Lessen in orde Handboek voor de onderwijspraktijk

Transcriptie

1 Lessen in orde Handboek voor de onderwijspraktijk VRAGEN Peter Teitler bussum 2013

2 Deze vragen horen bij tweede, herziene uitgave van Lessen in orde - Handboek voor de onderwijspraktijk van Peter Teitler Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www. reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16h Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Eerste druk, 2009 Tweede, herziene druk 2013 Uitgeverij Coutinho Postbus AH Bussum info@coutinho.nl Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN NUR 841

3 Inhoud Vragen bij de inleiding van deel 1 Het gedrag in de klas 4 Vragen bij hoofdstuk 1 Het gedrag tijdens de eerste lessen 5 Vragen bij hoofdstuk 2 Het gedrag van een groep 8 Vragen bij hoofdstuk 5 Het beïnvloeden van het gedrag van leerlingen in de klas 9 Vragen bij hoofdstuk 7 Pedagogisch klimaat: drie uitgangspunten 10 Vragen bij hoofdstuk 8 Structuur bieden 11 Vragen bij hoofdstuk 11 Jezelf leren kennen 13 Vragen bij hoofdstuk 12 Grondhouding en drijfveren 15 Vragen bij hoofdstuk 13 Communicatie met leerlingen 17 Vragen bij deel 4 Het gedrag van de leerling: casuïstiek 18

4 Vragen bij de inleiding van deel 1 Het gedrag in de klas Vraag 1.1 Jouw beginsituatie Om jouw beginsituatie in beeld te krijgen, kun je jezelf de volgende vragen stellen: a Waarom lees je dit boek? Heb je problemen met orde of ken je iemand die daar problemen mee heeft en wil je diegene helpen? Wil je je lesgeven verbeteren? b Wat verwacht je van dit boek en wat hoop je ervan te leren? Vraag 1.2 Advies aan de geschiedenisdocent a Stel dat deze docent jou om advies vraagt, welk advies zou jij hem geven? Splits dit advies uit naar: start van de les instructie interactie met leerlingen afronding b Als je in gesprek zou gaan met deze docent, welke vragen zou je hem dan stellen? c Hoe zou jij de les beginnen? Waarom? d Welke regels en routines voer jij in bij de start van het schooljaar? Waarom? e Hoe zou jij deze les eindigen? Waarom? f Met welke maatregelen zou jij meer structuur bieden zodat je meer rust in je les hebt? Vraag 1.3 Waarom word je docent? Wissel met collega-studenten of docenten uit wat voor jullie de voornaamste redenen waren om docent te worden. p. 4 van 18

5 Vragen bij hoofdstuk 1 Het gedrag tijdens de eerste lessen Vraag 1.1 Wat maakt volgens jou iemand tot een goede docent? Denk eens terug aan de tijd dat je zelf in de klas zat en leerling was. a Had jij een docent waar je bijzonder goede herinneringen aan hebt? b Wat maakte die docent tot iemand waar je met zoveel genoegen aan terugdenkt? c Over welke kwaliteiten moet je beschikken om een goede docent te zijn? Bedenk een stuk of tien belangrijke vaardigheden, attitudes en/of eigenschappen. d Zou je voor verschillende onderwijstypen ook verschillende eisen stellen of andere accenten leggen? Denk bijvoorbeeld aan: ZMOK praktijkonderwijs scholen voor leerlingen met problemen uit het autistisch spectrum vmbo havo vwo Vraag 1.2 Hoe kijk jij aan tegen de kwalificaties van anderen? a Wanneer je al deze kwalificaties van goede docenten de revue laat passeren, kun je dan aangeven met welke kwalificatie(s) jij het al dan niet eens bent en waarom? b In welke kwalificaties herken je je wel en in welke niet? Geef ook aan waarom. c Zijn er verschillen met je eerdere antwoorden op vraag 1 en 2? Geef zo mogelijk ook aan hoe dat komt. Vraag 1.3 Wat zijn jouw sterke punten, wat de punten waar je aan wilt werken? a Maak een lijst van jouw sterke punten en jouw aandachtspunten als docent. b Hoe ga je de twee belangrijkste aandachtspunten verbeteren? (Wissel uit en vraag advies.) Vraag 1.4 Hoe kijk je aan tegen orde houden? a Wat vind je van orde houden? Vind je het een noodzakelijk kwaad dat jij dat als docent moet doen? b Moeten mensen hun eigen orde creëren, of moet, als ze dat niet doen, iemand daarin het voortouw nemen? c Zijn mensen uit zichzelf zelfverantwoordelijk of moeten ze daartoe worden aangezet? d Zijn leerlingen van nature altruïstisch of egoïstisch? p. 5 van 18

