Beknopt marktoverzicht voor biologisch vlees in Vlaanderen en Europa. Paul Verbeke BioForum Vlaanderen maart Met steun van de Vlaamse Overheid

Transcriptie

1 Beknopt marktoverzicht voor biologisch vlees in Vlaanderen en Europa Paul Verbeke BioForum Vlaanderen maart 2016 Met steun van de Vlaamse Overheid

2 Inhoudstafel Inhoudstafel... 1 Voorwoord Algemene kenmerken van de biomarkt Internationale markt Cyclische markt Aanbod reageert vertraagd op de vraag Kleine markt Duurzame markt Deel van de globale markt De biomarkt in België en Europa Algemeen België Denemarken Duitsland Frankrijk Italië Nederland Oostenrijk Roemenië Spanje Verenigd Koninkrijk Zweden Zwitserland Internationale markt voor biologisch vlees Algemeen Europa Italië Verenigd Koninkrijk Duitsland Frankrijk Nederland Denemarken Varkens Belgische markt voor biologisch vlees De productie van biologische dieren in Vlaanderen Varkens Vleeskippen Ander gevogelte Runderen Kalfsvlees Konijn Schapen Verwerking van biologische dieren in Vlaanderen Distributie van biologisch vlees in Vlaanderen Groothandel Korte Keten Vraag naar biologisch vlees in België Algemeen Potentieel bij welgestelde gezinnen met kinderen Biobestedingen per capita Marktaandeel bio verschillend per product Supermarkt belangrijkste biokanaal Prijsverschil bio versus gangbaar Marktkansen Vleeskippen Varkensvlees Konijnen Bronnen

3 Voorwoord De biologische markt is een kleine markt met relatief weinig spelers en met strikte productieregels. Om deze redenen is deze markt erg gevoelig voor ernstige schommelingen van vraag en aanbod. Afnemers worden te vaak geconfronteerd met discontinuïteit in het aanbod, terwijl landbouwers regelmatig met ondermaatse prijsvorming te kampen hebben. Een van de sleutels om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen is het verhogen van de markttransparantie. Deze marktstudie wil hier alvast een bijdrage toe leveren. Paul Verbeke Verantwoordelijke ketenontwikkeling BioForum Vlaanderen 2

4 1. Algemene kenmerken van de biomarkt 1.1. Internationale markt De markt voor biologische producten is een internationale markt. Wat op de Vlaamse of Belgische markt gebeurt, wordt rechtstreeks of onrechtstreeks beïnvloed door de markttendensen in de ons omringende landen. Onze inlandse biomarkt is vele keren kleiner dan in die landen en ondergaat sterk de marktschommelingen in landen met een grotere biologische markt. Het is wel zo dat sommige Belgische marktdeelnemers een principiële voorkeur geven aan Belgische producten voor zover deze marktconform worden aangeboden Cyclische markt De biomarkt is cyclisch. De meeste landbouwgerelateerde markten kennen een zogenaamde aardappelcyclus. Perioden van aanbodkrapte en hoge prijzen wisselen af met perioden van productoverschotten en lage prijzen Aanbod reageert vertraagd op de vraag In de biomarkt wordt deze zogenaamde aardappelcyclus versterkt door de wachtperiode die omschakelende boeren moeten respecteren vooraleer ze hun producten op de biomarkt kunnen verkopen. Deze omschakelperiode bedraagt typisch 2 jaar voor vleesvee (korter voor pluimvee en varkens). Door deze relatief lange omschakelperiode is het behoorlijk moeilijk om soepel in te spelen op wijzigende marktomstandigheden. Bovendien wordt in de praktijk de omschakelperiode verlengd door de tijd die de landbouwondernemer nodig heeft om informatie in te winnen en beslissingen te nemen. In de praktijk worden tekorten of overschotten van producten opgevangen door import en export vanuit regio s met een productieoverschot naar regio s met een productietekort Kleine markt Ondanks de sterke groeicijfers van de voorbije jaren is de biomarkt nog steeds klein. Hierdoor is het evenwicht tussen vraag en aanbod erg broos. De toetreding tot de markt van enkele grote producenten kan tijdelijk een overaanbod veroorzaken. Ook het omgekeerde is mogelijk Duurzame markt De biologische consument blijkt over het algemeen een bewuste en trouwe consument te zijn. Ook in economisch moeilijkere periodes blijft de biomarkt goed overeind Deel van de globale markt De biologische markt staat niet helemaal los van de globale voedingsmarkt. Calamiteiten in de globale voedingsmarkt hebben rechtstreeks of onrechtstreeks een invloed op de biomarkt. Voorbeelden zijn diverse voedselschandalen, de EHECcrisis in de groentesector, de Russische importban voor Europese landbouwproducten in 2014 en de overproductie in de zuivelsector in 2009 en opnieuw sinds

5 2. De biomarkt in België en Europa 2.1. Algemeen De markt voor bioproducten * in Europa groeide in 2014 tot 26,1 miljard euro. Dat is 8% meer dan het jaar voordien. In de EU-28 wordt de markt voor 2014 geschat op 23,9 miljard euro, een groei van 7,2% in verhouding met Ten opzichte van 2005 ging het zelfs om een verdubbeling. De reeds beschikbare cijfers voor 2015 wijzen op een verdere sterke omzetgroei voor heel Europa. De grootste markt voor bioproducten in 2015 was Duitsland, met een omzet van 8,62 miljard euro. Ze wordt gevolgd door Frankrijk met 5,5 miljard euro en Zweden met 2,3 miljard euro omzet. De Zweedse biomarkt groeit zo sterk dat ze de derde plaats overneemt van het Verenigd Koninkrijk. Opvallend is ook dat de omzet in het Verenigd Koninkrijk sinds 2013 opnieuw begint toe te nemen, nadat er een hele periode ( ) jaarlijks omzetverlies geleden werd. Over het algemeen groeit het Europese biologische landbouwareaal wel een stuk minder snel dan de Europese markt. Hierdoor ontstaat in enkele landen een tekort aan bioproducten, die dan ingevoerd moeten worden. Kijken we naar het aandeel bio in de totale nationale levensmiddelenmarkt, dan zien we dat Denemarken in 2014 het beste scoort met 7,6%, gevolgd door Zwitserland (7,1%) en Oostenrijk (6%). In België is het marktaandeel voor biologische versproducten 2,7%. * Consumptie aan huis én buitenshuis 4

