i n s t a p h a n d l e i d i n g

Transcriptie

1 jaargroep 5 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k l o k k i j k e n

2 Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen uit de methode Wizwijs. U kunt het programma aanbieden aan het eind van een schooljaar, zodat u het nieuwe schooljaar meteen met Wizwijs kunt starten. Het is ook mogelijk om het nieuwe schooljaar te beginnen met het programma en geleidelijk over te stappen naar de methode Wizwijs. De werkwijze De module start met de toets. Leerlingen die deze toets foutloos maken, of slechts één fout hebben, hoeven niet deel te nemen aan de module. De leerlingen die twee of meer fouten maken in de toets doorlopen de module. Na afloop maken deze leerlingen de eindtoets. Het programma bestaat uit verschillende modules. Elke module bevat een beperkt aantal lessen en is opgebouwd volgens het handelingsmodel. De eerste les is op informeel of handelingsniveau. De lesstof gaat daarna een stap verder. De laatste les is op het eindniveau van jaargroep 4. Elke les bestaat uit een doe-activiteit, waarin leerlingen op een speelse en concrete manier kennismaken met de leerstof. Daarna volgt zelfstandig werken in het boek met tot slot een klassikale reflectie. De module Klokkijken Deze module behandelt het klokkijken op de cijferklok (digitale klok) en bevat de leerstof uit jaargroep 4. De module bevat vier activiteiten. Les 1 behandelt de notatie van hele uren tot en met 12 uur op de cijferklok. In les 2 komt aan de orde dat met een cijferklok de uren per etmaal worden aangegeven: 8 uur op de wijzerklok kan 8:00 of 20:00 zijn op de cijferklok. In de volgende lessen maken de leerlingen kennis met de notatie van halve uren (les 3) en minuten (les 3 en 4) op de cijferklok. In alle vier de lessen is er ook aandacht voor tijdsbeleving. Omwille van de praktische toepasbaarheid zijn de instructies zo summier mogelijk gehouden. Achtergrondinformatie In Wizwijs is in groep 3 een begin gemaakt met klokkijken op de wijzerklok. De leerlingen weten wat hele en halve uren zijn en kunnen tijden benoemen in minuten voor en over het hele en halve uur. In groep 4 is de cijferklok geïntroduceerd. Belangrijk is dat de leerlingen het verband (uren minuten) zien tussen de grote en de kleine wijzers van de wijzerklok en de getallen voor en achter de dubbele punt van de cijferklok. Kenmerkend voor de cijferklok is de 24-uursnotatie. Elke tijd op de wijzerklok kent twee equivalenten op de cijferklok. 2

3 Verkennen van de hele uren tot en met 12 uur op de cijferklok. Benodigde wekker met cijfers Les 1 Hele uren tot en met 12 uur toetsopdracht 1 Wijs op de instructieklok aan Benoem die als wijzerklok. Kennen jullie ook klokken waarop de tijd niet met wijzers wordt aangegeven? Hoe wordt de tijd op die klokken dan aangegeven? (met cijfers) Laat de wekker met cijfers zien. Benoem deze klok als een cijferklok. Op welke apparaten zie je vaak een cijferklok? (magnetron, computer, dvd-speler) Vraag een leerling om de wijzerklok op negen uur te zetten. Hoe schrijf je dat op een cijferklok? (9:00) Een leerling schrijft dat op Wat betekent de dubbele punt? Bespreek dat voor de dubbele punt de uren staan, dus wat op een wijzerklok de grote wijzer aangeeft. Achter de dubbele punt staat wat de kleine wijzer van de cijferklok aangeeft: de minuten. Oefen de hele uren op de wijzerklok en de cijferklok. Een leerling zet de wijzerklok op een heel uur. Een ander noteert die tijd in cijfers op Oefen ook omgekeerd: van cijferklok naar wijzerklok. Bespreek met de leerlingen welke klok ze het gemakkelijkst vinden en waarom. Ga nog niet in op minuten en kloktijden na 12 uur s middags. Dat komt in de volgende lessen aan de orde. Instapboekje les 1 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat enkele leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 3 Instapboekje pagina 2 en 3

4 Verkennen van de hele uren na 12 uur op de cijferklok. B e n o d i g d e wekker met cijfers Les 2 Hele uren na 12 uur toetsopdracht 2 Herhaal kort de stof van de vorige les. Een leerling noemt een heel uur. Een ander maakt die tijd met de instructieklok en schrijft de tijd op het bord als cijferkloktijd. Vertel dat u in de vakantie een berichtje kreeg van uw broer dat zijn trein de volgende dag om negen uur zou aankomen en of u hem van het station wilde ophalen. U stond er netjes om negen uur te wachten, maar wie er ook uit de trein stapte, niet uw broer. Ook in de volgende trein zat hij niet. Blijkt dat hij de trein van negen uur s avonds bedoelde! Laat de leerlingen op dit verhaaltje reageren. Richt de aandacht erop dat elk uur twee keer per dag voorkomt. Wijs nu op de eerste opgave van opdracht 1 uit de module. Waarom zouden er naast de wijzerklok twee cijferklokken zijn getekend? Zet de wijzerklok op 6 uur. Welke tijden zijn dit op de cijferklok? (6:00 en 18:00) Hoe kun je de avondtijd berekenen? (12 uur doortellen) Oefen met enkele tijden: Een leerling noemt een tijd (heel uur). Een ander zet die tijd op de wijzerklok en schrijft op het bord de twee cijfertijden. Hij benoemt die tijden, bijvoorbeeld als 2 uur s nachts en 2 uur s middags. In welke gevallen is het handig om cijfertijden te gebruiken? (bijvoorbeeld in programmabladen, bij vertrek- en aankomsttijden) Welke klok vind jij het gemakkelijkst om te gebruiken? Waarom? Instapboekje les 2 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat enkele leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 4 Instapboekje pagina 4 en 5