6 Vraag 1.5 Wat moet je met tips? a Hoe vind je het om lestips te krijgen? b Kun je voorbeelden geven van tips die je hebt gekregen waarvan je achteraf denkt: gelukkig dat ik ze gekregen heb, en andere waarvan je achteraf denkt: jammer dat ik ze gekregen heb? Vraag 1.6 Wie kunnen er beter orde houden, mannen of vrouwen? Vaak wordt de vraag gesteld of vrouwen beter orde kunnen houden dan mannen. Wat denk jij? Denk hierover na en lees vervolgens het artikel dat bij opdracht 3 (hoofdstuk 1) is opgenomen. Daarin vind je een antwoord op deze vraag. Vraag 1.7 Tip 1 zinnig of onzinnig? Vind je Tip 1 een zinnige of een onzinnige tip? Waarom? Vraag 1.8 Tip 2 gekunsteld? Er zijn docenten die dit te gekunsteld vinden. Contact maken met mensen zou een natuurlijk proces zijn, waarvan je niet moet voorschrijven hoe het moet. Wat vind jij? Vraag 1.9 Structuur in jouw lessen a Werk je met een vaste structuur in je lessen? Geef aan waarom wel of niet. b Hoe bevalt het je? c Wat zijn voor jou en de leerlingen de voor- en nadelen? Vraag 1.10 Tip 3 zinnig of onzinnig? Vind je Tip 3 een zinnige of een onzinnige tip. Waarom? Vraag 1.11 Tip 4 zinnig of onzinnig? Vind je Tip 4 een zinnige of een onzinnige tip. Waarom? Vraag 1.12 Tip 5 zinnig of onzinnig? Vind je Tip 5 een zinnige of een onzinnige tip. Waarom? p. 6 van 18

7 Vraag 1.13 Tip 6 zinnig of onzinnig? Zou Tip 6 iets voor jou zijn om toe te passen? Geef aan waarom wel of niet, en hoe dat komt. Vraag 1.14 Tip 7 zinnig of onzinnig? Kijk eerst terug naar Tip 7. Wat vind je ervan? Moet je op alle slakken zout leggen? Geef aan waarom wel of niet. Vraag 1.15 Tip 8 zinnig of onzinnig? Kijk eerst terug naar Tip 8. Wat vind je ervan om alle touwtjes zo in handen te houden? Vind je het zinnig of onzinnig? Motiveer je antwoord. Vraag 1.16 Aardig gevonden worden Heb je ook als een van je drijfveren in het onderwijs aardig gevonden worden? (Er zijn maar weinig docenten voor wie dit niet geldt.) Vraag 1.17 Hoe consequent ben jij? Kijk eerst terug naar Tip 9. Wat vind je ervan? Kun jij consequent zijn? En kun je dat een heel jaar volhouden? Geef aan waarom wel of waarom niet. Vraag 1.18 Geeft deze tip je lucht? Kijk terug naar Tip 10. Wat vind je ervan? Geeft deze tip je lucht of maakt hij je onzeker? p. 7 van 18

8 Vragen bij hoofdstuk 2 Het gedrag van een groep Vraag 2.1 Zelf pesten a Heb je vroeger wel eens in een klas gezeten waar een docent is weggepest? b Wat deed je of wat deden de pesters? c Was je dader, meeloper of deed je niet mee? d Hoe vond je dat gedrag van jezelf? e En hoe kijk je nu terug op dat gedrag? f Wat deed de docent? p. 8 van 18

