Uitdagende leerstof voor het basisonderwijs

Transcriptie

1 Dit werkboek is van : Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie Uitdagende leerstof voor het basisonderwijs T EKKERE E K

2 Uitdagende leerstof voor het basisonderwijs Als groep dorpsbewoners ga je je eigen economie maken. Je kunt geld verdienen door een beroep uit te oefenen. Je kunt het geld ook weer uitgeven, wanneer je iets nodig hebt, dat je zelf niet kan maken. Maar voordat je dat geld kunt verdienen en uitgeven, moet je het eerst samen maken en als groep dorpsbewoners afspraken maken hoe je samen wilt leven! T EKKERE E K Beroepen- Schaakspel Werkboek Transacties en Economie Vaardigheden: Omgaan met waarde, kosten en opbrengsten Instructie en planmatige verbeelding omzetten naar en handenarbeid Inzichten in economisch handelen en transacties Analytisch denken combineren met verbeelding Gereedschappen: potlood & fineliner laptop of computer multifunctional camera samenwerken oog voor elkaars handelen Inhoud Hoe werkt de economie? 5 Je mappenindeling in je computer 6 Ruilen, betalen en lenen 8 Het dorp en je dorpsgenoten 12 Gebeurtenissen, transacties en geld 15 Beroepen categorieën 16 Jouw beroepskeuze 18 Je beroepslogo. ontwerpen 20 Het speelbord maken 21 De Speelpionnen digitaal maken 22 De Speelpionnen handmatig maken 24 De Speelkaarten maken 25 De Productkaarten maken 26 De bankbiljetten ontwerpen 27 De regels van het spel bedenken 28 lijm kleurpotloden of stiften schaar & mes lineaal instructies begrijpen inzicht in economische transacties

3 4 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 5 1 Hoe werkt de economie? Wat zal er gebeuren wanneer jij in een eigen dorp woont met een aantal klasgenoten? Leerdoel 1 We gaan als klas onderzoeken wat jij en je klasgenoten al weten over de economie. Vul in alle vakjes in wat jij voor gedachten hebt bij het onderwerp. Gebruik daarvoor 15 minuten alvorens het te bespreken met de klas. ruilen en betalen En hoe wil jij dat jouw economie werkt? transacties Samen wonen in een eigen dorpje brengt best wel wat verantwoordelijkheid met zich mee. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat iedereen in het dorp genoeg te eten heeft? Of welke beroepen heb je nodig in een kleine gemeenschap? Ook kun je de dingen die jij goed kan doen voor iemand uit het dorp en er geld voor vragen of ruilen voor iets anders. Samen met je dorpsgenoten ga je bedenken hoe je wilt samenleven en maken jullie samen onderlinge afspraken over het economische leven in het dorp. Bovendien moet je bedenken hoe je wilt samenwerken met andere dorpen. geld beroepskeuze jouw dorp spelregels afspreken Bedenk aan de hand van dit woord web welke verschillende dingen je moet uitzoeken. afstemmen van taken? spelregels aanpassen

4 6 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 7 2 Je mappenindeling in je computer Beroepen-Schaakspel Leerdoel 2 Je leert in dit deel dat het belangrijk is om bij het begin van een project een goed beheer over je computer te voeren. Daarmee kun je terugvinden wat we allemaal met de computer gaan maken. Maak de mappenstructuur, zoals in het voorbeeld, in ongeveer 15 minuten. Nu ben je klaar om aan de slag te gaan met het Beroepen-Schaakspel Internet onderzoek Ons dorp Foto s van de dorpsgenoten De spelkaarten We gaan op meerdere manieren de computer gebruiken in dit lesprogramma. De computer en het internet is een onmisbaar gereedschap om alle opdrachten te doen. Het is daarom van belang voordat we beginnen met het ontwerpen van het Beroepen-Schaakspel om een goede mappenindeling te maken in je computer. De computer als gereedschap De verschillende functies die de computer speelt in dit project zijn als volgt. Naslagwerk: Je gebruikt de computer om informatie te zoeken op het internet over je beroep en economie Archief: Je bewaart alle foto s, tekeningen en teksten op de computer. Foto vindplaats: Je zoekt in het internet naar een goede foto van je beroep om deze na te tekenen. Boekjes- en kaartenmaker: Met behulp van de computer kun je een boekjes of kaarten maken, die je vervolgens kan afdrukken. Collagemaker: Met behulp van Prezi, PowerPoint, Keynote of OpenOffice Impress kun je een collage maken. Ontwerphulp: Met behulp van SketchUp kun je in 3D ontwerpen. Naam bestand naam Jouw naam Marjolein v03 jaar: 2013 datum in cijfers Het versiebeheer voor dit project Wanneer je een tekst, document of ontwerp maakt dat in de loop van de tijd kan veranderen is het belangrijk om aan versiebeheer te doen. Bij Versiebeheer zijn twee zaken belangrijk: 1. Wanneer je bij het begin van de les je presentatie-bestand of ontwerp-bestand opstart dat je het bestand opnieuw opslaat met de datum van die dag. 2. Wanneer de les ophoudt en je de spullen opruimt op de juiste plaatsen in de klas, dat je ook de bestanden waarin je gewerkt hebt opslaat in de juiste map op je computer. We spreken af dat de bestandsnaam van je presentatie of ontwerp of boekje de volgende vorm heeft: Naam bestand naam van jou - datum in cijfers versienummer Voorbeeld: maand: 10 (=oktober) v = versie dag 17 dit is dus de derde keer dat Marjolein aan het ontwerp heeft gewerkt. De mappenstructuur voor dit project We maken een hoofdmap met de naam van dit project: Beroepen-Schaakspel In de hoofdmap maken we een onderverdeling naar de activiteiten die in het werkboek voorkomen: Internet onderzoek Ons dorp Foto s van de dorpsgenoten De spelkaarten De bankbiljetten Mijn Productkaarten Alle digitale werkvellen Submappen Zoals je ziet heeft de map Ons dorp nog een verdere indeling in drie submappen. Dit doen we om alles makkelijk terug te kunnen vinden. De bankbiljetten Mijn Productkaarten Alle digitale werkvellen Begin van het project Voordat we echt beginnen met het project maak je op je eigen computer deze indeling. Samen werken Wanneer je gezamelijk aan een computer werkt dat noem je de hoofdmap Beroepen-Schaakspel - Naam leerling 1 naam leerling 2

5 8 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 9 3 Ruilen, betalen en lenen Waaraan moet een product voldoen om als goederengeld dienst te kunnen doen? Leerdoel 3 Je leert hier de achtergronden en ontwikkeling van onze economie, gebaseerd op ruilhandel, arbeidsverdeling en geld. Deze lange tekst is noodzakelijk om een begin te maken met je eigen onderzoek in je dorp. Om het leuk te maken zijn er een aantal YouTube filmpjes te zien. Het doorlezen en bespreken van de tekst duurt ongeveer 60 minuten. Toen de mensen zich gingen vestigen op een vaste plek en er kleine dorpjes ontstonden, gingen de bewoners ieder een andere bezigheid zoeken om elkaar te kunnen helpen. Er ontstond arbeidsverdeling. Dat wil zeggen dat het werk dat verricht moet worden om een dorpje te ontwikkelen werd verdeeld over de bewoners. Bijvoorbeeld gingen mensen voor voedsel zorgen (bakker, groenteboer, slager) en anderen gingen de huizen bouwen of meubels maken. Ruilhandel watch?v=bfilqftcwco Ruilhandel Om dingen of diensten van elkaar te kunnen overnemen werd er geruild. Van tevoren werd dan bepaald wat tegen wat werd geruild. Een brood was bijvoorbeeld 5 eieren waard. Toch beviel deze manier niet helemaal. Wat zijn de nadelen van ruilhandel? 3:02 min Goud Goud is het bekendste voorbeeld van goederengeld. Er kleefden echter nadelen aan goud: de kwaliteit was, hoewel veel constanter dan veel andere soorten goederengeld, niet altijd dezelfde en bovendien was bij elke transactie een weegschaal nodig om de hoeveelheid goud te bepalen. Alexander de Grote was de eerste die op gouden schijfjes een stempel aanbracht om kwaliteit en gewicht te garanderen. Dit stempelen werd munten genoemd. Vertrouwen in het stempel was nodig: men vertrouwde erop dat het goud Goud is in de loop van de duizenden jaren heel waardevast gebleken: de waarde ervan kan in de loop der jaren sterk schommelen (de prijs van goud in 2010 was vier keer zo hoog als die in 2000), maar gemiddeld is goud nog steeds ongeveer even veel waard als toen het duizenden jaren geleden voor het eerst als geld werd gebruikt. Ook wordt goud in de hele wereld geaccepteerd als betaalmiddel. Het gebruik van goud als betaalmiddel kan erg gevaarlijk zijn. Wanneer een grote betaling gedaan moest worden, dan moesten grote zakken goud van de betaler naar de ontvanger vervoerd worden. Het risico dat zo n goudtransport overvallen werd was erg groot. Wat deed men om te voorkomen dat de randen van munten worden weggevijld? Wat is salaris? Goederengeld Er waren ook goederen die iedereen wilde hebben. Ook bleven ze hun waarde houden omdat ze bijvoorbeeld niet konden bederven. Voorbeelden zijn vee, gedroogd vlees en schelpen. Doordat men met deze producten ging betalen kregen ze de functie van geld. Dit wordt goederengeld genoemd. In het Romeinse Rijk was zout moeilijk te winnen. Daardoor was het een waardevol en waardevast product, en dus geschikt voor gebruik als goederengeld. De soldaten van het Romeinse leger werden betaald met zoutstaven, Salarium genoemd. Ons woord salaris is daar van afgeleid. Wat is er vreemd aan deze Middeleeuwse marktkraam?

6 10 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 11 Rabobank: Geld en Banken Banken Toen de steden in Italië in de 14e eeuw steeds rijker werden door de handel en de scheepvaart waren er ook steeds meer overvallen op goudtransporten. Een aantal rijke families hadden een oplossing gevonden. Zij bewaarden het goud voor hun klanten en gaven hen een ondertekend stukje papier dat te ruilen was voor goud. Dit werd een wissel genoemd. Daarmee kon de eigenaar van de wissel betalingen doen. Deze wissels waren veel eenvoudiger en veiliger te vervoeren dan grote zakken met goud. Dit systeem werd bank genoemd en werkt alleen als er onderling vertrouwen is.: men vertrouwt erop dat de bank zijn verplichtingen zal nakomen. Zolang de naam van de bank goed was, werden deze biljetten vaak van de ene persoon aan de andere overgedragen en dat de houders ervan bijna nooit betaling in goud wilde hebben. Deze bankwissels ontwikkelden zich zo uiteindelijk tot bankbiljetten. Banken weten dat ze veel meer waardepapieren, papiergeld, kunnen uitgeven dan ze goud in kas hebben, omdat maar een klein deel van het goud werd opgevraagd. De praktijk heeft geleerd dat banken tot wel tien keer zoveel papiergeld uit kunnen geven dan ze goud in kas hebben. Geven ze meer uit, dan wordt het risico dat er meer goud opgevraagd wordt dan ze in kas hebben te groot. watch?v=81l7fxyzwvm 4:37 min Het scheppen van bankkapitaal Wanneer een klant een lening sluit met de bank dan krijgt hij geld mee naar huis. Er wordt dan Bankkapitaal gemaakt op het moment dat een klant een lening afsluit. De bank leent geen geld uit vanuit een geldreservoir maar er worden alleen maar vorderingen en verplichtingen genoteerd op de balans. Er wordt dus geld gemaakt dat er voor het afsluiten van de lening niet was. De klant moet de lening in termijnen terugbetalen met rente. Van te voren wordt afgesproken zijn hoeveel rente dat is. Rente is een extra vergoeding aan de bank. Dus deze banken verdienen geld aan het uitlenen van geld. Islamitische banken. Er zijn ook banken die geen geld willen verdienen aan het uitlenen van geld. Islamitisch bankieren is bankieren volgens de regels voorgeschreven door de islam. De meeste regels zijn bedacht om zo goed mogelijk te kunnen functioneren als gelovige en om mensen makkelijker te kunnen helpen met leningen. Het is verboden rente (riba) te vragen. Dit geldt zowel voor een percentage op de hoofdsom, als voor rente in natura en verhandeling van schuldpapier boven of beneden de nominale waarde; Bepaalde goederen mag je niet verhandelen, zoals alcohol, pornografie, wapenindustrie, en verboden voedsel zoals varkensvlees; Uit het verbod op gokken is afgeleid dat men in principe geen gebruik mag maken van verzekeringen en/of derivaten om risico s af te dekken; Ook besmette diensten uit een van deze categorieën mogen niet verhandeld worden. Je mag bijvoorbeeld niet handelen in aandelen in een bedrijf dat met rentedragend geld is opgebouwd. Geld is gebaseerd op vertrouwen! Wanneer het vertrouwen in het land of in de banken weg is, verliest geld zijn waarde! Goudstandaard Bij een economie die gebaseerd is op een goudstandaard zijn er bankbiljetten en muntjes die altijd geruild kunnen worden tegen een hoeveelheid goud. Dit zorgt ervoor dat de mensen het vertrouwen hebben. Een nadeel van een goudstandaard is dat de beschikbare hoeveelheid geld (en daarmee de waarde per valutaeenheid) afhankelijk is van de echte hoeveelheid goud die aanwezig is. Fiduciair geld Omdat bleek dat houders van wissels hun biljetten haast nooit omwisselden voor echt goud, brengen de centrale banken in veel landen geld in de omloop dat niet volledig om te ruilen is door de goudvoorraad. Het kan daarbij gaan om munten en bankbiljetten maar ook om banksaldi. Dit geld, dat zijn waarde niet ontleent aan de hoeveelheid goud die het vertegenwoordigt maar aan het vertrouwen dat men er goederen en diensten mee kunnen kopen, wordt fiduciair geld genoemd. Fiducie betekent vertrouwen. Ruilwinkel Dordrecht na half jaar al te klein Complementair geld Complementair geld is geld dat door groepen mensen buiten de overheid zelf is bedacht. Het wordt in een stad of wijk gebruikt naast het normale geld. Een voorbeeld in Nederland is LETS-geld. LETS-kringen gebruiken het LETS geld als een krediet, zodat er niet direct geruild hoeft te worden. Een lid van een LETS-kring kan bijvoorbeeld krediet verdienen als kinderoppas voor de ene lid. Later kan het weer worden gebruikt om het huis te laten schoonmaken door een andere persoon uit dezelfde LETS-kring. Het verdiende en uitgegeven krediet wordt centraal bijgehouden door de desbetreffende lokale LETS-kring en valt in te zien door alle leden van die LETS-kring. De leden stellen ook de hoogte van een krediet voor bepaalde goederen en diensten vast. Rollen In elk systeem van diensten en wederdiensten wissel je steeds van rol. Het ene moment ben je een aanbieder of verkoper en daarna wordt je een klant of koper, wanneer je iets van iemand andes nodig hebt. watch?v=mtfmlcgxai0 2:02 min

