BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 6417 Betreft zaak: ThuishulpNederland B.V. - Thuiszorgservice Nederland B.V. I. MELDING 1. Op 19 juni 2008 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Thuiszorgservice Nederland Holding B.V., onderdeel van Asito Dienstengroep B.V., voornemens is uitsluitende zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, eerste lid, sub b onder 2, van de Mededingingswet, over ThuishulpNederland B.V., onderdeel van Stichting Evean Groep, dat op haar beurt onderdeel uitmaakt van Stichting Espria. 2. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 123 van 30 juni Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. 3. In concentratiezaken in de zorgsector vraagt de NMa de Nederlandse Zorgautoriteit (hierna: NZa) of zij een zienswijze wil afgeven over de gemelde concentratie. De onderhavige zaak heeft echter uitsluitend betrekking op activiteiten op het gebied van huishoudelijke verzorging, welke activiteiten sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (hierna: Wmo) niet meer onder het toezicht van de NZa vallen. De NZa heeft daarom aangegeven geen zienswijze af te geven. II. PARTIJEN 4. Thuiszorgservice Nederland Holding B.V. (hierna: Thuiszorgservice Nederland) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Asito Dienstengroep B.V. (hierna: ADG) houdt 100% van de aandelen in Thuiszorgservice Nederland en beschikt daarmee over uitsluitende zeggenschap over Thuiszorgservice Nederland. ADG is actief op het gebied van thuiszorg, waaronder huishoudelijke verzorging, facilitaire dienstverlening en HR-solutions. Op het gebied van huishoudelijke verzorging is ADG actief via Thuiszorgservice Nederland B.V. ADG houdt 61% van de aandelen in Thuiszorgservice Nederland B.V. en beschikt daarmee over uitsluitende zeggenschap over Thuiszorgservice Nederland B.V. 1 Openbare versie

2 5. Thuishulp Nederland B.V. (hierna: ThuishulpNederland) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. ThuishulpNederland is een 100% dochteronderneming van Stichting Evean Groep (hierna: Evean). ThuishulpNederland is uitsluitend actief op het gebied van huishoudelijke verzorging. In ThuishulpNederland zijn de activiteiten op het gebied van huishoudelijke verzorging ondergebracht die eerder werden verricht door Stichting Evean Zorg, Stichting Evean NHN, Stichting Icare en Stichting Zorggroep Meander. GEMELDE OPERATIE 6. De gemelde operatie is vastgelegd in een concept koopovereenkomst aandelen tussen Evean en Thuiszorgservice Nederland d.d. 13 juni Dit document behelst de verkoop door Evean van [meer dan 50%] van het geplaatste en uitstaande aandelenkapitaal van ThuishulpNederland aan Thuiszorgservice Nederland. Volgens dit document zal Evean eerst [meer dan 50%] aandelen leveren. Op 1 januari 2010 zal Thuiszorgservice Nederland nog [ ] van het geplaatste en uitstaande aandelenkapitaal van ThuishulpNederland geleverd krijgen. Het resterende gedeelte van het aandelenkapitaal van ThuishulpNederland [minder dan 50%] zal in principe in handen blijven van Evean. Evean en Thuiszorgservice Nederland hebben aangegeven dat er geen bijzondere regelingen met betrekking tot de uitoefening van de zeggenschap over ThuishulpNederland zijn getroffen en dat Thuiszorgservice Nederland na de overdracht van [de eerste tranche] uitsluitende zeggenschap zal hebben over ThuishulpNederland. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 7. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid, sub b onder 2, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat ADG uitsluitende zeggenschap zal verkrijgen over ThuishulpNederland. 8. Betrokken ondernemingen zijn Thuiszorgservice Nederland en ThuishulpNederland. ThuishulpNederland en ADG worden hierna gezamenlijk ook wel aangeduid als partijen. 9. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. 2 Openbare versie

3 BEOORDELING A. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en Huishoudelijke verzorging 10. De activiteiten van partijen overlappen uitsluitend op het gebied van huishoudelijke verzorging. Evenals in eerdere besluiten 1 wordt in het onderhavige geval uitgegaan van een afzonderlijke markt voor huishoudelijke verzorging. Rel evant e geogr af ische mar kt en Huishoudelijke verzorging 11. De inschrijvingen op aanbestedingen op het gebied van huishoudelijke verzorging van partijen vertonen overlap in de verschillende gemeenten in de (zorgkantoor)regio s Apeldoorn- Zutphen, Arnhem, Drenthe, Flevoland, Groningen, Kennemerland, Midden-IJssel, Noord- Holland-Noord, Utrecht, Waardenland en Zwolle. Met uitzondering van Flevoland en Waardenland - hier is Thuiszorgservice Nederland B.V. feitelijk niet actief - bieden beide partijen in de genoemde regio s daadwerkelijk huishoudelijke hulp aan. 12. In eerdere besluiten 2 is uitgegaan van een geografische markt voor huishoudelijke verzorging die ten minste het werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat, omdat huishoudelijke verzorging toentertijd nog uit AWBZ-gelden gefinancierd werd en door het zorgkantoor gebudgetteerd was. 13. In een aantal recente besluiten 3 is aangetekend dat door de invoering van de Wmo de markt voor huishoudelijke verzorging mogelijk ruimer of kleiner wordt dan de zorgkantoorregio. 1 Zie onder meer het besluit van 14 juli 2008 in zaak 6320/ZorgAccent & Thuiszorg Noord West Twente Sutfene Carinova Leiboom Vérian, punt 13, het besluit van 4 november 2005 in zaak 4212/De Basis Thuiszorg Gooi en Vechtstreek Vivium, punten 14 en 16, het besluit van 18 augustus 2005 in zaak 4988/Oosterlengte Thuiszorg Groningen Sensire, punten 16 en 21, en het besluit in zaak 5974/Careyn Thuiszorg West-Brabant, reeds aangehaald, punt Zie bijvoorbeeld het besluit van 8 januari 2007 in zaak 5924/Vivre GroeneKruisDomicura, punten 13 en 14, en het besluit van 7 november 2006 in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, punten Zie onder meer het besluit in zaak 6320/ZorgAccent & Thuiszorg Noord West Twente Sutfene Carinova Leiboom Vérian, reeds aangehaald, punten 17 tot en met 21, het besluit in zaak 5740/Laak & Eemhoven Amant, reeds aangehaald, punt 36, het besluit van 29 januari 2007 in zaak 5882/SVRZ - Allévo, punt 16, en het besluit van 7 maart 2007 in zaak 5990/De Omring - Corbis Plus, punten Openbare versie