9 Vragen bij hoofdstuk 5 Het beïnvloeden van het gedrag van leerlingen in de klas Vraag 5.1 Welke straf werkt? a Wat was, toen jij op school zat, een straf die op jou veel indruk heeft gemaakt? Hoe kwam dat? b Welke straf die je ooit heb gekregen, werkte absoluut niet? Hoe kwam dat? c Welke straf die je ooit hebt gegeven, werkte absoluut niet? Hoe kwam dat? d Noem een creatieve straf die je ooit hebt ondergaan, gegeven of waar je over gehoord hebt. Vraag 5.2 Beloningen bedenken Bedenk voor onderstaande categorieën zo veel mogelijk beloningen, zowel voor individuele leerlingen als voor groepen. (In Bijlage 5.2 vind je suggesties.) sociale beloning ruilbeloning activiteitenbeloning materiële beloning Vraag 5.3 Straffen bedenken Bedenk voor onderstaande categorieën zo veel mogelijk straffen, zowel voor individuele leerlingen als voor groepen. (In Bijlage 5.3 vind je suggesties.) sociale straf fysieke straf activiteitenstraf materiële straf p. 9 van 18

10 Vragen bij hoofdstuk 7 Pedagogisch klimaat: drie uitgangspunten Vraag 7.1 Wat zou jij doen? Je geeft les. De les is net tien minuten aan de gang en je bent klassikale instructie aan het geven: Jongens en meisjes, er zijn verschillende soorten vulkanen. Ik heb hier twee soorten op het bord getekend. Dit hier is een zogenaamde Dan gaat de deur open en Joey komt binnen, een leerling uit deze klas. Hij is te laat. Wat doe je? p. 10 van 18

11 Vragen bij hoofdstuk 8 Structuur bieden Vraag 8.1 De regels op jouw school a Hoe zijn de regels op jouw school geformuleerd? b Wat vind jij: werken de regels? c Welke regels werken wel en welke werken niet? d Wat is het idee daarover van je begeleider/coach? e Wie bepaalt welke regels gelden? f Hoe is de handhaving van de regels geregeld? Zit er systematiek in de handhaving? g Is er een onderscheid tussen school- en klassenregels? h Noem een paar voorbeelden van wat jij schoolregels vindt. i Vanuit welke waarden zijn de regels op jouw school geformuleerd? j Wat doe je als je de schoolregels onduidelijk vindt? Vraag 8.2 Nadenken over regels Beantwoord de volgende vragen en wissel de antwoorden uit. a Er wordt wel beweerd dat men zich in Nederland niet aan regels houdt omdat men niet zoveel opheeft met gezag en iedereen zelf wil uitmaken wat goed voor hem is. Wat vind jij: houdt men zich in Nederland goed aan de regels? b Maak de volgende zin af: Regels zijn er om c Houd jij je aan onderstaande regels? Geef ook aan waarom. verkeersregels belastingregels schoolregels fatsoensregels (bijv. op je beurt wachten, geen middelvinger opsteken) d Houden leerlingen op jouw school zich aan de schoolregels? Hoe komt dat? e Wat vind je van de volgende uitspraken? 1 Ik sta de hele dag politieagentje te spelen. 2 Ben ik nou de enige die daarop let? 3 Naleving van de regels is de taak van de schoolleiding. 4 Thuis zouden ze meer moeten opvoeden. 5 Weet je wat zou helpen: streng straffen. 6 Driejarige kleuter bekeurd wegens wildplassen. 7 Regels leiden tot bureaucratie. p. 11 van 18

