Ontdekdoos Drijven en zinken
|
|
- Arthur Verhoeven
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ontdekdoos Drijven en zinken groep 6 en 7 handleiding
2 Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Drijven en zinken Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is gratis te downloaden van onze website Vermenigvuldiging voor overige doeleinden is uitsluitend toegestaan na toestemming van het Amsterdams NME Centrum. Telefoon Fax Website oktober 2007
3 Inleiding Hoe kan het dat grote dingen, zoals schepen, in het water blijven drijven, terwijl kleine dingen zinken? Dit heeft te maken met het soortelijk gewicht van de materialen. Als het soortelijk gewicht van een bepaald materiaal groter is dan de hoeveelheid verplaatst water, dan zinkt het: zoals bij een brok ijzer. Als het soortelijke gewicht kleiner is dan de hoeveelheid verplaatst water, dan blijft het drijven: zoals bij een kurk. Als beide gelijk zijn, dan blijft het materiaal in het water zweven! Inhoud van de ontdekdoos docentenhandleiding kopieerbaar werkblad vier opdrachtkaarten bak om water in te doen kurken vaatdoek touw klei knikkers veerunster (zwarte weegschaalveer) paperclips plastic maatcilinder afwasmiddel onderzeebootje bakpoeder Doelgroep Bovenbouw primair onderwijs, groep 6 en 7 Ontdekdoos Drijven en zinken
4 Algemene doelstellingen De leerling wordt gestimuleerd eigen ontdekkingen te doen rondom thema s binnen natuuronderwijs. De leerling wordt gestimuleerd een onderzoekende houding aan te nemen. Doelstellingen voor ontdekdoos drijven en zinken De leerling is bewust bezig met drijven en zinken. Suggesties voor het gebruik van de ontdekdoos U kunt de ontdekdoos inzetten bij lessen natuuronderwijs over dit thema. U kunt een ontdekhoek inrichten in het klaslokaal, waarin leerlingen zelfstandig werken. Hierbij kunt u de leerling eerst zelf laten experimenteren met de materialen uit de doos en na verloop van tijd de opdrachtkaarten geven. U kunt de leerling ook laten experimenteren met de materialen in de ontdekdoos zonder een opdracht te geven. Hiervoor zitten extra materialen in de ontdekdoos. Wanneer de kinderen zelf ontdekkingen doen, kunnen deze in de kring aan elkaar vertellen of laten zien. Ze inspireren elkaar op deze manier. Laat niet meer dan twee kinderen tegelijkertijd met de ontdekdoos bezig zijn. U kunt een opdrachtencircuit maken met meerdere ontdekdozen. De leerlingen gaan dan in groepjes langs elke ontdekdoos. Niet alle ontdekdozen hebben evenveel opdrachten en dus hebben ze een verschillende tijdsduur. Een mogelijkheid is om de kinderen een half uur per doos bezig te laten zijn en erbij te vertellen dat niet alle opdrachten gedaan hoeven te worden. Als een leerling eerder klaar is met een andere opdracht, bijvoorbeeld een taal- of rekenopdracht, kan hij/zij (aan de hand van de opdrachtkaarten) zelfstandig met de ontdekdoos werken. Tijdsduur Ongeveer 60 minuten als leerlingen alle aangeboden opdrachten doen. Ontdekdoos Drijven en zinken
5 Opdrachten Opd r a c h t 1 - Dr i j v e n of zi n k e n De kinderen ontdekken dat sommige materialen blijven drijven en andere niet. Ze zoeken vijf verschillende materialen en doen deze in de bak met water. De kinderen onderzoeken of de materialen die zinken, met behulp van kurken toch kunnen drijven. Ze binden de kurken (die wel drijven) aan de materialen die zinken en kijken wat er gebeurt. De kinderen experimenteren verder met kurken. Opd r a c h t 2 - Dr i j v e n Als een brok klei een klein oppervlak heeft en een grotere dichtheid dan het verplaatste water, zal de klei zinken. Wanneer dezelfde hoeveelheid klei een grotere oppervlakte krijgt door de vorm te veranderen, kan de klei een tijdje blijven drijven. De kinderen breken een stuk klei in twee gelijke helften. Van de ene helft maken ze een bal en van de andere helft een bootje. Dan leggen ze beide in het water en kijken wat er gebeurt. Het één blijft drijven, het andere zinkt, hoewel de hoeveelheid klei hetzelfde is. Dan kijken ze hoeveel knikkers ze kwijt kunnen op hun bootje. Vervolgens experimenteren de kinderen met andere vormen van bakjes. Opd r a c h t 3 - Zi n k e n De kinderen ontdekken dat een onderzeebootje zinkt, maar ook met behulp van bakpoeder weer omhoog kan komen. Dankzij dit bakpoeder komt er een proces op gang waardoor de onderzeeër weer omhoog komt. Opd r a c h t 4 - Op wa a r t s e dr u k De kinderen maken kennis met opwaartse druk door een brok klei aan een veerunster te hangen. Wanneer het brok klei, hangende aan het veerunster, in het water ligt, weegt hij minder dan ervoor. De kinderen experimenteren verder door verschillende materialen aan de veerunster te hangen. Opd r a c h t 5 - Op p e r v l a k t e s pa n n i n g Een paperclip kan blijven drijven op water omdat de bovenkant van het water vergelijkbaar is met een vlies. Dit vlies heet de oppervlaktespanning van het water. Door een beetje afwasmiddel bij het water te doen, verdwijnt de oppervlaktespanning. De kinderen schenken een maatcilinder helemaal vol met water. Dan leggen ze heel voorzichtig een paperclip op het water, zodat hij blijft drijven. Ze doen er een druppel afwasmiddel bij en kijken wat er gebeurt met de paperclip. Ontdekdoos Drijven en zinken
