Leesvaardigheid bevorderen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leesvaardigheid bevorderen"

Transcriptie

1 Leesvaardigheid bevorderen Middagconferentie over taalbeleid voor het PraktijkOnderwijs Marco van de Ven (RU)

2 Introductie Leesvaardigheid legt het fundament voor leren (O`Shaughnessy, et al., 2002) Leerlingen met leesproblemen hebben doorgaans moeite met bijhouden (Henneman, et al., 2004)

3 Introductie Eerder onderzoek laat zien een integratie van verschillende typen training het meest effectief is bij het bevorderen van leesvaardigheid (Teale & Yokota, 2000)

4 Geïntegreerde strategieën Spellingstrategieën Sociaalemotionele ondersteuning Leesvloeiendheid RALFI-principes Schrijfstrategieën Leesstrategieën Functionele inzet compenserende software

5 Voorspellen Leesstrategieën Vragen stellen Samenvatten Ophelderen van moeilijke woorden Morfologische oefening Fonologische oefening Interventieprogramma s Voortgezet Onderwijs

6 Interventieprogramma s Voortgezet Onderwijs Spellingstrategieën Strategisch Spellen (Kleijnen e.a.) Luisterwoorden Regelwoorden Inprentwoorden

7 Interventieprogramma s Voortgezet Onderwijs Schrijfstrategieën Interactief lezen en schrijven (Van Elsäcker & Verhoeven) Het schrijven van een verhaal Titel Tijd & plaats Hoofdpersoon Probleem & oplossing Afloop Het schrijven van een brief Inleiding Kern Slot Het verbeteren van een tekst Inhoud Vorm Afwerking

8 Inzet van ICT Sprint Plus Tekst-naar-spraaksoftware voor Nederlandse, Engelse, Duitse en Franse teksten Homofonen Woordvoorspelling Samenvatting maken met markeerstiften

9 Interventieprogramma s Voortgezet Onderwijs Inzet van ICT : Sprint Plus Liefdesverdriet. Wat doe je eraan? Wat is liefdesverdriet: liefdesverdriet is als je wordt gedumtp. Liefdesverdriet doet pijn in je hard. Kun je er ook iets aan doen? Zouden er oplosingen zijn die het verdriet doen vergeten? Leidt jezelf af. Ga lueke dingen doen! Verwen jezelf. Koop leuke klerren. een nieuw kapse. Schrijf het van je af! (dagboek, wel of niet verzonden s, gedichten). prat erover! Ga op de computer. Bespreek het met iemand. Slot conclusie: liefdesverdriet is rot dus wordt weer verliefd en verwerk het. Mede mogelijk gemaakt door Floor B.V.

10 Interventieprogramma Nederlands en Engels voor Inzet de van brugklas ICT: Sprint Plus

11

12 Sociaal - emotionele ondersteuning Leerlingen richten zich op oplossingsstrategieën bij het lezen en schrijven in plaats van op de problemen die zij ervaren

13 Interventie 30 lessen gedurende 15 weken Groepen van 4-6 leerlingen Buiten de klas Door RT er of getrainde docent

14 Introductie Eerder onderzoek laat zien een integratie van verschillende typen training het meest effectief is bij het bevorderen van leesvaardigheid (Teale & Yokota, 2000) Zwakke lezers profiteren ook van het gebruik van ondersteunende software (Higgins & Raskind, 2005) Het is onduidelijk of deze software er ook voor zorgt dat zij beter gaan lezen

15 Onderzoeksvragen Zorgt interventie ervoor dat zwakke lezers sneller beter gaan lezen? Heeft ondersteunende software hierbij nog een toegevoegde waarde?

16 Instrumenten Leesvaardigheid Spellingvaardigheid

17 Onderzoeksgroep Screening Voormeting 1393 leerlingen 272 leerlingen

18 Condities Experimentele conditie met Sprint Plus Experimentele conditie met Word Controleconditie Interventie Met Sprint Plus Met Word Interventie Zonder Sprint Plus Met Word Geen interventie Education as usual

19 Spelling Meisjes maken minder spelfouten dan jongens (26 versus 35 fouten).

20 Spelling Leerlingen in PrO gaan minder vooruit dan in vmbo en havo/vwo

21 Technisch lezen op woordniveau

22 Technisch lezen op woordniveau We vinden een effect van interventie:

23 Technisch lezen op woordniveau We vinden een effect van interventie:

24 Technisch lezen op tekstniveau Meisjes lezen meer woorden goed per minuut dan jongens (137 versus 122).

25 Technisch lezen op tekstniveau We hebben geen direct effect gevonden van interventie, maar wel van technische leesvaardigheid op woordniveau

26 Onderzoeksvragen Zorgt interventie ervoor dat zwakke lezers sneller beter gaan lezen? Heeft ondersteunende software hierbij nog een toegevoegde waarde?

27 Conclusie Interventie zorgt ervoor dat zwakke lezers woorden zowel beter als sneller gaan lezen -> intensief lezen en herhaald lezen is effectief Beter lezen op woordniveau hangt sam Geen extra effect voor leerlingen die met Sprint Plus hebben gewerkt na een korte interventie. Sprint Plus lijkt vooral van compenserende waarde.

IMPLEMENTATIE VAN PROTOCOLLEN DYSLEXIE IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

IMPLEMENTATIE VAN PROTOCOLLEN DYSLEXIE IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS IMPLEMENTATIE VAN PROTOCOLLEN DYSLEXIE IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS Dr. Ria Kleijnen Lector onderwijszorg en samenwerking binnen de keten (Hogeschool Windesheim) Bestuurslid Stichting Dyslexie Nederland

Nadere informatie

Taalbeleid voor het praktijkonderwijs: waarom en hoe? 22 januari 2013 Hedwig de Krosse

Taalbeleid voor het praktijkonderwijs: waarom en hoe? 22 januari 2013 Hedwig de Krosse Taalbeleid voor het praktijkonderwijs: waarom en hoe? 22 januari 2013 Hedwig de Krosse h.de.krosse@expertisecentrumnederlands.nl Waarom? Omdat je leerlingen in het PrO functioneel geletterd wilt maken

Nadere informatie

STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR. 2. Het verbeteren van Nederlandse leesvaardigheid bij zwakke lezers in het vo

STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR. 2. Het verbeteren van Nederlandse leesvaardigheid bij zwakke lezers in het vo STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR 2. Het verbeteren van Nederlandse leesvaardigheid bij zwakke lezers in het vo Marco van de Ven, Esther Steenbeek-Planting, Hedwig de Krosse, Ria

Nadere informatie

Hoofdstuk 14 - Sneller en beter een tekst schrijven

Hoofdstuk 14 - Sneller en beter een tekst schrijven Hoofdstuk 14 - Sneller en beter een tekst schrijven 14.1. Inleiding 199 14.2. Sneller typen met woordvoorspelling 201 14.3. Beter spellen en schrijven zonder typen 203 Deel 4 - ICT als brug tussen capaciteit

Nadere informatie

Voorwoord. Nijmegen, september 2006

Voorwoord. Nijmegen, september 2006 Voorwoord Het schrijven van mijn scriptie stond gelijk aan een enerverende tijd: voor het eerst in mijn leven gaf ik les aan een groep pubers, draaide ik mee op een middelbare school en vond ik mijzelf

Nadere informatie

Visuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam

Visuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Visuele aandachtspanne Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Programma Waarom visuele aandachtspanne (VAS)? Wat is VAS? Relatie met lezen Recente ontwikkelingen Samenvatting Vragen Dyslexie Een

Nadere informatie

Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.

Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is

Nadere informatie

Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas

Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten

Nadere informatie

Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.

Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is

Nadere informatie

Leesonderwijs in SBO

Leesonderwijs in SBO Onderwerpen: Leesonderwijs in SBO Protocol in SBO Opbrengstgericht werken aan lezen Extra begeleiding en interventie Compenserende hulpmiddelen Onderzoek en lopende vragen Expertisecentrum Nederlands:

Nadere informatie

Wat is dyslexie en wat zijn de gevolgen hiervan voor het volgen van onderwijs?

Wat is dyslexie en wat zijn de gevolgen hiervan voor het volgen van onderwijs? Augustus 2014 Wat is dyslexie en wat zijn de gevolgen hiervan voor het volgen van onderwijs? Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren van het accuraat

Nadere informatie

Bouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen

Bouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen Bouw! Effectieve preventie van ernstige leesproblemen Congres 2016 VVL 20 mei 2016 Programma Welkom en voorstellen Wat is Bouw!? Onderzoeksproject Bouw! UvA: wat zijn de resultaten Afsluiten Indruk Bouw!

Nadere informatie

Betrokken lezers in het vmbo

Betrokken lezers in het vmbo Betrokken lezers in het vmbo Over leesmotivatie, leesweerstand, woordenschat en strategisch lezen Roel van Steensel Vrije Universiteit/Stichting Lezen Erasmus Universiteit JONGEREN LEZEN STEEDS MINDER

Nadere informatie

Het belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van

Het belangrijkste doel van de studie in hoofdstuk 3 was om onafhankelijke effecten van visuele preview en spellinguitspraak op het leren spellen van Samenvatting Het is niet eenvoudig om te leren spellen. Om een woord te kunnen spellen moet een ingewikkeld proces worden doorlopen. Als een kind een bepaald woord nooit eerder gelezen of gespeld heeft,

Nadere informatie

Dyslexieprotocol. Stafbeleidsdocument. Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium

Dyslexieprotocol. Stafbeleidsdocument. Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium Bezoekadres: Stationslaan 17 9503 CA Stadskanaal Postadres: Postbus 137 9500 AC Stadskanaal 0599-631122 staf@ubboemmius.nl