12 f Wat vind je van de volgende situaties? 1 DEN HAAG De politie kan aan gezag winnen door meer bonnen te schrijven. Dat stelde de vorige minister van Binnenlandse Zaken in een overleg met de Tweede Kamer. 2 Een huisarts in Drenthe is bekeurd wegens te snel rijden. Hij reed op weg naar een spoedgeval 70 km binnen de bebouwde kom. Hij heeft de zaak laten voorkomen en hoeft de boete niet te betalen. Zijn verzoek om de wet te wijzigen en artsen op weg naar een spoedgeval nooit meer te bekeuren werd afgewezen. 3 Als ik naar de keuken loop zie ik nog net hoe een afhaalbewijs door de brievenbus valt. Ik spoed mij naar buiten en houd de bezorger staande. Ik heb twee keer aangebeld, zegt hij. Ik kan het u nu niet meer geven. Regels. Sorry. Ik zie hoe hij het pakketje in zijn hand houdt. 4 Ik rijd op een tweebaansweg en zie aan de overkant een flitsauto. Ik knipper met mijn lampen naar tegenliggers zodat zij weten dat er een flitsauto staat. p. 12 van 18

13 Vragen bij hoofdstuk 11 Jezelf leren kennen Vraag 11.1 Wie wil jij worden als docent? Stel je eens voor dat je al met pensioen gaat. Je neemt afscheid van de school waar je een aantal jaar aan verbonden bent geweest. Bij de afsluiting van het schooljaar in de aula word je op het podium geroepen. Je krijgt een aantal toespraken. a Eerst de directeur. Wat hoop je dat hij tegen je zegt? b Daarna een aantal collega s. Wat hoop je dat ze tegen je zeggen? c En ten slotte een aantal (oud-)leerlingen. Wat hoop je dat ze tegen je zeggen? Vraag 11.2 Zorgende of Strenge Ouder? Denk eens terug aan je laatste les(sen). a Welk deel van je persoonlijkheid zette je dan veel of juist weinig in: je Zorgende of je Strenge Ouder? Welke van de twee zette je het meest in? b Beviel dat? c Werkte het? d Wil je daar de komende les(sen) eens op letten? Vraag 11.3 Volwassene Denk eens terug aan je laatste les(sen). a Heb je je Volwassene veel ingezet? Heb je je Volwassene ook gebruikt bij probleem- of storend gedrag? b Beviel dat? c Werkte het? d Wil je daar de komende les(sen) eens op letten? Vraag 11.4 Vrije of Aangepaste Kind? Denk eens terug aan je laatste les(sen). a Heb je je Vrije Kind veel ingezet? En je Aangepaste Kind? Heb je je Vrije Kind ook gebruikt bij probleem- of storend gedrag? b Beviel dat? c Werkte het? d Wil je daar de komende les(sen) eens op letten? p. 13 van 18

14 Vraag 11.5 Wanneer Ouder, Volwassene of Kind? Het is lastig om voor te schrijven wanneer je welk deel van je persoonlijkheid het beste kunt inzetten. Een opdracht die wel gegeven kan worden: oefen de komende les(sen) met een of meerdere delen van je persoonlijkheid. Als het deel dat je als eerste en bij voorkeur zou inzetten niet of onvoldoende blijkt te werken, probeer dan een ander deel in te zetten. Kijk en ervaar wat er gebeurt. Vraag 11.6 Waar heb je het meeste moeite mee? Neem de klas in gedachte waar je het meeste moeite mee hebt. Wat is het eerste waar je aan denkt als je die klas voor ogen hebt? Vraag 11.7 Hoe reageer je op klachten van ouders? Een vader vertelt op een oudergesprek dat hij vindt dat jij slecht lesgeeft aan zijn dochter. Wat is jouw reactie? Vraag 11.8 Wat is jouw reactie op de voorbeelden? Als je deze voorbeelden over de lastige klas en over de vader met een klacht over jou hebt gelezen, wat is dan je reactie? Vraag 11.9 Zat jouw reactie hierbij? a Zat jouw reactie hierbij of leek jouw reactie op een van de voorbeelden uit het boek? b Vanuit welk onderdeel van je persoonlijkheid reageerde jij? p. 14 van 18

