Bespreking:

Transcriptie

1 Bespreking: Beroepsgericht oefenmateriaal voor taal en rekenen in het (v)mbo 16 april Kees Galema Behoefte aan extra beroepsgericht oefenmateriaal voor taal en rekenen in het mbo? Al sinds april 2012 is op de site een serie taal- en rekenlessen te vinden voor mbo 2 en 3. Vakbegrip is ontwikkeld door de Rotterdamse CED-Groep en is gebaseerd op de strategieën van het welbekende Nieuwsbegrip en Nieuwsrekenen ( Voor de sectoren Techniek en Handel & Economie zijn er teksten met opdrachten voor begrijpend lezen en woordenschatlessen beschikbaar. Voor Zorg & Welzijn (inclusief Sport & Bewegen) zijn er rekenopgaven. De lessen kunnen ingezet worden in lessen Nederlands, maar bijvoorbeeld ook in Remedial Teaching-lessen De doelgroep bestaat primair uit zwakke lezers in het mbo die toegeleid moeten worden naar niveau 2F van het referentiekader. De lessen kunnen echter ook ingezet worden in het vmbo. Vakbegrip geeft aanvullende leerlijnen die naast de reguliere lesmethodes gebruikt kunnen worden. De lessen kunnen ingezet worden in lessen Nederlands, maar bijvoorbeeld ook in Remedial Teaching-lessen. De lessen in Vakbegrip zijn ontwikkeld aan de hand van de niveau-indicaties die in het referentiekader Nederlandse taal en rekenen zijn geformuleerd ( Hiermee is wettelijk vastgelegd welk niveau leerlingen moeten beheersen bij de overgang naar een ander schooltype.

2 De opdracht Het Steunpunt Taal en Rekenen mbo was de opdrachtgever van Vakbegrip. Een van de taken van het Steunpunt was om behoeften uit het veld te inventariseren. Destijds ( ) was er nog weinig materiaal op de nieuwe referentieniveaus. In het veld werd wel al her en der Nieuwsbegrip gebruikt en die aanpak bleek goed te werken. Het Steunpunt wilde die aanpak graag ook invullen met vakteksten omdat die beter bij de doelgroep aan zou sluiten. Ook de keuze voor de sectoren is gebaseerd op signalen die het Steunpunt vanuit het veld kreeg. Het materiaal moest gericht zijn op zwakke lezers. Het CED voerde zelf een klein aanvullend onderzoek uit binnen het eigen mbo-netwerk (vooral taalcoördinatoren) met name over de niveaus die de teksten zouden moeten hebben. Hieruit kwam naar voren dat het weinig zinvol is om vakgerichte leeslessen onder 1Fniveau te ontwikkelen, vandaar dat van een niveau tussen 0 en 1F voor Vakbegrip is afgezien. Taallessen Daarom sluiten de lessen inhoudelijk aan bij de beroepsinteresse van studenten. Voor de sectoren Techniek en Handel& Economie bestaat Vakbegrip uit een serie taallessen op drie taalniveaus: 1F, een niveau tussen 1F en 2F en 2F. De lessen beslaan uitsluitend een deel van het domein Lezen, te weten informatieve teksten uit nieuwsbronnen of (vak)tijdschriften, soms met een instructief of betogend karakter Van de leeslessen zijn de teksten op 1F niveau vergelijkbaar met niveau B teksten van Nieuwsbegrip. Teksten op 2F niveau zijn vergelijkbaar met niveau C teksten van Nieuwsbegrip. Teksten die van 1F naar 2F zijn, liggen tussen niveau B en C. De lessen hebben tot doel studenten op een motiverende manier hun leesvaardigheid en woordenschat te laten vergroten. Daarom sluiten de lessen inhoudelijk aan bij de beroepsinteresse van studenten. In totaal zijn er per sector 32 leeslessen en 32 woordenschatlessen. Per sector en per taalniveau zijn er tien lessen beschikbaar, op 2Fniveau aangevuld met twee lessen examentraining leesvaardigheid. Vakteksten Met het oog op de houdbaarheid is vaak gekozen voor innovatieve ontwikkelingen en schone energie Een reden om te kiezen voor vakteksten was ook, anders dan bij Nieuwsbegrip, de langere houdbaarheid van teksten. Bij de ontwikkeling is erop gelet om verschillende branches of beroepen binnen elke sector aan bod te laten komen. Zo valt de sector techniek grofweg uiteen in onder andere autotechniek, installatietechniek, elektrotechniek, metaaltechniekbouwtechniek en houtbewerking.

