Naziha Maher, coördinator psychosociale dienstverlening allochtonen, Vlaamse Liga tegen Kanker

Transcriptie

1 Naziha Maher, coördinator psychosociale dienstverlening allochtonen, Vlaamse Liga tegen Kanker Geen veralgemening Niet zinvol en zelfs misleidend om uitspraken te doen over de cultuur van een bevolkingsgroep. deze benadering gaat niet op voor elk lid van die bepaalde cultuur. Samenleving evolueert snel en culturen evolueren mee. zorg, 22 maart

2 Man/vrouw verhouding:drempel in de zorg? Probleemstelling Oorzaak van het probleem Wie zijn deze lastige patiënten? Waar halen zij hun mosterd? Zij zijn niet de enige Drempel of niet? zorg, 22 maart Probleemstelling Mannelijke artsen en zorgverleners ervaren het als een moeilijkheid dat (gelovige) vrouwelijke patiënten niet door hen behandeld of verzorgd willen worden. Mannelijke artsen en zorgverleners worden geconfronteerd met de echtgenoten van de (gelovige) vrouwelijke patiënten die niet willen dat hun vrouwen behandeld of verzorgd worden door hen. Vrouwelijke artsen of zorgverleners worden afgewezen door mannelijke patiënten tijdens behandeling of verzorging. zorg, 22 maart

3 Oorzaken voor het probleem Oorzaak hiervoor wordt gezocht in De man/vrouw verhouding in sommige culturen De sterk bepaalde gedragscodes die hun oorsprong vinden binnen religie Culturele tradities binnen sommige culturen Culturele verschillen tussen patiënt en de zorgverlener zorg, 22 maart Man/vrouw verhouding: What s in a name? Wat verstaan we onder man/vrouw verhouding? Elke maatschappij heeft gedetailleerde uiteenlopende gedragsregels betreffende mannen en vrouwen en hoe ze zich ten opzichte van elkaar moeten verhouden en gedragen. (Strenge)regels van fatsoen en moreel aanvaardbaar gedrag Gedragsregels voortvloeiende op religieuze regels Het sterkst gereglementeerd o.a. binnen de Islam, het Jodendom en Hindoeïsme zorg, 22 maart

4 Wie zijn deze lastige patiënten? Eerste generatie migranten Aantal Nieuwkomers Wat met de tweede en derde generatie migranten?? Eerste generatie migranten O.a.Italianen,Grieken,Turken en Marokkanen Veelal van het platteland en/of berggebied Weinig geschoold / analfabeet Eerst de jonge mannen en later de vrouwen en de kinderen Heel vroom; religie en tradities vormden leidraad voor dagelijks leven Geen inburgeringscursussen: Nederlands heel beperkt. Bij ziekte: aangewezen op hun man en later op hun kinderen voor vertaling zorg, 22 maart

5 Eerste generatie migranten Maakten geen probleem bij geslacht van zorgverleners omdat er weinig of geen keuze was Dokter bezoek: in ernstige gevallen Waren niet op de hoogte van keuzevrijheid Tot laat jaren 80: Meeste huisartsen of specialisten: mannen zorgverleners/verpleegsters/vroedvrouwen: vrouwen Traditionele / alternatieve geneeskunde Arts en zorgverlener werd beoordeeld op zijn deskundigheid en niet op geslacht zorg, 22 maart Waarden en normen Eerste generatie: Haram en hallal: verboden en geboden Doorgegeven zonder bronvermelding Waarden en normen: gebaseerd op islam en volksislam, tradities, schaamte en schuldgevoelens Tradities vol taboe s: Lichamelijkheid Seksualiteit Versterkt door angst voor verwesterlijking zorg, 22 maart