4 Als gevolg van de invoering van de Wmo kopen gemeenten huishoudelijke verzorging in via een aanbestedingsproces en trachten gevestigde aanbieders van thuiszorg hun oorspronkelijke werkgebied op het gebied van huishoudelijke verzorging uit te breiden naar gemeenten die van oudsher buiten hun werkgebied vallen. 4 Dit kan tot gevolg hebben dat onder omstandigheden de geografische markt ruimer of nauwer is dan de zorgkantoorregio In onderhavige zaak is gebleken dat partijen ook hebben ingeschreven op aanbestedingen voor huishoudelijke verzorging in gemeenten buiten hun oorspronkelijke werkgebied. Uit het marktonderzoek blijkt dat concurrenten eveneens hebben ingeschreven op aanbestedingen buiten hun eigen traditionele werkgebied. Zowel zorgaanbieders van binnen als zorgaanbieders van buiten de zorgkantoorregio zijn door de gemeenten gecontracteerd. Op basis hiervan kan worden gesteld dat de geografische markten voor huishoudelijke verzorging, als gevolg van de aanbestedingssystematiek van de Wmo, mogelijk groter zijn dan de zorgkantoorregio. 15. Gelet op de gemeentelijke aanbestedingsprocedures zouden de markten voor huishoudelijke verzorging mogelijk ook kleiner kunnen zijn dan de zorgkantoorregio. Ondanks dat zorgaanbieders van buiten de zorgkantoorregio inschrijven op de aanbestedingen en door de gemeenten worden gecontracteerd, heeft dit er tot nog toe nauwelijks voor gezorgd dat binnen dergelijke regio s verschuivingen zijn opgetreden in posities van aanbieders van huishoudelijke verzorging. Partijen hebben aangegeven dat het verkrijgen van een gunning nog niet betekent dat zij daadwerkelijk de zorg kunnen leveren conform de contracten die zij gegund hebben gekregen. Gegunde aanbieders dienen na de gunning namelijk nog wel cliënten te werven. ADG en ThuishulpNederland hebben bijvoorbeeld beide ingeschreven en gegund gekregen in meerdere gemeenten, behorend tot de zorgkantoorregio Waardenland 6, maar hebben daar in 2007 geen huishoudelijke verzorging geleverd. ADG heeft voorts ingeschreven en gegund gekregen in meerdere gemeenten, behorend tot de zorgkantoorregio Noord-Holland-Noord 7, waar zij in 2007 in totaal slechts [ ] uur huishoudelijke verzorging geleverd heeft. Ondanks de verkregen gunningen hebben partijen in deze gemeenten in 2007 derhalve niet of nauwelijks huishoudelijke verzorging geleverd. 16. Het is derhalve mogelijk dat de geografische markten voor huishoudelijke verzorging, als gevolg van de aanbestedingsmethodiek van de Wmo waarbij sprake is van gemeentelijke 4 Zie het besluit van 20 augustus 2007 in zaak 6140/Evean Groep Thuiszorg Midden-Gelderland, reeds aangehaald, punt Zie bijvoorbeeld het besluit van 8 februari 2008 in zaak 6271/Laurens - Zorgcompas, punt Het gaat hier om de gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht. 7 Het gaat hier om de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heehugowaard, Heiloo en Langedijk. 4 Openbare versie