5 Verkennen van halve uren en minuten op de cijferklok. Benodigde eierwekker Les 3 Halve uren en minuten toetsopdracht 3 en 4 Herhaal kort de activiteit uit de vorige les: Een leerling noemt een tijd (heel uur). Een andere leerling maakt die tijd op de wijzerklok en schrijft op het bord de bijbehorende cijferkloktijden. Zet nu de wijzerklok een half uur verder. Hoe laat is het nu? Hoe schrijf je dat als cijferkloktijden? Richt zo nodig de aandacht op het verband tussen minuten op de wijzerklok en de cijfers achter de dubbele punt op de cijferklok. Hoeveel minuten is het later op de wijzerklok? (30 minuten) Welk getal zet je dus achter de dubbele punt op de cijferklok? (30) Oefen met enkele tijden op een half uur. Ga uit van een wijzerkloktijd en laat die noteren als cijferkloktijden. Werk daarna ook andersom: Een leerling schrijft op het bord een cijferkloktijd, bijvoorbeeld 6:30. Een ander noteert de andere cijferkloktijd (18:30) en zet die tijd ook op de wijzerklok. Neem een cijferkloktijd als uitgangspunt, bijvoorbeeld 18:30. Hoe laat is een half uur later? En een uur later? Hoeveel minuten zijn er dan voorbij vanaf de begintijd 18:30? Vraag de leerlingen welke activiteiten volgens hen korter dan een half uur duren en welke langer. Hoe lang denk je dat je aan de opdrachten in je boek werkt? Zet de eierwekker op een half uur als de leerlingen aan het zelfstandig werken beginnen. Zijn ze klaar als de wekker afloopt? Instapboekje les 3 Wanneer liep de wekker af? Was je toen al klaar met de opdrachten uit het boek? Had je verwacht dat je daar langer/korter dan een half uur mee bezig zou zijn? Bespreek met de leerlingen Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat enkele leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 5 Instapboekje pagina 6, 7 en 8

6 Verkennen van minuten op de wijzerklok en op de cijferklok. B e n o d i g d e Les 4 Minuten toetsopdracht 5 en 6 Zet de wijzerklok op 8 uur. Laat een leerling een tijd noemen tussen 8 uur en half 9, bijvoorbeeld 21 minuten over 8. Een andere leerling zet de wijzerklok op die tijd en noteert die tijd in cijfers op het bord (8:21 en 20:21). Zet de wijzerklok nu op 10 over half 9. Een leerling schrijft de beide cijferkloktijden op het bord (8:40 en 20:40). Hij benoemt de tijden als 10 over half 9, 8 uur en 40 minuten of 8 uur 40. Zet de wijzerklok op 10 voor 9 en herhaal de oefening. Laat een leerling een cijfertijd op het bord schrijven. Een andere leerling noteert de andere cijfertijd ernaast en maakt de tijd met de wijzerklok. Welke klok vind je gemakkelijkst bij tijden met minuten? Waarom? Bespreek de antwoorden. Mogelijke antwoorden zijn: De cijferklok is het gemakkelijkst, want dan heb je alleen maar minuten over het uur, niet ervoor. Of: de wijzerklok is het gemakkelijkst, want daarop zie je beter hoeveel minuten het duurt naar het volgende hele uur. Oefen ten slotte het benoemen van cijferkloktijden als wijzerkloktijden. Een leerling schrijft een tijd op het bord (bijvoorbeeld 8:21) een ander benoemt die (9 voor half 9). Bespreek hoe je cijfertijden snel naar wijzertijden kunt omrekenen. Instapboekje les 4 Kijk de opdrachten samen met de leerlingen na en bespreek onduidelijkheden. Laat enkele leerlingen opgaven voordoen op het bord en daarbij verwoorden hoe ze tot hun oplossing komen. 6 Instapboekje pagina 9

7 Colofon Hoofdauteur Mieke van Groenestijn, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie Auteur Els van Herpen Vormgevingsconcept -hoogte, Tilburg Nicolette Obers (studio Zwijsen) Opmaak Woudesign, s-hertogenbosch Foto omslag Kasper van t Hoff Fotografie, Eindhoven Projectgroep Uitgeverij Zwijsen Uitgeverij Zwijsen BV, Tilburg en Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Indien iemand meent als rechthebbende in aanmerking te komen, kan hij of zij zich tot de uitgever richten.