Klimaatveranderingen in België. Patrick Willems
|
|
- Christiaan van der Wolf
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klimaatveranderingen in België Patrick Willems
2 op basis van Klimaatscenario s i.s.m. KMI: Federaal Wetenschapsbeleid & INBO Invloed op rivieren binnenland & kust: Waterbouwkundig Laboratorium Invloed op rioleringen: VMM & CIW Invloed op landbouw: VLM Algemeen overzicht + milieu- en natuurverkenning 2030: MIRA-S 2009 & NARA-S 2009
3 Klimaatscenario s voor België Op basis simulaties met mondiale en regionale klimaatmodellen (GCMs & RCMs): GCM RCM DMI 25 km
4 Broeikasgasemissiescenario s IPCC, 2007: IPCC, 2013: Representative Concentration Pathways
5 Neerschaling Grote schaal km; maand tot dagschaal ± 50 km; dagschaal Mondiale klimaatmodellen (GCMs) Regionale klimaatmodellen (RCMs) Dynamische schaling ± 25 km; dag en -uurschaal Statistische schaling Rivieren, rioleringen, : uur-, 10-minutenschaal Schaal impactanalyse
6 Klimaatscenario s voor België Statistische analyse en stochastische neerschaling van: - 31 runs met 12 RCMs (EU PRUDENCE project) - 18 runs met 7 RCMs (EU ENSEMBLES project) - 17 runs met ECHAM5 GCM (EU ESSENCE project) - 27 runs met GCMs (IPCC AR4) - Lopend: EU Theseus project
7 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Nauwkeurigheid temperatuur ( )
8 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Toename temperatuur ( )
9 Klimaatscenario s Onzekerheden: - Fysische processen klimaatmodellen - Broeikasgasemissiescenario s - Initiële condities klimaatmodellen - Neerschalingsprocedure
10 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Toename temperatuur ( vs ) Temperature increase [ C] winter: +1.5 tot 4 C zomer: +2 tot 7 C
11 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Toename temperatuur 10% warmste dagen Temperature increase [ C] zomer: +3 tot 9 C
12 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Toename verdamping PET increase [ C] zomer: tot +70%
13 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Neerslag: - totale neerslagvolumes Change in precipitation (%) winter: tot +60% : toename in winter : afname in zomer (minder kleine regenbuien) wet regional wet global moderate regional moderate global zomer: tot -70% aantal natte dagen zomer: tot -50% month dry regional dry global
14 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Neerslag in zomer: - extreme zomerbuien meer intens Climate change factor [-] grootste bui in 2 jaar: tot +30% Return period [years] DMI-HC1 DMI-HC2 DMI-HC3 DMI-25 DMI-ECCTRL DMI-ECCTRL GKSS GKSS-SN KNMI METNO METNO SHMI-HC-22 SHMI-HC SHMI-HC SHMI-MPI SHMI-MPI ETH ICTP ICTP HC-adeha HC-adehb HC-adehc HC-adehc UCM UCM MPI-3003 MPI-3003 CNRM CNRM CNRM CNRM
15 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Neerslag: - extreme zomerbuien meer intens Climate change factor [-] grootste bui in 10 jaar: tot +50% Return period [years] DMI-HC1 DMI-HC2 DMI-HC3 DMI-25 DMI-ECCTRL DMI-ECCTRL GKSS GKSS-SN KNMI METNO METNO SHMI-HC-22 SHMI-HC SHMI-HC SHMI-MPI SHMI-MPI ETH ICTP ICTP HC-adeha HC-adehb HC-adehc HC-adehc UCM UCM MPI-3003 MPI-3003 CNRM CNRM CNRM CNRM
16 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Invloed op waterhuishouding: - In winter: Toename neerslag Toename verdamping - In zomer: Afname neerslagvolumes Toename verdamping Invloed op rivieroverstromingen onzeker Verdroging Toename intensiteit extreme buien Meer lokale wateroverlast rioleringen
17 Invloed op rivierpiekdebieten winter Regionale verschillen % toename piekafvoeren: Laag-klimaatscenario Hoog-klimaatscenario Verandering in overstromingskansen nog zeer onzeker Tot 35% toename in piekafvoeren
18 Invloed op rivierpiekafvoeren winter Verandering in overstromingskansen nog zeer onzeker Tot 35% toename in piekafvoeren
19 Verdroging Daling in laagwaterdebieten
20 Invloed op rivierlaagwaterdebieten zomer Regionale verschillen % toename laagwaterafvoeren: Laag-klimaatscenario Hoog-klimaatscenario Laagste zomerdebiet rivieren daalt met 20% tot 70% tegen 2100
21 Verdroging Daling in laagwaterdebieten Invloed op: - Drinkwaterproductie o.b.v. oppervlaktewater (+ toename watervraag: tot 40%) - Watergebruik landbouw, industrie - Diepgang scheepvaart - Waterkwaliteit Daling in grondwaterstanden - Drinkwaterproductie o.b.v. grondwater
22 Verdroging Invloed op landbouw - Land-, fruit- en tuinbouw, bij huidige teelten: Temperatuurstijging: daling mogelijke opbrengst Neerslagtekorten: gereduceerde gewasgroei Verhoogde CO 2 -concentraties: positieve invloed Netto effect alle klimaatscenario s: oogstverliezen behalve voor winter- en voorjaarteelten - Dierlijke productie: Verhoogde overschrijding kritische gevoelstemperatuur (droge lucht, 30ºC): hittestress, afname voederopname verminderde productie (hoog klimaatscenario: 9% schapen, 8% runderen, 6% varkens, 3% pluimvee)
23 Invloed op natuur Temperatuurstijging en daling gemiddelde zomerneerslag: 18 soorten broedvogels en 16 soorten dagvlinders, waaronder een aantal algemene soorten, lopen een verhoogd risico om tegen 2100 uit Vlaanderen te verdwijnen nieuwe broedvogel- en dagvlindersoorten kunnen zich in Vlaanderen vestigen
24 Regionale verschillen Neerslagwijziging 10% hoger aan de kust: natter in winter:
25 Regionale verschillen Neerslagwijziging 10% hoger aan de kust: minder droog in zomer:
26 Regionale verschillen Noord-zuid variaties Europa: minder droog in zomer:
27 Riolering Toename korte-duur regenwaterpieken zomer: Hoog klimaatscenario 2100: - Terugkeerperiode ontwerpneerslag: 1.5 maand wordt 1 maand 2 jaar wordt 1 tot 1.5 jaar 5 jaar wordt 2 jaar 50 tot 100 jaar wordt 10 jaar - +/- verdubbeling frequentie rioleringsoverloop (idem overloop buffervoorzieningen) - Benodigde bergingsvolumes: 20 tot 30% hoger
28 Riolering Andere invloeden: Langere droogweerperioden: - Sedimentatie, corrosie, sterkere first flush, invloed op riooloverstortpollutie en RWZI influent,...: bijkomende operationale en onderhoudskost - Bijkomende interactie met afwaartse waterloop Temperatuurverhoging: - Versnelling kinetische processen - Meer sulfide-productie
29 Klimaatscenario s voor België tot 2100 Toename windsnelheid winter: tot +20%
30 CLIMAR Invloed op kust Invloeden: Verandering windklimaat (toename windsnelheid): hoger stormopzet
31 CLIMAR Klimaatscenario s voor België tot 2100 Zeespiegelstijging +20cm tot +2m
32 CLIMAR Invloed op kust Invloeden: Verandering windklimaat (toename windsnelheid): hoger stormopzet Zeespiegelstijging & verhoogde tij-amplitude (hoogwaters stijgen sneller dan gemiddelde zeespiegel; laagwaters stijgen trager): - toename golfbelasting en getijslag - verhoogde erosie strand en duinen - verhoogde frequentie bresvorming Bijkomende uitwateringsmoeilijkheden van Polders en Ijzer naar kust Zoutindringing duinen en polders
33 CLIMAR Invloed op kust Bressen in duinen voor superstorm (17000 jaar terugkeerperiode): Huidig klimaat: +8m TAW Oostende (1953 storm was +6.66m TAW); bressen in Wenduine, Oostende & Mariakerke Hoog klimaatscenario 2100: +10.5m TAW Oostende
34 Invloed op Schelde Terugkeerperiode overstromingen Vlissingen-Gent : Huidig klimaat: 70 jaar Na realisatie GOG KBR: 350 jaar Middenscenario 2100 (60cm zeespiegelstijging) en geen verdere maatregelen: 25 jaar Nog te bekijken: gezamelijke invloed kust binnenland
35 CLIMAR Invloed op aquatisch biologisch leven Temperatuurstijging (en invloed op respiratie, fometabolismesnelheden, groei, voortplanting ): - Verschuiving in soorten: benthische soorten verschuiven naar noorden of verder van de kust (tong, schol, kabeljauw, ) ; invasie van invasieve en exotische soorten (mul, J-D-zonnevis, Pacific oester, ) - Afname beschikbare nutriënten oppervlakkige waterlaag: daling dynamiek fytoplankton - Toename potentieel schadelijke algenbloei Toename CO 2 -concentratie (en versnelling fotosynthese primaire productie): - verandering biomassa hogere trofische niveaus - verandering broedkans vogels - verandering samenstelling hele ecosysteem