3 Saillant detail is, dat bij het zoeken naar vaktijdschriften bleek dat deze zich veelal richten op hbo- en universitairniveau en niet op mbo-niveau. Daarom zijn de redacteuren sites van bedrijven gaan afstruinen en gewone kranten/tijdschriften gaan lezen met een vakgerichte bril. Met het oog op de houdbaarheid is vaak gekozen voor innovatieve ontwikkelingen en schone energie. Voorbeelden van beroepsgerichte onderwerpen die in de teksten naar voren komen bij Techniek, zijn: uitvindingen, energiebesparing, duurzaamheid in de bouw, loopbaanverhalen, enzovoorts. Voorbeelden van onderwerpen in de teksten bij Handel&Economie zijn: uitvindingen, ruilhandel, pr/reclame, startende ondernemers, marketingonderzoek, sociaal ondernemen, loopbaanverhalen, enzovoorts. Strategieën De strategieën die in leesles van de series worden geoefend, zijn de welbekende strategieën uit Nieuwsbegrip De strategieën die in de leesles van de series worden geoefend, zijn de welbekende strategieën uit Nieuwsbegrip: voorspellen, ophelderen van onduidelijkheden, samenvatten, vragen stellen, relaties/verwijswoorden. Toegevoegd zijn de strategieën visualiseren als expliciete strategie en voorbereiding op examenvragen. Bij elke tekst is er de leesles, maar ook een woordenschatles waarin de tien kernwoorden uit de les worden geoefend. Deze woordenschatlessen werken van receptief (multiple choice begripsvragen) via visualiseren en schematiseren naar productief (zelf zinnen maken). In een Sleutel bij elke les is net als bij Nieuwsbegrip meer informatie te vinden over het niveau van de tekst en worden de tien kernwoorden gegeven. Bovendien is er vaak een suggestie te vinden voor een aanvullende verwerkingsopdracht waarbij één van de negen meervoudige intelligenties van Gardner centraal staat. Als hulpmiddel is er op de site het Stappenplan Lezen en Woordhulp voor elke student te downloaden (zie hieronder). In het Stappenplan Lezen worden alle geoefende strategieën algoritmisch verbeeld in stappen voor vóór, tijdens en na het lezen. In het schema Woordhulp staan de stappen die je kunt zetten, als je de betekenis van een woord niet kent. Rekenlessen In totaal zijn er 32 rekenlessen met elk drie contextopgaven beschikbaar Voor de sector Zorg & Welzijn (inclusief Sport & Bewegen) bestaat Vakbegrip uit een serie lessen op twee rekenniveaus naar het referentiekader rekenen: 1F en 2F. De opgaven worden gepresenteerd aan de hand van realistische contexten. Het betreft een programma

4 met korte beroepsgerelateerde contexten met de bijbehorende beroepstaal en rekenopgaven. In totaal zijn er 32 rekenlessen met elk drie contextopgaven beschikbaar. Elke rekenles bestaat uit een introducerende context (leestekst) gevolgd door drie opgaven. Elke opgave bestaat uit een aanvullende context en bijbehorende opdracht(en). Voorbeelden van beroepsgerichte onderwerpen die in de opgaven naar voren komen, zijn: uitvindingen binnen de sectoren Zorg, Welzijn en Sport & Bewegen, voeding en gezondheid, recreatie en bewegen, patiënten-/bewoners-/kinder-/gehandicaptenzorg, duurzaamheid, enzovoorts. De rekenvaardigheden die in de serie worden geoefend, zijn de welbekende oplossingsstrategieën uit Nieuwsrekenen: model, tekening of som. Daarin moeten rekenvaardigheden worden toegepast als: delen, optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, maten, tabel lezen, tijd, procenten, tabel lezen, geld, vermenigvuldigen, oppervlakte, metriekstelsel, breuken, complexe bewerking, enzovoorts Als hulpmiddel is op de site het Stappenplan Rekenen te downloaden. Toetsen Vakbegrip levert naast de lessen geen toetsmateriaal. U kunt als gebruiker zelf een toets ontwikkelen op basis van Vakbegrip, bijvoorbeeld een woordenschattoets. Aangezien de materialen niet alleen in het vaste formaat, maar ook in Word te downloaden zijn, kan dit vrij gemakkelijk. Kanttekeningen Wat bijvoorbeeld zonder docentenhandleiding snel verloren gaat, is Modelling Vakbegrip is een welkome aanvulling op het bestaande leermiddelenaanbod. Toch een paar kanttekeningen. Op de site worden docentenhandleidingen aangekondigd. Deze zijn niet te vinden. Dat is jammer. Wat bijvoorbeeld zonder docentenhandleiding snel verloren gaat, is Modelling. Dit is een didactische aanpak bij het aanleren van strategieën waarbij de docent de door de leerlingen aan te leren strategie eerst voordoet, door hardop te denken en daarmee zijn eigen verwerking bloot te leggen. Modelling is vooral effectief gebleken bij zwakke lezers, de doelgroep van Vakbegrip. In de methode Nieuwsbegrip waarvan Vakbegrip is afgeleid, is modellen een belangrijk onderdeel van de didactiek. Voor wie Nieuwsbegrip kent, zal modelling dus zeker een bekend begrip zijn (1). De lessen kunnen ingezet worden in reguliere lessen Nederlands én in RT-lessen, zeggen de makers. In een docentenhandleiding zou preciezer aangegeven kunnen worden, bij welke leerlingen welke lessen (strategieën, vaardigheden) van Vakbegrip met welk doel en met welke intensiteit ingezet zouden kunnen worden.

5 Kosteloos Op de site zijn voorbeelden te vinden. De lessen en opdrachten zelf zijn via de website beschikbaar. Na registratie (er zijn op dit moment circa 1400 registraties). kunt u het materiaal hier kosteloos downloaden. Vervolgens verspreidt u zelf het materiaal onder uw studenten. Dit kan geprint op papier, of digitaal via: , een map op de schoolserver of een ELO. Op de website kunt u per sector en vervolgens op niveau zoeken naar lessen. Kees Galema Met dank aan Heleen Rutgers (projectleider Vakbegrip). Voor meer informatie: Noot 1. Aangezien niet iedere docent het eenvoudig vindt om de verschillende leesstrategieën te modelen aan de hand van een beschrijving, biedt de CED-Groep hier ook trainingen voor aan. Het is goed mogelijk om deze Nieuwsbegrip masterclass toe te spitsen op Vakbegrip en de leesproblemen in het mbo.

6 Tags: (V)MBO