6 De consumptie pro capita in de EU-28 is 47 euro. Hier is Luxemburg de beste van de klas (164 euro), met daarna Denemarken (162 euro), Zweden (145 euro) en Oostenrijk (127 euro). In Zwitserland ligt het bedrag nog hoger, met een consumptiebedrag van 221 euro/capita. Het bio-areaal in de EU-28 groeide in 2014 tot 10,3 miljoen hectare. De jaarlijkse groei vertraagt wel in de voorbije jaren. In 2008 zagen we een groei van 13%, in 2011 was dat nog maar 6% en in 2013 viel de groei terug op nog maar 1,1%. Het aandeel biologische grond in de totale landbouwoppervlakte van de EU-28 bedraagt 5,7%. Het grootste bio-areaal vinden we terug in Italië en Spanje. Opvallend is de areaalvermindering in het Verenigd Koninkrijk met 5%, in vergelijking met Areaal biologische landbouw in 2013, of 2012 voor de landen met * of 2011 voor de landen met ** Bron: Agence Bio, 2014 De Europese biosector kende over het algemeen een sterke groei in de periode De toenemende vraag naar bioproducten zorgde er ook voor dat het aanbod verder groeide. Die vraag werd rond het jaar 2000 opeens een stuk groter door de voedselcrisissen. Deze sterke groei zorgde uiteindelijk in 2001 voor een oververhitting van de markt. Omdat het aanbod aan bioproducten sneller toenam 5

7 dan de vraag kwam er zelfs een overschot aan producten. Heel wat gangbare telers werden plots minder gemotiveerd om om te schakelen, en eind 2001 kwam er een evenwicht tussen vraag en aanbod. Gelukkig bleef de vraag wel verder stijgen. Na de noodzakelijke herstructureringen begon de nationale en internationale markt medio 2005 weer aan te trekken. Van begin 2006 tot eind 2008 kende de biomarkt opnieuw een periode van een relatief tekort aan producten en een goede prijsvorming. In het najaar 2008 brak de wereldwijde krediet- en economische crisis uit, die nog heel 2009 zou beheersen. Dat jaar was er dan ook een eerder beperkte groei van de internationale biomarkt, al was het resultaat behoorlijk in vergelijking met de gangbare voedingssector. Sinds 2009 zien we de biosector verder groeien, vooral op het vlak van bioconsumptie. Het biologisch landbouwareaal neemt ook toe, maar opvallend langzamer dan de groei in consumptie. In 2014 en zeker vanaf 2015 merken we steeds meer tekorten voor diverse biologische producten, zoals biologische varkens, vleeskippen, industriefruit enzovoort. Meer info: IFOAM EU-Group, AMI, Agence Bio 2.2. België De totale bestedingen van bioproducten in België, opgemeten door GfK Panelservices Benelux in opdracht van VLAM, bedroegen 514 miljoen euro in 2015, een toename met 18% in vergelijking met De groei van de bestedingen van verse bioproducten zette zich in 2015 verder en bedroeg 18%. De stijging was in Wallonië (+18%) groter dan in Vlaanderen (+11%). Ook het marktaandeel van biologische verse voeding nam verder toe, van 2,3% in 2014 naar 2,7% in Het grootste marktaandeel hebben de biologische vleesvervangers. Bijna een op vier gekochte vleesvervangers is biologisch. Het kleinste marktaandeel is voor biovlees en de biovleeswaren (resp. 1,7% en 0,8% in 2015). De plantaardige bioproducten, met biogroenten (6% marktaandeel in 2015) op kop, hebben een hoger marktaandeel dan gemiddeld. Ook eieren hebben een bovengemiddeld marktaandeel van 10,5%. Zuivel heeft een gemiddeld marktaandeel van 2,7%. Welgestelde gezinnen en welgestelde gepensioneerden vormen de belangrijkste groep kopers. Samen zijn zij verantwoordelijk voor de helft van de biobestedingen, terwijl ze slechts 39% van de bevolking uitmaken. De alleenstaanden ouder dan 40 jaar, de tweeverdieners en de welgestelde gepensioneerden hebben een groeiende belangstelling voor bio en kennen een stijgend marktaandeel. De bioconsumptie groeit verder in Vlaanderen, maar de sector blijft klein in omvang, zeker als je bedenkt dat 88% van de Belgische gezinnen vorig jaar wel eens een bioproduct kocht. Slechts 9% van de gezinnen zijn frequente biokopers: zij staan in voor 60% van alle biobestedingen. De meeste biokopers kopen biogroente, gevolgd door fruit. Bioproducten zijn gemiddeld een derde duurder dan gangbare producten. Het grootste verschil zien we bij bio-eieren. Een bio-eitje is bijna dubbel zo duur als een scharrelei. Het kleinste prijsverschil is er bij vleesvervangers. De klassieke supermarkt blijft met 41,8%, het belangrijkste verkoopskanaal voor bioproducten maar verliest wel marktaandeel. Het aandeel van speciaalzaak, natuurvoedingswinkel en superettes groeide de voorbij jaren tot 32,9%. De 6

8 gespecialiseerde biologische supermarktketen Bio-Planet valt onder deze categorie. Voor 2016 werd een verdere uitbreiding van deze keten aangekondigd met 6 nieuwe vestigingen. Het marktaandeel van de hard discount was het sterkst groeiende distributiekanaal in 2015, maar blijft met 5,5% wel bescheiden. De biologische landbouwproductie is sterker ontwikkeld in Wallonië dan in Vlaanderen. Omdat we nog niet beschikken over de cijfers voor 2015 in Wallonië, vergelijken we de cijfers voor Eind 2014 stonden (+7,7%/2013) landbouwbedrijven onder biocontrole: 343 in Vlaanderen (+7,5%/2013), in Wallonië (+7,7%/2013). Het biologische landbouwareaal beslaat ha (+6,7%/2013): ha in Vlaanderen (- 0,5%/2013), ha in Wallonië (+7,4%/2013). Het bio-areaal in Vlaanderen nam in 2015 toe tot hectare en beslaat 0,9% van het totale landbouwareaal. Ook het aantal bedrijven nam toe tot 370. Verschillende Community Supported Agriculture (CSA) bedrijven en zelfpluktuinen werden in de voorbije jaren opgestart. Voor 2016 verwacht men de omschakeling van een aantal grotere melkveebedrijven. Bronnen Departement Landbouw en Visserij; BioWallonie 2.3. Denemarken Denemarken is het land met de hoogste biologische consumptie ter wereld. De producten, die met de opvallende rode Ø van het Deense biolabel zijn voorzien, maakten in het afgelopen jaar 8,3% van de totale voedingsmiddelenverkoop uit. In 2014 werd een totale omzet van 6,2 miljard Deense Kroon (831 miljoen euro) gerealiseerd in biologische voedingsmiddelen (+6% tov 2013). (791 miljoen euro in 2010, 844 miljoen euro in 2011). In de komende 3 jaar wordt een verdere groei van de bio-omzet met 5 à 10% verwacht. Daarnaast werd in 2014 een omzet van 1,2 miljard Deense Kroon (161 miljoen euro) gerealiseerd in de cateringsector. De totale omzet komt bijgevolg uit op 1,03 miljard euro. Vooral basisproducten domineren de biomarkt. Voor enkele producten is het marktaandeel heel hoog: 35,7% van de verkochte havervlokken zijn biologisch, 29,3% van de wortelen, 29,3% van de melk en 28,9% van de eieren. 42,8% van de distributie verloopt via discounters zoals Netto, Fakta, Kiwi, Rema 1000, Aldi en Lidl. Klassieke supermarkten als Irma, SuperBugsen en Superbest hebben een marktaandeel van 26,4%, terwijl department stores als Kvickly en FØtex 18,8% marktaandeel hebben. Netto heeft het grootste aandeel in de totale omzet aan bioproducten (19%). Berekend volgens het aandeel bio in de totale omzet per keten is Irma de belangrijkste supermarkt met 31,9% gevolgd door Kvickly, SuperBrugsen en Netto met een omzetaandeel van ongeveer 10%. Irma heeft een assortiment van ± bioproducten, terwijl dit bij Netto beperkt is tot ± 150. Verkoop via alternatieve kanalen als abonnementen, markten enzovoort is zeer beperkt, tot 3,5% Het Deense bio-landbouwareaal is in 2014 met bijna hectare gedaald (-3% tov 2013) tot ha op landbouwbedrijven. Deze afname van het areaal is opvallend, aangezien de export en de bio-omzet wel sterk gestegen zijn. Naar verwachting zal deze daling in 2015 weer rechtgetrokken worden. Deense boeren 7

