Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Rijksbegroting voor het jaar Vaststelling begroting van uitgaven Hoofdstuk IX A Nationale Schuld IMr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING 1. De uitgaven in Algemeen Een vergelijking van de ramingen voor het jaar 1987 met die voor het jaar 1986, afgerond op miljoenen guldens, vertoont het volgende beeld: Totale raming voor 1987 Totale raming voor 1986 Meer voor f De toeneming met f3 556 miljoen vloeit voort uit een hogere raming t-) c.q. lagere (-) raming voor: rente en kosten vaste schuld + f 393 aflossingen vaste schuld + f 3367 rente en kosten vlottende schuld - f 272 diversen + f 68 f 3556 Bij de berekening van rente en aflossing van de vaste schuld is rekening gehouden met de tot 1 juli 1986 gecontracteerde leningen. Daarnaast is rekening gehouden met de vervroegde aflossingsoperatie per 1 5 augustus Afdeling/. Vaste schuld In 1987 zal naar raming op de vaste schuld f393 miljoen meer aan rente en kosten verschuldigd zijn dan in Deze verhoging heeft voornamelijk betrekking op de rentelasten, voortvloeiend uit de dekking van de behoefte aan financieringsmiddelen in Afdeling II. Vlottende schuld Voornamelijk doordat er in 1985 minder schatkistpapier is geplaatst dan bij de begroting 1986 was aangenomen en omdat voor het te herplaatsen papier in 1986 en 1987 een lagere rekenrente wordt gehanteerd, zal naar verwachting in 1987 aan rente en kosten op de vlottende schuld f272 miljoen minder nodig zijn dan in Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 1

2 7.4. Afdeling III. Diversen De stijging met f68 miljoen is voornamelijk het gevolg van toegenomen reserves van het Staatsbedrijf der PTT. 2. De financiering van het Rijk in 1985 en 1986 Na een jarenlange stijging is in 1985 de financieringsbehoefte, dit is de som van het financieringstekort en de aflossingsverplichtingen (inclusief de vervroegde aflossingen die het Rijk zelf pleegt, ten bedrage van f 1,5 miljard in 1985), afgenomen. Dit werd teweeg gebracht door het financieringstekort dat, mede als gevolg van de vervroegde aflossingen op woningwetleningen (ten bedrage van f2,3 miljard) ten opzichte van 1984, daalde van f30,7 miljard naar f23,1 miljard. Voor 1986 wordt een verdere daling van het financieringstekort verwacht tot f 11,9 miljard vooral door de genoemde vervroegde aflossingen ad f 13 miljard. Zonder de vervroegde aflossingen zou het financieringstekort licht dalen van f 25,4 miljard in 1985 naar f 24,9 miljard in Voor de financieringsbehoefte is het tekort inclusief de vervroegde aflossingen op woningwetleningen van belang. Tegenover het dalende tekort staan stijgende aflossingen op staatsschuld. Per saldo zal ondanks deze toenemende aflossingsverplichtingen de financieringsbehoefte afnemen, namelijk van f31,8 miljard in 1985 tot naar verwachting f22,8 miljard in Zoals uit tabel 1 blijkt bedroeg deze in de eerste helft van 1986 f 17,0 miljard. Tabel 1. Financieringsbeeld van het Rijk in 1985 en 1986 (in miljarden guldens, op kasbasis) eerste helft Financieringstekort ,3 Aflossingen: aflossingen gevestigde schuld 7,5 3,6 4,9 vervroegde aflossingen gevestigde schuld 1 -~1,5 - -0,9 vervallen reguliere aflossingen in verband met vervroegde aflossingen 0,3 0,1-8,7-3,6-5,7 Financieringsbehoefte ,2 17,0 Gerealiseerd bruto kapitaalmarktberoep: op de openbare markt gecontracteerd 20,5 14,4 12,5 op de onderhandse markt gecontracteerd 10,2 7,5 4.1 voorinschrijfrekening 3,4 1,9 2,2 34,1 23,8 18,8 Liquiditeitssaldo 2,3 0,6 1,8 Bruto plaatsing schatkistpapier 5,2 4,2 1.2 Aflossingen -5,5-4,3-4.0 Netto plaatsing schatkistpapier - 0,3-0,1-2,8 Diveisen - 0,4-0,2 0,5 Mutatie schatkistsaldo 1,6 0,3-0,5 1 Exclusief de vervroegde aflossing van onderhandse leningen ten laste van de voorinschri frekening, die bij het Algemeen burgerlijk pensioenfonds opnieuw werden herfinancierd. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 2