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Pallas Athene College

Dyslexieprotocol Pallas Athene College Dyslexieprotocol Pallas Athene College 1. Inleiding Doel en uitgangspunten Het Pallas Athene College wil alle leerlingen met dyslexie die ondersteuning en begeleiding bieden die zij nodig hebben om de

Nadere informatie

Wat zijn dyslexie hulpmiddelen? Waar moet ik op letten? door onze psychologe Marrith

Wat zijn dyslexie hulpmiddelen? Waar moet ik op letten? door onze psychologe Marrith Wat zijn dyslexie hulpmiddelen? Waar moet ik op letten? door onze psychologe Marrith Hulpmiddelen bij dyslexie zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs, duizenden leerlingen hebben er al profijt

Nadere informatie

Presentatie Bouw! Plein013

Presentatie Bouw! Plein013 Presentatie Bouw! Plein013 Presentatie Bouw! Plein013 27 september 2016 Programma 15:00-15:30 Inloop met koffie en thee 15:30-15:45 Welkom en inleiding - Henri Smit, Consultant Passend Onderwijs 15:45-16:30

Nadere informatie

Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012

Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012 Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo Bert de Vos Marga Kemper - b.devos@aps.nl - mkemper@cinop.nl Juni 2012 Vraag bij binnenkomst Wat zie je in de klas, waarbij je denkt: dit zou door dyslexie

Nadere informatie

STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR. 1. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het vo

STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR. 1. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het vo STREVEN NAAR FUNCTIONELE GELETTERDHEID: ZINVOL EN HAALBAAR 1. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het vo Marco van de Ven, Esther Steenbeek-Planting, Cindy Teunissen, Ludo Verhoeven In hoeverre vindt

Nadere informatie

Hoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen

Hoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen Hoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen 15.1. Inleiding 205 15.2. Hoorfouten opsporen met voorleessoftware 207 15.3. Gelijkende woorden controleren met de homofonenfunctie 209 Deel 4 - ICT als brug tussen

Nadere informatie

- Wie wat waar: kaartjes kerst. - Wie wat waar: grabbelzakjes. - Kopieerblad. - Kopieerblad. Beroepen Les 7: Tovertitels: Jij bent een...

- Wie wat waar: kaartjes kerst. - Wie wat waar: grabbelzakjes. - Kopieerblad. - Kopieerblad. Beroepen Les 7: Tovertitels: Jij bent een... Thema Lessen en materialen groep 5 Instructie Spellingcheck Netversie voorlezen Geld Les 1: Wat te doen met poen? Gedichten Les 2: Dichten Doen: Naamgedicht Spelletjes Les 3: Spelregels Kerstmis Les 4:

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Cambium College

Dyslexieprotocol Cambium College Dyslexieprotocol Cambium College Inhoud: Wat is dyslexie? Diagnosetraject op het Cambium. De dyslexieverklaring. Overzicht dispenserende en compenserende maatregelen: o Dispenserende maatregelen. (Vrijstellingen)

Nadere informatie

Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013

Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Programma Mbo ers met dyslexie Goed taalonderwijs Specifieke begeleiding

Nadere informatie

DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!)

DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!) DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!) Dyslexie wordt gedefinieerd als "een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of

Nadere informatie

Interactieve fictie voor talen

Interactieve fictie voor talen Interactieve fictie voor talen Ineke Verheul, Game Onderwijs Onderzoek Mienke Droop, RU Karly van Gorp, RU Conferentie Gamedidactiek Utrecht Interactieve fictie in het VO Aanleiding: vragen van de vo-scholen

Nadere informatie

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave: 11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Hoe tevreden zijn leerlingen over de school in , uitgesplitst naar onderwijssoort? Hoe tevreden zijn leerlingen over de school in ?

Hoe tevreden zijn leerlingen over de school in , uitgesplitst naar onderwijssoort? Hoe tevreden zijn leerlingen over de school in ? Hoe tevreden zijn leerlingen over de school in 2015-2016? De vergelijking met de landelijke gegevens is uiterlijk op 1 september 2016 beschikbaar. Aantal leerlingen: 376 (op 1 oktober) - Aantal respondenten:

Nadere informatie

UITTREKSEL DYSLEXIEPROTOCOL 2015-2016, VESTIGING KAGERSTRAAT.

UITTREKSEL DYSLEXIEPROTOCOL 2015-2016, VESTIGING KAGERSTRAAT. UITTREKSEL DYSLEXIEPROTOCOL 2015-2016, VESTIGING KAGERSTRAAT. Het protocol bevat afspraken m.b.t. leerlingen met dyslexie en is onderdeel van het zorgplan. Doelgroep Dispenserende en compenserende maatregelen

Nadere informatie

Studiesucces met dyslexie mbo

Studiesucces met dyslexie mbo Studiesucces met dyslexie mbo Karin Lukassen, APS Marga Kemper, Cinop Oktober 2012 Wat is dyslexie? Wat is dyslexie? Definitie en kenmerken Vaardigheidsniveau Criterium van de didactische resistentie Criterium