6 Suggesties extra opdrachten drijven en zinken Vul een bekerglas van 1 liter met water. In dit water doet u een royale hoeveelheid zout (50 á 60 gram). Daarna legt u een gekookt en gepeld ei in het water. Als er genoeg zout in het water zit zult u zien dat het ei gaat zweven. Zit er te weinig zout in dan zal het ei zinken en zit er te veel zout in dan zal het blijven drijven. Een gekookt ei heeft een dichtheid die groter is dan die van water. Als er echter aan het water zout toegevoegd wordt, zal de dichtheid groter worden. Op het moment dat de dichtheid van de water-zout oplossing gelijk is aan de dichtheid van het ei, gaat het ei zweven in het water. Wanneer u nu meer zout bij de water-zout oplossing doet, dan wordt de dichtheid van de oplossing groter en zal het ei gaan drijven op het water. Laat de kinderen een vlot bouwen. Hiervoor kunt u allerlei materiaal klaarleggen, maar u kunt ook de kinderen het materiaal laten verzamelen. Hieraan vooraf kunt u een verhaal vertellen over bijvoorbeeld een schipbreukeling. Bij opdrachtkaart 3 over zinken kunt u de kinderen laten experimenteren door het onderzeebootje met andere producten te vullen. Zoals bijvoorbeeld: zand of zout. Wat gebeurt er nu? Hoe komt dat? Ontdekdoos Drijven en zinken
7 Opdrachtkaart 1 - Drijven en zinken Drijven en zinken 1 Zoek vijf verschillende materialen uit de doos of ergens anders vandaan. Deze materialen doe je in de bak met water. Drijft of zinkt het? Verandert er iets, bijvoorbeeld: de kleur, de grootte of de vorm? 2 Pak de kurken en het touw uit de ontdekdoos. Pak het materiaal dat zinkt weer uit de bak met water. Bind met het touw de kurken aan het materiaal. Leg het materiaal weer in de bak met water. Wat gebeurt er nu? Hoeveel materialen kun je aan een kurk binden tot hij zinkt? Hoeveel kurken heb je nodig om een vaatdoekje te kunnen laten drijven? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r v i j f ve r s c h i l l e n d e mat e r i a l e n k u r k e n t o u w
8 Opdrachtkaart 2 - Drijven en zinken Drijven 1 Pak de klei uit de ontdekdoos. Breek de klei in twee stukken. Van het ene stuk maak je een bal en van het andere stuk maak je een bootje. 2 Leg de bal klei en het bootje in het water. Wat zie je? 3 Pak de knikkers uit de doos. Leg ze een voor een in het bootje. Hoeveel knikkers kun je op je bootje leggen tot het zinkt? 4 Probeer verschillende vormen bootjes uit. Waar kunnen de meeste knikkers in? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r k l e i k n i k k e r s
9 Opdrachtkaart 3 - Drijven en zinken Drijven 1 Pak de klei uit de ontdekdoos. Breek de klei in twee stukken. Van het ene stuk maak je een bal en van het andere stuk maak je een bootje. 2 Leg de bal klei en het bootje in het water. Wat zie je? 3 Pak de knikkers uit de doos. Leg ze een voor een in het bootje. Hoeveel knikkers kun je op je bootje leggen tot het zinkt? 4 Probeer verschillende vormen bootjes uit. Waar kunnen de meeste knikkers in? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r k l e i k n i k k e r s
10 Opdrachtkaart 4 - Drijven en zinken Opwaartse druk 1 Pak de klei en de zwarte weegschaalveer uit de ontdekdoos. Hang een stuk klei aan de onderkant van de veer. Hoeveel weegt de klei? Dit kun je op de veer zien. 2 Hang nu de klei aan de veer in het water. Hoeveel weegt de klei nu? Hoe komt dit denk je? 3 Probeer dit nu ook eens met andere materialen, die je aan de weegschaalveer kunt hangen. Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r d e zw a r t e we e g s c h a a lv e e r k l e i
11 Opdrachtkaart 5 - Drijven en zinken Oppervlaktespanning Een paperclip kan blijven drijven op water. De bovenkant van het water kun je vergelijken met een dun vlies. Dit vlies heet de oppervlaktespanning van het water. 1 Vul het glazen potje vol met water en leg een stukje wcpapier op het water 2 Leg nu heel voorzichtig een paperclip bovenop het wcpapiertje. Duw daarna het papiertje heel voorzichtig met de punt van het potlood onder water (begin aan de randen van het papiertje!). Drijft de paperclip op het water? 3 Kijk nu van opzij goed naar de drijvende paperclip. Wat zie je? Hoe ligt de paperclip in het water? Wat zie je aan het water bij de paperclip? 4 Druppel nu een klein beetje afwasmiddel bij het water. Wat gebeurt er met de paperclip? Wat denk je dat er gebeurt met de oppervlaktespanning? Wa t he b je no d i g? pa p e r c l i p p o t l o o d s t u k j e s wc -pa p i e r g l a z e n po t j e d r u p p e l f l e s j e me t af w a s m i d d e l