15 Vragen bij hoofdstuk 12 Grondhouding en drijfveren Vraag 12.1 Hoe kijk jij aan tegen je leerlingen? a Vind je het eng om les te geven? b Wat is je meest basale angst? c Waar heb je nachtmerries over? d Hoe hoop je dat leerlingen tegen jou aankijken? Vraag 12.2 Jouw grondhouding? a Wie ben jij als leraar en wie wil je zijn? b Ga met een ander na hoe jouw grondhouding is ontstaan, waar hij vandaan komt. (Mocht je je grondhouding willen veranderen, ga daar dan over in gesprek. Doe dat met authentieke, reflectieve, creatieve en coöperatieve collega s of mensen met deze kwaliteiten uit je directe omgeving.) Vraag 12.3 Welke verboden herken je? a Herken je een van deze verboden bij jezelf of bij iemand uit je omgeving? b Zijn er leerlingen bij jouw op school waarbij je een of meer van deze verboden vermoedt? Vraag 12.4 Jouw drijfveren als docent a Lees nu onderstaande beweringen en kijk of en in welke mate ze op jou van toepassing zijn. Je herkent vast de achterliggende drijfveren. Het zijn vragen over jou; geen tentamenvragen waar je voor kunt slagen of zakken, evenmin zijn het quizvragen waar je punten mee kunt scoren. Het zijn al helemaal geen vragen uit een persoonlijkheidstest die nagaat of je geschikt of ongeschikt bent voor het leraarschap. 1 Ik word leraar om een bijdrage te kunnen leveren aan de maatschappij. 2 Ik ben niet zo gauw tevreden over mijn werk. 3 Ik werk net zo lang door tot het af is. 4 Als ik me niet lekker voel, ga ik niet werken. 5 Mijn ouders zijn trots op het werk dat ik doe. 6 Ik geloof niet dat ik vaak ergens te laat kom. 7 Als iemand een fout maakt, moet je kijken naar de reden erachter. 8 Ik hoef geen complimenten als ze niet gemeend zijn. 9 Eigenlijk behartigen leidinggevenden alleen hun eigenbelang. p. 15 van 18

16 10 Ik laat leerlingen niet zien dat ik kwaad bent. 11 Ik werk onder mijn niveau. 12 Ik vind dat zaken tot in de puntjes geregeld moeten zijn. 13 Mijn leidinggevende heeft het beste met me voor. 14 Ik hoef niet zo nodig een hoog salaris. 15 Ik maak eerst mijn werk af, en ga dan pas ontspannen. 16 Ik heb een hekel aan slordig werk. 17 Ruzies zijn zeer stresserend voor me. 18 Iemand kan niet meer dan zijn best doen. 19 Ik ben vaak met een aantal dingen tegelijk bezig (en krijg dan niet alles af). 20 Iemand is pas ziek als hij koorts heeft. 21 Ik word er onzeker van als ik dingen oversla. 22 Als ik mijn werk niet op tijd af heb, kan ik wel door de grond zakken. 23 Ik vind het een ramp als leerlingen me niet aardig vinden. b Wat leveren deze vragen je op aan inzichten in je drijfveren als leraar? Kun je de verboden en drijfveren koppelen aan een van de mogelijke grondhoudingen: ik +, jij + ik +, jij ik, jij + ik, jij p. 16 van 18

17 Vragen bij hoofdstuk 13 Communicatie met leerlingen Vraag 13.1 Ruzie Neem een recente ruzie in gedachten tussen jou en: een leerling een klas een collega een leidinggevende Vertaal de betrokkenen en hun aandeel in die ruzie naar de Drama Driehoek en benoem wie Aanklager, Slachtoffer en Redder waren. p. 17 van 18

18 Vragen bij deel 4 Het gedrag van de leerling: casuïstiek Vraag Deel 4.1 Jouw visie op de aanpak van probleemgedrag a Welke vorm van gedragsproblemen komt volgens jou het meeste voor? b Hoe gedroeg jij je vroeger als leerling? c Welke invloed heeft dat op jouw manier van omgaan met probleemgedrag? d Welke manier van reageren op probleemgedrag is volgens jou het meest effectief? p. 18 van 18