7 12 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 13 4 Elke groep van vijf tot acht kinderen vormen samen een dorp waar voor elkaar gewerkt en gezorgd wordt. Samen maak je met je eigen dorpsgenoten alle onderdelen van het Beroepen-Schaakspel. Ook bepalen jullie samen de spelregels van het spel. Daarnaast heb je te maken met de andere groepen in de klas, die een eigen Beroepen-Schaakspel gaan maken. Hoe ga je daar mee samenwerken? Het dorp en je dorpsgenoten Leerdoel 4 Je leert dat samenwerking en vertrouwen de belangrijkste eigenschappen zijn voor een dorpseconomie. Je gaat met een aantal klasgenoten de dorpseconomie bedenken en vervaardigen. Wacht nog even met het invullen welk beroep je gaat kiezen totdat je bij 6 terecht bent gekomen. Gebruik een half uur voor dit deel. De elementen van het Beroepen-Schaakspel Als groep moet je nog samen een aantal belangrijke spel-elementen maken. Overleg goed wie wat maakt. Zorg dat de taken eerlijk verdeeld worden. Hoe heet jouw/jullie dorp? Hoe heet de valuta in jouw/jullie dorp? Het Speelbord Samen maak je als groep één Beroepen- Schaakbord. Daarvoor heb je karton, Werkvellen en gekleurd papier of karton nodig. (zie 8) Elke dorpsbewoner maakt: zijn /haar eigen beroepslogo. (zie 7) zijn/haar eigen Speelpionnen (zie 9 of 10) 9 product/diensten-kaart (zie 12) Wie wonen in jouw/jullie dorp? De dorpsbewoners Wat is zijn of haar beroep? Gebeurtenis-kaart Beroepen-Schaakspel Minimaal 9 Gebeurtenis-kaarten. (zie 11 Welke twee dorpsbewoners? Transactie-kaart Beroepen-Schaakspel Minimaal 9 Transactie-kaarten. (zie 11) Bankkaart Minimaal 9 Bank-kaarten. (zie 11) Beroepen-Schaakspel Wie maakt welk bankbiljet? Bankbiljet 1 Bankbiljet 20 Bankbiljet 5 Bankbiljet 50 Bankbiljet 10 Bankbiljet 100

8 14 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 15 Nederlandse bankbiljetten 1950 Gebeurtenissen, transacties en geld Leerdoel 5 In dit deel ga je nadenken wat je allemaal kan doen met geld. Op deze bladzijde wordt je alvast warm gemaakt om hierover na te denken. Bij het maken van de speelkaarten heb je nog meer verbeelding nodig. Doe hier maximaal 30 minuten over, want dan kun je snel verder met 6. Toen het geld als ruilmiddel eenmaal bedacht was bleek het ook heel goed dienst te kunnen doen voor een heleboel ander zaken. Zo kon de koning of de leenheer naast goederen en voedsel ook om geld vragen aan zijn onderdanen als een soort belasting. Hij kon het geld dat hij zo ophaalde gebruiken om soldaten en ambtenaren te betalen voor hun diensten. Ook kon hij andere koningen betalen om hen te vriend te houden. De burgers in zijn rijk gingen ook de voordelen van het geld zien. Wanneer je het geld uitleent, kun je er rente voor vragen. Ook kon je geld gebruiken om boetes te betalen, zodat je niet de gevangenis in hoefde. Zo ontstond de geld-economie. Dit is de economie, waarbij alle activiteiten wordt uitgedrukt in geldhoeveelheden. Geld kan daarbij op drie manieren worden gebruikt: 1980 Gebeurtenissen Bij het alledaagse leven van de mensen kan geld een rol spelen bij gebeurtenissen Noem een aantal gebeurtenissen, waarbij geld een rol speelt: Transacties In allerlei situaties is er sprake van het overdragen van diensten, mogelijkheden of verantwoordelijkheden, waarbij geld een rol speelt. Noem een aantal transactie, waarbij geld een rol speelt: Vroeger stond het Nederlandse bankbiljet in de hele wereld bekend om de mooie grafische vormgeving Twee hele bekende bankbiljetten zijn de Zonnebloem (50 Gulden) en de Vuurtoren (250 Gulden) beide ontworpen door Meneer Robert ( Ootje ) Oxenaar en Meneer Kruit. Vanaf 2002 is de Euro het betaalmiddel in Nederland en andere Europese landen. De bankbiljetten hebben allen een brug als ontwerpthema vanaf 2002 Bank De banken zijn zich in de loop van de tijd steeds meer gaan bemoeien met het leven van de mensen. Ze gingen allerlei diensten en mogelijkheden aanbieden om meer geld te verdienen. De oorspronkelijke rol van de bank als bewaarplaats van geld of goud, zodat de mensen in vertrouwen met elkaar zaken konden doen, is steeds minder belangrijk geworden. Noem de activiteiten van de banken van tegenwoordig

9 16 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 17 6 Beroepen categorieën In vroegere tijden leefden de mensen in kleine gemeenschappen. Hierdoor was het niet meer noodzakelijk dat je alles wat nodig is om te leven zelf te ondernemen. De verschillende taken in een dorp konden worden verdeeld tussen jezelf en je medebewoners. Iemand die goed kon koken werd bakker, zodat hij of zij voor iedereen brood kon maken. Een andere dorpsbewoner ging op jacht en ruilde een deel van zijn buit met de bakker tegen een stuk brood. Leerdoel 6 In dit ga je leren wat er allemall komt kijken wanneer je een beroep gaat uitoefenen Door na te denken en internetonderzoek vind je de antwoorden. Probeer in 45 minuten zoveel mogelijk vragen te beantwoorden. Andere mensen gingen kleren of meubels maken. Er ontstonden zo verschillende beroepscategorieën. In deze vroege tijden mocht je zelf bepalen welke beroep je ging kiezen. Vaak leerde je het vak van je eigen vader of grootvader. Tegenwoordig moet je vaak toestemming vragen om een beroep te mogen uitoefenen. Je hebt dan een vergunning nodig. Ook is het nodig om een vakopleiding te moeten doen met een diploma. De overheid stelt ook allerlei eisen aan de plek waar je je beroep mag uitoefenen. Ambacht Allerlei product maken op kleinschalige wijze. Logistiek Iets of iemand vervoeren over land, in de lucht of op het water. Dienstverlening Een dienst, advies of ondersteuning aanbieden aan mensen of aan andere bedrijven, Zorgverlening Andere mensen of dieren verzorgen, verplegen of beter maken. Horeca Werken in een uitgaansgelegenheid, zoals reastuarant, cafe, discotheek of pretpark Artistiek Iets creatiefs maken of doen, muziek spelen of in het theater optreden Retail Verkopen in een winkel of webshop Industrie Iets maken op grote schaal en het gebruik maken van automatisering. Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Voorbeelden: Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Waar wordt gewerkt? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke vergunningen? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding? Welke opleiding?