9 hebben in 2015 namelijk twee keer zoveel subsidie aangevraagd voor de omschakeling naar de biologische werkwijze. De verwachting is dat de oppervlakte biologische landbouwgrond in Denemarken daardoor met ongeveer hectare zal gaan stijgen. In totaal wordt op 6,7 procent van de Deense landbouwgrond biologische landbouw bedreven. Ondanks een daling van 3 procent vorig jaar is de totale biolandbouwoppervlakte sinds 2007 met 17 procent toegenomen. Opvallend is de sterke daling van het aantal biobedrijven, en dat ondanks de toename van het areaal. Dit betekent dat het areaal per bedrijf sterk toeneemt. Gemiddeld is een biologisch landbouwbedrijf in Denemarken 68,9 ha groot. In 2002 was dat nog 48 ha per bedrijf. Denemarken zet ook steeds meer in op de export van bioproducten. In 2014 werd voor 204 miljoen euro geëxporteerd (155 miljoen euro in 2012), waarvan 52% naar Duitsland. Vanaf 2013 worden biologische melkproducten ook geëxporteerd naar China. De belangrijkste exportproducten zijn groenten en fruit, vlees en melkproducten. 46% van de melk- en eiproducten worden geëxporteerd. In de komende jaren wordt een verdere groei van de export verwacht, met 10% per jaar. De Deense overheid heeft een ambitieus actieplan voor de biologische sector: tegen 2020 wil men het biologisch areaal verdubbelen in vergelijking met Om dit te realiseren wordt ingezet op bio in de publieke sector, export, bio in het lessenpakket van het lager en landbouwonderwijs en tot slot ook in onderzoek. Meer info: ; Organic Market Memo Duitsland In 2015 kochten de Duitse huishoudens voor 8,62 miljard euro aan biologische levensmiddelen, een stijging van 11,1% ten opzichte van het jaar voordien. Het gaat om 4,79% van de totale levensmiddelenmarkt. Opvallend is de spectaculaire toename van gespecialiseerde biosupermarkten (nieuwe vestigingen groter dan 200m2) in de voorbije jaren. Dat gaat wel ten koste van de kleinere natuurvoedingswinkels. In de eerste jaarhelft van 2015 was er sprake van een omzetgroei van 13,2% bij de biosupermarkten. Bioproducten zijn ook opvallend aanwezig bij de typische discounters als Plus, Aldi en Lidl. Supermarkten en discounters zijn verantwoordelijk voor 55% van de Duitse bioverkoop, terwijl het natuurvoedingskanaal 50% van de omzet realiseert. In de voorbije jaren waren vooral de klassieke supermarktketens en het natuurvoedingskanaal verantwoordelijk voor de sterke groei van de markt. Het Duitse biologische landbouwareaal groeide in 2015 tot 1,078 miljoen ha (+2,9% in vgl. met 2014). Dit areaal (6,4% van het totale landbouwareaal) wordt bewerkt door bedrijven (+4% in vgl. met 2014; 8,7% van het totaal aantal bedrijven). Deze groei is een trendbreuk met de voorgaande jaren, en wordt toegeschreven aan de toenemende vraag naar bioproducten, de goede prijsvorming die hiermee gepaard gaat en de crisis in de gangbare landbouwsector. Toch is deze toename van de productie onvoldoende om de vraag in de markt bij te houden. Vooral bij zuivel en varkensvlees is er sprake van een duidelijk tekort. Daarom zullen op korte termijn steeds meer bioproducten geïmporteerd moeten worden. 8