Nadere informatie

Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4

Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 OnderwijsBewijs-programma Femke Scheltinga Maud van Druenen Karin van Usen Waarom dit onderzoek? De aanleiding - Grote verschillen

Nadere informatie

Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013. A. Verhulst Remedial Teacher

Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013. A. Verhulst Remedial Teacher Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013 A. Verhulst Remedial Teacher INHOUDSOPGAVE Wat is dyslexie 3 Begeleiding van leerlingen met dyslexie 3 Faciliteiten voor leerlingen met dyslexie 4 Afspraken

Nadere informatie

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing:

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing: Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 3 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologisch

Nadere informatie

Succesvolle lezers zijn betrokken lezers

Succesvolle lezers zijn betrokken lezers Succesvolle lezers zijn betrokken lezers Over leesmotivatie,woordenschat en leesstrategieën Roel van Steensel Vrije Universiteit/Stichting Lezen Erasmus Universiteit JONGEREN LEZEN STEEDS MINDER BOEKEN

Nadere informatie

Ontwerponderzoek: Paper 3

Ontwerponderzoek: Paper 3 Ontwerponderzoek: Paper 3 Naam auteur(s) Karoline Heidrich Vakgebied Duits Titel Duits + Film = plezier? Onderwerp Verhoging van motivatie voor het leren van Duits door middel van leeractiviteiten rondom

Nadere informatie

28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren

28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren 28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren VAN LEREN LEZEN NAAR LEZEN OM TE LEREN Niki Moeken, n.moeken@uva.nl Paula Smit, psmit@calandlyceum.nl PROGRAMMA 1. Samenwerkend lezen in het voortgezet

Nadere informatie

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen 16.1. Inleiding 215 16.2. Woorden, zinnen, in een vreemde taal laten voorlezen 217 16.3. Uitspraak van woorden leren en controleren 219 16.4. Woorden vertalen

Nadere informatie

Begeleiding van dyslexie

Begeleiding van dyslexie Begeleiding van dyslexie Inhoud Wat is dyslexie?... 3 Wat biedt het HVC?... 4 Onderzoek naar dyslexie in de brugklas... 4 Dyslexiepas... 4 De dyslexiecoach... 5 Dyslexie ondersteuningssoftware... 5 Meer

Nadere informatie

Leesplezier: Het belang van thuisondersteuning en de rol van digitale media

Leesplezier: Het belang van thuisondersteuning en de rol van digitale media Leesplezier: Het belang van thuisondersteuning en de rol van digitale media Roel van Steensel 1 en Eliane Segers 2 1 Vrije Universiteit Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam 2 Universiteit Twente,

Nadere informatie

Ilona de Milliano. Lees- en schrijfontwikkeling op het vmbo: de rol van betrokkenheid bij lezen en schrijven op school

Ilona de Milliano. Lees- en schrijfontwikkeling op het vmbo: de rol van betrokkenheid bij lezen en schrijven op school Lees- en schrijfontwikkeling op het vmbo: de rol van betrokkenheid bij lezen en schrijven op school Middagconferentie Weet wat je wilt met taal! Taalbeleid in het praktijkonderwijs Ilona de Milliano Universiteit

Nadere informatie

Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen

Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen 1. Kurzweil Zie p. 2. 2. Claroread. Zie p. 3. 3. Tips voor talen Zie p. 7 4. Malmberg Rekentoets

Nadere informatie

OSB PROTOCOL DYSLEXIE

OSB PROTOCOL DYSLEXIE OSB PROTOCOL DYSLEXIE Amsterdam, 25 februari 2016 Vastgesteld door de schoolleiding Open Schoolgemeenschap Bijlmer 1 INHOUDSOPGAVE Wat is dyslexie? De OSB & de begeleiding van leerlingen met dyslexie Wederzijdse

Nadere informatie

Promotie onderzoek. Preventieve aanpak van ernstige leesproblemen. Haytske Zijlstra

Promotie onderzoek. Preventieve aanpak van ernstige leesproblemen. Haytske Zijlstra Promotie onderzoek Preventieve aanpak van ernstige leesproblemen Haytske Zijlstra Leren lezen Echter.het leren lezen is niet voor alle kinderen zo leuk en vanzelfsprekend Het probleem Grote individuele

Nadere informatie

Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)

Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) 2015-2016 Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 3 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan een deel

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Michaël college

Dyslexieprotocol Michaël college Dyslexieprotocol Michaël college 2016-2017 Doelstelling Doel van dit protocol is de leerlingen, ouders en docenten te informeren over de vastgelegde procedures en afspraken met betrekking tot dyslexie

Nadere informatie

Beleidsnotitie Dyslexie. Driestar College

Beleidsnotitie Dyslexie. Driestar College Beleidsnotitie Dyslexie Driestar College Gouda, oktober 2014 Inhoudsopgave 1 Visie... 3 2 Algemene afspraken... 5 3 Nederlands... 6 4 Engels... 6 5 Frans... 7 6 Duits... 7 7 Slot... Fout! Bladwijzer niet

