Hulpmiddel verwijderen en schorsen de volgende keer anders

Transcriptie

1 Hulpmiddel verwijderen en schorsen de volgende keer anders Er zijn van die situaties, waarin een verwijdering of schorsing van een leerling in beeld komt. Vaak een noodmaatregel, omdat het conflict dan al te ver is opgelopen. In zo n situatie is het zaak om de schade te beperken en de situatie zo goed mogelijk af te ronden. Daar hebben we wettelijke regels voor. Tegelijkertijd weten we allemaal dat het niet goed is voor een leerling om thuis te zitten. Maar vaak overheerst in deze gevallen de waan van de dag en wordt een moment van bezinning niet of nauwelijks gevonden. Totdat een dergelijke situatie zich weer voordoet. Kan dat dan niet anders? Zo dachten enkele collega s in een van de regio s waar Gedragswerk werkzaam is. Zij pakten de handschoen op en keken kritisch naar wat vooraf ging, of aan alles was gedacht, of alle mogelijkheden waren benut. Zo werd alsnog ruimte vrijgemaakt voor reflectie. De knelpunten werden op een rijtje gezet, de gewetensvragen werden gesteld en de aandachtspunten geordend. Met dank aan deze ervaringsdeskundigen bieden wij u het door hen ontwikkelde hulpmiddel aan. Impact van verwijdering Op welke wijze wordt de leerling beter van de verwijdering? En de ouders? De leerkracht en de groep? De school? En in hoeverre zijn er negatieve effecten voor de leerling, de ouders, leerkracht, groep of school? Relatie leerling andere leerlingen Hoe leert de school leerlingen om hun sociale vaardigheden te verbeteren? Of om te gaan met onderlinge conflicten? Als er specifieke incidenten (escalaties) zijn geweest, hoe wordt dit in de groep besproken of behandeld? Verwijdering van een leerling is vaak een noodmaatregel, genomen met de beste bedoelingen. Belangrijk blijft om kritisch te zijn over waar of voor wie het effect positief is. Er kunnen immers ook negatieve effecten van verwijdering zijn. Als verwijdering betekent dat een leerling thuis komt te zitten, heeft dit altijd negatieve effecten voor het kind en voor de ouders. Hoe langer het thuiszitten duurt, hoe moeilijker een terugkeer naar (het ritme van) een school wordt. Als school kun je van een (tijdelijke) verwijdering ook imago-schade oplopen. Omstanders zien wel de uiteindelijke maatregel (soms met gekleurde informatie door de ouders of de leerling die het betreft) en niet het voortraject. Een oordeel is dan zo geveld! Als het tussen leerlingen in een groep echt is geëscaleerd, dan vraagt het veel inzet (begeleiding) om de onderlinge relaties te herstellen. Tussen leerlingen onderling kunnen snel vaste (negatieve) patronen in de onderlinge interactie ontstaan. De groepsdynamiek is erg belangrijk. De leerkracht en de school zullen hier extra aandacht aan moeten besteden en de leerlingen daarbij ook goed moeten begeleiden. 1

2 Relatie leerling leerkracht Hoe duidelijk en consequent is de leerkracht over regels in de klas en school? Werkt de leerkracht met een vorm van contracten met leerlingen rond gedrag? Hoe betrekt de leerkracht de leerling daarbij? Wat vindt de leerkracht van de leerling en omgekeerd? Welke verwachtingen heeft de leerkracht over de leerling, zowel rond leerresultaten als rond gedrag? Begrijpt de leerkracht de leerling? Weet de leerkracht hoe de leerling zichzelf ziet? Hoe de leerling (de relatie met) de leerkracht ziet? Relatie leerkracht - ouders Hoe duidelijk is de leerkracht over de regels en afspraken binnen de klas en school? Benoemt de leerkracht daarbij ook de verschillen met de regels die de ouders zelf hanteren? Hoe goed legt de leerkracht vast wat met de ouders is besproken en wanneer? Doet de leerkracht dit ook voor de meer informele tussendoor -contacten? Hoe helder is de leerkracht naar de ouders over hoe het met hun kind gaat? Geeft de leerkracht aan welke norm hij of zij gebruikt? Werkt de leerkracht met een vorm van driehoekscontracten tussen school, ouders en leerling als het gaat om gedrag? Welke inbreng hebben de ouders hierbij? Begrijpt de leerkracht de opvatting en houding van de ouders? Voor de leerling moet het geen zoek- of verrassingstocht zijn wat mag of niet mag. Leerlingen willen helderheid en ook inbreng. Een goed gesprek is soms zeer verhelderend. Afspraken die samen zijn gemaakt, worden eerder nagekomen. De leerkracht moet zeer professioneel communiceren, en daarbij ook heel alert zijn op de communicatie in de wandelgangen. Als de leerkracht zegt dat het (niet) goed gaat, moet helder zijn wat precies (niet) goed gaat, en welke maat of norm gehanteerd wordt. Werkt de leerling goed op zijn of haar (eigen, aangepaste, lagere) niveau, of is goed dat de leerling met de groep mee kan? Is goed gedrag dat het beter ging dan gisteren, of is het echt goed? In communicatie kunnen ouders genoeg hebben juist aan een half woord. Maar of ze dan dezelfde conclusie trekken als de leerkracht, is nog maar de vraag. Belangrijk blijft het maken van heldere afspraken, op papier, in onderling overleg gemaakt, over wederzijdse verwachtingen en inzet. 2