10 Om de biologische productie te stimuleren en zo in te spelen op het tekort in de markt, startte het federale ministerie van landbouw in 2015 een overleg met de betrokken stakeholders. Bedoeling is om tegen eind 2016 een strategie voor te stellen om de sector verder te ontwikkelen. Er is alvast eensgezindheid over het streefdoel: 20% van het totale landbouwareaal naar biolandbouw omschakelen. Meer info: BÖLW, AMI, Frankrijk De biologische markt in Frankrijk kent al jaren een sterke en stabiele groei. De omzet voor bioproducten bereikte een recordhoogte van 5,5 miljard euro in 2015, een toename van tien procent in vergelijking met Het marktaandeel voor bioproducten bedraagt 2,5%. Eieren hebben een marktaandeel van 20%, terwijl dat marktaandeel voor melk op 12% ligt. Ook het aantal biologische ondernemingen groeide tot , een groei met 7,2 procent. Specifiek zijn dat landbouwbedrijven en voedings- en handelsbedrijven en im- en exporteurs. Vooral de toename van het areaal in omschakeling groeide bijzonder sterk: zo n 17% van het totale areaal. Het biologische landbouwareaal komt nu op 1,3 miljoen hectare, waarvan hectare in omschakeling. Dat betekent dat vijf procent van het volledige Franse landbouwareaal biologisch bewerkt wordt, een verdubbeling in vergelijking met In 6 op de 10 van de Franse kantines worden biologische producten aangeboden, en ook dat is een verdubbeling ten opzichte van Deze ontwikkeling is vooral te danken aan de publieke sector, waar 70% van de vestigingen in 2015 biologisch voedsel aanbiedt. Franse kantines haalden in 2014 een omzet van 191 miljoen euro. Om aan de inlandse vraag te voldoen werd in 2014 ongeveer 24% van de bioproducten ingevoerd. In 2009 was dit nog 38%. Het is de verwachting dat de groei enigszins zal stabiliseren in de komende jaren en dat er een beter evenwicht zal komen tussen vraag en aanbod. Een belangrijke reden voor de sterke groei van de productie is ongetwijfeld de Franse landbouwpolitiek van de voorbije jaren. In 2013 werd het actieplan Programme Ambition Bio 2017 gelanceerd, met de ambitieuze doelstelling om het bio-areaal te verdubbelen tegen Dat werd gekoppeld aan een gelijklopende toename van de consumptie. Een belangrijk instrument om de nationale bioproductie op te drijven is het beter structureren van de verschillende productkolommen. Dat wordt gerealiseerd met een stimuleringsfonds voor bedrijven. Bedrijven die er zich contractueel toe verbinden om vraag en aanbod van bioproducten beter op elkaar af te stemmen, worden hiervoor financieel ondersteund. Het stimuleringsfonds geeft 4 miljoen euro per jaar uit. Meer info: Italië De Italiaanse markt groeide in 2014 met zo n 11% in vergelijking met 2013, en bereikte een omzet van 2,1 miljard euro. Dit cijfer omvat ook de export en de out of 9

11 home -markt. Die cijfers staan in schril contrast met de inkrimping van de totale Italiaanse voedingsmarkt met -1%. Al 10 jaar groeit de Italiaanse biobranche ononderbroken. In de eerste 9 maanden van 2015 groeide de omzet zelfs met 15 à 20%. Dit wordt mede toegeschreven aan de algemene economische heropleving in Italië. Het biologische landbouwareaal in Italië is het tweede grootste van Europa (1,39 miljoen ha in 2014 op landbouwbedrijven; +5,8% in vergelijking met 2013; 10,8% van het totale landbouwareaal) en is vooral gericht op de productie van ruwvoer, graan en olijven. Een belangrijk deel - ter waarde van 1,13 miljard euro in wordt geëxporteerd naar Noordwest-Europa en Noord-Amerika. Vooral groenten en fruit, olijfolie, pasta, wijn, balsamico-azijn, kaas en talrijke andere verwerkte specialiteiten zijn bestemd voor export. 39,9% van de verkoop van biologische producten verloopt via het klassieke supermarktkanaal, terwijl 35,5% via gespecialiseerde natuurvoedingswinkels loopt. NaturaSì is een gespecialiseerde biosupermarktketen met 100 vestigingen. De moederfirma Ecor NaturaSì werkt bovendien nauw samen met zo n 300 onafhankelijke winkels onder de naam Cuore Bio. Een andere belangrijke groothandel in bioproducten is Ki Group, met zo n 250 aangesloten winkels. Ook de cateringsector is een niet onbelangrijk afzetkanaal voor Italiaanse bioproducten. Meer dan één miljoen Italiaanse kinderen krijgen dagelijks een biologische schoolmaaltijd. Meer info: Nederland De consumptie van biovoeding in Nederland is in 2014 voor het eerst boven de 1 miljard euro uitgekomen. De meeste biologische voedingsmiddelen worden gekocht in de reguliere supermarkten, de biologische speciaalzaken en de 'out of home'-sector. Deze verkoopkanalen waren samen goed voor 934 miljoen euro. De overige verkoopkanalen, waaronder boerenmarkten, boerderijwinkels en reguliere speciaalzaken, zijn goed voor nog eens 70,1 miljoen euro omzet aan biologische voeding. Hiermee komen de totale consumentenbestedingen uit boven de 1 miljard euro. Dat resulteert in een marktaandeel van 2,3%. In 2014 werd voor 928 miljoen euro (+12,4% in vgl groothandelswaarde) biologische producten geëxporteerd. Bij zo n 59% hiervan gaat het om export van goederen die eerst geïmporteerd werden. Ongeveer de helft van de exportwaarde komt van groenten, fruit en aardappelen, maar de groei zit vooral in houdbare producten als graan, noten, peulvruchten, sap, olie en suiker. Omgerekend naar kleinhandelswaarde is dat zo n 1,1 à 1,5 miljard euro, méér dus dan de inlandse consumptie. Met 41% van de exportwaarde is Duitsland het belangrijkste exportland vanuit Nederland. Ook voor 2015 verwacht Bionext een verdere toename van het exportcijfer. Het totale biologische en omschakelingsareaal in Nederland nam in 2015 toe van naar hectare. Dat is 3,2% van het totale landbouwareaal. Het aantal hectare in omschakeling steeg in 2015 van naar Het aantal geregistreerde landbouwbedrijven steeg van naar Zuid-Holland heeft de meeste biologische boeren (414), gevolgd door Noord- Holland (369) en Gelderland (351). Flevoland blijft in 2015 de provincie met het 10

12 grootste biologische areaal: 10,3 procent van het totale landbouwoppervlak. Het gaat om 127 boeren en hectare. Noord-Holland en Drenthe volgen met respectievelijk 4,8 en 3,9 procent. In Zeeland is het biologische areaal slechts 1,5 procent. De Nederlandse landbouw kan de groeiende vraag naar biologische producten niet bijbenen. Er is met name een grote vraag naar biologische zuivel, vlees en groentegewassen. Volgens Bionext schakelen Nederlandse boeren te traag om naar biolandbouw. In tegenstelling tot vele andere Europese landen wordt in Nederland geen omschakelpremie toegekend aan bedrijven die wensen om te schakelen naar de biologische landbouw. Het aantal bedrijven actief in de handel en bereiding van bioproducten neemt wel al meerdere jaren fors toe met gemiddeld zo n 200 bedrijven per jaar tot in Meer info: Oostenrijk De bio-omzet in Oostenrijk blijft al enkele jaren rond de 1 miljard euro schommelen. Het bio-aandeel op de markt is, na Denemarken, het hoogste van Europa, met 7%. Ondanks deze groei van de consumptie is het biologisch landbouwareaal in 2014 licht afgenomen tot ha ( ha in 2011). Dit areaal is inclusief bergweiden en beslaat 20% van het totale landbouwareaal. Ook het aantal biologische landbouwbedrijven is de voorbije jaren licht afgenomen tot ( bioboeren in 2011; 18% van het totaal aantal boeren in Oostenrijk). Volgens aangiften einde 2015 zou het aantal in 2016 wel opnieuw stijgen met Meer info: Roemenië Het areaal biologische landbouw in Roemenië bedroeg ha in 2014, 2,1% van de totale landbouwgrond. 70 à 80% van de biologische productie is bestemd voor export. Het gaat voornamelijk om granen, peulvruchten en oliehoudende gewassen. De inlandse consumptie is beperkt tot 0,5% van de totale voedingsmarkt. Dit beperkte aandeel is een gevolg van de geringe koopkracht van consumenten. Meer info: Spanje Spanje heeft het grootste bio-areaal in Europa (1,66 miljoen ha in 2014; +3,1% in vgl. met 2013) maar heeft slechts een beperkt marktaandeel in eigen land (1%). We kunnen hieruit concluderen dat de Spaanse biosector vooral afhankelijk is van de export. Vooral de productie van biologische wijn en olijfolie zijn belangrijk. Veel groenten en fruit (o.a. citrus) worden geëxporteerd naar Noord-Europese landen. De inlandse afzet van bioproducten verloopt voornamelijk via natuurvoedingswinkels. Meer info:

13 2.11. Verenigd Koninkrijk De biomarkt in het Verenigd Koninkrijk groeide in 2015 met 4,9%. Deze groei bevestigt een trend die al jaren bezig is. De voorbije drie jaar nam de biomarkt telkens toe, om nu op een omzet te komen van bijna 1,95 miljard pond (omgerekend zo'n 2,5 miljard euro). Dit resultaat is nog opmerkelijker omdat de biosector het daarmee beter doet dan de gangbare sector. Daar was een verlies op te tekenen van -0,9 procent. Het marktaandeel voor biologische levensmiddelen groeide in 2015 tot 1,4 procent. Het supermarktkanaal is met 70 procent het belangrijkste verkoopskanaal. De omzet groeide er met 3,2 procent (t.o.v. 2014). Toch zit de groei vooral in de cateringsector (+ 15% t.o.v. 2014) en online verkoop en abonnementssystemen (+9,1 procent t.o.v. 2014). Babyvoeding heeft met 60% het grootste bio-aandeel. Omzetgroei werd in 2015 genoteerd bij vis (+25%), gevogelte (+13%) en delicatessen (+25%). Omzetverlies werd genoteerd bij vlees, vooral bij lamsvlees en worstproducten, en ook bij diepvries- en bakkerijproducten. In tegenstelling tot de heropflakkering van de verkoop van biologische voeding, neemt de productie in het Verenigd Koninkrijk verder af. De cijfers: het Britse biolandbouwareaal is in 2014 verder afgenomen tot ha (-5% t.o.v. 2013; -35% t.o.v. 2008), terwijl ook de productie van schapen, varkens en pluimvee afnamen met respectievelijk -4%, -6,1% en -3,6%. Alleen de productie van runderen nam toe met 7,4%. In 2016 gaat een nieuwe en meer gunstige subsidieregeling voor biologische landbouw van kracht. Mogelijk zal dit resulteren in een hernieuwde interesse voor inlandse biologische productie. In het andere geval zal er steeds meer biologische voeding geïmporteerd moeten worden. Meer info: Soil Association, DEFRA Zweden Bio boomt in Zweden: in 2015 is de Zweedse biomarkt met 39% gegroeid tot 21,5 miljard SEK (2,3 miljard euro). Het jaar daarvoor was de groei ook al 38%. Het bioaandeel in de totale levensmiddelenmarkt bereikt daarmee 7,7% (+2,1% in vgl. met 2014). Enkele Zweedse supermarktketens realiseerden indrukwekkende groeicijfers. ICA steeg met 50%, AxFood met 43% en COOP 19%. Ook Systembolaget, een door de overheid gecontroleerde keten voor alcoholische dranken, kende een groei van de bio-omzet met 68%. Martin & Severa, een belangrijke speler in de Out of home - markt kende een groei van 24 % en ook Arla, de grootste Scandinavische melkerij groeide in het biosegment met 36%. Typisch Zweedse producten als zuivel, eieren en vleesproducten hebben elk een relatief groot marktaandeel. Vooral voor deze producten ziet Ekoweb nog verder groeipotentieel, omdat Zweedse consumenten belang hechten aan de regionale herkomst van deze producten. Die zijn op dit ogenblik onvoldoende beschikbaar in Zweden. In 2010 had de Zweedse politiek een aandeel van 25% bioproducten in de publieke sector vooropgesteld. Dat aandeel is nu bereikt. Zo n 40% van de gemeenten hebben zich nu hogere aandelen voor bio vooropgesteld. Ook voor 2016 verwacht Ekoweb een verdere groei van zo n 18 %. Een snellere groei wordt onwaarschijnlijk geacht omdat het inlandse aanbod daarvoor niet volstaat. 12

14 Net als in andere landen worden er biologische landbouwers gezocht om in te spelen op de toenemende vraag. Het bio-areaal is in 2014 nauwelijks toegenomen tot ha ( ha in 2013). Dat is 17% van het volledige landbouwareaal. Tot 2011 was er heel wat omschakeling, maar dat is anno 2015 praktisch helemaal stilgevallen. Meer info: Zwitserland In 2015 werkten Zwitserse boeren biologisch (52 meer dan in 2014). Het areaal groeide met ha tot ha (12,8% van het volledige landbouwareaal). Begin 2016 meldden zich 227 nieuwe bedrijven bij Bio Suisse. De Zwitserse biomarkt groeit sterk. In 2015 werd een totale omzet van 2,323 miljard CHF gerealiseerd (± 2,137 miljard euro; +5,2% in vergelijking met 2014). Met een marktaandeel van 7,7% heeft Zwitserland, op Denemarken (8,3%) na, het grootste marktaandeel binnen Europa. Het meest succesvol zijn eieren, brood en groenten met een marktaandeel van respectievelijk 24,3%, 20,1% en 18,6%. De toegenomen productie voldoet niet om aan de sterk groeiende vraag te voldoen. Daarom worden steeds meer bioproducten ingevoerd. Het importaandeel varieert sterk naargelang de biologische productgroep: 100% van het vlees, 97% van de zuivelproducten en 80% van de groenten zijn van Zwitserse oorsprong. Van het graan en fruit wordt dan weer zo'n 66% ingevoerd. In essentie worden enkel die producten ingevoerd die niet of onvoldoende in Zwitserland (kunnen) worden geproduceerd. Dat leidt vaak tot discussies. Een deel van de Zwitserse biolandbouwers zijn niet gelukkig met deze import. Meer info:

15 3. Internationale markt voor biologisch vlees 3.1. Algemeen Over het algemeen kan men stellen dat er de voorbije jaren voor biologisch vlees een goede vraag en prijsvorming was. Ondanks de economische crisis lijkt de verkoop van bioproducten vrij goed stand te houden. Hiervoor zijn twee mogelijke verklaringen. Ten eerste blijkt de bioconsument een bewuste en overtuigde consument die trouw blijft aan bio. Een tweede mogelijke verklaring is dat de bioconsument minder te lijden heeft onder de moeilijke economische omstandigheden Europa Italië De markt voor biologisch vlees en vleeswaren in Italië daalde in 2014 t.o.v met resp. -3,4% en -2,2%. Dat was anders dan de algemene markttrend voor bio die positief is (+11%). Een duidelijke reden is ons niet bekend. Biovlees en vleeswaren maken slechts 1,7% uit van de totale bio-omzet in Italië. Wellicht is dit te verklaren door de hoge kwaliteit en geografische herkomstbenamingen van gangbare Italiaanse vleeswaren Var. 14/ 13 Runderen ,8% Schapen ,3% Geiten ,3% Varkens ,2% Kippen ,9% Paarden ,2% Bijenkorven ,8% Andere ,7% Productiegegevens biologische dieren in Italië Bron: Sinab Verenigd Koninkrijk In tegenstelling tot de heropflakkering van de verkoop van biologische voeding, neemt de productie in het Verenigd Koninkrijk verder af. In onderstaande tabel merken we een daling van de productie van biologisch dieren in het Verenigd Koninkrijk. Die is al bezig sinds / 13 Runderen ,2 283,3 304,4 +7,4% Schapen ,1 999,2 958,9-4,0% Varkens ,6 30,2 28,3-6,1% Gevogelte , , ,8-3,6% Andere 5 5 4,2 4,1 5,7 +38,5% Productie biologische dieren in het Verenigd Koninkrijk incl. in omschakeling (duizend stuks) Bron: Defra 14

16 De cijfers: het Britse bio-landbouwareaal is in 2014 verder afgenomen tot ha (-5% t.o.v. 2013; -35% t.o.v. 2008), terwijl ook de productie van schapen, varkens en pluimvee afnamen met respectievelijk -4%, -6,1% en -3,6%. Alleen de productie van runderen nam toe met 7,4%. In een context van een groeiende totale biovoedingsmarkt (+4,9%), kende de verkoop van biovlees een dalende verkoop van lamsvlees (-11%), rundsvlees (-5%) en varkensvlees (-4,2%). De verkoop van gevogelte groeide daarentegen met +13,1% in 2015 t.o.v Duitsland In 2014 werd in Duitsland ongeveer ton biologisch rundvlees geproduceerd. Hierbij ging het vooral om vlees van reforme melkkoeien. Dit vlees wordt voornamelijk gebruikt voor de productie van gemalen vleesproducten. De toegenomen vraag naar biomelk verklaart de toegenomen omschakeling en productie naar/van biologische melkkoeien % totale veehouderij Rundvlees (ton) ,5% Zoogkoeien (st.) ,4% Melkkoeien (st.) ,4% Varkensvlees ,4% (ton) Zeugen (st.) ,7% Vleesvarkens incl ,6% biggen (st.) Schaap- en ,9% geitenvlees (ton) Moederschapen ,8% en melkschapen (st.) Gevogelte (ton) % Vleeskippen ,8% (st.) Kalkoenen (st.) ,6% Biologische dierlijke productie in Duitsland (incl. omschakeling) (Bron: AMI) Opgelet: deze gegevens zijn het resultaat van een momentopname in het respectievelijke jaar. Bij vergelijking met statistieken in andere landen, stellen we een vertekening vast voor diersoorten die in meerdere rondes per jaar worden gehouden. Dat is het geval voor vleespluimvee en vleesvarkens. Cijfers in andere landen geven meestal het totaal aantal geproduceerde dieren in dat jaar. De vraag naar biologisch varkensvlees is al enkele jaren groter dan het aanbod. In 2014 werden gemiddeld biologische vleesvarkens gehouden ( à slachtingen). Dat is ongeveer 0,6% van de totale varkensproductie in Duitsland. Het aantal zeugen is teruggelopen tot dieren. Ook voor 2015 wordt een verdere afname van de varkensstapel voorzien. Verklaring is de lage rendabiliteit door gestegen voederkosten, die maar beperkt gecompenseerd worden door stijgende vleesprijzen. Ook stopten enkele kleinere bedrijven in Beieren omwille van strengere productieregels. Tot slot is er een tekort aan biobiggen om af te mesten. Tegelijk stijgt de vraag naar biologisch varkensvlees heel sterk. 15

17 Aangezien biologische schapen maar een beperkte meerprijs hebben in vergelijking met gangbare schapen, is het aanbod eerder beperkt en wordt er zelfs teruggeschakeld naar gangbaar. Veel biologische schapen worden in het gangbare verkoopskanaal verkocht. Biologisch pluimveevlees is gegeerd door de consument. Vooral vleeskippen worden steeds meer geproduceerd. In 2014 nam de productie met 15% toe tot ton Runderen 124,2 133,3 150,1 141,5 Kalveren 5,2 9,6 8,2 22,4 Varkens 63,7 68,7 68,3 65,6 Gevogelte 30,2 28,6 30,7 35,7 Andere dieren 3,8 3,8 3,8 4,0 Paarden 0,1 0,1 0,1 0,1 Schapen 19,7 18,2 18,7 17,7 Totaal 246,9 262,3 279,9 287,0 Omzet in de dierlijke biologische productie (in miljoen euro) Bron: AMI Frankrijk De Franse biologische vleessector heeft zich in de voorbije jaren sterk ontwikkeld. In 2014 namen de verkochte volumes toe met 10% dankzij een verhoogd aanbod. Het aantal biobedrijven met runderen, varkens of schapen nam in 2014 toe tot Dit cijfer houdt rekening met het feit dat sommige bedrijven meerdere diersoorten houden. In 2014 werden bedrijven met runderen, varkens of schapen in omschakeling geteld % bio t.o.v. totaal Zoogkoeien ,9% Melkkoeien ,4% Totaal koeien ,1% Melkschapen ,8% Zoogooien ,1% Totaal ooien ,6% Geiten ,3% Zeugen ,8% Vleeskippen ,0% Legkippen ,6% Bijenkorven ,7% Productiegegevens biologische dieren in Frankrijk (bio + in omschakeling) Bron: Agence Bio Alle sectoren groeiden duidelijk in de voorbije jaren. Hoewel de varkenssector lijkt te stagneren in 2014 (+1% in volume), schakelden in datzelfde jaar 21 varkensbedrijven om. Dat zal ongetwijfeld een toename van de productie in 2015 tot gevolg hebben. Er zijn ons geen cijfers gekend voor ander gevogelte dan vleeskippen. Nochtans importeren Belgische bedrijven o.a. kalkoen uit Frankrijk. Supermarkten Slagerijen Natuurvoedingswinkel Catering Directe verkoop Totaal 16