3 Evenals in de voorgaande jaren is het financieringsbeleid erop gericht de financieringsbehoefte volledig op de kapitaalmarkt te dekken. Omdat van het financieringstekort traditioneel het grootste deel in de eerste jaarhelft is gerealiseerd, is ook het kapitaalmarktbe.oep voor een grooi deel in die periode geconcentreerd. Uit tabel 1 blijkt dat de financiering op de kapitaalmarkt in de eerste helft van 1986 aanzienlijk (f 5 miljard) geringer was dan in de zelfde periode van Het meevallende tekortverloop onder meer het gevolg van de ontvangen vervroegde aflossingen op woningwetleningen stond dit ook toe: er was zelfs sprake van een liquiditeitsoverschot. Deze vervroegde aflossingen hebben de onzekerheid over de tekortontwikkeling sterk vergroot. Mede doordat in de eerste helft van 1986 slechts een gering deel van het vervallend schatkistpapier is herplaatst, heeft een intering van f 0,5 miljard op het schatkistsaldo plaatsgevonden. 3. Het kapitaaimarktberoep Het kapitaalmarktberoep van het Rijk bestaat uit het openbare beroep, het onderhandse beroep en de reservering op de voorinschrijfrekening. Om de sterke stijging in de jaarlijkse aflossingslasten in de toekomst te beperken is het beleid gericht op looptijdverlenging. In 1985 is op dit terrein verdere vooruitgang geboekt. De gewogen gemiddelde looptijd van alle nieuw afgesloten staatsleningen is gestegen van 7,4 jaar in 1984 naar 9,3 jaar in In 1985 is een verschuiving opgetreden van het openbare beroep naar het onderhandse beroep, doordat op de openbare markt langere looptijden zonder bijzondere leningvoorwaarden werden gehanteerd, waardoor de openbare markt voor een aantal beleggers minder aantrekkelijk werd Het openbare beroep Het Rijk gaf acht openbare staatsleningen met storting in 1985 uit. De totale opbrengst hiervan was f 20,5 miljard, wat een gemiddelde opbrengst van f2,6 miljard per lening inhield. In was dit f3,1 miljard. Er zijn in 1985 uitsluitend middellange leningen (5 + 5 en ) uitgegeven. Bij de emissie van alle leningen is gebruik gemaakt van het tendersysteem. De opbrengst van de acht leningen liep uiteen van f 1,2 miljard tot f 5,3 miljard. De gewogen gemiddelde looptijd van nieuw uitgegeven openbare staatsleningen is gestegen van 6,7 jaar in 1984 naar 8,4 jaar in Het gewogen gemiddelde effectieve rendement daalde van 8,4% in naar 7,6% in Het verloop van de kapitaalmarktrente wordt weerspiegeld door de couponrente van de leningen (zie tabel 2). Tabel 2. Uitgifte van openbare staatsleningen met storting in 1985 en de eerste helft van 1986 Fonds Inschrij- Storti igs- Loop- Be- Koers Rendevingsdatum datum tijd drag' ment 7V4% Nederland V ' ,1 7,48 T/7% Nederland ' ' ,6 7,40 8 % Nederland ' ' ,6 8,27 8'»% Nederland ' ' ,8 7,94 7%% Nederland ' ' ,2 7,72 7J4% Nederland 1985 II ' ' ,0 7,33 6%% Nederland ' ' ,5 7,00 6%% Nederland ' ' ,5 7,00 7 % Nederland ' ' ,4 6,93 6%% Nederland ' ' ,0 6,75 6%% Nederland ' ' ,0 6,75 67.% Nederland ' ' , %% Nederland ' ' ,0 6,42 ' In miljoenen guldens j aar fixe. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2

4 In de eerste helft van 1986 heeft de storting op 5 openbare leningen plaatsgevonden. De totale opbrengst bedroeg f 12,5 miljard. De leningopbrengst varieerde van f 1,2 miljard op de 6%% lening tot f4,0 miljard op de 6 1 /2% 10 jaar fixe lening. Dit laatste leningtype, waarop aflossing ineens plaatsvindt, sloot aan op de deregulering van de Nederlandse kapitaalmarkt per 1 januari De lening was een groot succes. Tegen een gunstige koers (101,8) werd f4 miljard geleend. De gemiddelde looptijd van de in de eerste helft van 1986 afgesloten openbare leningen steeg tot 8,6 jaar, met name dankzij deze fixe lening. Opmerkelijk is de forse stijging van de deelneming van buitenlandse