36 Besluiten
37 Besluiten Komende decennia: graduele toename verwacht (huidige klimaatmodelruns) in: - Temperatuur (ganse ecosysteem, verschuiving soorten, ) - Laagwater- en droogteproblematiek (drinkwaterproductie, landbouw) - Korte-duur regenwaterpieken (zomeroverstromingen rioleringen en kleine waterlopen) - Zeespiegelstijging (erosie strand en duinen, bresvorming, overstromingskansen Schelde, Ijzer, Dender, )
38 Programme SSD «Science for a Sustainable Development» Meer informatie
Invloed van klimaatverandering op de waterhuishouding in Vlaanderen
Invloed van klimaatverandering op de waterhuishouding in Vlaanderen Patrick Willems K.U.Leuven - Afdeling Hydraulica & Onderzoekscentrum Duurzame Aarde (LSUE) Lopend en recent onderzoek voor Federaal Wetenschapsbeleid
Nadere informatieInvloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen
Invloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen Patrick Willems K.U.Leuven - Afdeling Hydraulica i.s.m. Koninklijk Meteorologisch Instituut van België Lopend onderzoek CCI-HYDR
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hydrologische extremen in het Vlaamse binnenland
Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen in het Vlaamse binnenland Patrick Willems, Victor Ntegeka, Omar Boukhris, Thomas Vansteenkiste K.U.Leuven Afdeling Hydraulica & LSUE Emmanuel Roulin,
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen
1 Invloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen KU Leuven onderzocht voor het Waterbouwkundig Laboratorium van de Vlaamse Overheid en de Vlaamse Milieumaatschappij de invloed van de
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen
1 Invloed van klimaatverandering op hoog- en laagwater in Vlaanderen In samenwerking met het KMI onderzocht de K.U.Leuven voor het Waterbouwkundig Laboratorium van de Vlaamse Overheid de invloed van de
Nadere informatieKlimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen
Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen enkele aanvullende beschouwingen prof. dr. ir. Patrick Willems K.U.Leuven Afdeling Hydraulica Toekomstig klimaat? huidig klimaat: gematigd
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologie en de gevolgen voor overstromingen en watertekorten
Impact van klimaatverandering op hydrologie en de gevolgen voor overstromingen en watertekorten Katrijn Holvoet, Thomas Vansteenkiste, Wouter Vanneuville, Patrick Willems 09-03-2010 Gent Inhoud Situering
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen
Impact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse waterlopen P.Willems, O.Boukhris, J.Berlamont K.U.Leuven Afdeling Hydraulica i.s.m. KMI (P.Baguis, E.Roulin, G. Demarée) & IMDC (J.Blanckaert)
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland)
1 Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland) Op 26 augustus 2008 heeft Omar Boukhris een doctoraatsstudie verdedigd aan de K.U.Leuven
Nadere informatieRuimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte
Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven - Afdeling Hydraulica Klimaateffecten & -impacten Klimaateffecten & -impacten
Nadere informatieDe effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatieDe effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatieKlimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding
Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen Klimaatscenario s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding Johan Brouwers Dienst Milieurapportering - MIRA, Vlaamse Milieumaatschappij
Nadere informatieDe impact van de klimaatwijziging op de waterhuishouding in het Scheldebekken: Wat staat ons te wachten?