18 Reformkoeien Vleesrunderen Kalveren Lammeren Varkens Totaal evolutie/ % % % Verkoop van biologisch vlees in diverse kanalen in Frankrijk (in ton) in 2014 Bron: Interbev % % Het belangrijkste verkoopskanaal voor biologisch vlees zijn de supermarkten (51%), gevolgd door gespecialiseerde slagerijen (16%). Opvallend is de niet onbelangrijke vraag naar biovlees in de cateringsector (9%). Meer info % Nederland De productie en afzet van biovlees tonen een stijgende trend in Nederland. De groei is gelijkmatig verdeeld over de diverse productgroepen. Vleeswaren groeiden bovengemiddeld. Varkensvlees presteerde onder het gemiddelde, vermoedelijk als gevolg van de grootschalige introductie van andere diervriendelijke concepten Rundvee (totaal) Schapen Geiten Varkens (totaal) Leghennen Braadkippen Aantal biologische gecertificeerde dieren in Nederland Bron: Het biologische rundvlees dat verkocht wordt in Nederland, is deels afkomstig uit het buitenland o.a. omwille van de kwaliteit en de prijs. Ook België exporteert rundvlees naar Nederland. Nederlands biologisch varkensvlees wordt geëxporteerd naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Tegelijk importeert Nederland ook varkensvlees uit Duitsland en België. Nederlandse varkenshouders tonen almaar meer belangstelling voor de biologische varkenshouderij. Binnen de Nederlandse biologische varkenshouderij groeit de vraag sneller dan het aanbod, waardoor de prijzen relatief goed zijn. Tijdens de eerste 36 weken van 2015 nam de biologische vleesomzet in Nederland met 10% toe. Nederland telt momenteel 131 gecertificeerde biologische varkensbedrijven: 48 zijn gesloten, 69 houden alleen vleesvarkens en 14 produceren uitsluitend biggen. Een belangrijk deel van het biologische braadkippenvlees wordt geïmporteerd, o.a. uit België. De groei is vooral toe te schrijven aan een goede verkoop via de supermarktketen Albert Heijn. Hierbij is de coöperatie For Farmers een belangrijke leverancier en ketenorganisator. Het slachthuis W. Van der Meer & Zn is gespecialiseerd in het slachten en verwerken van biologische soepkippen. 17

19 De Groene Weg verzorgt voor Vion Food het segment biologisch vlees. De Groene Weg is sinds 1981 Nederlands marktleider op het gebied van inkopen, produceren en verwaarden van biologisch rund- en varkensvlees. Als ketenregisseur en totaalleverancier draagt De Groene Weg bij aan de ontwikkeling van de biologische vleesketen. Toch is maar 1% van het varkensvlees bij Vion van biologische kwaliteit. De Groene Weg is tevens leverancier voor het merk Bio+. De Groene Weg is ook een goed uitgebouwde franchiseketen van 12 bioslagers. In totaal zijn zo n negenentwintig zelfstandige bioslagers actief in Nederland. Het assortiment biovlees maakt een belangrijke ontwikkeling door naar meer gemaksproducten. Gehakt is hierbij een belangrijk product. Voorverpakt vlees onder beschermde atmosfeer laat ook toe om vlees in de natuurvoedingswinkels te verkopen zonder dat ze moeten voldoen aan de strenge eisen voor een reguliere slagerij. Bovendien is de houdbaarheid van het vlees langer onder beschermende atmosfeer. In Nederland wordt ook aandacht besteed aan de vermarkting van biovlees van geitenlammeren van 5 tot 7 maanden. Dit vlees scoort goed in proeverijen en er lijkt een beperkte afzet te zijn in sommige restaurants. Consumenten zijn echter niet vertrouwd met geitenvlees en dus moet de marktintroductie erg zorgvuldig gebeuren. De kostprijs voor biologisch geitenvlees ligt momenteel op 17 euro/kg. Karkassen worden verkocht aan 12 euro/kg. Meer info: Denemarken In onderstaande tabel zijn de verkoopcijfers voor biologisch vlees in Deense retailkanalen weergegeven (x euro). Vooral in 2013 en 2014 worden sterke groeicijfers genoteerd. Biologisch rundvlees, varkensvlees en vleeswaren hebben een marktaandeel van resp. 5,7%, 2,7% en 1,8% Runds- en kalfsvlees Varkensvlees Gevogelte en charcuterie Totaal vlees en charcuterie Bron: Organic Denmark Zoals in bovenstaande tabel kan worden afgeleid is de vraag naar biologisch varkensvlees in Denemarken de voorbije jaren sterk toegenomen. Vooral het aanbod biologische biggen is onvoldoende om ook in de toekomst de vraag te kunnen blijven invullen. Friland is een belangrijke marktspeler voor biologische vlees in Denemarken. Als onderdeel van de Danish Crown coöperatie is het een van de belangrijkste Europese spelers in biologisch varkens- en rundsvlees, met een inlands marktaandeel van 80%. Om zeugenhouders te stimuleren om te schakelen en meer biologische biggen te produceren investeert Danish Crown in 2016 twee miljoen Deense Kroon ( euro) in Friland. Ook in april 2015 konden varkenshouders al financiële steun genieten van Friland bij de omschakeling van gangbare zeugenhouderij naar biologisch. Dat bleek een 18

20 succesvol initiatief, maar ondertussen blijft de vraag naar biologisch varkensvlees verder toenemen. Daarom werd in 2016 beslist om opnieuw twee miljoen Deense Kroon te investeren in verdere omschakeling naar bioproductie. Zeugenhouders krijgen een tegemoetkoming van 132 euro per zeug als het aantal zeugen met minimaal 25 dieren wordt vergroot. Per zeugenhouder wordt maximaal euro uitbetaald Varkens Volgens statistieken van Eurostat en FiBL is in 2014 het aantal biologisch gehouden vleesvarkens afgenomen met stuks, na een productiepiek in Die afnamen zien we vooral in Denemarken en Duitsland. In beide landen was er een duidelijk tekort aan biologische biggen. In Denemarken was dit o.a. het gevolg van een vochtige winter, waar veel zeugen in outdoor huisvesting worden gehouden. In Duitsland waren er enkele gevallen van Bruccelose die de productie afremden. Het aantal biologische varkens dat in Duitsland geslacht worden nam in 2015 wel opnieuw toe. De Nederlandse productie nam wel licht toe. Meer dan de helft werd voor de Duitse markt geproduceerd. In totaal werden in Europa in biologische vleesvarkens gehouden (gemiddeld aantal aanwezige dieren). Dat is 0,3% van het totaal aantal varkens in Europa. 19