Nadere informatie

3. Gevolgen van dyslexie Veel voorkomende belemmeringen die als gevolg van dyslexie kunnen voorkomen zijn:

3. Gevolgen van dyslexie Veel voorkomende belemmeringen die als gevolg van dyslexie kunnen voorkomen zijn: Dyslexiebeleid Berlage Lyceum 1. Inleiding Het Berlage Lyceum is een school waar volop kansen worden geboden. Wij streven ernaar het maximale uit de leerlingen te halen zodat zij hun talenten ten volle

Nadere informatie

LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016. Nicole Verkerk

LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016. Nicole Verkerk LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016 Nicole Verkerk Dyslexie en lezen. 1 is geen lekkere combinatie: Weinig dyslecten lezen voor hun plezier Lezen kost veel moeite: leestempo laag, vaak stukken overlezen, snel

Nadere informatie

Leerproblemen in het VO Dag 1. Doel van de cursus. Programma

Leerproblemen in het VO Dag 1. Doel van de cursus. Programma Leerproblemen in het VO Dag 1 Elzemiek van der Bom MSc. Orthopedagoog NVO e.vanderbom@testkabinet.nl Doel van de cursus Kennis van het stoplichtmodel /HGW voor het signaleren en identificeren van zorgleerlingen

Nadere informatie

Met spelling aan de slag: Juf, hoe schrijf je hangbuikzwijn?

Met spelling aan de slag: Juf, hoe schrijf je hangbuikzwijn? Met spelling aan de slag: Juf, hoe schrijf je hangbuikzwijn? Gerri Koster Knelpunten bij het spellingonderwijs Te weinig oefening Niet betekenisvol Motivatie Succeservaringen Reflectie Toepassing Actieve

Nadere informatie

IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT

IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT Mariska Okkinga ACHTERGROND BELEX BELEX = BEgrijpend Lezen EXperiment Implementatiestudie naar het gebruik van Nieuwsbegrip in de onderbouw van vmbo bb/kb

Nadere informatie

- Treffende titels: grabbelzakje - Treffende titels: kaartjes. - Tijdschriften/kranten. - Kopieerblad. - Kopieerblad

- Treffende titels: grabbelzakje - Treffende titels: kaartjes. - Tijdschriften/kranten. - Kopieerblad. - Kopieerblad Thema Lessen en materialen groep 8 Instructie Spellingcheck Netversie voorlezen Gevoelens Les 1: Treffende titels: Gekke gevoelens - Treffende titels: grabbelzakje - Treffende titels: kaartjes Gedichten

Nadere informatie

Begeleidingswijzer Dyslexie

Begeleidingswijzer Dyslexie Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten

Nadere informatie

Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent

Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent www.masterplandyslexie.nl Protocol Dyslexie VO Vakkaternen Interventieprogramma s Toetsen en Interventies in het VO. Technische maatjes

Nadere informatie

Pilot Dyslexie Noordenveld (PDN) Scholingsbijeenkomst 2 januari 2018

Pilot Dyslexie Noordenveld (PDN) Scholingsbijeenkomst 2 januari 2018 Pilot Dyslexie Noordenveld (PDN) Scholingsbijeenkomst 2 januari 2018 Update & voorlopige resultaten Pilot Effectief lezen in de groep en oefenen op woordniveau (DMT) PAUZE Spelling en mogelijkheden Dizzy

Nadere informatie

TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen

TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Protocol Leesproblemen en dyslexie

Protocol Leesproblemen en dyslexie www.pcpokrimpenerwaard.nl Protocol Leesproblemen en dyslexie Geloof in onderwijs DE ARK - DE WEGWIJZER - ICHTHUSSCHOOL - DE RANK - KON. JULIANASCHOOL - KON. WILHELMINASCHOOL - EBEN-HAËZER - DE BRON Inhoudsopgave

Nadere informatie

Brief voor ouder over thema 1

Brief voor ouder over thema 1 Brief voor ouder over thema 1 Steeds meer scholen besteden aandacht aan sociaal-emotionele vaardigheden en gezondheidsvaardigheden. Niet alleen om probleemgedrag te bestrijden en om ongewenst gedrag te

Nadere informatie

TAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN

TAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats

Nadere informatie

Zorgniveau 2 Zorgniveau 3

Zorgniveau 2 Zorgniveau 3 Leerlinggegevens: Naam: Groep: Namen betrokkenen/functie: Startdatum handelingsplan: Einddatum handelingsplan: Voorbeeld handelingsplan Beginsituatie Beschrijf hier de kern van het probleem a.d.h.v. toets-

Nadere informatie

Ouders van brugklasleerlingen met dyslexie worden in het begin van het schooljaar uitgenodigd voor een informatieavond Dyslexie op het UC H/V.