Ontdekdoos Magneten. voor groep 3 en 4. docentenhandleiding
Ontdekdoos Magneten voor groep 3 en 4 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Magneten Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is
Nadere informatieOntdekdoos Water. groep 1 en 2
Ontdekdoos Water groep 1 en 2 Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Water Docentenhandleiding voor de kleuterbouw primair onderwijs, groep 1 en 2. Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor
Nadere informatieOntdekdoos Kleuren groep 3 en 4. handleiding
Ontdekdoos Kleuren groep 3 en 4 handleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Kleuren Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is gratis te downloaden
Nadere informatieOntdekdoos Magneten. voor groep 1 en 2. docentenhandleiding
Ontdekdoos Magneten voor groep 1 en 2 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Magneten Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is
Nadere informatieOntdekdoos Zaden. groep 5 en 6. docentenhandleiding
Ontdekdoos Zaden groep 5 en 6 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Zaden Docentenhandleiding De ontdekdoos Zaden is voor groep 5 en 6 Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden
Nadere informatieOntdekdoos Geluid voor groep 5 en 6. docentenhandleiding
Ontdekdoos Geluid voor groep 5 en 6 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Geluid Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is gratis
Nadere informatieTECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE. Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr
TECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE Thema: Water Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr Timing: 2 lestijd(en) De les in het kort : Van concrete voorwerpen wordt nagegaan welke voorwerpen
Nadere informatiebij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas.
NAO proefjes Antwoorden werkbladen en extra informatie 1. Munten in borrelglaasje munten Het glas is eigenlijk te vol met, maar het stroomt niet over. Het in het glas staat bol, het komt er boven uit.
Nadere informatieOp onderzoek! Contextgebied Transport Drijven en zinken
Thema : naar het zwembad, spelen met water Uitgetest in de derde kleuterklas Probleem Welke voorwerpen drijven op het water? Concrete doelen Ervaren, ontdekken, voorspellen en noteren welke voorwerpen
Nadere informatie11de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen zaterdag 12 november 2005. Jacky Hellemans - Koen Paes
11de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen zaterdag 12 november 2005 de wet van Jacky Hellemans - Koen Paes Academische Lerarenopleiding Natuurkunde Departement Natuurkunde en Sterrenkunde - K.U.Leuven
Nadere informatieReis naar andere hemellichamen
Reis naar andere hemellichamen GROEP 1-2 04 55 minuten De leerling: zonnestelsel verschillend zijn ringen heeft voorwerp drijft of zinkt met stukje ijzer dichtbindstrip Zorg voor de activiteit Zijn alle
Nadere informatielesbrieven een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 1:
lesbrieven werkbladen Lesbrief 1: een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 een plastic eiland drijven - zinken Proef 1 Welke
Nadere informatieDRIJVEN EN ZINKEN LES 3. Drijven en zinken
Water LES 3 DRIJVEN EN ZINKEN JE LEERT wat in water blijft drijven en wat zinkt; waarom een schip van ijzer niet zinkt; hoe je een onzinkbaar schip kunt bouwen. Er zijn bij de zwemles kinderen die nog
Nadere informatieFrans van Galen. & Lia Oosterwaal. Drijven en zinken in de bovenbouw
Frans van Galen & Lia Oosterwaal Drijven en zinken in de bovenbouw 43 44 Drijven en zinken Drijven en zinken is een onderwerp waar vooral in de onderbouw aandacht aan wordt besteed. Het is echter ook een
Nadere informatieDe kracht van Archimedes
1 Studie dag en KVCV De kracht van Archimedes DEEL 1 Korte omschrijving van het lesonderwerp Door een paar originele experimenten, de kracht van Archimedes ontdekken en de gegevens waarnemen die de grootte
Nadere informatieVoorbereidende les Droge voeten
Voorbereidende les Droge voeten Lesactiviteit: Een duikertje maken Groep: 7 en 8 Lesdoel: De leerlingen onderzoeken het principe van de Wet van Archimedes (het gewicht van het water dat zich verplaatst
Nadere informatieLesmateriaal Drijven en Zinken
Lesmateriaal Drijven en Zinken Welke voorkennis hebben de leerlingen nodig? Deze les maakt deel uit van een lessenserie over drijven en zinken. Voor deze eerste les van de lessenserie is geen voorkennis
Nadere informatieOpgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt.