beleggers bij de uitgifte van openbare staatsleningen in de eerste helft van 1986, zoals blijkt uit tentatieve ramingen van het Agentschap. Met name de 10-jarige fixe lening kon rekenen op een grote belangstelling uit het buitenland. De daling van het aandeel van institutionele beleggers en (spaar)banken die in 1985 is opgetreden ten opzichte van 1984, heeft zich ook in de eerste helft van 1986 voortgezet, terwijl het aandeel van particulieren licht toenam. Tabel 3. Toewijzing bij uitgifte van openbare staatsleningen (in miljarden guldens en in % van het totaal) t/m juni bedrag % bedrag % bedrag % Institutionele beleggers en (spaar)- banken 17, ,0 64 6,9 55 Particuliere beleggers 4,0 16 2,5 12 1,7 14 Buitenlandse beleggers 3,8 15 4,9 24 3,9 31 Totaal 25, , Het onderhandse beroep Op de onderhandse kapitaalmarkt werd door de Staat in 1985 op kasbasis f 10,2 miljard geleend. Dit is een stijging van bijna 57% ten opzichte van Op de onderhandse markt wordt al een aantal jaren een naar looptijd gedifferentieerd tarief gehanteerd. De doelstelling van looptijdverlenging kon met name op de onderhandse markt worden gerealiseerd. De gewogen gemiddelde looptijd van nieuwe afgesloten leningen op de onderhandse markt steeg van 7,7 jaar in 1983 via 10,8 jaar in 1984 naar 11,5 jaar in Het gewogen gemiddelde effectieve rendement daalde van 8,5% in 1983 en 1984 naar 7,8% in De standaard looptijdschema's zijn en jaar (56% van het opgenomen bedrag in 1 985) maar ook minder gebruikelijke aflossingsschema's zoals en kwamen voor. Door de geringere financieringsbehoefte was het onderhandse beroep in de eerste helft van 1986 lager dan in de overeenkomstige periode in De rente-ontwikkeling op de onderhandse kapitaalmarkt was in 1985 tamelijk stabiel en schommelde tussen de 7 a 8% Voorinschrijfrekening De voorinschrijfrekening is de rekening waarop de bijdragen in de pensioenvoorziening van onder meer de rijksambtenaren worden gestort. Krachtens de Beleggingswet is het Algemeen burgerlijk pensioenfonds verplicht deze bijdragen in anticipatie op uit te geven staatsschuld bij de schatkist aan te houden. Doorgaans worden deze bij de schatkist gereserveerde gelden nog in het zelfde jaar geconsolideerd. Deze zogenoemde onderhandse leningen ten laste van de voorinschrijfrekening hebben in Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 4

5 het algemeen de zelfde modaliteiten als openbare staatsleningen. In 1985 is op de voorinschrijfrekening een bedrag van f3,4 miljard gereserveerd, tegenover f 3,8 miljard in Sinds 1980 is sprake van een voortdurende afneming van het gereserveerde bedrag als gevolg van met name de verlaging van het pensioenbijdrage-percentage. In de eerste helft van 1986 bedroeg de reservering f2,2 miljard. 4. Verlenging van staatsleningen In november 1985 bestond voor het eerst de mogelijkheid de looptijd van een lening te verlengen tegen gelijke voorwaarden als de oorspronkelijke lening. De 10% Nederland 1982 II per 1986/1989 werd nagenoeg geheel (99,4%) omgezet in de 10% Nederland 1985 per 1989/1992. Ook dit jaar kunnen beleggers gebruik maken van de mogelijkheid om leningen te verlengen. Tot nu toe werd hiervan ruimschoots gebruik gemaakt. Tabel 4. Verlengbare leningen in 1986 Oude lening Nieuwe lening Periode van Omzettingsomzetting percentage 7M,%-1983 per 87/90 7Vi%-1986 per 90/93 10V,%-1980 per 86/90 10y4%-1986 per 92/96 9'/i%-1983 per 87/90 9" 2%-1986 per 90/ / , / , / ,2 5. Vervroegde aflossing van staatsleningen In 1985 heeft de Staat voor het eerst gebruik gemaakt van het recht om een aantal openbare leningen vervroegd af te lossen. Tevens is ook een aantal corresponderende onderhandse leningen ten laste van de voorinschrijfrekening geconverteerd. Het totaal hiermee gemoeide bedrag was f5,7 miljard (waarvan f 1,5 miljard openbaar en f4,2 miljard onderhands ten