De impact van de klimaatwijziging op de waterhuishouding in het Scheldebekken: Wat staat ons te wachten? Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Klimaatscenario
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario
Nadere informatieEffecten van de klimaatverandering op de laagwaterproblematiek van de Maas
Effecten van de klimaatverandering op de laagwaterproblematiek van de Maas Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Historische trend in temperatuur Jaarlijkse
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatieKlimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatieNieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.
Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe
Nadere informatieUrbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen
Urbanisatie en klimaatverandering: zowel meer droogte als meer overstromingen in Vlaanderen prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Departement Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Kasteelpark Arenberg
Nadere informatieKlimaatverandering en invloed op waterhuishouding
Klimaatverandering en invloed op waterhuishouding Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be Toenemende uitstoot aan broeikasgassen
Nadere informatieAdaptatie aan meer hydrologische extremen in België. Prof. dr. ir. Patrick Willems Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
Adaptatie aan meer hydrologische extremen in België Prof. dr. ir. Patrick Willems Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Climate scenarios for Belgium for impact analysis on hydrological extremes
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieCrop Water Productivity. concept & relevance. Dr. Eline Vanuytrecht - Lab Bodem & Waterbeheer, KU Leuven 22 Maart 2019
Dr. Eline Vanuytrecht - Lab Bodem & Waterbeheer, KU Leuven 22 Maart 2019 Crop Water Productivity concept & relevance Eline Vanuytrecht & Dirk Raes - - September 2017 Inhoud Klimaat Impact -- oogst Impact
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatieWATERPROEF. Impact van de klimaatverandering op Antwerpen. Naar een klimaatbestendig Antwerpen. Prof. Patrick Willems KU Leuven
WATERPROEF Naar een klimaatbestendig Antwerpen Impact van de klimaatverandering op Antwerpen Prof. Patrick Willems KU Leuven Hydrologische extremen Overstromingen: Pluviale overstromingen (extreme neerslag,
Nadere informatieBouwen met klimaatverandering
Bouwen met klimaatverandering Daar was eens een mannetje, dat was niet wijs, Dat bouwde zijn huisje al op 't ijs; 't Begon te dooien, maar niet te vriezen, Toen moest dat mannetje zijn huisje verliezen
Nadere informatie9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s. neerslag en potentiele verdamping. Aad van Ulden en Geert Lenderink
9:30 Inleiding ochtendvoorzitter Gerbrand Komen 9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s Bart van den Hurk 10:15 Constructie van scenario s voor temperatuur, neerslag en potentiele verdamping Aad
Nadere informatieDe hydrologische en hydraulische impactresultaten. Tijdens het congres Water en Klimaatverandering
Tijdens het congres Water en Klimaatverandering op 14 en 15 oktober 2008 in Antwerpen werden concrete resultaten gepresenteerd over de invloed van klimaatverandering op hydrologische en hydraulische extremen
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen
De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007
Nadere informatieKU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica
KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Waterhuishouding staat onder druk door 2 belangrijke trends: urbanisatie klimaatverandering Waterhuishouding staat onder druk door 2 belangrijke
Nadere informatieOverstromingsbeleid en de stroomgebiedsbenadering: Knelt het schoentje?
Overstromingsbeleid en de stroomgebiedsbenadering: Knelt het schoentje? Prof. dr. ir. Jean Berlamont Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven, Hydraulica Wateroverlast, oorzaken 100 neerslagintensiteit
Nadere informatieKlimaatverandering? En hoe er nu al mee omgaan in het rioleringsbeheer?
Klimaatverandering? En hoe er nu al mee omgaan in het rioleringsbeheer? Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dep. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be Is de klimaatverandering
Nadere informatieKlimaat, -verandering en -scenario s
Klimaat, -verandering en -scenario s Janette Bessembinder et al. Opzet presentatie Wat is klimaat en klimaatverandering Waargenomen veranderingen Klimaatscenario s Klimaatdienstverlening 1 Wat is klimaat?