Uitwerkingen 1 Opgave 1 De massa van een voorwerp geeft aan hoe zwaar dit voorwerp is. Opgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt. Opgave De dichtheid van een stof
Nadere informatieBeschrijving van de materialen van de NEMO-Workshop Drijven en Zinken
Beschrijving van de materialen van de NEMO-Workshop Drijven en Zinken Hieronder vind je een beschrijving van de materialen die nodig zijn voor: De 10 experimenten die de ouder-kind teams zelf doen Het
Nadere informatieDe planeten Reis door het zonnestelsel
De planeten Reis door het zonnestelsel Cgroep 1-2 01 tijdsduur 40 minuten kerndoelen 1, 46 en 54 lesdoelen De leerling: (her)kent de namen van de acht planeten weet dat de planeten om de zon draaien kan
Nadere informatiewerken met water - waterbladen
werken met water - waterbladen inhoud inhoud VVaterblad 1 Waterblad 2 Waterblad 3 Waterblad 4 Waterblad 5 Waterblad 6 Waterblad 7 Een boot laden De stevigheid van het wateroppervlak Een gat in de waterleiding
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: WATER VERZAMELEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieWat heb je nodig? Wat gebeurt er?
1) 1 liter halfvolle melk 2) Pan met pollepel 3) Kookpit 4) Schoonmaakazijn 5) Eetlepel 6) Zeef 7) Kom 8) Zand- of taartvormpje Let op: Met volle melk werkt deze proef soms iets minder goed. Als we zuur
Nadere informatieWaterproefjes. Drijvende punaise. Nodig schaal vloeipapier punaises met platte metalen kop afwaszeep
Waterproefjes Zelf aan de slag met water? Hier staan een aantal waterproefjes die je thuis of in de klas kunt doen. Sommige natuur- en milieu-educatiecentra hebben ook kant en klare leskisten met waterproefjes.
Nadere informatieLeg voorzichtig een vloeipapiertje op het water. wel of niet in het riool?
Waterproefjes Drijvende punaise Zelf aan de slag met water? Hier staan een aantal schaal waterproefjes die je thuis of in de klas kunt doen. vloeipapier Sommige natuur- en milieu-educatiecentra hebben
Nadere informatieLessenserie De hellingbaan
- Bovenbouw - Lessenserie De hellingbaan Een lessenserie over het experimenteren met de hellingbaan en de strategie controleren van variabelen. Met dank aan leerkrachten en leerlingen van basisschool De
Nadere informatieLaat de kinderen ook opzoeken in een woordenboek en/of spreekwoorden boek
Voorbereiding: Materialen verzamelen Voor de les alles al klaarzetten. De tafels in groepjes van vier zetten zodat je elk proefje eventueel twee keer kan klaar leggen. De werkbladen kopiëren De opdrachtvellen
Nadere informatieDrijven en zinken. Eerst gaan we het drijfvermogen testen van een paar voorwerpen:
Hiernaast zie je een ouderwets duikerspak. Om ervoor te zorgen dat de duiker niet gaat drijven, heeft hij een loden gewicht op zijn borst vastgeknoopt. De slang is voor de luchttoevoer. Op de wal stond
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Kracht
Samenvatting Natuurkunde Kracht Samenvatting door een scholier 1634 woorden 16 oktober 2003 5,7 135 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Samenvatting Practicum 48 Kracht: Heeft een grootte en een richting.