laste van de voorinschrijfrekening). In tabel 5 zijn de leningen weergegeven. Tabel 5. In 1985 vervroegd aflosbaar gestelde leningen Lening Uitgifte- Nog uitstaand Vervroegd bedrag bedrag afgelost op (in min.) (in min.) 854% lening %% lening % lening ?i% lening '/ 2 % lening % lening % lening /4% lening 1975 II Geconv srteerde onderhandse leningen ten laste van de voorinschi ijfrek ening Lening Uitgiftebedrag Nog uitstaand Geconverteerd (in min.) bedrag (in min.) op 9%% lening % % lening 1974 II *% lening % lening '/i% lening <A% lening % lening % lening % % lening 1975 II ' Waarvan geconverteerd f 253 min Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2

6 Het door de Staat door vervroegde aflossingen resp. conversie behaalde rentevoordeel over de totale periode waarin de leningen nog zouden uitstaan, indien in 1985 geen vervroegde aflossing zou hebben plaatsgevonden, kan uitgaande van een constant veronderstelde rente, worden becijferd op circa f420 miljoen. Tot en met 15 augustus 1986 zijn door de Staat 17 leningen vervroegd afgelost. Het totaal hiermee gemoeide bedrag was f4,8 miljard (waarvan f 1,5 miljard openbaar en f3,3 miljard onderhands ten laste van de voorinschrijf reken ing). Tabel 6. In 1986 tot en met 15 augustus vervroegd af losbaar gestelde leningen Openba re leningen Uitgi ftebedrag Nog u itstaand Vervroegd (in rr iln.) bedrag (in min.] afgelost op 8% % lening % lening \% lening T%% Icninq V4 % lening V4% lening %% lening T/2% lening Geconverteerde onderhandse leningen ten laste van de voorinschrijfrekening Lening Uitgiftebcdrag Nog uitstaand Vervroegd (in min.) bedr. ag I in min. I afgelost op 8Vi% lening % lening % lening TA % lening '/4% lening T/2% lening T/2% lening T/2% lening T/2% lening Het behaalde rentevoordeel over de oorspronkelijk resterende looptijd bedraagt ruim f250 miljoen. Per 1 juli jl. zijn tevens ook gewone onderhandse leningen vervroegd aflosbaar gesteld. Het totaal vervroegd afgeloste bedrag is tot en met 16 augustus bijna f 0,1 miljard. De omvang van de leningen is relatief klein. Het gaat hierbij om langlopende leningen die de Staat in 1976 heeft afgesloten, toen voor het eerst een beroep op de onderhandse markt werd gedaan. 6. Wijziging vervroegde-aflossingsclausule van staatsleningen Met ingang van 20 mei 1986 is de vervroegde-aflossingsclausule van staatsleningen op een drietal punten gewijzigd: a. de boetepercentages zijn afgestemd op de resterende looptijd; b. vervroegde aflossing van onderhandse staatsleningen kan voortaan net als van openbare staatsleningen te allen tijde plaatsvinden en niet meer uitsluitend op de vervaldag van rente en/of aflossing; c. de opzegtermijn bij vervroegde aflossing van onderhandse leningen bedraagt voortaan vier weken in plaats van drie maanden. Vervroegde aflossing is, net als in het verleden, pas mogelijk nadat 10 jaar van de oorspronkelijke looptijd is verstreken. Nieuw is de koppeling van de hoogte van de boete aan de resterende looptijd en niet zoals voorheen aan de verstreken looptijd. Hoe langer de resterende looptijd, des te groter het nadeel voor de belegger indien tot vervroegde aflosbaarstelling zou worden overgegaan, des te hoger de boete. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 6

7 Tabel 7. Boetepercentages Boetepercentage bij een Openbare Onderhandse resterende looptijd leningen leningen Korter of gelijk aan 5 jaar 2% 3% Langer dan 5 jaar en korter dan of gelijk aan 10 jaar 3% 4% Langer dan 10 jaar 4% 5% De twee overige wijzigingen (ad b en c) zijn bedoeld om thans bestaande, maar moeilijk te verdedigen verschillen tussen de bepalingen in onderhandse en openbare leningcontracten ten aanzien van de opzegtermijn en ten aanzien van de tijdstippen waarop na 10 jaar vervroegde aflossing mogelijk is, op te heffen. Er wordt gestreefd soortgelijke wijzigingen in de leningvoorwaarden van de lagere overheden en van door de Staat gegarandeerde leningen aan te brengen zodat er een eenvormig kader ontstaat. 