21 4. Belgische markt voor biologisch vlees 4.1. De productie van biologische dieren in Vlaanderen De markt voor biovlees is een kleine gespecialiseerde markt. In België zijn het vooral Waalse producenten die hier een rol van betekenis spelen omwille van de hoge eisen op vlak van grondgebonden productie en noodzakelijke uitloop. De reden hiervoor is het extensieve karakter van de biologische veehouderij in Wallonië. Dat vraagt veel land om enerzijds de mest af te zetten à rato van twee GVE (grootvee-eenheden) per hectare biologische grond en om de uitloop te kunnen organiseren. Die hoeveelheid land is in Vlaanderen vaak niet aanwezig of relatief duur. Cijfers over het aantal biologisch gekweekte dieren zijn slechts beperkt beschikbaar. Hieronder geven we de cijfers voor Wallonië en Vlaanderen. Evolutie van het aantal dieren per diercategorie in Vlaanderen, periode Runderen waarvan melkkoeien Varkens Pluimvee waarvan legkippen waarvan moederdieren waarvan vleeskippen Schapen Geiten Paarden en hertachtigen Andere TOTAAL (in aantallen) TOTAAL (in GVE) Bron: Departement Landbouw en Visserij op basis van TÜV Nord Integra, Quality Partner en Certisys Evolutie van het aantal dieren per diercategorie in Wallonië 20

22 Runderen (totaal) Waarvan melkkoeie n Waarvan zoogkoeien Schapen Geiten Varkens Waarvan zeugen Legkippen Vleeskippe n Andere diersoorte n Bron: SPW-DGARNE Direction de la Qualité,Secteur production biologique - Wallonie Varkens Biovarkens worden vooral in Wallonië gekweekt. Deze keten is sterk verticaal georganiseerd. Belangrijke spelers zijn Porcs Qualité Ardenne (PQA) en Stemo (i.s.m. het slachthuis in Aubel, in eigendom van Lovenfosse/Westvlees). Sinds augustus 2011 is ook slachthuis Noordvlees Van Gool actief in de handel van biovarkens. Deze drie bedrijven organiseren het grootste deel van de productie van biggen tot en met aanlevering van versneden en verpakt vlees aan groothandels en supermarktketens. De meeste varkensbedrijven zijn gesloten, wat betekent dat de vleesvarkens op het eigen bedrijf zijn geboren. Er bestaat enige concurrentie van biovarkens uit Duitsland (Friland), Nederland (Vion) en Denemarken (Danish Crown). Door van een algemeen Europees tekort aan biologisch varkensvlees is deze concurrentie niet bepalend. Een belangrijke troef voor de Belgische varkenshouders is bovendien de betere kwaliteit van het Belgische varkensvlees. Frans varkensvlees wordt nauwelijks naar België geïmporteerd. Er is al meerdere jaren een algemeen tekort aan biologisch varkensvlees in België. In was er tijdelijk een evenwicht tussen vraag en aanbod, maar nadien ontstond opnieuw een tekort. Het aantal bedrijven dat omschakelt is bijzonder beperkt. Er is wel heel wat belangstelling, maar diverse factoren maken omschakeling bijzonder moeilijk. De grondgebondenheid van de biologische varkenssector lijkt een van de belangrijkste knelpunten voor omschakeling. Vooral de vereiste om biologische varkensmest op biologische percelen af te zetten, à rato van 170kg stikstof/ha, kan door de meeste geïnteresseerde bedrijven nauwelijks worden ingelost. De meeste bedrijven beschikken zelf niet over voldoende grond en collega-akkerbouwers en tuinders hebben zelden interesse in varkensmest omdat die relatief rijk is aan fosfaat en veel minder aan stikstof. Door de vereisten van het nieuwe MAP 5, met verstrengde normen voor fosfaat, zijn akkerbouwers en tuinders vooral geïnteresseerd in mestsoorten die een hoge stikstof-fosfaatverhouding hebben. Sommige bedrijven zoeken oplossingen door mest af te zetten in Wallonië of Noord-Frankrijk of door de mest te verwerken in een vaste en een dunne fractie. De vraag is echter in welke mate het verwerken van mest en/of het afzetten ervan op veraf gelegen percelen, aanleunt bij de 21

23 basisprincipes van de biologische landbouw. Dat is op zijn minst voer voor discussie. Opvallend is de sterke achteruitgang van de biovarkensstapel in Wallonië. Analisten verklaren dit door een gebrek aan knowhow en de beperkte rendabiliteit die hiermee gepaard gaat. Hoge voederprijzen en voederconversies worden onvoldoende gecompenseerd door de goede verkoopsprijzen van de varkens. De belangrijkste afzetkanalen bevinden zich in België zelf (supermarkten, biologische groothandel en slagers). In beperkte mate is er ook export naar Nederland, Frankrijk (vers vlees), het Verenigd Koninkrijk en Duitsland (verwerkte producten). Een aantal spelers zijn gespecialiseerd in de verwerking van het vlees tot bv. paté of gerookte hesp (bv. Ganda-ham). Sinds een tweetal jaar worden biologische beren die geslacht worden bij Noordvlees Van Gool niet meer gecastreerd. In Wallonië en bij de leveranciers aan Waalse slachthuizen (PQA en Aubel) wordt wel nog castratie toegepast, hoewel hier veel controverse over is. Ook in Nederland wordt de castratie steeds minder toegepast. Een belangrijk element voor de Nederlandse varkenshouder blijkt de hogere rendabiliteit van intacte beren. De biologische veehouderij in het Verenigd Koninkrijk heeft al vele jaren ervaring met non-castratie, maar de varkens worden daar jonger en bij een lichter gewicht geslacht. Hier geldt dat biologisch importvlees afkomstig van gecastreerde dieren tot afzetproblemen kan leiden als consumenten hiervan op de hoogte zouden zijn. Op de Duitse markt lijken de afzetrisico s van biologisch berenvlees op dit moment dusdanig groot dat eerst meer draagvlak gecreëerd moet worden in de keten en bij wetenschappers en politici in Duitsland, voordat een volledige castratiestop haalbaar is. De karkasprijs in België voor biologisch varkensvlees aan producent varieert tussen 3,2 en 3,6 euro/kg. Ter vergelijking: gangbaar is ongeveer tussen 1,04 en 1,24 euro/kg (Covavee). Gemiddelde prijs voor vleesvarkens klasse E en het gemiddelde voor alle klassen in Duitsland (euro/kg afgeleverd aan het slachthuis excl. btw) Bron: BÖLW, AMI 22