Nadere informatielesbrieven water verzamelen avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 1:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 1: water verzamelen Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatiebedoeld wordt met hoeveelheidbegrippen als: alle, geen, niets, veel, weinig, meer, minder, evenveel. Ordent hoeveelheden om ze te Groep 1 Groep 2
6. Waterproef Tijdens deze activiteit: Doen de kinderen proefjes met water, kleurstof en olie, waarbij zij vooraf voorspellen wat zij denken dat er zal gebeuren, dit vervolgens uitproberen en een verklaring
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 5-6-7-8
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 5, 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Infoborden
Nadere informatieonderzoek water opdrachtkaart Onderdeel A les 5-6.6
Onderdeel A 1. 2. 3. 4. 5. Lees de opdracht. Noteer de verwachting. Voer het onderzoek uit. Noteer het resultaat. Noteer de verklaring. - twee glazen - bol dikke wol - schaar - liniaal - viltstift, donkere
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 4
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 4. Inhoud: Algemeen Infoborden Spel Werkblad
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel
Nadere informatieWETENSCHAPPERS IN DE DOP
WETENSCHAPPERS IN DE DOP Met eenvoudige materialen kun je allerlei leuke en interessante proefjes doen en de kinderen zo zelf natuurkundige en scheikundige regels laten ontdekken. Vaak ontdek je dingen
Nadere informatieWeeg je overal hetzelfde?
Uitdager van de maand Weeg je overal hetzelfde? Natuur & Techniek, groep 6,7,8 Algemeen Titel Weeg je overal hetzelfde? Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Inzicht in het verschil
Nadere informatieZelf aan de slag. Lesbrief Wetenschap & Techniek-lessen voor kinderen in groep 1 t/m 3 van het basisonderwijs
Zelf aan de slag Lesbrief Wetenschap & Techniek-lessen voor kinderen in groep 1 t/m 3 van het basisonderwijs kennismaking met Wetenschap & Techniek. Inleiding In deze lesbrief staan suggesties voor een
Nadere informatieKinderboekenweektip 2015
Kinderboekenweektip 2015 Josée Warnaar Het thema van de kinderboekenweek 2015 is Raar maar waar. Dit thema leent zich uitstekend voor onderzoekend leren. Ga aan de slag met huis-, tuin en keukenproefjes
Nadere informatieDrijven, zweven of zinken?
Drijven, zweven of zinken? - 1 Aquarium met water (117302) - 1 Blikje cola light - 1 Blikje cola regular - Werkblad drijven, zweven of zinken? Bekijk de twee blikjes cola. Wat denk je? Gaan ze drijven,
Nadere informatie0,8 = m / 350 1 = m / 650
EXTRA De dichtheid van een mengsel 39 a 1L = 1000 ml 1% is dus 10 ml 35% is dan 350 ml Zo kan het ook: (1000 / 100) x 35 = 350 ml alcohol (en dus 1000-350 = 650 ml water) b alcohol water m =? V = 350 cm
Nadere informatieSterke staaltjes. Proef 1. 4. Laat het kleine flesje voorzichtig in de grote pot vol koud water zakken.
Proef 1 1. Vul de glazen pot met koud water tot aan de vullijn. 2. Vul het kleine flesje met warm water. 3. Doe de inkt bij in het kleine flesje. 4. Laat het kleine flesje voorzichtig in de grote pot vol
Nadere informatieWheels at work Katrol Stel je eens voor dat je een zware piano een verdieping omhoog moet tillen. Hoe zou het zijn om deze piano de trap op de tillen? Als je de piano met een paar katrollen omhoog hijst,
Nadere informatieWet van Archimedes. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur P.J. Dreef Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/89831 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieKaas maken. Handleiding leskist
Kaas maken Handleiding leskist Deze leskist is ontwikkeld door Het Groene Wiel Hendrikweg 14b 6703 AW Wageningen 0317 422 041 www.groenewiel.nl info@groenewiel.nl 2 I. IN HET KORT Met deze leskist kunt
Nadere informatieLesbrief Uitvinders. Inleiding
Lesbrief Uitvinders Inleiding Ruben laat Sara zien dat hij een satéprikker door een ballon kan prikken zonder dat de ballon knapt! Ook kan hij een regenboog maken met een glas water. Sara vindt het erg
Nadere informatieWater & waterzuivering. Inlage
Water & waterzuiv waterzuiv Inlage Water & waterzuiv Proef 1 Ik en water - 2x Werkblad 1 - Schaar Dit is een memoryspel. Je speelt dit dus minstens met zijn tweeën. Het gaat over dingen die je niet kunt
Nadere informatieMuseum Sloten. Weegspel
Museum Sloten Weegspel SPELUITLEG houten kistje met verschillende gewichtjes; de producten die je gaat wegen; antwoordkaarten, kladpapier, pen en potlood; dit boekje met uitleg en opdrachten. Er zijn 9
Nadere informatieOok het lichaam van de schaatsenrijder heeft zo n waterafstotend waslaagje.