3 Relatie school - ouders Hoe duidelijk is de school over de regels en afspraken naar ouders? Is de taal die wordt gebruikt ook de taal van de ouders? Hoe gaat de school na of ouders dit ook echt begrepen hebben? Werkt de school met een vorm van driehoekscontracten tussen school, ouders en leerling als het gaat om gedrag? Welke inbreng hebben de ouders hierbij? En de leerling zelf? Hoe houdt de school een goede balans tussen het belang van deze leerling en zijn ouders, van de groep als geheel, van de leerkracht en van de school? Als meer mensen vanuit school gesprekken met ouders hebben, hoe verloopt dit? Hoe is de afstemming? Hoe vermijdt de school blokvorming tegenover de ouders? Mogen de ouders ook iemand meenemen naar het gesprek met school? Moedigt de school dit aan bij belangrijke gesprekken? Als ouders iemand meenemen, hoe houd je dan de rollen en verantwoordelijkheden goed helder? Ook voor de school als geheel geldt dat regels en afspraken met ouders helder moeten zijn. Niet alleen opgenomen in de schoolgids, maar ook in het individuele gesprek met ouders. Moeilijke woorden of een andere taal kunnen extra drempels zijn voor de ouders om wat gezegd of geschreven is echt te begrijpen. Dan hebben we het nog niet eens over cultuurverschillen. Inzetten van bijvoorbeeld schoolmaatschappelijk werk of tolken kan extra helderheid geven. Helder afspraken in onderling overleg gemaakt, hebben meer kans van slagen. Vanuit de school is het van belang om je ook te realiseren dat ouders zich afhankelijk kunnen voelen, en daar passief of juist agressief op kunnen reageren. Ouders kunnen de school als een blok ervaren, zeker als er meer mensen van de school, goed van de tongriem gesneden en met een speciale functie, tegelijk met ouders in gesprek gaan. Als je een blok tegenover je voelt, maakt dat het gesprek zeker niet effectiever. Vraag je als school steeds af wat je met het gesprek beoogt, en of het vanuit dat perspectief handig is om met meerdere mensen tegelijk aan tafel te zitten met de ouders. 3

4 Meerdere instanties zijn bezig met het kind of het gezin Wie nodigt de betrokkenen als eerste uit? Wordt het contact in een vroeg stadium gezocht of pas als het water aan de lippen staat? Voelt iedereen de noodzaak van samenwerking? Wie voert regie over het totaal? Wie spreekt wie aan als afspraken niet worden nagekomen? Wat is de rol van de leerplichtambtenaar in het geheel? Hoe is de samenwerking tussen de instanties onderling? Hoe is de slagvaardigheid van de instanties afzonderlijk of gezamenlijk? Is er lef om datgene te doen wat nodig is, al loopt het niet helemaal volgens de regels of procedures? De kracht van de aanpak zit vaak in effectieve samenwerking en helderheid over eigenaarschap (of casemanagement). Zolang dit niet goed verloopt, is de kans op ruis en tegengestelde acties groot. Wanneer instanties structureel samenwerken (in een actietafel of een laagdrempelig ZAT), dan kan de samenwerking verder groeien, waarbij regie en doorzettingsmacht ook beter en duurzamer geregeld kunnen worden. Dossiervorming Wat moet in het dossier? Welke afspraken zijn er op school, binnen het bestuur of het samenwerkingsverband over dossiervorming? Zijn alle stappen gezet? Is al het mogelijke gedaan? Zijn alle stappen goed vastgelegd? Voldoet het dossier aan alle eisen? Belangrijk is dat in het dossier van een leerling de relevante informatie te vinden is, zowel inhoudelijk als procesmatig. Een dossier moet ook actueel en betrouwbaar zijn, zodat ook anderen (of bij een verwijzing) de recente informatie kunnen krijgen. Goede dossiervorming bespaart veel tijd en ergernis! Realiteitstoets Hoe haalbaar is de meest wenselijke aanpak? Wat doen we als niet alles te realiseren is? Waar toetsen we de haalbaarheid aan? Toetsen we aan feiten of objectieve maatstaven, of werken we vanuit de beleving en subjectieve affiniteiten of allergieën? Soms hebben we voor een leerling een prachtige aanpak bedacht, maar niet gekeken naar de haalbaarheid (in onze eigen school of met de organisaties waar we de aanpak samen mee uitvoeren). Aan de andere kant kijken we bij de haalbaarheid niet altijd objectief, maar eerder naar de beleving. En die kan behoorlijk (negatief) gekleurd zijn! 4

5 Eerste signalering Wanneer vindt de eerste signalering plaats van iets wat uit kan groeien tot een lastige situatie? Hoe pakken we de eerste signalen op? Hoe betrekken we andere instanties in het prille stadium van lastige situaties? Voorkomen is beter dan genezen. Bij een dreigende escalatie is het dan ook eenvoudiger om successen te boeken dan wanneer zaken al echt hoog zijn opgelopen. Vroeg en snel verbinden met andere instanties vanuit de één-kind-één-plangedachte kan zeer effectief zijn. Relatie leerkracht intern begeleider en directie Wanneer spreekt de leerkracht voor het eerst met de intern begeleider en / of directie over een leerling? Wanneer schakelt de leerkracht de intern begeleider of de directie in bij het voeren van gesprekken met de ouders? Hoe open is de relatie tussen de leerkracht en de intern begeleider en directie? Hoe adequaat is de begeleiding van de leerkracht door de interne begeleiding en directie? De relatie tussen de leerkracht en de interne begeleider en directie is een belangrijk voertuig voor open communicatie over de rol van de leerkracht. Intern begeleider en directie zullen dan ook professionele en kwalitatief hoogwaardige begeleiding moeten bieden, waarin de leerkracht open over zijn handelen en denken kan spreken. Daarnaast moeten we ons realiseren dat we wel spreken over zorgmijdende ouders, maar dat we ook in onze school misschien wel zorgmijdende, of begeleidingsmijdende leerkrachten hebben. 5