7. Houderschap gevestigde staatsschuld Uit berekeningen deels op basis van schattingen, deels op basis van betalings(balansgegevens) blijkt dat zich in het houderschap van de gevestigde staatsschuld in 1985 ten opzichte van 1984 geen wijzigingen hebben voorgedaan. Sinds 1983 is het aandeel van de institutionele beleggers gedaald van 49% tot 47%, die van de spaarbanken is toegenomen. Het aandeel van de buitenlandse en particuliere beleggers is ongewijzigd gebleven. Tabel 8. Verdeling van het houderschap van de gevestigde staatsschuld (in miljarden guldens en in % van het totaal per jaarultimo) bedrag % bedrag % bedrag 0/ /o (Spaar)banken Institutionele beleggers' Buitenlandse beleggers Particuliere beleggers 2 26,9 76,2 16,6 35, ,6 87,8 19,5 43, ,6 98, , Totaal 155, , , Indeling cf. DNB tabellen 2.1 en 2.2 statistische bijlage. 2 Inclusief de beleggingsinstellingen en de kapitaalmarktinstellingen (hypotheekbanken, bouwfondsen, IMIB, BNG en de NWB). 8. Schatkistpapier In 1985 is voor een bedrag van f5,2 miljard schatkistpapier geplaatst. De aflossingen op schatkistpapier bedroegen f5,5 miljard zodat per saldo een netto aflossing resulteerde van f 0,3 miljard. Hiermee is het totaal bestand aan schatkistpapier wederom afgenomen van f 17,4 miljard per ultimo 1984 naar f 17,1 miljard per ultimo Deze vlottende schuld is vrijwel geheel in handen van banken. De plaatsing in 1985 geschiedde via 2 openbare tender-inschrijvingen met een gezamenlijke opbrengst van f 1,3 miljard (zie tabel 9) en met name via een zeventigtal onderhandse transacties (gezamenlijk 3,9 miljard). De couponrente van deze onderhandse transacties varieerde van 6% tot en met 8% en de looptijden van 2 jaar tot en met 5 jaar. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 7

8 In de eerste helft van 1986 is f 1,2 miljard geplaatst. De plaatsing geschiedde via 2 openbare tender-inschrijvingen en een viertal onderhandse transacties. Door de gunstige kapitaalmarktfinanciering in de eerste helft van het jaar is, ter voorkoming van te hoge schatkistsaldi, niet tot volledige herplaatsing van het vervallend papier overgegaan. Tabel 9. Uitgifte schatkistpapier met storting 1985 en de eerste helft van 1986 Coupon- Wijze van Stortings- Looptijd Bedrag' Rendement rente uitgifte datum -7?/ 0/ ' '16 ' 77 % /0 ' 'R openbaar 18-0V85 4% jaar 654 7,32 openbaar '85 2 jaar ,03 5 mnd. _ onderhands _ '/4 % openbaar '86 VA jaar 150 5,32 BV, % openbaar '86 2 jaar 341 5,70 - onderhands In miljoenen guldens. In het kader van de deregulering van de kapitaalmarkt (zie kamerstuk , nr. 14) is besloten het schatkistpapier dat dit jaar vervalt te herfinancieren met schatkistpapier met een looptijd korter dan twee jaar. 9. Het financieringsarrangement De Staat heeft evenals in voorgaande jaren een financieringsarrangement gesloten met De Nederlandsche Bank. Het arrangement is te vergelijken met een rekening-courantkredietruimte en voorziet in de tijdelijke, seizoenmatige en/of incidentele kasbehoeften van de Staat als het schatkistsaldo niet geheel toereikend is. De jaarlijkse financieringsarrangementen zijn gebaseerd op een kaderovereenkomst met De Nederlandsche Bank. Volgens deze overeenkomst kan de Staat in enig jaar een arrangement afsluiten tot een omvang van 5% van de begrotingsontvangsten van de Staat in het voorgaande jaar verminderd met naar keuze het gemiddelde schatkistsaldo in de laatste drie maanden van het zelfde jaar ofwel het gemiddelde schatkistsaldo in de maandperiode beginnend op 1 5 december van het voorafgaande jaar. De omvang van het arrangement bedraagt maximaal 3% van de begrotingsontvangsten. De gemiddelde omvang van het feitelijke beroep op het arrangement in een 12-maands