Startmoment: Observatie van het leven in de vijver en op het wateroppervlak. Vaststelling: Sommige diertjes kunnen op het water lopen en wij niet. Probleemstelling: Hoe kan dit ligt het aan de diertjes
Nadere informatielesbrieven vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 2:
lesbrieven werkbladen Lesbrief 2: vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 vervuild water WAter zuiveren Proef 1 Bezinken Materialen
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatieNanotechnologie werkboekje graad 3 - zelfstandig experimenteel werk
Klas: Datum: Nanotechnologie werkboekje graad 3 - zelfstandig experimenteel werk De leerkracht overloopt kort alle opdrachten klassikaal. Leerlingen worden verdeeld in groepjes van 2-3 en voeren opdrachten
Nadere informatieEnergie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO
Energie Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod
Nadere informatieMateriaal: Bassin met water Meerdere voorwerpen met een verschillende. met verschillende afmetingen
9-11 jaar Wetenschappelijke inhoud: Fysica Beoogde concepten/vaardigheden: Dichtheid en opwaartse kracht Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar oud Duur van de activiteit: 3 uur Samenvatting: Tijdens deze activiteit
Nadere informatiePapier recyclen. Inlage
Inlage A1 Papier maken Voor deze opdracht heb je de volgende materialen nodig: A - 1 Drielenzige loep B - 3 Bladen viltpapier C - 1 Reinigingsdoek D - 1 Zeef E - 1 Scheprand F - Stapel oude kranten G -
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN DE BEESTENBENDE
LESBRIEVEN LEERKRACHTENBESTAND LESBRIEF 6: KAT WIL NIET IN BAD AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN DE BEESTENBENDE Copyright De Uitvinders Uitgave 2016 Versie 1.0 LESBRIEVEN LEERKRACHTENBESTAND LESBRIEF 6:
Nadere informatieWerkblad Natuurlijk water in de Kwebben
Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben Droppie in de Kwebben Hallo allemaal! Wat fijn dat jullie straks naar de Kwebben in Vught gaan! Mijn naam is Droppie en ik weet alles over water. Wist je dat water
Nadere informatieinhoud blz. 1. Drijven of zinken? 2. Lucht is licht 3. De duikboot 4. De zwemles 5. Zout en zoet water 6. Olie en water 7.
Drijven inhoud blz. 1. Drijven of zinken? 3 2. Lucht is licht 5 3. De duikboot 6 4. De zwemles 7 5. Zout en zoet water 8 6. Olie en water 9 7. Drijvende dieren 10 8. Dobberen 11 9. Proefjes 12 10. Filmpjes
Nadere informatieGroep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL. Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel?
Groep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel? Vloeistofstapel ( Laagjes maken ) Groep 1 en 2 Team van 2, 3 of
Nadere informatieLET OP. Antwoorden hoofdstuk 7. Materialen en verschijnselen
LET OP Deze vragen zijn geen tentamenvragen. Elke pabo bepaalt zelf wat en hoe er getoetst wordt. Op basis daarvan maken zij hun eigen tentamenvragen. De antwoorden en toelichting op onderstaande vragen
Nadere informatieDoe een flinke scheut olie in de pan en fruit de ui en wortel op laag vuur aan. Voeg ruim een halve liter water toe en zet het vuur hoger
Italiaanse tomtatensoep Per 4 personen 1 liter 1 ui 2 teentjes knoflook 1 wortel 2 blikken gepelde tomaten Olijfolie Suiker Chilipoeder 50 ml slagroom Potje pesto Snij de uit en wortel heel klein Doe een
Nadere informatiegewicht, tijdsduur en hoekgrootte nagegaan wordt hoeveel keer de maateenheid in de te meten grootheid gaat
Les 50 : meten met natuurlijke maateenheden meten van inhouden Doelstellingen - - - MR1 Twee dingen kwalitatief vergelijken volgens kleurschakering, geluidssterkte, levensduur, hardheid, lengte, gewicht,
Nadere informatieLesbrief Techniek. Een schone vijver
Lesbrief Techniek Een schone vijver Doelgroep leerlingen van groep 6-7 - 8 Leergebied Inhoud Werkvormen Lesduur Nodig techniekonderwijs ontwerpen van een apparaat waarmee een vervuilde vijver kan worden
Nadere informatieOntdekZelf - magnetisme
Werkwijze Alle OntdekZelf experimenten zijn bedoeld voor de leerling om zelf te ontdekken. Laat de leerling vanaf het begin werken met zijn materialen en ontdekken hoe hij tot een antwoord of een werkende
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGEN WERKBLAD LESBRIEF 3: VLIEGEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Ontwerp een vliegmachine Proefvliegen: drijven op
Nadere informatieVoorbereidende les Waterwolf in waterland
Voorbereidende les Waterwolf in waterland ------------------------------------------------------------------------------------------------------- Lesactiviteit: Een polder, dijk of boot maken Groep: 4
Nadere informatieRichting geven aan het onderwijs in meten en meetkunde TAL bovenbouw
Richting geven aan het onderwijs in meten en meetkunde TAL bovenbouw werkboek verdiepingspracticum 24 ste Panama-conferentie januari 2006 Noordwijkerhout talbovenbouw@fi.uu.nl Leg uit Meten met verschillende
Nadere informatieHaal de bliksem in huis!