10 18 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 19 7 Jouw beroepskeuze Zijn er speciale vergunningen nodig om mijn beroep uit te mogen oefenen? Het Beroepen-Schaakspel is het spel van kopen en verkopen, zoals het ook in de echte wereld plaats vindt. Jij kiest je eigen beroep en onderzoekt wat er allemaal nodig is om dat beroep uit te oefenen. Gebruik je computer of laptop om een en ander op te zoeken. Wanneer je ook weet wat je precies wilt verkopen of welke dienst je wilt aanbieden kun je meespelen met het Beroepen- Schaakspel! Naam van mijn beroep: Mijn beroep behoort tot de categorie: Gebruik het internet om antwoorden te vinden over jouw beroep! Leerdoel 7 In deze les ga je je verdiepen in je eigen beroepskeuze en wat er allebei komt kijken. Bedenk welke diensten of producten je wilt aanbieden en hoeveel het kost in je eigen dorpsvaluta. Voor het invullen van deze bladzijden krijg je 45 minuten. Kan ik mijn beroep alleen doen, of zijn er andere mensen voor nodig? Voor het Beroepen-Schaakbord is het nodig om negen verschillende producten of diensten te bedenken, die jij wilt verkopen of aanbieden. Kies er ook een prijs voor uit die jij vind dat goed is. De prijzen moeten in hele getallen zijn. en in de valuta die jij gebruikt inje dorp. Wanneer je de negen verschillende producten of diensten hebt bedacht, kun je de Product/dienstenkaart invullen met behulp van de computer. Dat ga je doen in Ambacht Logistiek Dienstverlening Zorgverlening Horeca Artistiek Retail (winkels) Industrie In wat voor een ruimte of gebouw kan ik het beste mijn beroep uitoefenen? Wat voor een opleiding moet ik volgen voor mijn beroep? 7 8 9

11 20 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 21 8 Je beroepslogo. ontwerpen Het speelbord maken 9 Om herkenbaar te zijn voor je klanten maak je een beroepslogo.. Teken een logo van jouw beroep, waaruit blijkt wat je doet. Om jezelf te inspireren beantwoord je eerst onderstaande vragen. Teken je logo ontwerpen eerst met potlood, daarna trek je je eigen keuze over met fineliner. Gebruik kladpapier als je dat handig vindt. Leerdoel 8 Met het tekenen van het beroepslogo leer je je fantasie te gebruiken om gevoel te krijgen voor jouw beroep. Gebruik niet meer dan 10 minuten voor het beantwoorden van de vragen en maak de drie verschillende ontwerpen in ongeveer 45 minuten, Je bent klaar als je dorpsgenoten en leerkracht het beroepslogo herkennen. Leerdoel 9 In deze les moet je goed kunnen samenwerken om tot een goed resultaat te komen. Je krijgt de hele les om het speelbord te maken, dat je dorp voorstelt waar alle economische handelingen zullen plaats vinden. Bedenk eventueel met je dorpsgenoten andere manieren om het speelbord te maken. Wat is het belangrijkste product of dienst van jouw beroep? Wat is het leukste of belangrijkste gereedschap bij jouw beroep? Wie is jouw belangrijkste klantengroep? Stap 1 Neem een stevig stuk karton van 600 x 600 mm. Verdeel het vlak met potlood in twee delen 280 x300 en twee delen 320 x300 mm. Stap 2 Knip de twee Werkvellen Beroepen-Schaakbord (A) en(b) uit en plak het op de twee vlakken van 280 x 300 mm. Stap 3 Knip de twee Werkvellen Beroepen-Schaakbord (C) en(d) uit en plak het op de twee vlakken van 320 x 300 mm. Is er iets speciaals aan jouw beroep? Bijvoorbeeld of het op een speciale plaats of tijdstip plaats vindt? Stap 1: Ontwerp je Beroep logo. Gebruik één of meerdere van bovenstaande gegevens om een ontwerp te maken. Maak meerdere ontwerpen met verschillende elementen. Stap 4 Maak de zes vierkanten in diagonaal vanaf de twee handen geel met vouwpapier of potlood. Stap 5 Maak 5 of 6 vierkanten met vouwpapier of potlood rood. Kies zelf welke willekeurige vierkanten dat zullen worden. Stap 6 Maak 5 of 6 vierkanten met vouwpapier of potlood groen. Kies zelf welke willekeurige vierkanten dat zullen worden. Stap 9 Plak de beroepslogo. s op de tegenoverliggende plaatsen en schrijf de beroepen eronder. ontwerp 1 ontwerp 2 ontwerp 3 Stap 2: Keuze en fineliner Kies je mooiste of beste ontwerp en trek die over met een fineliner. Stap 3: Kopiëren In totaal heb je 2 tot 6 kopieën nodig van je Logo ontwerp! Stap 7 Maak 5 of 6 vierkanten met vouwpapier of potlood blauw. Kies zelf welke willekeurige vierkanten dat zullen worden. Stap 8 Maak tenslotte de resterende vierkanten met vouwpapier of potlood paars. Beroep F Beroep E Beroep D Beroep C Beroep B Beroep A Beroep F Beroep E Beroep D Beroep C Beroep B Beroep A