5 aanbestedingsprocedures, een andere omvang hebben dan de zorgkantoorregio. Een uitspraak hierover is in onderhavige zaak niet noodzakelijk aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 19 tot en met 59). In het navolgende zullen de gevolgen van de concentratie in de eerste plaats worden beoordeeld op de mogelijke markten voor huishoudelijke verzorging met als geografische omvang een gemeente. Hierbij worden alle gemeenten waarin de activiteiten van partijen op dit gebied overlappen apart bekeken. Daarnaast zullen de gevolgen van de concentratie ook op de mogelijke markten voor huishoudelijke verzorging met als geografische omvang een zorgkantoorregio. 17. Het is mogelijk dat de geografische omvang van de markt voor huishoudelijke verzorging een aantal - al dan niet in verschillende zorgkantoorregio s gelegen - aanpalende gemeenten omvat. In dat geval zijn er situaties denkbaar waarin sprake kan zijn van een mededingingsprobleem, zonder dat dit uit een beoordeling op gemeente- of zorgkantoorniveau naar voren komt. In het onderhavige geval doen dergelijke situaties zich echter niet voor. Deze mogelijkheid wordt in dit besluit daarom niet verder besproken. B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE Algemeen 18. In deze zaak is voor de beoordeling van de gevolgen van de concentratie onder meer gebruik gemaakt van de Herfindahl-Hirschmann Index (hierna: HHI). De HHI is een veelgebruikte maatstaf voor de concentratiegraad op een relevante markt. De HHI is gelijk aan de som van de gekwadrateerde individuele marktaandelen van alle ondernemingen op de markt. Het absolute niveau van de HHI geeft een eerste aanwijzing voor de concentratiegraad van de markt na de concentratie; de wijziging in de HHI is een graadmeter voor de verandering die voortvloeit uit de concentratie. In de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies 8 van de Europese Commissie is een aantal situaties genoemd waarin het op basis van de HHI en de toename daarvan onwaarschijnlijk is dat er mededingingsbezwaren bestaan. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een fusie met een HHI van meer dan en een delta van minder dan 150, tenzij zich bijzondere omstandigheden voordoen. Huishoudelijke verzorging 19. Partijen zijn op het gebied van huishoudelijke verzorging verspreid over Nederland actief. Sinds de invoering van de Wmo valt de inkoop van huishoudelijke verzorging onder verantwoordelijkheid van de gemeenten en niet langer onder verantwoordelijkheid van de zorgkantoren (zie de punten 11 tot en met 17). Uitgaande van geografische markten voor 8 Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de controle op concentraties van ondernemingen, Pb C31 van 5 februari 2004, p Openbare versie

6 huishoudelijke verzorging die een gemeentelijke aanbestedingsregio omvatten is sprake van geografische overlap van de activiteiten van partijen in verschillende gemeenten in de (zorgkantoor)regio s Apeldoorn-Zutphen, Arnhem, Drenthe, Flevoland, Groningen, Kennemerland, Midden-IJssel, Noord-Holland-Noord, Utrecht, Waardenland en Zwolle. Gemeenten in deze regio s hebben ieder voor zich aanbestedingsprocedures gehouden. Uit gegevens van partijen en gesprekken met gemeenten is gebleken dat in veel van deze gemeenten meerdere zorgaanbieders gegund hebben gekregen. Partijen hebben aangegeven dat het verkrijgen van een gunning nog niet betekent dat de zorgaanbieder tevens cliënten verkrijgt. Apeldoorn-Zutphen 20. Binnen de regio Apeldoorn-Zutphen heeft ADG in alle gemeenten 9 ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ThuishulpNederland heeft ingeschreven en gegund gekregen in Apeldoorn en Brummen. Op gemeentelijk niveau is derhalve alleen in de gemeenten Apeldoorn en Brummen sprake van overlap van activiteiten. Partijen hebben aangegeven dat zij in de gemeenten Apeldoorn en Brummen over gezamenlijke marktaandelen van [0%-10%] respectievelijk [minder dan 1%] beschikken. 10 Partijen beschikken in deze gemeenten derhalve niet over een sterke positie. Bovendien is in de regio Apeldoorn-Zutphen een andere grote aanbieder van huishoudelijke verzorging actief, te weten Stichting Vérian (hierna: Vérian). Vérian beschikt op zorgkantoorniveau in de regio Apeldoorn-Zutphen over een marktaandeel van [70%-80%]. 11 Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in de gemeenten Apeldoorn of Brummen danwel in de (zorgkantoor)regio Apeldoorn-Zutphen de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Arnhem 21. Binnen de regio Arnhem hebben ADG en ThuishulpNederland in de volgende gemeenten beide ingeschreven op de aanbesteding en de opdracht gegund gekregen: Arnhem, Doesburg, Duiven, Ede, Lingewaard, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar. In deze gemeenten waren naast partijen ten minste acht andere gegunden. In de gemeenten Doesburg, Duiven, Lingewaard, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van partijen minder dan 1%. In de gemeenten Arnhem en Ede bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van partijen [0%-10%] respectievelijk [20%-30%], maar 9 Het gaat hier om de gemeenten Apeldoorn, Brummen, Epe, Heerde, Lochem en Zutphen. 10 Bron: meldende partijen die zich hierbij baseren op Linkincare en hun eigen administratie. Er is geen reden aan de opgave van partijen te twijfelen. Alle cijfers die betrekking hebben op partijen hebben (tenzij anders vermeld) betrekking op het jaar Zie het besluit in zaak 6320/ZorgAccent & Thuiszorg Noord West Twente Sutfene Carinova Leiboom Vérian, reeds aangehaald, punt Openbare versie