Hiernaast zie je gravure van een bolbliksem, één van de vijf soorten bliksem die er zijn. Lange tijd dachten wetenschappers dat het een bestaan van de bolbliksem een fabeltje was maar tegenwoordig denkt
Nadere informatieKikker. en de warme dag. Groep 1 t/m 4 basisonderwijs
Kikker en de warme dag Groep 1 t/m 4 basisonderwijs Achtergrond leskist De leskist Kikker en de warme dag is gebaseerd op het gelijknamige prentenboek naar Max Velthuijs uit de serie Kikker & vriendjes
Nadere informatieDe massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald
Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld
Nadere informatieZelf papier maken!? Hoe doe je dat?
Zelf papier maken!? Hoe doe je dat? Hoe belangrijk is papier? Wat voor heb je papier nodig? Met papier kan je bijvoorbeeld: schrijven, tekenen of boeken maken. Van oud papier zoals kranten, kun je zelf
Nadere informatieLichtbreking en weerkaatsing
Vuurtorens danken hun naam aan de vuren die vroeger branden om schepen in de nacht te helpen hun weg te vinden. De Brandaris op Terschelling is de oudste vuurtoren in Nederland. Het was ook de eerste vuurtoren
Nadere informatieIk plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn van het verbond tussen mij en de aarde.
De regenboog God heeft een boog in de wolken geplaatst om ons aan het verbond te laten herinneren. Er zal nooit meer zo n grote zondvloed komen, dat heel de aarde onder water staat. Laten we een regenboog
Nadere informatieVan-A jaar van de chemie!
Van-A-3 2011 jaar van de chemie! Didactische suggesties Doelen Deze Actuakrant verschijnt naar aanleiding van het jaar van de chemie. De Verenigde Naties hebben, op initiatief van IUPAC, de Internationale
Nadere informatieDrijven en zinken. tabel met dichtheden
Drijven en zinken 1 Massa, volume en dichtheid 2 Archimedes 3 Homogene voorwerpen in een vloeistof 4 Drijvende voorwerpen 5 Zwaartekracht 6 Opwaartse kracht; wet van Archimedes 7 Samenvatting en schematisch
Nadere informatieDoezijde. Zelf verf maken. Wat ga je doen? Je gaat zelf verf maken en hier ook mee verven!
Doezijde Zelf verf maken Wat ga je doen? Je gaat zelf verf maken en hier ook mee verven! Wat heb je nodig? Spullen Kwast of penseel Vel wit A4 papier om op te verven 4 schaaltjes Limonadeglas 4 theelepeltjes
Nadere informatie10. ZINKEN EN DRIJVEN Experimenteer met de volgende stoffen! Zet een kruisje in de juiste kolom!
10. ZINKEN EN DRIJVEN Experimenteer met de volgende stoffen! Zet een kruisje in de juiste kolom! steen hout was piepschuim kurk stukje beton stof zinken drijven Wat kan je zeggen over het soortelijk gewicht
Nadere informatieles Vragenblad 1 Dominoreeks Datum: Naam: Bij vragen met een * zet je een rondje om het goede antwoord. Mijn groepje was: blauw / geel / rood / groen*
Vragenblad 1 Dominoreeks Datum: Naam: les 1 Bij vragen met een * zet je een rondje om het goede antwoord. Mijn groepje was: blauw / geel / rood / groen* Vraag 3 Ik had zelf het volgende bedacht: Vraag
Nadere informatieDe ijzer en zwavelreactie
De ijzer en zwavelreactie Onderzoeksvraag Hoe kunnen we aantonen dat we ijzersulfide (FeS) anders is dan ijzer (Fe) en zwavel (S). Voorbereiding Begrippen als achtergrond voor experiment Stofeigenschappen:
Nadere informatieSchoolbrede start (15 min) Zie hoofdstuk Schoolbrede start.