Ouders van brugklasleerlingen met dyslexie worden in het begin van het schooljaar uitgenodigd voor een informatieavond Dyslexie op het UC H/V. 1. Dyslexie 1.1 Wat is dyslexie? Dyslexie is een leerstoornis waarbij de leerling ernstige en hardnekkige problemen bij het automatiseren van het lezen en / of spelling heeft. Dyslexie kan in meer of mindere

Nadere informatie

Elde College. Elke dag een uitdaging

Elde College. Elke dag een uitdaging Elde College Elke dag een uitdaging Dyslexie Is dat zoiets als geen letters in je soep lusten? Loesje PROGRAMMA OUDERAVOND DYSLEXIE 19.30 19.40 uur: Inleiding: door dhr. Gerard Spijkers sectordirecteur

Nadere informatie

De BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)

De BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) De BLIKSEM-aanpak Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?

Nadere informatie

Dyslexiebeleid. Scholengemeenschap Sint Ursula. Locatie Heythuysen Tienderweg 101 6093 EN Heythuysen. Schooljaar 2015-2016

Dyslexiebeleid. Scholengemeenschap Sint Ursula. Locatie Heythuysen Tienderweg 101 6093 EN Heythuysen. Schooljaar 2015-2016 Dyslexiebeleid Scholengemeenschap Sint Ursula Locatie Heythuysen Tienderweg 101 6093 EN Heythuysen Schooljaar 2015-2016 In het kader van passend onderwijs streeft Scholengemeenschap Sint Ursula voor elke

Nadere informatie

(Digi)taal 12+: een dag over het vo, mbo en digitale geletterdheid

(Digi)taal 12+: een dag over het vo, mbo en digitale geletterdheid (Digi)taal 12+: een dag over het vo, mbo en digitale geletterdheid Sprekers Erik Reuvers Suzanne Mol Marijke van Huijstee Deelsessies Wensspel op weg naar je visie Leesclub Speeddaten 29 januari 2019 Onderzoek

Nadere informatie

Beleidsnotitie Dyslexie. Driestar College

Beleidsnotitie Dyslexie. Driestar College Beleidsnotitie Dyslexie Driestar College Gouda, januari 2016 Inhoudsopgave 1 Visie... 3 2 Algemene afspraken... 5 3 Nederlands... 6 4 Engels... 6 5 Frans... 7 6 Duits... 7 7 Slot... 8 2 1 Visie In deze

Nadere informatie

Logopedie en Nieuwsbegrip. Yvet van Noordt

Logopedie en Nieuwsbegrip. Yvet van Noordt Logopedie en Nieuwsbegrip Yvet van Noordt Wat beïnvloedt het begrijpend lezen? Levenservaring Kennis van de wereld Kennis van teksten GJLSKJLS;D Taal Mondelinge taalvaardigheid Kennis structuur taal Woordenschat

Nadere informatie

Dyslexiebeleid Houtens. December 2011 Herzien oktober 2014. Hilleke Steenveld Roeliene van Steinvoorn. Dyslexiebeleid Houtens.

Dyslexiebeleid Houtens. December 2011 Herzien oktober 2014. Hilleke Steenveld Roeliene van Steinvoorn. Dyslexiebeleid Houtens. December 2011 Herzien oktober 2014 Hilleke Steenveld Roeliene van Steinvoorn Indien u dit document wilt gebruiken voor uw eigen instelling, graag contact opnemen met de school en het intellectueel eigendom

Nadere informatie

Het effect van nudging in het basisonderwijs en het vmbo

Het effect van nudging in het basisonderwijs en het vmbo Het effect van nudging in het basisonderwijs en het vmbo Ilona Wildeman, Lisa van der Sande, Roel van Steensel, Adriana Bus Vrije Universiteit in Amsterdam vansteensel@essb.eur.nl S Achtergrond S Lezen

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Missie Doelgroep Leerlingen met een dyslexieverklaring Signalering Het wonderlijke weer. : Hoe gevaarlijk is een tekenbeet?

Dyslexieprotocol Missie Doelgroep Leerlingen met een dyslexieverklaring Signalering Het wonderlijke weer. : Hoe gevaarlijk is een tekenbeet? Dyslexieprotocol Missie Het streven om elke leerling in staat te stellen een bij hem passende opleiding te volgen Het leveren van maatwerk d.m.v. goede communicatie tussen ouders, leerling en dyslexiecoach,

Nadere informatie

Zorg om je toekomst. Wat is. dyslexie?

Zorg om je toekomst. Wat is. dyslexie? Zorg om je toekomst Wat is dyslexie? 2 Inleiding Dyslexie is een complex probleem. Dyslectische leerlingen zijn niet dom of lui, hun falen is geen onwil. Deze leerlingen doen vaak extra hun best, besteden

Nadere informatie

op kansen om te leren en te groeien. kleurt je leven Een scholengroep waarbinnen elk kind zijn of haar plek vindt.

op kansen om te leren en te groeien. kleurt je leven Een scholengroep waarbinnen elk kind zijn of haar plek vindt. Een scholengroep waarbinnen elk kind zijn of haar plek vindt. Van praktijkonderwijs Iedereen heeft tot gymnasium. recht Voor op iedereen onderwijs, in én rond Oss. Wij zijn Het Hooghuis en wij willen je

Nadere informatie

Welkom. Vo o r l i c h t i n g Vo o r t g e z e t O n d e r w i j s D e c e m b e r Bewust, Betrokken, Berechja

Welkom. Vo o r l i c h t i n g Vo o r t g e z e t O n d e r w i j s D e c e m b e r Bewust, Betrokken, Berechja Welkom Vo o r l i c h t i n g Vo o r t g e z e t O n d e r w i j s D e c e m b e r 2 0 1 8 Bewust, Betrokken, Berechja Programma Opening: dhr. A. Leijenaar, directeur-bestuurder Presentatie: dhr. J. Schaak,

Nadere informatie

Format eindrapportage Onderwijs Bewijs

Format eindrapportage Onderwijs Bewijs Format eindrapportage Onderwijs Bewijs Penvoerder Expertisecentrum Nederlands Verbetering van functionele geletterdheid bij zwakke lezers en schrijvers Projecttitel in het VO Projectnummer ODB08011 Looptijd

Nadere informatie

7. DYSLEXIE. Hoe voelt dyslexie aan?

7. DYSLEXIE. Hoe voelt dyslexie aan? 7. DYSLEXIE Hoe voelt dyslexie aan? Testje voorlezen (klassikaal lezen is geen goed idee, tenzij het koorlezen is). Voor de persoon met dyslexie: genant, frustratie, gokken of raden, opgeven, niet begrijpen

Nadere informatie

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren. Nationale Dyslexie Conferentie 2013 Paralleltrack VO2 Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Nadere informatie

De kijkwijzer lezen: een alternatief voor het beoordelen van de leesvaardigheden van de kinderen

De kijkwijzer lezen: een alternatief voor het beoordelen van de leesvaardigheden van de kinderen Kijkwijzer voor taal De kijkwijzer lezen: een alternatief voor het beoordelen van de leesvaardigheden van de kinderen Evaluatie van (begrijpende)leesvaardigheden van kinderen is zo moeilijk omdat de prestaties

Nadere informatie

VOORLICHTINGSBIJEENKOMST LWOO/PRO 6 april 2016 & 13 april 2016 Dhr. drs. L. Schipperheijn

VOORLICHTINGSBIJEENKOMST LWOO/PRO 6 april 2016 & 13 april 2016 Dhr. drs. L. Schipperheijn VOORLICHTINGSBIJEENKOMST LWOO/PRO 6 april 2016 & 13 april 2016 Dhr. drs. L. Schipperheijn Criteria LWOO en Praktijkonderwijs Gebaseerd op leerachterstanden en intelligentie Sociaal emotionele factoren

Nadere informatie

De Relatie tussen Vloeiend Lezen en Begrijpend Lezen: De rol van Prosodie. Nathalie Veenendaal

De Relatie tussen Vloeiend Lezen en Begrijpend Lezen: De rol van Prosodie. Nathalie Veenendaal De Relatie tussen Vloeiend Lezen en Begrijpend Lezen: De rol van Prosodie. Nathalie Veenendaal n.j.veenendaal@uu.nl Introductie Resultaten proefschrift (2011-2015) Onderzoek 1: Leesvaardigheid 100+ kinderen

Nadere informatie

Conferentie OGW in het speciaal onderwijs. Workshop Werken met een datamuur voor voortgezet lezen. april 2012 Lucie Spreij en Yvonne de Jager

Conferentie OGW in het speciaal onderwijs. Workshop Werken met een datamuur voor voortgezet lezen. april 2012 Lucie Spreij en Yvonne de Jager Conferentie OGW in het speciaal onderwijs Workshop Werken met een datamuur voor voortgezet lezen april 2012 Lucie Spreij en Yvonne de Jager Programma Do s of don ts lezen: wat is uw mening? Toetsgekte

Nadere informatie

Welkom. Vo o r l i c h t i n g o u d e r s b a s i s s c h o o l J a n u a r i Bewust, Betrokken, Berechja

Welkom. Vo o r l i c h t i n g o u d e r s b a s i s s c h o o l J a n u a r i Bewust, Betrokken, Berechja Welkom Vo o r l i c h t i n g o u d e r s b a s i s s c h o o l J a n u a r i 2 0 1 6 Bewust, Betrokken, Berechja Programma Opening: dhr. J. Frankema, directeur Presentatie: dhr. J. Schaak, teamleider

Nadere informatie

MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN?