7 is de toevoeging door de partij met het kleinste marktaandeel aan de partij met het grootste marktaandeel in beide gevallen minder dan [1%]. Uit gegevens van partijen blijkt dat de toevoeging door ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland in de regio Arnhem, dat in 2006 ongeveer 0-10% bedroeg, ook op zorgkantoorregioniveau gering is (minder dan 1%). Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in de gemeenten Arnhem, Doesburg, Duiven, Ede, Lingewaard, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Westervoort of Zevenaar danwel in de (zorgkantoor)regio Arnhem de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Drenthe 22. Binnen de regio Drenthe heeft ThuishulpNederland in alle gemeenten 12 ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Drenthe in alle gemeenten ingeschreven, maar heeft alleen in de gemeenten Assen en Tynaerlo gegund gekregen. In Assen en Tynaerlo waren naast partijen ten minste acht overige gegunden. ThuishulpNederland beschikt met marktaandelen van [80%-90%] (Assen) en [60%-70%] (Tynaerlo) in beide gemeenten over een sterke positie. De toevoeging door ADG is in deze gemeenten echter zeer klein. In Assen bedraagt het marktaandeel van ADG [minder dan 1%]. De verandering van de HHI in Assen is met 50 punten significant lager dan de in de richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies genoemde 150 punten. Het marktaandeel van ADG in Tynaerlo is zelfs nihil. Aangezien ADG in Drenthe alleen een gunning heeft gekregen in de gemeenten Assen en Tynaerlo, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland, dat in 2006 ongeveer 80-90% bedroeg, ook op zorgkantoorregioniveau zeer gering (minder dan [1%]). Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Assen of Tynaerlo danwel in de (zorgkantoor)regio Drenthe de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Flevoland 23. Binnen de regio Flevoland heeft ThuishulpNederland in alle gemeenten 13 ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Flevoland alleen in Lelystad ingeschreven op de aanbesteding en de opdracht gegund gekregen. In Lelystad waren naast partijen tien andere gegunden. ThuishulpNederland beschikt met een marktaandeel van [80%-90%] over een sterke positie in Lelystad. Doordat ADG in Lelystad in 2007 geen huishoudelijke verzorging heeft geleverd, is de toevoeging door ADG echter nihil. Aangezien ADG in Flevoland alleen een gunning heeft gekregen in de gemeente Lelystad, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland, dat in 2006 ongeveer 50-60% bedroeg, 12 Het gaat hier om de gemeenten Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tijnaerlo en Westerveld. 7 Openbare versie

8 ook op zorgkantoorregioniveau nihil. Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Lelystad danwel in de (zorgkantoor)regio Flevoland de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Groningen 24. Binnen de regio Groningen heeft ThuishulpNederland in de gemeenten Bellingwedde, Groningen, Grootegast, Haren, Hoogezand-Sappemeer, Leek, Marum, Reiderland, Scheemda, Ten Boer, Winschoten en Zuidhorn ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Groningen alleen in Haren ingeschreven en gegund gekregen. In Haren waren naast partijen acht overige gegunden. ThuishulpNederland beschikt in Haren met een marktaandeel van [80%-90%] over een sterke positie. De toevoeging door ADG is in deze gemeente echter zeer klein. In Haren beschikt ADG over een marktaandeel van [minder dan 1%]. De verandering van de HHI in Haren is met 33 punten significant lager dan de in de richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies genoemde 150 punten. Aangezien ADG in de zorgkantoorregio Groningen alleen een gunning heeft gekregen in de gemeente Haren, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland, dat in 2006 ongeveer 0-10% bedroeg, ook op zorgkantoorregioniveau zeer gering (minder dan [1%]). Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Haren danwel in de (zorgkantoor)regio Groningen de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Kennemerland 25. Binnen de regio Kennemerland heeft ThuishulpNederland in de gemeenten Castricum, Heemskerk, Uitgeest en Velsen ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Kennemerland alleen in Castricum ingeschreven en gegund gekregen. In Castricum waren naast partijen nog vijf overige gegunden. In de gemeente Castricum beschikken partijen over een gezamenlijk marktaandeel van [20%-30%], maar is de toevoeging door ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland zeer gering (minder dan [1%]). Aangezien ADG in Kennemerland alleen een gunning heeft gekregen in de gemeente Castricum, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland, dat in 2006 ongeveer 0-10% bedroeg, ook op zorgkantoorregioniveau zeer gering (minder dan [1%]). Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Castricum danwel in de (zorgkantoor)regio Kennemerland de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Midden-IJssel 26. Binnen de regio Midden-IJssel heeft ThuishulpNederland in de gemeenten Deventer, Olst-Wijhe en Raalte ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen 13 Het gaat hier om de gemeenten Dronten, Lelystad, Noordoostpolder, Urk en Zeewolde. 8 Openbare versie