6 Nieuwkomers Verschillende etnisch culturele minderheden (Afrika, Ex-USSR, Oost-Blok landen, Azië, ) Verschillende culturele tradities Verschillende rollenpatronen mannen en vrouwen (hangt van land, streek en culturele achtergrond af) Verschillende religies of verschillende religieuze strekkingen Verschillend studieniveau Vrouwen gaan uit werken Verplichte inburgering Congresweek NVKVV Oostende, zorg, 22 maart Nieuwkomers en de zorg Meer keuze: meer vrouwen als (huis)arts Nog steeds neemt de man rol op als beschermer van de vrouw en daarom kunnen er soms conflicten ontstaan. Inzet interculturele bemiddelaars en sociale tolken Kennen hun rechten en eisen deze ook op Passen religieuze regels strikter toe zorg, 22 maart

7 Tweede en derde generatie Tussengeneratie en een generatie die hier geboren en opgegroeid is Weinig problemen met de taal maar vele jongens en meisjes zijn getrouwd met een partner uit het thuisland. Gezinshereniging: brengt cultuur van thuisland mee en is ook afhankelijk van partner De invloed van de islam en de cultuur: sterke rollenverdeling tussen mannen en vrouwen Angst voor verwesterlijking Sterke sociale controle Identiteitscrisis/ identiteitsontwikkeling Verdiepen zich in de geboden en verboden: in de islamitische bronnen zorg, 22 maart Tweede en derde generatie en de zorg Hebben ook de keuze van zorgverlener Zijn mondiger geworden en eisen hun recht op Hebben meer toegang tot informatie over geboden en verboden uit religie en passen dit ook toe in hun dagelijks leven. Waarde en normenpatroon: belangrijk Conclusie: belangrijk om als zorgverlener met patiënt in gesprek te gaan en deze te beschouwen als uniek zorg, 22 maart

8 Waar halen ze hun mosterd In de islam Zowel de man als de vrouw heeft een awrah, een deel dat ze niet (in het openbaar mogen ontbloten (deze voorschriften gelden uiteraard niet voor echtgenoten. Voor mannen: zone tussen navel en de knie. Voor vrouwen: wordt anders gedefinieerd naar gelang de rechtsschool en hangt af van situationele factoren, maar de schaamstreek behoort in elk geval tot het gedeelte dat zij niet mag ontbloten zorg, 22 maart Waar halen ze hun mosterd De islam wil vermijden dat mensen van tegengestelde sekse alleen zijn met elkaar, ten einde verleiding te voorkomen. Bv. een man mag alleen vertoeven in het gezelschap van een vrouw waarmee hij niet kan huwen o.m. zijn moeder, zus, tante, echtgenote enz. (mahram). De Profeet zei: «"Een man mag niet alleen zijn met een (niet-mahram) vrouw tenzij een mahram aanwezig is." (Bukhari, Muslim)) Daarom zal de patiënt(e) indien hij/zij door omstandigheden bij een arts of zorgverlener van tegengestelde sekse gaat zich laten vergezellen door een tweede persoon: de echtgeno(o)t(e ) of een andere mahram, of wanneer deze niet beschikbaar zijn, dan een verpleegster of verpleger of een andere man of vrouw, desnoods van tegengestelde sekse. Wanneer de arts of zorgverlener een moslim is, zal hij of zij overigens zelf toezien op het naleven van dit voorschrift en zal hij of zij, wanneer een patiënt(e) van het tegengestelde geslacht zich door omstandigheden alleen aanmeldt, zelf in de mate van het mogelijke voor een derde aanwezige zorgen of de deur open laten staan. zorg, 22 maart

9 Nood breekt wet De islam erkent evenwel dat verplichting, voorschriften en verbodsbepalingen onderhevig zijn aan situatie-gebonden factoren, wat weerspiegeld wordt in de rechtsregel "nood versoepelt het verbod" d.w.z. dat zaken die anders verboden zijn onder invloed van nood toegestaan kunnen worden. Dit maakt het voor een patiënt(e) toelaatbaar om lichaamsdelen die normaal bedekt horen te zijn, te ontbloten voor een arts of zorgverlener, vermits bij een conflict tussen het principe van het beschermen van het leven en het bedekken van de 'awrah, het eerste voorrang krijgt over het laatste. zorg, 22 maart Wat zegt de islamitische leer over de keuze van een vrouwelijke of mannelijke zorgverlener? Moslimgeleerden onderscheiden op grond van de Koran en de Soenna drie gradaties van noodwendigheid 1. Basisnoodzakelijkheden: religie,leven, intellect, voortplanting en bezit 2. De gerieflijkheden 3. De verfraaiingen zorg, 22 maart