12 22 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie De Speelpionnen digitaal maken Aan de computer verder werken Om je eigen twee Speelpionnen digitaal te kunnen maken, heb je een digitale foto van jezelf en je dorpsgenoten nodig. Het makkelijkst is het wanneer de foto s van alle kinderen in één keer samen wordt gemaakt en centraal worden opgeslagen. Leerdoel 10 Door een foto te maken van jezelf je je dorpsgenoten ga je je verder verdiepen in je beroep. Je leert om de computer te gebruiken in samenhang met knippen en plakken om tot een resultaat te komen. Doe elke gedeelte in ongeveer 30 minuten. Foto s maken van de dorpsgenoten Dit is een staande foto! Beroepen-Schaakspel Internet onderzoek Ons dorp Foto s van de dorpsgenoten De spelkaarten De bankbiljetten Stap 5 Open Werkvel Speelpionnen INVULKAART beroepenfoto met je computer of laptop. Dit doe je in een programma dat PDF-bestanden kan openen: FREE PDF, Adobe Acrobat, PDF reader. Stap 6 Klik in het eerste rechthoek vlak. Een nieuwe venster wordt geopend. Je kunt nu een foto van jezelf zoeken in de map waar je de foto s hebt bewaard. De foto komt tercht in het rechthoek. Doe dit nog een keer voor de andere Speelpion. Werkvel Speelpionnen (digitaal) Mijn Productkaarten Stap 1 Maak samen portretfoto s van jezelf en van je klasgenoten. Bedenk hoe je met kleding of attributen kan duidelijk maken welk beroep je hebt gekozen. Zorg ervoor dat je staande foto s van elkaar Alle digitale werkvellen Stap2 Plaats de foto s op je eigen computer of laptop in de juiste map, of sla alle foto s in een centrale map op. maakt. Stap 7 Sla de pdf met foto op in de juiste map met de juiste naam en versie. klant/koper klant/ koper aanbieder/verkoper aanbieder/ verkoper Stap 8 Print je Werkvel uit op dik A4 papier, bijvoorbeeld 160 gr/m2 of 200 gr/m2. Stap 9 Knip de twee Speelpionnen uit. Beroepen-Schaakspel Internet onderzoek Ons dorp Foto s van de dorpsgenoten Stap 3 Kies van elke dorpsbewoner de mooiste of leukste foto. Is de foto ook scherp? Open jouw gekozen foto in een fotoprogramma. Stap 4 De foto wordt meestal liggend geprojecteerd. Zoek de knop om de foto rechtop te plaatsen. Sla de foto opnieuw op onder de naam, zoals je geleerd hebt in 2. Stap 10 Vouw je Speelpion en plak de onderstroken aan elkaar. Stap 11 Jouw Speelpionnen zijn klaar! De spelkaarten De bankbiljetten Mijn Productkaarten Alle digitale werkvellen

13 n 24 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie De Speelpionnen handmatig maken 12 De Productkaarten maken klant/ Werkvel Speelpionnen (handmatig) koper verkoper aanbieder/ Leerdoel 11 Je leert hier de Speelpionnen helemaal met de hand te maken. Wanneer je hiervoor kiesst gebruik je daarvoor je beroepslogo en het werkvel. Je krijgt 20 minuten om beide speelpionnen gereed te hebben. Leerdoel 12 In 7 heb je bedacht wat je wilt verkopen. Klopt het nog met je ideeën? Maak minstens 9 eigen productkaarten met behulp van de computer. Voor typen, printen, plakken en knippen krijg je een uur. klant/ koper aanbieder/ verkoper Stap 1 Gebruik werkvel Speelpionnen (handmatig) die is afgedrukt op 135 tot 200 gr/m2 A4 papier Stap 4 Vouw je Speelpion en plak de onderstroken aan elkaar. Stap2 Knip 4 kopieën van je beroepslogo. uit. Stap 3 Plak de beroepslogo. s op de twee vierkanten van de beide speelpionnen. Stap 5 Jouw Speelpionnen zijn klaar! Stap 1 Open Werkvel Product/Dienstenkaart met je computer of laptop. Dit doe je in een programma dat PDFbestanden kan openen: FREE PDF, Adobe Acrobat, PDF reader. Stap 3 Kijk nog eens naar de producten of diensten die je in deel 4 hebt bedacht. Ben je tevreden met die lijst? Of wil je een en ander veranderen? Denk daarbij aan dingen die maar weinig geld kosten en aan een aantal diensten of producten die je voor veel geld kunt aanbieden of verkopen. Stap 2 Schrijf in alle vakken waar Naam staat je eigen naam. Dit kun je doen door je naam één keer te typen en daarna door te copy/pasten of kopiëren/plakken. Stap 4 Vul in het vakje Product of dienst je datgene wat je wil verkopen aan de andere spelers. Bedenk hoeveel geld deze diest of product waard is en schrijf dat op in het vakje Prijs. Vergeet niet om de naam van de door jou/jullie gekozen valuta erachter te schrijven. Stap 3 Schrijf in alle vakken waar Beroep staat je eigen beroep. Dit kun je doen door de beroepsnaam één keer te typen en daarna te copy/pasten of kopiëren/plakken. Stap 5 Print dit Werkvel uit op A4 stickerpapier. Gereed! De twee Speelpionnen zijn klaar om gebruikt te worden op het juiste gele vlak, waar jij zowel aanbieder als koper bent. Stap 6 Plak het stickervel op blauw A4 karton of A4 dik papier. Gebruik dezelfde kleur blauw die je ook gebruikt hebt voor het kleuren van de vlakken op het Speelbord. Doe dit voorzichtig, door maar een deel van het schutblad eraf te trekken. Beweeg vanuit één kant naar de overkant, zodat er zo min mogelijk lucht onder komt. Stap 7 Knip de negen Product/diensten kaarten uit.

