Leesonderwijs in SBO

Transcriptie

1 Onderwerpen: Leesonderwijs in SBO Protocol in SBO Opbrengstgericht werken aan lezen Extra begeleiding en interventie Compenserende hulpmiddelen Onderzoek en lopende vragen

2 Expertisecentrum Nederlands: wat doen wij? Doelstelling: Verbeteren van (interactief) taalonderwijs Brug slaan tussen wetenschappelijke inzichten en de schoolpraktijk (gelieerd aan Radboud Universiteit) Ontwikkeling van richtlijnen, didactieken, et cetera Onderzoek in en met de onderwijspraktijk

3

4 -Inzicht in alfabetisch principe -Automatisering

5 Top-down Betekenis (semantiek) Schrift (Orthografie) Klank (fonologie) Bottom-up

6 Kenmerken van een goede leestechniek (Struiksma, 2004) Directe woordherkenning verloopt: Onbewust: nagenoeg zonder bewuste controle Moeiteloos: vrijwel geen aanslag op aandachtscapaciteit Autonoom: wordt niet beïnvloed door taakverzwaring Snel: kennis uit lange termijn geheugen is foutloos en snel op te roepen

7 Ontwikkeling geletterdheid Ontluikende geletterdheid (voorschools) Beginnende geletterdheid (groep 1 3) Gevorderde geletterdheid (groep 4 8) Doel lees- en spellingonderwijs: Alle leerlingen willen en kunnen aan het eind van de basisschool geschreven taal gebruiken om intellectuele mogelijkheden verder uit te breiden

8 Protocollen PO en SBO herzien - Verschilende katernen - Leerkrachtgericht - meer aandacht voor goed lees- /spellingonderwijs - actualisatie toetsen en interventies - richtlijnen voor doorverwijzing

9 Goed leesonderwijs: doelgericht Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 doorgaande leerlijn in tussendoelen Ontdekken van rijm Horen van klanken Opbouw letterkennis Klankzuivere woorden Lettercombinaties Herkennen van letterpatronen automatisering Lange en complexe woorden Woorden als geheel Vlot en foutloos lezen Begrijpend lezen

10 Goed leesonderwijs: doelgericht Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 doorgaande leerlijn in tussendoelen Ontdekken van rijm Horen van klanken Opbouw letterkennis Klankzuivere woorden Lettercombinaties Gebruik lettergrepen Herkennen van letterpatronen Lange en complexe woorden Woorden als geheel Vlot en foutloos lezen Begrijpend lezen Voldoende tijd effectief gebruik van de methode omgaan met verschillen stimulerende leeromgeving

11 Van tussendoelen naar einddoel Eind groep 8 Minimum (1F): Kan teksten zodanig vloeiend lezen dat woordherkenning tekstbegrip niet in de weg staat Streefniveau (1S/2F) Kan teksten vloeiend lezen Passende perspectieven!!!! - Welke doelen voor individuele leerlingen? - Aanpassingen in leerroutes?

12 Goed leesonderwijs: doelgericht Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 doorgaande leerlijn in tussendoelen Ontdekken van rijm Horen van klanken Opbouw letterkennis Klankzuivere woorden Lettercombinaties Gebruik lettergrepen Herkennen van letterpatronen Lange en complexe woorden Woorden als geheel Vlot en foutloos lezen Begrijpend lezen Volgen door toetsing en observatie

13 Overwegingen bij Toetsen Welke vaardigheid wil ik in kaart brengen? Aan welke doelen wordt gewerkt? Welke vaardigheden moeten de leerlingen beheersen?

14 Overwegingen bij Toetsen Welke vaardigheid wil ik in kaart brengen? Welke toets heb ik daarvoor nodig? Verschillende toetsen voor verschillende vaardigheden. Keuzes maken in wijze van toetsen (bijv. hardop/stil).

15 Toetsen in het onderwijs Fonologische vaardigheden: foneembewustzijn Letterkennis: passieve/actieve letterkennis Woordherkenning: Drie-Minuten-Toets klepel, leestechniek, leestempo Tekstlezen: AVI Spelling: Pi-dictee, SVS

16 Overwegingen bij toetsen Welke vaardigheid wil ik in kaart brengen? Welke toets heb ik daarvoor nodig? Op welk momentneem ik de toets af? Rekening houden met normering Gebruik van toetskalender

17 Overwegingen bij toetsen Welke vaardigheid wil ik in kaart brengen? Welke toets heb ik daarvoor nodig? Op welk momentneem ik de toets af? Wat betekenen de toetsgegevens? Interpretatie en gebruik van toetsgegevens op groepsniveau en individueel niveau.