10 Het leven is het hoogste goed De Islam staat niet toe dat men het leven in gevaar brengt. Het veilig stellen van het leven hoort bij de hoogste categorie van noodwendigheden In de islam is het verplicht medische behandeling te zoeken wanneer die beschikbaar is en wanneer het uitblijven van een behandeling nadelig zou zijn. de vraag naar een arts of zorgverlener van hetzelfde geslacht als de patiënt behoort slechts tot de derde en laagste categorie van noodwendigheden, nl. de verfraaiingen. Deze vraag weegt bijgevolg niet op tegen de noodzaak van het inschakelen van medische hulp om het leven veilig te stellen. Of anders gezegd, het beschermen van het leven heeft prioriteit en heeft dus ruim voorrang op de keuze van de arts op grond van gelijke sekse. zorg, 22 maart Wanneer men de keuze heeft, en indien beiden even bekwaam zijn, is de algemene regel dat men als vrouw in de mate van het mogelijke een vrouwelijke arts of zorgverlener zal raadplegen, man in de mate van het mogelijke een mannelijke arts zal raadplegen. Reden hiervoor is dat de islam de integriteit van de persoon en zijn of haar lichaam zoveel mogelijk wil respecteren en daarom schrijft de islam bescheidenheid voor. zorg, 22 maart

11 Zij zijn niet de enige Bij de strikt Orthodoxe Joden waaronder de Chassidische Joden gelden ook duidelijke regels: Er staat geschreven [Micha 6:8]: u zult ingetogen gaan samen met uw G-d. Daarom moet de mens zich bescheiden ge dragen, overal waar hij gaat. Als men zijn (onder-)hemd of een ander kledingstuk, dat men direct op het lichaam draag, aan trekt of uitdoet, moet men er goed op letten zijn lichaam niet te ontbloten. Men behoort echter (dit onderhemd) aan te trekken en uit te doen, terwijl men toegedekt op zijn bed ligt. zorg, 22 maart Allerlei religieuze voorschriften Bepalingen bij man/vrouw verhouding Bepalingen bij het ontbloten van het lichaam Bepalingen bij familiereinheidswetten Omgang man/vrouw tijdens menstruatie van de vrouw Omgang man/vrouw tijdens bevalling Ook hier noodwendigheidswet: nood breekt wet Leven is het hoogste goed zorg, 22 maart

12 Drempel of niet? Integer gedrag: Als de patiënt (e),op grond van overwegingen van bekwaamheid of urgentie, bij een arts of zorgverlener van de tegengestelde sekse gaat, dan moeten zowel de arts of de zorgverlener, als de patiënt de regels van de omgangsvormen in acht dienen te nemen. Dwz: De arts zal zich tijdens zijn onderzoek beperken tot het bekijken, betasten enz. van die delen die hij moet bekijken om zijn diagnose te stellen en behandeling uit te voeren, en niets meer. Hij of zij zal zich met andere woorden integer gedragen. zorg, 22 maart Geheel in de lijn Dwz dat de door de Vereniging van Vlaamse gynaecologen (VVOG) opgestelde gedragscode dewelke tijdens wachtdiensten of bij medische urgenties de noodzaak van een medische behandeling laat primeren op de vrije artsenkeuze, geheel in de lijn ligt van de verschillende religieuze regels terzake. zorg, 22 maart

13 Voor meer info Naziha Maher Coördinator dienstverlening Allochtonen Coördinator steunpunt Brussel Vlaamse Liga tegen Kanker Koningstraat Brussel tel. 02/ fax 02/ gsm 0485/ zorg, 22 maart