9 de regio Midden-IJssel in de gemeenten Deventer, Olst-Wijhe en Voorst ingeschreven en gegund gekregen. In de gemeenten waar partijen beide een gunning hebben gekregen hebben naast partijen ten minste drie andere partijen gegund gekregen. Partijen hebben aangegeven dat zij in de gemeenten Deventer en Olst-Wijhe over een gezamenlijk marktaandeel van minder dan [1%] beschikken. Partijen beschikken in Deventer en Olst-Wijhe derhalve niet over een sterke positie. Bovendien heeft Stichting Carinova Leiboom Groep (hierna: CLG) in de regio Midden-IJssel een zeer sterke positie. Op zorgkantoorniveau beschikte CLG in de regio Midden-IJssel in 2006 over een marktaandeel van [90-100]%. 14 Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Deventer of Olst-Wijhe danwel in de (zorgkantoor)regio Midden-IJssel de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Noord-Holland-Noord 27. Binnen de regio Noord-Holland-Noord heeft ThuishulpNederland in alle gemeenten 15 ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Noord- Holland-Noord in de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heerhugowaard, Heiloo en Langedijk ingeschreven en gegund gekregen. In gemeenten waar partijen beide een gunning hebben gekregen hebben naast partijen ten minste vijf overige aanbieders gegund gekregen. ThuishulpNederland heeft in de gemeenten Alkmaar (marktaandeel: [70%-80%]), Bergen (marktaandeel: [80%-90%]), Heerhugowaard (marktaandeel: [70%-80%]), Heiloo (marktaandeel: [70%-80%]) en Langedijk (marktaandeel: [70%-80%]) een (zeer) sterke positie. De toevoeging door ADG in deze gemeenten is echter zeer gering (minder dan [1%] of zelfs nihil). Aangezien ADG in Noord-Holland-Noord alleen in de gemeenten Alkmaar, Bergen, Heerhugowaard, Heiloo en Langedijk een gunning heeft gekregen, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland, dat in 2006 ongeveer 40-50% bedroeg, ook op zorgkantoorregioniveau zeer gering (minder dan [1%]). Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Alkmaar, Bergen, Heerhugowaard, Heiloo of Langedijk danwel in de (zorgkantoor)regio Noord-Holland- Noord de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Utrecht 28. Binnen de regio Utrecht heeft ThuishulpNederland in de gemeenten Abcoude, Baarn, Breukelen, Bunschoten, De Ronde Venen, IJsselstein, Loenen, Lopik, Maarssen, Montfoort, 14 Zie het besluit in zaak 6320/ZorgAccent & Thuiszorg Noord West Twente Sutfene Carinova Leiboom Vérian, reeds aangehaald, punt Het gaat hier om de gemeenten Alkmaar, Andijk, Anna Paulowna, Bergen, Den Helder, Drechterland, Enkhuizen, Graft- De Rijp, Harenkarspel, Heerhugowaard, Heiloo, Hoorn, Langedijk, Medemblik, Niedorp, Noorder-Koggeland, Obdam, Opmeer, Schagen, Schermer, Stede Broec, Texel, Wervershoof, Wester-Koggenland, Wieringen, Wieringermeer, Wognum en Zijpe. 9 Openbare versie

10 Nieuwegein, Nijkerk, Oudewater, Renswoude, Soest, Vianen, Woerden en Woudenberg ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Utrecht in Amersfoort, Bunnink, De Bilt, Leusden, IJsselstein, Lopik, Nijkerk, Nieuwegein, Soest, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Vianen en Zeist ingeschreven en gegund gekregen. In gemeenten IJsselstein, Lopik, Nieuwegein, Nijkerk en Vianen hebben naast partijen ten minste vier andere partijen gegund gekregen. In IJsselstein, Lopik, Nieuwegein en Vianen is het gezamenlijke marktaandeel van partijen zeer gering (minder dan 1%) of zelfs nihil. In Nijkerk beschikt ThuishulpNederland met een marktaandeel van [90%-100%] over een (zeer) sterke positie, maar hier vindt slechts een zeer geringe toevoeging plaats van [minder dan 1%]. In de gemeente Soest heeft naast partijen slechts één overige partij gegund gekregen. Volgens gegevens van partijen bedraagt hun gezamenlijke marktaandeel in Soest [40%-50%]. ADG beschikt hier over een marktaandeel van [30%-40%], terwijl ThuishulpNederland over een marktaandeel van [10%-20%] beschikt. De toevoeging als gevolg van de voorgenomen concentratie is derhalve significant. Partijen zouden na de concentratie een sterke positie in Soest krijgen. In dit verband moet worden gewezen op een aantal relativerende factoren. 29. De gemeente Soest heeft aangegeven dat zij bij de aanbesteding de opdracht voor huishoudelijke verzorging aan drie aanbieders heeft gegund, terwijl er zes inschrijvers waren. Indien er voldoende inschrijvers zijn, leidt de gunning aan een (relatief) klein aantal aanbieders ertoe dat inschrijvers scherp moeten inschrijven. In casu heeft de gemeente Soest ook aangegeven dat er concurrerende offertes zijn ingediend. Naast partijen heeft Nedzorg B.V. (hierna: Nedzorg) in Soest een gunning verkregen. Nedzorg heeft in Soest een marktaandeel van 50-60%. Na de concentratie blijven er in Soest derhalve twee partijen (ADG/ThuishulpNederland en Nedzorg) met een gelijkwaardige positie over. Het hoge marktaandeel van partijen wordt gerelativeerd doordat naar verwachting bij de volgende aanbesteding voor huishoudelijke verzorging de concurrentie scherp zal zijn. De gemeente heeft aangegeven dat zij de opdracht voor huishoudelijke verzorging bij de volgende aanbesteding daarom opnieuw aan drie partijen wil gunnen, omdat zij het belangrijk vindt dat er drie verschillende aanbieders in Soest actief zijn. De gemeente verwacht dat er bij de volgende aanbesteding, die zij medio 2009 zal houden, opnieuw vijf tot zes aanbieders zullen inschrijven. Uit het marktonderzoek van de NMa is gebleken dat andere aanbieders van huishoudelijke verzorging ook daadwerkelijk voornemens zijn om bij een volgende aanbesteding in te schrijven. In de omliggende regio zijn bovendien nog andere grote aanbieders actief die in Soest zouden kunnen inschrijven (zie ook punt 30). Ook bij de volgende aanbesteding zullen inschrijvers derhalve scherp moeten inschrijven, waardoor er een (relatief) hoge mate van concurrentie zal zijn. Het is daarbij geenszins zeker dat zittende aanbieders de opdracht wederom gegund zullen krijgen. Amant, die in de gemeente Soest in 2006 met een marktaandeel van ongeveer [80-90]% nog de grootste aanbieder van huishoudelijke verzorging was, heeft bij de vorige aanbesteding bijvoorbeeld niet gegund gekregen. Gelet op het bovenstaande is het aannemelijk dat er binnen de gemeente Soest ook na de concentratie voldoende dynamiek resteert, terwijl vanaf 1 januari 2010, de verwachte 10 Openbare versie

11 ingangsdatum van de nieuwe overeenkomsten, bovendien in Soest naar verwachting opnieuw drie aanbieders van huishoudelijke verzorging actief zullen zijn. 30. Partijen hebben aangegeven dat hun gezamenlijke marktaandeel in de (zorgkantoor)regio Utrecht [0%-10%] bedraagt, terwijl in deze regio bovendien andere grotere aanbieders van huishoudelijke verzorging actief zijn. Stichting Zorggroep Amant & Laak en Eemhoven, Stichting Aveant en Stichting Vitras hadden in de (zorgkantoor)regio Utrecht in 2006 alle een marktaandeel van 10-20%. Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in IJsselstein, Lopik, Nijkerk, Nieuwegein, Soest of Vianen danwel in de (zorgkantoor)regio Utrecht de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Waardenland 31. Binnen de regio Waardenland heeft ThuishulpNederland in alle gemeenten 16 ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Waardenland in Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht ingeschreven en gegund gekregen. In gemeenten waar beide partijen gegund hebben gekregen hebben ten minste 16 andere partijen gegund gekregen. Omdat geen van beide partijen in deze gemeenten actief is geworden, is het gezamenlijke marktaandeel van partijen hier echter nihil. Aangezien ADG in Waardenland alleen in de hierboven genoemde gemeenten een gunning heeft gekregen, is de toevoeging van ADG aan het marktaandeel van ThuishulpNederland op zorgkantoorregioniveau eveneens nihil. Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht of Zwijndrecht danwel in de (zorgkantoor)regio Waardenland de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Zwolle 32. Binnen de regio Zwolle heeft ThuishulpNederland in de gemeenten Dalfsen, Elburg, Ermelo, Harderwijk, Kampen, Nunspeet, Oldebroek, Ommen, Putten, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland en Zwolle ingeschreven op de aanbesteding en gegund gekregen. ADG heeft binnen de regio Zwolle in de gemeenten Hattem, Hardenberg, Kampen en Zwolle ingeschreven en gegund gekregen. De activiteiten van partijen vertonen derhalve alleen in de gemeenten Kampen en Zwolle overlap. Gemeente Kampen 16 Het gaat hier om de gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Giessenlanden, Gorinchem, Graafstroom, Hardinxveld, Giessendam, Hendrik-Ido-Ambacht, Leerdam Liesveld, Nieuw-Lekkerland, Papendrecht, Sliedrecht, Zederik en Zwijndrecht.. 11 Openbare versie

12 33. In Kampen waren naast partijen nog drie andere partijen die een gunning hebben gekregen. In Kampen beschikt ThuishulpNederland met een marktaandeel van [90%-100%] over een (zeer) sterke positie, maar hier vindt slechts een zeer geringe toevoeging plaats van [minder dan 1%]. 17 De verandering van de HHI in Kampen is met 56 punten significant lager dan de in de richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies genoemde 150 punten. Uit marktonderzoek blijkt dat Stichting Beeuwkes Thuiszorg in Kampen een veel sterkere speler is dan ADG. Stichting Beeuwkes Thuiszorg beschikt in Kampen over een marktaandeel van [0-10]% op het gebied van huishoudelijke verzorging. Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in de gemeente Kampen de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Gemeente Zwolle 34. In de gemeente Zwolle is ThuishulpNederland 18 van oudsher veruit de grootste aanbieder van huishoudelijke verzorging. Gemeten over de eerste 20 weken van 2008, levert ThuishulpNederland ongeveer [70%-80%] van het totaal aantal uren huishoudelijke verzorging in deze gemeente. 19 Andere aanbieders in Zwolle zijn significant kleiner en leveren veel minder uren huishoudelijke verzorging. Na ThuishulpNederland is het Zwols Zorgconsortium, dat ongeveer [10%-20%]van het totaal aantal uren huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle levert, de grootste aanbieder in Zwolle. ADG is met een marktaandeel van [0%-10%] van het totaal aantal uren huishoudelijke verzorging in die gemeente de nummer drie. De overige aanbieders van huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle zijn nog een stuk kleiner dan ADG en beschikken over marktaandelen van [0-5]%. In de gemeente Zwolle gaan als gevolg van de concentratie derhalve de grootste en de op twee na grootste aanbieders van huishoudelijke verzorging samen, waarbij een gezamenlijk marktaandeel van ongeveer [80%-90%] ontstaat. Na de concentratie blijft feitelijk alleen het Zwols Zorgconsortium als een concurrent van enige omvang over. 35. Gelet op het marktaandeel van ThuishulpNederland in de gemeente Zwolle is het aannemelijk dat ThuishulpNederland daar reeds over een economische machtspositie beschikt op de markt voor huishoudelijke verzorging. In onderhavige zaak is derhalve onderzocht of de toevoeging van ADG zodanig is dat het aannemelijk is dat de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren, met name als het gevolg van het versterken van die machtspositie van ThuishulpNederland op de mogelijke markt voor huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle. 17 De gemeente Kampen heeft aangegeven dat ADG in haar gemeente ongeveer [0-10] cliënten heeft. 18 ThuishulpNederland levert in de gemeente Zwolle huishoudelijke verzorging onder de handelsnaam Icare. 19 Dit is inclusief de uren die geleverd zijn door onderaannemers van ThuishulpNederland. 12 Openbare versie

13 36. Wanneer concentraties plaatsvinden waarbij een partij is betrokken met een zeer hoog marktaandeel, moet iedere toevoeging aan dit marktaandeel op voorhand met grote terughoudendheid tegemoet worden getreden. Elke toevoeging brengt de desbetreffende onderneming in dat geval immers al snel in een nog gunstiger positie dan voorheen. Bij toepassing van de HHI blijkt dat in het onderhavige geval sprake is van een zeer hoge HHI en een grote stijging van de HHI ten gevolge van de voorgenomen concentratie. De HHI op het gebied van huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle bedraagt in casu na de concentratie ongeveer met een toename als gevolg van de concentratie van ongeveer De grote verandering van de HHI in de gemeente Zwolle wijst op een sterke afname van de concurrentie en vormt een belangrijke aanwijzing voor het bestaan van mededingingsproblemen in deze gemeente. 37. Aanbestedingsmarkten worden vaak gekenmerkt door een zekere mate van dynamiek. Dit kan een sterke positie van één partij in bepaalde gevallen relativeren. De door de gemeente Zwolle gehanteerde aanbestedingssystematiek levert echter onvoldoende dynamiek op om de sterke positie van partijen te relativeren. Dit komt met name door het feit dat de gemeente Zwolle aan veel aanbieders gunt. Bij de laatste aanbesteding voor huishoudelijke verzorging heeft de gemeente aan tien aanbieders gegund, terwijl er elf inschrijvers waren. De gemeente heeft aangegeven dat zij het belangrijk vindt dat er verschillende aanbieders in Zwolle actief zijn en dat zij de volgende keer opnieuw aan tien partijen wil gunnen. Het gunnen aan tien aanbieders leidt er toe dat de concurrentie bij de inschrijving op de aanbesteding minder hevig is dan wanneer er aan minder (bijvoorbeeld drie of vier) aanbieders wordt gegund. Bij gunning aan veel partijen hoeft een aanbieder immers minder scherp in te schrijven om de opdracht gegund te krijgen. Dit effect kan nog worden versterkt indien er bij de volgende aanbesteding niet voldoende inschrijvers zouden zijn. In dit verband is van belang dat er als gevolg van de concentratie al één aanbieder wegvalt, terwijl de gemeente bovendien heeft aangegeven dat het moeilijk is om in te schatten hoeveel partijen bij de volgende aanbesteding zullen inschrijven. Volgens de gemeente zullen partijen die nu gegund hebben gekregen maar nagenoeg geen huishoudelijke verzorging leveren de volgende keer mogelijk niet meer inschrijven op de aanbesteding. 22 (Zorgkantoor)regio Zwolle 20 Als het marktaandeel in procenten wordt uitgedrukt, kan de HHI maximaal punten bedragen. 21 Andere concurrenten binnen de zorgkantoorregio Amsterdam zijn: Het Zwols Zorgconsortium, met een marktaandeel van [10-20]%, Curadomi, met een marktaandeel van [0-5]%, Beeuwkes, met een marktaandeel van [0-5]% en nog een aantal kleinere instellingen, met een cumulatief marktaandeel van [0-5]%. 22 In dit verband is illustratief dat de gemeente heeft aangegeven dat de laatste aanbesteding een heraanbesteding is geweest en dat er bij de oorspronkelijke aanbesteding meer (16) aanbieders hebben ingeschreven dan bij de heraanbesteding (11). 13 Openbare versie