18 Op individueel niveau Is het doel behaald? Welke extra begeleiding is nodig? Heeft de extra begeleiding effect gehad?

19 Zorgniveau Aanpak in het onderwijs: Continuüm van zorg Niveau 1: Goed leesonderwijs in klassenverband Niveau 2: Extra zorg in de groepssituatie door de leerkracht (ongeveer 25%) Niveau 3: Specifieke interventies uitgevoerd en/of ondersteund door de zorgspecialist in de school (ongeveer 10%) Niveau 4: Diagnostiek en behandeling in zorginstituut (ongeveer 4%) Stap 1 Kwaliteit instructiegedrag en klassenmanagement 2 Juist gebruik van effectieve methodes 3 Gebruik leerlingvolgsysteem 4 Vaststellen van potentiële uitvallers en voldoende differentiatie in de klas 5 Vaststellen leerlingen met ernstige leesproblemen en instructie individueel of in kleine groepjes (intensieve begeleiding) 6 Vaststellen van achterstand en hardnekkigheid: vermoeden dyslexie 7 Vaststellen van dyslexie (psychodiagnostisch onderzoek) 8 Gespecialiseerde dyslexiebehandeling 9 Coaching van dyslectische leerlingen

20 Extra begeleiding Niveau 2 Niveau 3 Intensivering door uitbreiding instructie- en oefentijd Verdere intensivering door inzet specifieke interventies

21

22 Aanpakken eerst goed dan snel, aandacht woordstructuur, transfer woord-tekst Koppeling auditief-visueel, visueel inprenten, werken aan spellingbewustzijn Werkvormen Connectrijtjes, flitsoefeningen, herhaald lezen, inzet ICT Dictee, spellingkaart, uitspreken-wat-er-staat,.. + suggesties effectieve aanpakken zorgniveau 3

23 Voordelen van inzet ICT Auditieve feedback Voordelen bij o.a. aandachtsproblemen Manipulatie aanbiedingsduur/leestempo Registratie van respons Consistent aanbod Onderzoek! Adaptief Zelfstandig werken Veilig klimaat! Geen vervanging van leerkracht

24 Voorbeelden van ICT bij begeleiding Zorgniveau 2: Klankie, Leesladder, Interflits, Woordenhaai, programma s bij leesmethoden Zorgniveau 3 Bijv. RADslag: Training op woordniveau, web-based, opbouw in moeilijkheidsgraad van type woorden en presentatietijd

25 Rol van ICT Begeleiding Optimaliseren/ remediëren Ondersteunen met compenseren Dispenseren

26 Compensatiemogelijkheden Van tekst-naar-spraak Van spraak-naar-tekst

27 Liefdesverdriet. Wat doe je eraan? Wat is liefdesverdriet: liefdesverdriet is als je wordt gedumtp. Liefdesverdriet doet pijn in je hard. Kun je er ook iets aan doen? Zouden er oplosingen zijn die het verdriet doen vergeten? Leidt jezelf af. Ga lueke dingen doen! Verwen jezelf. Koop leuke klerren. een nieuw kapse. Schrijf het van je af! (dagboek, wel of niet verzonden s, gedichten). prat erover! Ga op de computer. Bespreek het met iemand. Slot conclusie: liefdesverdriet is rot dus wordt weer verliefd en verwerk het. Mede mogelijk gemaakt door Floor B.V.

28

29 Onderzoek in praktijk: Sprint-plus in het SBO idee Hoogfrequent gebruik van laptop met SprintPlus draagt bij aan zelfstandigheid en leesprestaties? Inzet van ict werkt compenserend Inzet van ict kan remedierend werken Inzet van ict heeft positieve effecten op motivatie en zelfstandigheid

30 Onderzoeksvragen: 1. Effect op zelfredzaamheid, leesmotivatie, welbevinden en lees-en spellingprestaties? 2. Heeft mate van intensiteit in gebruik van Sprint Plus een effect? 3. Hoe wordt het werken met Sprint Plus ervaren en geëvalueerd?

31 Onderzoeksopzet Groep 1: - Hoogfrequent gebruik (311,6 minuten) - 15 leerlingen Groep 2: - Laag-frequent gebruik (133,3 minuten) - 18 leerlingen Groep 3: - Controlegroep (alleen rt) (43,7 minuten) - 18 leerlingen uitvoering idee

32 Opbrengsten: ervaring Zelfstandigheid groeit, vooral in hoogfrequente groep Meer differentiatie mogelijk Betere aansluiting op onderwijsbehoeften Toename in competentiegevoel Motivatie over het algemeen goed, maar wisselend Meer leeskilometers, bewustzijn van geschreven taal ervaring uitvoering idee

33 bewijs Opbrengsten: gemeten Geen gemeten verschillen op lees- en spellingmaten Uit leerlingvragenlijsten blijkt geen verandering in welbevinden, zelfstandigheid en motivatie Uit leerkrachtvragenlijst blijkt grotere zelfstandigheid bij HF-groep ervaring uitvoering idee

34 Effect voor verschillende groepen? (Verhoog, 2009) NL-C NL-dys NT2-C NT2-dys 1 0 lezen luisteren lezen en luisteren

35 Lezen, leesproblemen, dyslexie en ICT Nadruk op voorkomen en verhelpen Bij hardnekkigheid: compensatie met aandacht voor leesbegripsstrategieën Bij compensatie: aandacht voor wat werkt bij specifieke leerlingen (geheugen, taal, ADHD, ) Training van leerkrachten Snelheid van spreekstem

36 Onderzoek in de praktijk: waarom? Meer zicht op wat werkt Aansluiting bij vraagstukken die leven Brug tussen wetenschap en praktijk Literatuurstudies met praktijkvertaling: wat maakt een interventie effectief? In opdracht van kennisnet: signaleren met nieuwe digitale toetsen NRO: Leesstrategiegebruik in het SBO we zoeken scholen!

37 Contact: