en communicatie aan de voorkant oftewel in de initiatieffase heeft de voorkeur omdat duurzaam bouwen maatregelen direct zonder of tegen geringe meerkosten kunnen worden meegenomen in het ontwerp. Dit komt neer op informatievoorziening via op de subpagina s over duurzaam bouwen en bij de pagina s over vergunningverlening. Voor Nieuw Delft is er een aparte website met onder het kopje duurzaam wonen informatie over duurzaam bouwen. Speciaal voor Nieuw Delft is het inspiratieboekje Ik bouw duurzaam in Nieuw Delft gemaakt. Hoewel dit boekje in eerste instantie bedoeld is voor degenen die onder particulier opdrachtgeverschap in Nieuw Delft een woning willen realiseren, kan het boekje uitstekend als inspiratiebron dienen voor particuliere opdrachtgevers die elders in Delft een woning willen realiseren of een nieuwbouwwoning van een ontwikkelaar willen kopen. Vooralsnog wordt er vooral gebruik gemaakt van bestaand informatiemateriaal. Er is in den lande al veel gepubliceerd over duurzaam bouwen; het belangrijkste is om deze informatie goed te ontsluiten. De vergunningaanvraag en het vooroverleg voor bouw, renovatie en verbouw is een aanleiding om particulieren voor te lichten en te adviseren over duurzaam bouwen. Hoewel in het stadium van de vergunningaanvraag het ontwerpproces vaak al loopt, zijn er mogelijkheden om duurzaamheid in te brengen, zeker via vooroverleg. Om er voor te zorgen dat GPR in een vroegtijdig stadium wordt meegenomen in het ontwerpproces verstrekt de gemeente gratis een licentie voor de online applicatie GPR Gebouw. Architecten, ontwikkelaars en aannemers zijn bekend met dit instrument en kunnen hiermee goed uit de voeten. 13/14

15 Algemene voorlichting aan particulieren: via de website op verschillende plekken: en Gebruik maken van ik bouw duurzaam in Nieuw Delft en aansluiten bij bestaand voorlichtingsmateriaal. Via Veiligheid/vergunningen duurzaamheid onder de aandacht brengen. Het kosteloos verstrekken van een GPR licentie. 6 Financiële paragraaf De kosten die gemoeid zijn met de uitvoering van de maatregelen die in deze notitie worden genoemd komen voor een groot deel voor rekening van bouwende partijen en beperkt voor rekening van de gemeente. De kosten voor de gemeente bestaan uit dekking van de uren om: duurzaam bouwen binnen de geledingen van de gemeentelijke organisatie in te bedden; vrijwillige afspraken te maken met bouwende partijen over duurzaamheidsambities en kwaliteitsborging; in een vroegtijdig stadium in het ontwerpproces te adviseren over duurzaam bouwen maatregelen en kwaliteitsborging; ontwikkelaars, beleggers, particulieren en andere bouwen de partijen te faciliteren; expertise in te brengen als het gaat om duurzaamheidseisen in het bestemmingsplan (in het kader van de experimentenregeling Crisis- en Herstelwet); intensiveren van de controle en handhaving van de EPC bij nieuwbouwprojecten van meer dan 10 woningen (maximaal 50 uur); de stimuleringsregeling Nieuw Delft uit te voeren. Daarnaast worden er kosten voorzien voor: Kosten voor de licentie van GPR; Voorlichting (materiaal en website). Deze kosten worden gedekt door het Uitvoeringsprogramma Delft Energieneutraal /14

16

17