Doelen. Wat doen we eraan in groep 1-2. Boekentaal BEGRIJPEND LUISTEREN MET STRATEGIEËN. Waar gaat het om bij begrijpend lezen?

Transcriptie

1 Doelen BEGRIJPEND LUISTEREN MET STRATEGIEËN Je weet welke factoren begrijpend lezen beïnvloeden Je kunt vertellen hoe de doorgaande lijn in de didactiek voor begrijpend lezen eruit ziet Je weet hoe je jonge kinderen kunt voorbereiden op begrijpend lezen Je begrijpt hoe je leesstrategieën kunt modelen voor jonge kinderen Kees Broekhof KBCL Sardes Waar gaat het om bij begrijpend lezen? Technisch lezen Woordenschat Kennis van de wereld Kennis van taal Motivatie Leesstrategieën Wat doen we eraan in groep 1-2 Fonemisch bewustzijn, letterkennis> technisch lezen Themalijsten, de viertakt (?), voorlezen> woordenschat Thema s s, informatieve boeken voorlezen> kennis van de wereld Voorlezen> kennis van taal Voorlezen, leeshoek> motivatie Leesstrategieën>? Begrijpend lezen en interactief voorlezen is een integrale stimulans voor al deze domeinen, met name: woordenschat kennis van taal (zins- en verhaalstructuren; boekentaal ) leesstrategieën? Boekentaal Tegen zoveel geweld was de muur niet bestand. Met donderend geraas stortte hij ineen. Daar stonden de beide kunstenaars oog in oog, totaal verbluft. Zo had ik het niet bedoeld, stamelde Olifant. Mag ik je een kop thee aanbieden? Dat sloeg Krokodil niet af. Uit: Trompet voor Olifant (Max Velthuijs) 1

2 Vaardigheden in de doorgaande lijn 1. Voorspellen & voorkennis activeren 1. Voorspellen en voorkennis activeren 2. Samenvatten 3. Verhaalstructuur 4. Woordleerstrategieën 5. Verwijswoorden 6. Vragen stellen Praat over de kaft en de titel. Waar zou het verhaal over gaan? Leg verband met kennis en ervaringen van kinderen. Controleer of de voorspelling klopt. Praat over titel, kopjes en afbeeldingen. Waar zou de tekst over gaan? Leg verband met kennis en ervaringen van leerlingen. Controleer of de voorspelling klopt. 2. Samenvatten 3. Verhaalstructuur Vat na het voorlezen het verhaal met de kinderen samen. Vraag de volgende keer waar het verhaal ook weer over ging. (Groep 3) Vul met de kinderen een verhaalschema in Vat iedere alinea samen. Laat de leerlingen samenvatten. Vat de hele tekst samen; verwijs naar de voorspelling. Gebruik wie-wat-waar picto s om over onderdelen van het verhaal te praten. Wijs op verbanden in de tekst, met name tussen de titel en alinea s. Laat de leerlingen een schema van de tekst maken. 4. Woordleerstrategieën als werkwijze Verwoord af en toe een strategie bij een onbekend woord: Welk stukje van het woord ken ik al? Vooruit- of teruglezen Kijken naar afbeelding Laat leerlingen de woordhulp gebruiken: Welk stukje van het woord ken ik al? Vooruit- of teruglezen Kijken naar afbeelding Opzoeken Hardop denkend voordoen hoe je als expert-lezer een tekst interpreteert Bekende aanpak in midden- en bovenbouw (zowel CPS- als CED-aanpak maken er gebruik van) Effectieve manier om (denk)vaardigheden aan te leren Ervaringen? 2

3 in onder- en bovenbouw Speels, gericht op kennismaking Impliciet Kinderen modelen niet zelf Gericht op verwerving Expliciet Kinderen modelen ook zelf en interactief voorlezen Voorlezen De leerkracht leest voor De leerkracht doet voor De leerkracht en hoe zij betekenis geeft leerlingen geven samen aan een tekst betekenis aan de tekst Ik lees voor Geen interactie Ik doe het voor Geen interactie Wij doen het samen Interactie Een voorbeeld Klein-Mannetje zette het op een lopen. Uit: Klein-Mannetje zoekt een huis (Max Velthuijs) Voorlezen: een lopen. : een lopen. Waarom rende hij zo hard weg, denk je? : een lopen. Wat zou dat betekenen? O, wacht hier zie ik het op het plaatje, zie je dat? Hij rent hard weg. Dus hij zette het op een lopen betekent: hij rende hard weg. woordleerstrategieën Laat zien dat je uit het verhaal gaat. Denk hardop voor. Formuleer het probleem helder. Formuleer de denkstappen expliciet i ( ik denk ). Wijs aan, gebruik gebaren. Verbind de oplossing met het probleem. Ga terug naar verhaal. Hoe zou je duizelig modelen? Papa en mama krokodil zijn wanhopig. Ze huilen en ze jammeren: Boehoe! Boehoe! Onze lieve kleine krokodil wil niet meer eten! De kleine krokodil voelt zich een beetje duizelig, hij staat te tollen op zijn benen. Dat komt ervan als je niet genoeg gegeten hebt. Uit: Ik zou wel een kindje lusten (Sylviane Donnio & Dorothee de Monfreid) 5. Verwijswoorden Alle dieren nemen afscheid en Konosja blijft alleen achter op zijn tapijt. Want naar huis gaan wil hij nog niet. De wind blaast, de wind loeit en opeens tilt hij het tapijt op en gooit het hoog in de lucht. Hoe zou je modelen hoe je erachter komt waar hij naar verwijst? Uit: Ik wil ook! (Annemarie van Haringen & Bibi Dumon Tak) 3

4 5. Verwijswoorden modelen tilt hij het tapijt op en gooit het hoog in de lucht. Wacht even, hij gooit het hoog in de lucht? Wie doet dat? Wie is die hij die het tapijt optilt en in de lucht gooit? Het kan niet Konosja zijn, want die zit op het tapijt en als je erop zit kun je het niet in de lucht gooien. Wacht, er staat De wind blaast, de wind loeit en opeens tilt hij het tapijt op. O, dan denk ik dat die hij de wind is. Ja, dat moet wel, want je kunt ook zeggen: de wind blaast, de wind loeit en opeens tilt de wind het tapijt op. 6. Vragen stellen Model hoe je vragen stelt bij de tekst en hoe je het antwoord vindt. idt Model hoe je vragen stelt bij de tekst en hoe je het antwoord vindt. Dat komt er nou van Toen beer op een morgen een wandeling maakte, zag hij bij het meer drie eieren liggen. Hij keek om zich heen. Er was niemand te zien Hallo, riep hij luid. van wie zijn die eieren?. Hij wachtte en wachtte, Er kwam geen antwoord. (D&I Schubert) Leerkracht leest voor en denkt dan Leerkracht leest de passage voor en hardop: stimuleert vervolgens de inbreng van Ik vraag me ook af van wie die eieren kinderen, bijvoorbeeld met de vraag: kunnen zijn. Kippen leggen eieren, maar Van wie zijn deze eieren, denken jullie? die leven niet bij het water. Ik denk dat de eieren van een moedereend zijn, eenden houden van water. Maar de moedereend zit niet op haar nest. Ze heeft haar eieren alleen gelaten. Dat komt er nou van Hij speelde met ze en beschermde ze. Maar op een dag kwamen ze voor hem staan. Ze klapperden met hun vleugels. Egel, riep Beer. Daar kwam Egel al aan. Weet jij waarom ze dat doen?, vroeg Beer. Ze willen dat jij ze leert vliegen. Dat doen jonge ganzen nou eenmaal. (D&I Schubert) Leerkracht leest voor en denkt dan Leerkracht leest de passage voor en hardop: stimuleert vervolgens de inbreng van O, dus het zijn ganzen! Ik dacht dat het eenden waren, maar dat klopt dus niet. Nou, zou lijken wel op eenden, dat zie ik hier op het plaatje. Maar ze heten dus ganzen. kinderen, bijvoorbeeld met de vraag: Gaat dat lukken, denken jullie? Gaat Beer de ganzen leren vliegen? Verschillende doelen Hoe bereik je de juiste balans tussen interactiviteit en modelen? Leerlingen helpen verbanden te zien die zij zelf niet zien. Leerlingen laten ervaren dat je een probleem in de tekst kunt oplossen. Kennis van de leerlingen uitbreiden. Leerlingen actief betrekken bij het interpreteren van de tekst. Leerlingen laten nadenken en hun gedachten laten verwoorden. Denk aan: Lesdoelen Frequentie Fase binnen een project Doelgroepen (leeftijd, taalvaardigheid) 4

5 Samenvattend: de doorgaande lijn Evaluatie: zijn de doelen bereikt? Wat blijft hetzelfde? Voorspellen en voorkennis activeren Samenvatten Verhaalstructuur Woordleerstrategieën Verwijswoorden Vragen stellen Wat verandert? De rol van de leerlingen (steeds zelfstandiger) Niveau waarop de vaardigheden d worden beheerst De aard van de teksten (complexiteit) De rol van de leerkracht (van impliciet voordoen naar expliciete instructie) Je weet welke factoren begrijpend lezen beïnvloeden Je kunt vertellen hoe de doorgaande lijn in de didactiek voor begrijpend lezen eruit ziet Je weet hoe je jonge kinderen kunt voorbereiden op begrijpend lezen Je begrijpt hoe je leesstrategieën kunt modelen voor jonge kinderen 5