periode mag niet groter zijn dan een derde deel van de eerder genoemde maximale omvang. Het nu geldende financieringsarrangement dat loopt van 1 maart 1986 tot 1 maart 1987, heeft een maximale omvang van f 3,9 miljard (2,7% van de begrotingsontvangsten). De rente die de Bank in rekening brengt is gelijk aan het geldende wisseldisconto. Ten behoeve van het huidige arrangement is gekozen voor het gemiddelde schatkistsaldo in de laatste drie maanden van Tabel 10. Omvang financieringsarrangement (in miljoenen guldens) 1983/ / / /87 Financieringsarrangement 1680 (in % van de begrotingsontvangsten) (1,3) Toegestaan gemiddeld beroep 560 Feitelijk gemiddeld beroep (2,3) (3,0) (2,7) ' ' Van 1 maart 1986 tot en met 15 augustus Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2

9 Artikelsgewijze toelichting In de memorie van toelichting bij Hoofdstuk IX A (Nationale Schuld) werd bij de artikelen 1 en 3 (rente en aflossing vaste schuld) een overzicht gepresenteerd van leningen ten laste van de Staat der Nederlanden onder meer gespecificeerd naar rentepercentage. Door de enorme groei van het aantal onderhandse leningen en de toenemende differentiatie in de rentepercentages is dit overzicht gaandeweg zo uitgebreid geworden dat aan de informatieve waarde sterk moet worden getwijfeld. Tegen deze achtergrond is een afzonderlijk overzicht van bedoelde leningen in de memorie van toelichting niet meer zinvol. Deze memorie volstaat derhalve met de totalen van de verschuldigde rente- en aflossingsbedragen op de vaste staatsschuld: Overigens worden de beide Kamers der Staten-Generaal per kwartaal geïnformeerd over de leningactiviteiten van de Staat en over de stand van de vaste schuld. Artikel 1 Artikel 3 rente 1987 aflossing 1987 vaste schuld vaste schuld Op basis van de per 30 juni 1986 bekende gegevens wordt aan rente en aflossing op vaste staatsschuld de volgende bedragen geraamd Geraamde bedragen aan rente en aflossing voor de na de opstelling van de begroting in 1986 nog aan te gane vaste schuld Voor de inkoop van vaste schuld ingevolge de wet van 9 november 1950, Stb. K 494 is een stelpost uitgetrokken van Hierdoor verminderen de rentelasten met Voorts zal provisie verschuldigd zijn over in 1987 af te sluiten openbare en onderhandse leningen Overige kosten op staatsschuld memorie af: Totaal kosten Artikel!. Rente en kosten Artikel 3. Aflossing Artikel 4. Aangezien niet valt te voorzien wanneer en tot welk beloop vaste schuld vervroegd zal worden afgelost, wordt dit artikel pro memorie opgenomen. Artikel 5. Rente en kosten van schatkistpapier, kasgeldleningen en gelden in rekening-courant met 's Rijks schatkist. Daar het niet mogelijk is reeds ten tijde van de indiening van de begroting voor het dientstjaar 1987 rekening te houden met alle factoren, die van invloed zullen zijn op het beloop van de vlottende schuld in dat begrotingsjaar, kan slechts een globale raming worden ontworpen van de in 1987 verschuldigde rente. 1. Op schatkistpapier en kasgeldleningen zal naar raming aan rente verschuldigd zijn een bedrag van f 1398 miljoen. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 9

10 2. De rente verschuldigd over de gelden van rijksfondsen gestort in 's Rijks kas zal naar raming bedragen f 103 miljoen. 3. De rente verschuldigd over in 's Rijks schatkist aanwezige gelden van staatsbedrijven zal naar raming f78 miljoen bedragen. 4. De rente verschuldigd over door derden in rekening courant bij 's Rijks schatkist aangehouden gelden zal naar raming f2 miljoen bedragen. Artikel 6. Rente over reserves van staatsbedrijven. Het gemiddelde aan reserves van staatsbedrijven, waarover in 1987 door 's Rijks schatkist rente wordt vergoed, wordt geraamd op f 1 2,3 miljard. De Minister van Financiën, H. 0. C. R. Ruding Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk IX A, nr. 2 10