Nadere informatieEffect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid. Thomas Vansteenkiste
Effect van klimaatwijziging op de afvoerdebieten in hoog- en laag watersituaties en op de globale waterbeschikbaarheid Thomas Vansteenkiste Methodologie NEERSLAG/ EVAPORATIE HYDROLOGISCH MODEL STROOM-
Nadere informatietijdreeksen voor de toekomst
Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie
Nadere informatieKlimaatscenario s. Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) HOVO klimaatscenario s
Klimaatscenario s Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) Kijken in de toekomst? Een greep uit de onzekerheden Het klimaatsysteem is te complex om te bevatten waarnemingen van alle relevante processen en feedbacks
Nadere informatie-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer-
Klimaatverandering; wat komt er op ons af? -Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer- Het klimaat in Nederland gaat veranderen. Op dit moment is dat nog niet te merken. De
Nadere informatieResultaten CLIMAR onderzoek Veilig wonen aan de Kust tot 2100
Resultaten CLIMAR onderzoek Veilig wonen aan de Kust tot 2100 Symposium Knokke-Heist 9 januari 2010 Toon Verwaest, Johan Reyns Waterbouwkundig Laboratorium Veilig wonen aan de Kust tot 2050 tot 2050 ~
Nadere informatieBepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen
Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen Dries Van den Eynde, José Ozer, Stephanie Ponsar Beheerseenheid Mathematisch Model Noordzee Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Gulledelle
Nadere informatieKlimaatportaal Vlaanderen Symposium Ecosysteemdiensten 4/2/2019 Johan Brouwers, Kris Cauwenberghs
Klimaatportaal Vlaanderen Symposium Ecosysteemdiensten 4/2/2019 Johan Brouwers, Kris Cauwenberghs Inhoud 1. Klimaatportaal Vlaanderen: https://klimaat.vmm.be 2. Enkele boodschappen uit het portaal effecten
Nadere informatie11 Klimaatverandering en waterhuishouding
milieuverkenning 2030 283 11 Klimaatverandering en waterhuishouding Johan Brouwers, Bob Peeters, mira-team, vmm Patrick Willems, Afdeling Hydraulica, K.U.Leuven Pieter Deckers, Philippe De Maeyer, Vakgroep
Nadere informatieSCIENCE FOR A SUSTAINABLE DEVELOPMENT (SSD)
SCIENCE FOR A SUSTAINABLE DEVELOPMENT (SSD) Climate FINAL REPORT PHASE I CLIMATE CHANGE IMPACT ON HYDROLOGICAL EXTREMES ALONG RIVERS AND URBAN DRAINAGE SYSTEMS IN BELGIUM «CCI-HYDR» SD/CP/03A Promotors
Nadere informatieEffecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016
Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016 Judith ter Maat, Joachim Hunink, Marjolein Mens, Edwin Snippen Kennisdag Zoetwater
Nadere informatieklimaatscenarios klimaatscenarios De KNMI 06
De KNMI 06 klimaatscenarios klimaatscenarios wat zijn ze? hoe worden ze gemaakt? waarin verschillen ze van de vorige? Bart van den Hurk, Geert Lenderink, Aad van Ulden, Janette Bessembinder, Franziska
Nadere informatieKlimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Nadere informatieModel 706/10-1 OPSTELLEN VAN EEN METHODE VOOR HET INREKENEN VAN DE KLIMAATSVERANDERING IN DE COMPOSIETHYDROGRAMMETHODE ALGEMEEN RAPPORT
06-25 Vlaamse Overheid Departement Mobiliteit en Openbare Werken Waterbouwkundig Laboratorium Model 706/10-1 OPSTELLEN VAN EEN METHODE VOOR HET INREKENEN VAN DE KLIMAATSVERANDERING IN DE COMPOSIETHYDROGRAMMETHODE
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologische en hydraulische extremen in de Schelde- en Seine-rivierbekkens en langs de Noordzeekust
1 Impact van klimaatverandering op hydrologische en hydraulische extremen in de Schelde- en Seine-rivierbekkens en langs de Noordzeekust Patrick WILLEMS 1, Pierre BAGUIS 4 voor het CCI-HYDR team Agnès
Nadere informatieOverzicht. Primaire effecten Secundaire effecten Indicatoren Kwantificatie Aanpassingsmaatregelen en evaluatie Conclusies
CLIMAR Overstromingsrisico s aan de kust en kustverdediging J. Reyns, T. Verwaest 25/05/2011 Centrum Staf Versluys, Bredene Overzicht Primaire effecten Secundaire effecten Indicatoren Kwantificatie Aanpassingsmaatregelen
Nadere informatieSAMENVATTING. Waargenomen klimaatverandering. MIRA Klimaatrapport 2015
SAMENVATTING 2 In welke mate is de klimaatverandering nu al zichtbaar in Vlaanderen en België? en Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?, dat zijn de belangrijkste onderzoeksvragen waarop dit MIRA
Nadere informatieHet klimaat verandert, wat nu?
Het klimaat verandert, wat nu? Lesley De Cruz, Rozemien De Troch Koninklijk Meteorologisch Instituut De Limburgse Klimaattop, 18 september 2017 De Cruz et al. (KMI) Klimaatverandering 20170918 1 / 23 1
Nadere informatieWat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas
Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak
Nadere informatieAlbert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI
Klimaatverandering in Nederland Aanvullingen op de KNMI 06 scenario s Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI De KNMI klimaatscenario s voor Nederland uit 2006
Nadere informatieActualisatie en extrapolatie van hydrologische parameters in de nieuwe Code van Goede Praktijk voor het Ontwerp van Rioleringssystemen
Faculteit Ingenieurswetenschappen Departement Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Kasteelpark Arenberg 40 BE-3001 Heverlee (Leuven) tel. 016 32 16 58 fax 016 32 19 89 Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be
Nadere informatieKlimaatportaal Vlaanderen VVSG Klimaatdag Oostende Johan Brouwers, Kris Cauwenberghs
Klimaatportaal Vlaanderen VVSG Klimaatdag Oostende - 3.5.2019 Johan Brouwers, Kris Cauwenberghs Inhoud 1. Intro: nood aan mitigatie én adaptatie 2. Klimaatportaal Vlaanderen: https://klimaat.vmm.be a)
Nadere informatieVan klimaatscenario's naar klimaatverwachtingen: hoe betrouwbaar zijn klimaatmodellen? Geert Jan van Oldenborgh
Van klimaatscenario's naar klimaatverwachtingen: hoe betrouwbaar zijn klimaatmodellen? Geert Jan van Oldenborgh Inhoud Scenario's versus verwachtingen Betrouwbaarheid Seizoensverwachtingen Klimaatmodellen
Nadere informatieKNVWS Delft. Overzicht
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen
Nadere informatieInventarisatie van wensen voor klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver
Inventarisatie van wensen voor klimaatscenario s Bernadet Overbeek Gé Verver Inhoud 1. Aanleiding 2. Doel 3. Toelichting op scenario s 4. Onze vragen Aanleiding voor inventarisatie van wensen Nieuwe KNMI
Nadere informatieDe klimaatverandering: fabel of pure ernst?
De klimaatverandering: fabel of pure ernst? Rozemien De Troch 1,2 1 Koninklijk Meteorologisch Instituut; 2 Departement Fysica en Astronomie, UGent Praatcafé Beweging.net, 20 maart 2015, Drongen R. De Troch
Nadere informatie3 november 2014. Inleiding
3 november 2014 Inleiding In 2006 publiceerde het KNMI vier mogelijke scenario s voor toekomstige veranderingen in het klimaat. Het Verbond van Verzekeraars heeft vervolgens doorgerekend wat de verwachte
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw vier scenario s voor Nederland
Postadres: Postbus 21, 373 AE De Bilt Bezoekadres: ilhelminalaan 1 Telefoon 3-22 6 911, Telefax 3-22 1 47 www.knmi.nl Meer informatie? Voor meer informatie over de nieuwe klimaatscenario s voor Nederland,
Nadere informatieBevaarbare waterlopen beheerd in functie van mogelijke klimaatveranderingen
Bevaarbare waterlopen beheerd in functie van mogelijke klimaatveranderingen Katrien Van Eerdenbrugh Waterbouwkundig Laboratorium discussienamiddag Global Change en Watersystemen Woensdag 26 mei 2004 "De
Nadere informatieOverzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland. Willem Ligtvoet
Overzicht en karakteristieken klimaatrisico s Nederland Willem Ligtvoet Kader: Nationale Adaptatiestrategie (begin 2016) Gevraagd: breed overzicht klimaateffecten en aangrijpingspunten voor beleid Aanvulling
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieImpact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse rivieren - testcase Dender
P. Willems 1, O. Boukhris 1, J. Berlamont 1, J. Blanckaert 2, K. Van Eerdenbrugh 3 en P. Viaene 3 Impact van klimaatverandering op hydrologische extremen langs Vlaamse rivieren - testcase Dender 1 Katholieke