EERLIJK DELEN EN OPRUIMEN In dit hoofdstuk zijn de activiteiten voor beschreven. Voor begint de Grote Rekendag met een gesprek over de meubels en materialen die in iedere kleutergroep te vinden zijn. Iedere
Nadere informatieDOCENT. Thema: Water BEESTJES IN DE SLOOT. groep 1 en 2. Stadshagen
In en rondom is veel water te vinden, zoals slootjes, weteringen maar ook het Zwarte Water en de Millingerplas. In het thema water gaan de kleuters onderzoeken welke dieren er in en rondom het water bij
Nadere informatieReis naar andere hemellichamen
Reis naar andere hemellichamen GROEP 3-4 24 50 minuten 1 en 23 De leerling weet: dat een meteoriet kraters achterlaat dat de diepte en de grootte van de kraters afhangt van de vorm, zwaarte en snelheid
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
EEN ADEMBENEMEND INSTRUMENT Een liedje fluiten is niet zo makkelijk. Je lippen en je tong moet je in allerlei bochten wringen. Met een muziekinstrument gaat het al een stukje makkelijker. Even blazen en
Nadere informatieProefjes. Leerkrachtenhandleiding. Lesmateriaal groep 7-8. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO
Proefjes Leerkrachtenhandleiding Lesmateriaal groep 7-8 Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief
Nadere informatieBoer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4
Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4 Handleiding leerkracht H Inleiding Vooraf: Op school hebben de leerlingen al nagedacht over hoe het zou zijn op de kinderboerderij. Wat zou een boer allemaal moeten
Nadere informatieDrijven maar! 3-5. Auteur : Kristof Van de Keere, VIVES, Belgium. jaar. Wetenschappelijke inhoud: Natuurwetenschap
3-5 jaar Wetenschappelijke inhoud: Natuurwetenschap Beoogde concepten/vaardigheden: Beoogde leeftijdsgroep: 3-5 jaar oud Duur van de activiteit: 20 minuten Samenvatting: Deze activiteit past binnen een
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - NATUURKUNDE ANTWOORDEN
ZAND BOVEN WATER LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - NATUURKUNDE Rotterdam is een van de grootste havens in de wereld en de belangrijkste haven van Europa. Steeds meer spullen reizen via Rotterdam.
Nadere informatieWebquest boot maken. Thom Schreuder. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Thom Schreuder 21 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71360 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie- toelichting op het programma - Zet de radio eens aan. Wil je koffie? Hé, hoe kan dat nou, de computer doet het niet, o ja de stekker zit niet in
Techniek Praktisch - toelichting op het programma - Zet de radio eens aan. Wil je koffie? Hé, hoe kan dat nou, de computer doet het niet, o ja de stekker zit niet in We zijn de hele dag afhankelijk van
Nadere informatieKettingreacties. Docentenhandleiding. Lesmateriaal 1-3 VMBO. Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO
Kettingreacties Docentenhandleiding Lesmateriaal 1-3 VMBO Dit lesmateriaal is voor gebruik in de klas én in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief
Nadere informatieWeet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt PILOT. Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen
werkblad Rijden op de maan groep 1-2 Tijdsduur 60 minuten Kerndoelen Lesdoelen De leerling: Weet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen
Nadere informatieKopieerblad 2. Lekker eten uit de Schijf van Vijf
Kopieerblad 2 21 Kopieerblad 3 Wat heb je ongeveer nodig? Voor kinderen van 9 en 10 jaar: Volkorenbrood 4-6 sneetjes Volkoren graanproducten of aardappelen 3-5 stuks (of opscheplepels) Groente 3-4 opscheplepels
Nadere informatieSPA+ MET VOORBEELDEN UIT DE NATUURKUNDE
SPA+ MET VOORBEELDEN UIT DE NATUURKUNDE Enschede: SLO, 2018 Geheugen en denkkracht In de onderbouw kon je natuurkunde opgaven vaak direct beantwoorden vanuit je geheugen. In de bovenbouw lukt dat vaak
Nadere informatievan Mars is nagemaakt
Reis naar Mars GROEP 3-4 23 25 & 20 minuten, verdeeld over 2 lessen 1, 5 en 8 De leerling weet: dat er ijzer in de grond van de planeet Mars zit dat roest een reactie is van ijzer en zuurstof (in de aanwezigheid
Nadere informatieMaken in de klas als Begrijpend doen
Maken in de klas als Begrijpend doen MAKEN en DOEN is leuk. Leerlingen krijgen er een sprankeling van in hun ogen. In een goede MAAK-les kunnen ze opgaan in hun werk. Dat betekent niet dat we alleen met
Nadere informatie