14 26 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie De Speelkaarten maken 14 De bankbiljetten ontwerpen Leerdoel 13 In 8 heb je als dorp bepaald wie welke kaarten gaat maken. Ga aan de slag met behulp van de digitale werkvellen en gebruik je fantasie en je voorstellingsvermogen in welke situaties je geld kunt gebruiken. Bedenk minstens 9 situaties per kaart soort en zorg ervoor dat ze verschillen van de kaarten van je dorpsgenoot. Voor het bedenken krijg je 30 minuten en voor het printen, plakken en knippen ook een half uur. Stap 1 Open werkvel gebeurtenis kaart, transactie kaart of bank kaart. met je computer of laptop. Dit doe je in een programma dat PDFbestanden kan openen: FREE PDF, Adobe Acrobat, PDF reader. Stap 2 Bedenk voor de kaarten waar jij aan moet werken welke gebeurtenissen, transacties of bank activiteiten er kunnen zijn die geld kosten of juist geld opleveren. Stap 3 Bedenk hoeveel deze activiteit kost of juist opbrengt. Sommige activiteiten kunnen zowel geld kosten als geld opleveren! Vergeet niet de valuta naam erbij te schrijven! Leerdoel 14 Gebruik je fantasie om één mooie bankbiljet te maken. Ieder dorpsgenot ontwerpt één biljet. Stimuleer je eigen verbeelding door samen met je dorpsgenoten eerst in 15 minuten de vragen te bespreken. Na een half uur tekenen ga je je ontwerp kopiëren op gekleurd papier. Je dorp heeft geld nodig om te kunnen kopen en verkopen en om andere transacties te laten plaats vinden. Spreek eerst samen af hoe je geld heet en waar de bankbiljetten aan moeten voldoen. We ontwerpen alleen de voorkant van de bankbiljetten. Wat wordt de naam van jouw/jullie valuta? Welke voorwerpen mogen in het bankbiljet ontwerp? Kiezen jullie voor een speciaal thema of uitgangspunt bij jullie bankbiljetten? Welke tekst komt op het bankbiljet? Stap 5 Print dit Werkvel uit op A4 stickerpapier. gebeurteniskaarten groen karton Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Gebeurtenis-kaart Stap 6 Plak het stickervel op gekleurd A4 karton of A4 dik papier. Gebruik dezelfde kleuren die je ook gebruikt hebt voor de vlakken op het Speelbord. transactiekaarten rood karton Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Transactie-kaart Stap 7 Knip de kaarten uit. Bankkaart Bankkaart Bankkaart bankkaarten paars of roze karton Bankkaart Bankkaart Bankkaart Bankkaart Bankkaart Bankkaart Stap 1: Ontwerp het bankbiljet Gebruik het werkvel bankbiljetten en begin met ontwerpen van het bankbiljet die jij moet maken. Begin met potlood. Wanneer je tevreden bent kun je het mooiste ontwerp overtrekken met de fineliner. Dit is een voorbeeld van een serie bankbiljetten met als valuta de Jiro. Stap 2: Basisvel Kopieer je mooiste ontwerp acht keer en plak de kopieën in de acht vakken van het Werkvel Bankbiljetten (kopieer vel). Dit is je basis kopieer vel op A4 formaat. Stap 3: Kopiëren Gebruik dit werkvel om de bankbiljetten te kopiëren op gekleurd A4 papier van normaal gewicht (80 gr/m2). Zorg dat elke waarde een eigen kleur krijgt. Stap 4: Knippen Knip alle bankbiljetten uit en bewaar ze in een zakje.

15 28 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie De regels van het spel bedenken Tijdens het spelen van het Beroepen-Schaakspel kom je situaties tegen, die in het echte leven met transacties en geld te maken hebben. Het is aan jou en je mededorpsbewoners om gezamenlijk vast te stellen op welke wijze jullie je eigen economie willen bedrijven. Naast een aantal basisspelregels voor het spel zal je als groep de regels moeten vaststellen hoe je met elkaar wilt omgaan tijdens de economische transacties. Eerst ga je als groep de basisspelregels aanvullen met regels, zoals je denkt dat die nodig zijn. Daarna zullen er tijdens het spelen van het Beroepen-Schaakspel situaties ontstaan, die om regels vragen. Ga samen hierover praten en neem als groep dorpsbewoners een beslissing. Doel van het Beroepen-Schaakspel Je krijgt bij het begin van het spel een aantal Product/diensten kaarten. Diegene die er als eerste in slaagt om alle producten of diensten te kopen heeft gewonnen. Leerdoel 15 Dit is het spannends van het Beroepen Schaapspel, want je leert je eigen spelregels bedenken over de manier waarop je met je dorpsgenoten de economie wilt bedrijven. Ga samen in een half uur de regels bespreken en ga dan het Beroepen-Schaakspel spelen! Veel plezier! 5 Wanneer je op een vlak komt bepaald de kleur van het vlak welke kaart je moet pakken van de stapel. Lees hardop voor wat er staat en hoeveel je moet betalen of hoeveel je ontvangt. Leg daarna de kaart onderaan de stapel. 6 Wanneer je een Product/dienst kaart van een dorpsbewoner van een ander dorp hebt gekregen, dan zul je naar dat andere dorp moeten bewegen. Verplaats je Koper Speelpion naar één van de twee vlakken Naar het andere dorp, Uit het andere dorp. Daarna kom je het dorp binnen via Naar het andere dorp, Uit het andere dorp vlak en kun je je weg vervolgen naar het juiste vlak. 7 In een ander dorp moet je betalen met het geld van dat dorp. Dit kun je ruilen met je eigen geld. De wisselkoers dient in onderling overleg te worden bepaald. Afspraken vooraf Bespreek als groep de volgende vragen en zet het om naar een spelregel. Met hoeveel Product/diensten kaarten begint iedereen te spelen? klant/koper aanbieder/verkoper Opstelling van het Speelbord Leg het Speelbord midden op tafel en zorg dat iedere dorpsbewoner goed bij het Speelbord kan. Leg de bankbiljetten met de voorkant omhoog op hun eigen vakjes. Leg de gekleurde kaartjes met de achterkant omhoog op de daarvoor bestemde vakjes. Leg je twee Speelpionnen op het gele vlak dat precies op het kruispunt ligt van jouw lijn als Aanbieder en jouw lijn als Koper. Basisspelregels. 1 Iedere dorpsbewoner is zowel aanbieder/verkoper. Dat betekent dat je met twee Speelpionnen speelt. 2 Iedereen begin op het gele vlak, op de positie waar je zowel de aanbieder/verkoper bent als de klant/koper. 3 De transactie van de Product/diensten kaart kan alleen plaats vinden op het vlak waar de koper/klant in de winkel of werkplek is van de aanbieder of koper. Dat betekent dat je beide moet bewegen naar het vlak dat het kruispunt is van de dorpsbewoner die wil kopen en de dorpsbewoner die een product of dienst wil aanbieden 4 De Speelpionnen bewegen van vlak naar vlak. Bij elke beurt mag je een aantal stappen zetten. Bepaal samen hoeveel stappen je mag zetten en op welke manier (bijvoorbeeld aan de hand van een dobbelsteen).dat kan op twee manieren: Of je beweegt één Speelpion een aantal vlakken. Of je beweegt elke van je twee Speelpionnen. Met hoeveel geld begint iedere dorpsbewoner? Mag je van te voren weten welke Product/diensten kaarten je hebt? Wie mag beginnen? Wat gebeurt er wanneer meerdere dorpsbewoner op een vakje terecht komen tijdens de tocht naar de winkel of werkplek. Wanneer je beide een transactie met een Product/diensten kaart uitvoert, telt dan ook de kleur van het vlak? Hoeveel stappen mogen worden gezet met de speelpionnen en op welke wijze komt dat tot stand? Economisch handelen past zich aan aan veranderende omstandigheden. Ook blijkt in de praktijk, dat afspraken en spelregels niet goed werken en dus aangepast of vervangen dienen te worden. Wanneer je met je dorpsgenoten en je klasgenoten het Beroepen-Schaakspel gaat spelen kun je onderling afspreken om spelregels aan te passen. Schrijf dan onder de spelregel de nieuwe of aangepaste spelregel.

16 30 Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie 31 De spelregels van het Beroepen-Schaakspel

17 Economie is geld verdienen en weer uitgeven. Hoe werkt dat nou? Lekkere Trek zijn leerprogramma s die zich kenmerken door het vanuit verschillende gezichtspunten benaderen van uitdagingen in de belevingswereld van het schoolgaande kind, die extra hongerig en nieuwsgierig is. Karakteristiek aan de leerstof is: Het planmatig omgaan met de eigen verbeelding en fantasie Toegepaste wiskunde en meetkunde Verschijnsel om je heen analyseren en creatief toepassen. Performale oefeningen voor de fijne motoriek en handvaardigheid Beroepen-Schaakspel Werkboek Transacties en Economie Lekkere Trek is ontwikkeld en wordt uitgebracht door Tanah Merah, Nijmegen voor het volledige programma zie of contact: lekkeretrek@tanahmerah.eu Merah anah Bureau voor Samenkomst en Vormgeving Dit werkboek is van : Uitdagende leerstof voor het basisonderwijs T EKKERE E K