Nadere informatieKlimaatverandering & schadelast. April 2015
Klimaatverandering & schadelast April 2015 Samenvatting Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek, onderdeel van het Verbond, heeft berekend in hoeverre de klimaatscenario s van het KNMI (2014) voor klimaatverandering
Nadere informatieEvolutie van het klimaat in België
Hans Van de Vyver Koninklijk Meteorologisch Instituut 11 januari 2013 Introductie wetenschappelijke activiteiten MERINOVA-project: Meteorologische risico s als drijfveer voor milieukundige innovatie in
Nadere informatieMaxXfan Klimaatsontwikkelingen van de afgelopen decennia
Klimaatsontwikkelingen van de afgelopen decennia Geschreven door: Raymond van Benthem In opdracht van: Inleiding De jaren 1990, 1999 en 2000 voeren de lijst aan van warme jaren sinds 1901. Direct daarna
Nadere informatieKlimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?
Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur
Nadere informatieDe kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling
De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig
Nadere informatieErosie in Vlaanderen. Gert Verstraeten. 15 Maart 2012
Erosie in Vlaanderen Gert Verstraeten 15 Maart 2012 Inhoud Wat Intensiteit Kaderen in ruimte en tijd Toekomst (klimaatverandering, landgebruik) Erosie in Vlaanderen: wat? Erosie = losmaken, verplaatsen
Nadere informatieKlimaatadaptatiestrategie Hellendoorn
Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Actueel: wateroverlast in Limburg Bron vermelding: NOS Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Toelichting Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) Wat doet Hellendoorn
Nadere informatieInvloed van klimaatverandering op ontwerpparameters voor rioleringen en buffervoorzieningen
Invloed van klimaatverandering op ontwerpparameters voor rioleringen en buffervoorzieningen Patrick Willems K.U.Leuven, Afdeling Hydraulica Kasteelpark Arenberg 40, BE-3001 Leuven Patrick.Willems@bwk.kuleuven.be
Nadere informatieNatuurverkenning 2030
Natuurverkenning 2030 Aanpak Terrestrische verkenning Scenario s Verlies en versnippering van leefgebied Vermesting Klimaatverandering Aquatische verkenning Scenario s Verontreiniging Versnippering van
Nadere informatieKlimaatverandering is van alle tijden, en kan
De K.U.Leuven heeft in samenwerking met het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België in opdracht van het Waterbouwkundig Laboratorium van de Vlaamse Overheid klimaatveranderingsscenario s voor Vlaanderen
Nadere informatieBodemvruchtbaarheid. fundament onder voedselproductie. René Schils
Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie René Schils Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie Wat is bodemvruchtbaarheid? Waarom is bodemvruchtbaarheid belangrijk? Wat zijn de actuele
Nadere informatieSECRETARIAAT-GENERAAL SECRÉTARIAT GÉNÉRAL. Titre. Klimaatadaptatie in de Benelux: Aanzetten tot convergenties
SECRETARIAAT-GENERAAL SECRÉTARIAT GÉNÉRAL Titre Klimaatadaptatie in de Benelux: Aanzetten tot convergenties Klimaatmatrix Benelux Bronnen: Beschikbare overheidsrapporten Beleidsadviserende onderzoeken
Nadere informatieStudiedag Infiltratie 15-16/06/2017
Opstellen van richtlijnen voor het meten van de infiltratiecapaciteit en het modelmatig onderbouwen voor de dimensionering van infiltratievoorzieningen Studiedag Infiltratie 15-16/06/2017 Modellering en
Nadere informatieKlimaatverandering en riolering
Klimaatverandering en riolering Samenvatting Hoe beïnvloedt de toekomstige klimaatverandering de extreme neerslag boven de stedelijke omgeving? En hoe verhoudt deze klimaatverandering zich ten opzichte
Nadere informatieEffecten van klimaatverandering op grondwaterafhankelijke natuur.