MOMENTEN IN DE TIJD WAT MOET ER GEBEUREN? HOE PAKKEN WE HET AAN? Protocol Leesproblemen en dyslexie, groep 7-8 Groep 7 Aandachtspunten: Vlot en vloeiend kunnen lezen Onderhouden en verbeteren technische leesvaardigheid Enkele leesstrategieën Tekstkennis bijbrengen Aandacht

Nadere informatie

Hoe leer ik voor Biologie

Hoe leer ik voor Biologie Hoe leer ik voor Biologie Bestuderen van basisstof Lees de leerstof Bekijk de bijbehorende afbeeldingen/tekeningen Begrijp je waar het om gaat? Nee, maak aantekeningen en vraag in de les Maak een samenvatting

Nadere informatie

Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen

Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen Handvatten voor dyslecten (en andere leerlingen) bij het leren en het maken van lees- en luistertoetsen Beste leerling, Leren, lees- en luistertoetsen, voor dyslecten vaak erg lastig. Om jullie te helpen

Nadere informatie

Vaardigheidsgroei voor taal is zeer hoog in groep 2 en voldoende in groep 1. Weinig zwakke scores

Vaardigheidsgroei voor taal is zeer hoog in groep 2 en voldoende in groep 1. Weinig zwakke scores Analyse E-toetsen juni 2016 Taal, woordenschat en begrijpend lezen Zeer goede resultaten in de onderbouw, ruim voldoende in de bovenbouw en onvoldoende in groep 5. Vaardigheidsgroei voor taal is zeer hoog

Nadere informatie

SAMEN WERKEN AAN EEN BETERE LEESVAARDIGHEID. Niki Moeken ITTA - Universiteit van Amsterdam

SAMEN WERKEN AAN EEN BETERE LEESVAARDIGHEID. Niki Moeken ITTA - Universiteit van Amsterdam SAMEN WERKEN AAN EEN BETERE LEESVAARDIGHEID Niki Moeken ITTA - Universiteit van Amsterdam 1 De aardkorst heeft veel verschillende mineralen. Dit zijn vaak kristallen met prachtige kleuren en vormen. Het

Nadere informatie

Strategisch lezen voor beroep en studie

Strategisch lezen voor beroep en studie Strategisch lezen voor beroep en studie Roos Scharten (Expertisecentrum Nederlands) Georgia Vasilaras (ROC de Leijgraaf) Edith Vissers (KPC Groep) 9 december 2015 Leijgraaf: het uitgangspunt! Elke professional

Nadere informatie

Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2

Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 Seminarium voor Orthopedagogiek opleidingen, begeleiding, onderzoek, projecten, advies Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 CPS conferentie Amersfoort 2007 Eveline Wouters, Seminarium voor Orthopedagogiek

Nadere informatie

WELKOM OP DE TALINGSTRAAT

WELKOM OP DE TALINGSTRAAT WELKOM OP DE TALINGSTRAAT Jouw stap naar de echte wereld LMC PRAKTIJK- ONDERWIJS WELKOM In Rotterdam Zuid staat langs de singel met fonteinen onze prachtige school de Talingstraat. Ons gebouw is klein

Nadere informatie

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist

Nadere informatie

Dyslexie. op het Cals College. Cals College Nieuwegein

Dyslexie. op het Cals College. Cals College Nieuwegein Dyslexie op het Cals College Cals College Nieuwegein Inleiding Bij jou is dyslexie vastgesteld en daarom heb je een officiële dyslexieverklaring. Dyslexie kan je flink in de weg zitten. Vaak heb je er

Nadere informatie

Naar de brugklas... en nu?! CSG Prins Maurits OPEN DAG. Lees hier de antwoorden op jouw 5 vragen uur

Naar de brugklas... en nu?! CSG Prins Maurits OPEN DAG. Lees hier de antwoorden op jouw 5 vragen uur Naar de brugklas... en nu?! CSG Prins Maurits 1 2 3 4 5 Lees hier de antwoorden op jouw 5 vragen. OPEN DAG 19 januari 2013 12.30-16.00 uur In welke klas kom ik? 1 Vwo, havo, mavo, vmbo of pro? De eerste

Nadere informatie

Handleiding voor de inlogprocedure van de Talenquest

Handleiding voor de inlogprocedure van de Talenquest Handleiding voor de inlogprocedure van de Talenquest Hieronder vindt u uitleg over de inlogprocedure van de Talenquests Engels, Frans en Duits. Tip: Leen voor aanvang van de eerste Talenquest-les de code

Nadere informatie

HET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN. Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio

HET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN. Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio HET NEDERLANDSE LEESONDERWIJS NADER BEKEKEN Dr. Kees Vernooy september 2006 ProBiblio Motto Goed leren lezen is een mensenrecht (Lyon, 2001). Samenvattingsdia Startopdracht 1. Vooraf 2. Knelpunten 3. Verklaringen

Nadere informatie

Hoofdstuk 17 - Memoriseren, overhoren en studeren

Hoofdstuk 17 - Memoriseren, overhoren en studeren Hoofdstuk 17 - Memoriseren, overhoren en studeren 17.1. Inleiding 225 17.2. Uit het hoofd leren, met uitspraak erbij 227 17.3. Studeren door het maken van een Mindmap 229 17.4. Tekst markeren, samenvatten

Nadere informatie