Effecten van klimaatverandering op grondwaterafhankelijke natuur. Case Kleine Nete Rekening houden met onzekerheden Toon Van Daele Jef Dams, Elga Salvadore, Okke Batelaan Effecten van veranderingen in
Nadere informatieKlimaat Services. Opzet presentatie
Klimaat Services J. Bessembinder Opzet presentatie Basis voor klimaat-services Voorbeelden confectie Voorbeelden maatwerk Basis confectie en maatwerk : tijdreeksen voor de toekomst Activiteiten binnen
Nadere informatieKlimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat
Nadere informatieRegionale Klimaateffectatlas
Regionale Klimaateffectatlas Projectcode MR12039 Datum Regionale Klimaateffectatlas Versie 1.0 Opdrachtgever stadsregio Rotterdam Opdrachtnemer IGWR Inleiding De stadsregio Rotterdam werkt sinds 2008 aan
Nadere informatieSamen naar een robuuste zoetwatervoorziening
Ruud Bartholomeus, 21 maart 2019, Utrecht 1 Samen naar een robuuste zoetwatervoorziening Balans tussen watervraag en wateraanbod Ruud Bartholomeus, namens collega s 2 Balans tussen watervraag en wateraanbod
Nadere informatieWordingsgeschiedenis van Noord-Holland 2000 v.chr zeegat Bergen / achtste eeuw n.chr strandwallen+dorpen
Wordingsgeschiedenis van Noord-Holland 2000 v.chr zeegat Bergen / achtste eeuw n.chr strandwallen+dorpen Wordingsgeschiedenis van Noord-Holland Rond 800! veenpakket / 1350! eilanden met duinenrij 3 Landwinning
Nadere informatieBo02 Hammarby Sjöstad, Stockholm, Sweden atelier GROENBLAUW, Madeleine d Ersu
Uitdagingen Bo02 Hammarby Sjöstad, Stockholm, Sweden atelier GROENBLAUW, Madeleine d Ersu Klimaatverandering Voor de meeste wetenschappers en de beleidsmakers is de klimaatverandering een feit. De voor
Nadere informatiehulpmiddel bij het omgaan met onzekerheden in robuuste besluitvorming
Agenda - Wat zijn scenario s, voor wie zijn ze en waarom? -Tijdpad - Hoe komen scenario s tot stand? - Wat veroorzaakt de spreiding in de klimaatprojecties? - Preview: KNMI scenario s - Effecten van klimaatverandering
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor de landbouw
Gevolgen van klimaatverandering voor de landbouw hydrologische en gewasopbrengst-berekeningen 30 september 2011 Aequator Groen & Ruimte bv Klimaatverandering Vergelijk weerjaren 2001-2010 met 2046-2055
Nadere informatieKNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied
KNMI: weer, klimaat en wateroverlast in bebouwd gebied Janette Bessembinder et al. Opzet presentatie Wat is en doet het KNMI? Oorzaken wateroverlast in bebouwd gebied Waarnemen: hoe doen we dat? Waargenomen
Nadere informatieGebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering
Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering Frederiek Sperna Weiland Rens van Beek Jaap Kwadijk Albrecht Weerts Marc Bierkens Introductie
Nadere informatieAnalyse grensoverschrijdende verzilting grondwater in het poldergebied van de provincies Oost-Vlaanderen, WestVlaanderen en Zeeland (fase 2)
ScaldWIN WP3 Analyse grensoverschrijdende verzilting grondwater in het poldergebied van de provincies Oost-Vlaanderen, WestVlaanderen en Zeeland (fase 2) Dieter Vandevelde Vlaamse Milieumaatschappij Afdeling
Nadere informatieklimaatverandering Planet
klimaatverandering Planet 66 67 klimaatver andering De verandering van het klimaat wordt tegenwoordig gezien als de grootste milieudreiging in de wereld. Klimaatmodellen voorspellen op de lange termijn
Nadere informatie