14 38. ThuishulpNederland beschikt in de regio Zwolle over een marktaandeel van ongeveer [50%-60%], terwijl ADG in deze regio over een marktaandeel van [minder dan 2%] beschikt. In de regio Zwolle is derhalve sprake van een relatief geringe toevoeging van [minder dan 2%] door ADG. De verandering van de HHI in de (zorgkantoor)regio Zwolle is met 133 punten lager dan de in de richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies genoemde 150 punten. Deze geringe toevoeging op zorgkantoorniveau betreft nagenoeg uitsluitend het marktaandeel dat ADG in de gemeente Zwolle behaalt. Bovendien beschikt CLG in deze regio over een substantiële positie. 23 Het is derhalve niet aannemelijk dat de concentratie in de (zorgkantoor)regio Zwolle de daadwerkelijke mededinging op significante wijze zou kunnen belemmeren. Gesignaleerde mededingingsprobleem 39. In de loop van de meldingsprocedure is aan partijen meegedeeld dat de NMa van oordeel is dat het aannemelijk is dat de concentratie zou kunnen leiden tot een significante belemmering van de mededinging op de mogelijke markt voor huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle. Partijen hebben in reactie hierop te kennen gegeven voorstellen te willen indienen om te komen tot een oplossing van de door de NMa geconstateerde mogelijke mededingingsproblemen. Op 8 september 2008 hebben partijen definitieve voorstellen ingediend teneinde de gesignaleerde mededingingsbezwaren weg te nemen (hierna: het remedievoorstel). De inhoud van het remedievoorstel wordt in het navolgende weergegeven (zie de punten 40 tot en met 46). VI. HET REMEDIEVOORSTEL 40. De remedie houdt in dat Thuiszorgservice Nederland B.V., voorafgaand aan de totstandbrenging van de voorgenomen concentratie met ThuishulpNederland, haar bedrijfsactiviteiten op het gebied van huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle (hierna: de HV-activiteiten) zal afstoten. Thuiszorgservice Nederland B.V. zal minimaal 90% van de HVactiviteiten overdragen aan Stichting De Nieuwe Zorg Thuis (hierna: DNZT). 41. De HV-activiteiten worden gevormd door alle huidige HV-cliënten 24 van Thuiszorgservice Nederland B.V. in de gemeente Zwolle (hierna: de Cliënten), de zorgverleners die deze cliënten bedienen (hierna: de Zorgverleners) en de cliëntdossiers van de Cliënten (hierna: de Cliëntdossiers). In totaal gaat het om circa [ ] uur huishoudelijke verzorging per jaar. 23 Zie het besluit in zaak 6320/ZorgAccent & Thuiszorg Noord West Twente Sutfene Carinova Leiboom Vérian, reeds aangehaald, punt Hierbij wordt als peildatum 20 augustus 2008 aangehouden. 14 Openbare versie

15 42. De overdracht van de HV-activiteiten aan DNZT vindt plaats in de vorm van een activapassivatransactie, waarbij de Zorgverleners die bij Thuiszorgservice Nederland B.V. in dienst zijn van rechtswege overgaan naar DNZT. Aan de zogenoemde alphahulpen, die niet bij Thuiszorgservice Nederland B.V. in dienst zijn, is gevraagd om met de overgang naar DNZT in te stemmen. Minimaal 90% van het totaal aantal Cliënten en Zorgverleners zal overgaan naar DNZT. Cliënten en Zorgverleners (alphahulpen) die niet instemmen met de overgang zullen door ADG worden opgezegd, waarna zij bij een andere aanbieder van huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle terecht kunnen. 43. ADG en Stichting Espria (en de aan haar gelieerde rechtspersonen) verbinden zich ertoe gedurende de eerste twee jaren na overdracht van de HV-activiteiten aan DNZT (i) zich te onthouden van activiteiten die er specifiek op gericht zijn de Zorgverleners actief te werven, (ii) zich in hun marketingactiviteiten met betrekking tot huishoudelijke verzorging te onthouden van verwijzingen of vergelijkingen met DNZT en (iii) zich niet actief tot de Cliënten te richten. Deze verplichtingen laten het recht van partijen onverlet om de volgende activiteiten te verrichten: (i) wervingsacties voor personeel op het gebied van huishoudelijke verzorging die niet specifiek gericht zijn op de Zorgverleners, zoals bijvoorbeeld het plaatsen van advertenties of gerichte werving van zorgverleners buiten Zwolle; (ii) marketingactiviteiten in verband met de HVactiviteiten die gericht zijn op alle (potentiële) cliënten in de gemeente Zwolle of een deel van deze gemeente, zoals bijvoorbeeld het huis-aan-huis verspreiden van brochures; (iii) enigerlei marketing- of wervingactiviteit die uitsluitend betrekking heeft op andere geografische gebieden dan de gemeente Zwolle en/of op overige de activiteiten van ADG. 44. ADG zal daarnaast binnen een periode van tien jaren na de overdracht van de HVactiviteiten direct noch indirect enig economisch en/of juridisch belang verwerven in, noch invloed uitoefenen op de aan DNZT overgedragen HV-activiteiten Indien de HV-activiteiten op 20 september 2008 niet uit de beschikkingsmacht van ADG zijn, zal ADG binnen één week een door de NMa goedgekeurde trustee met een door de NMa 25 Het in dienst nemen van individuele Zorgverleners en/of het aangaan van zorgovereenkomsten met individuele Cliënten valt hier niet onder. 15 Openbare versie

16 goedgekeurde opdracht benoemen. 26 Deze trustee zal de taken als genoemd in punt 52 van de Richtsnoeren Remedies 2007 vervullen ADG doet binnen veertien dagen na de overdracht van de HV-activiteiten aan DNZT verslag aan de NMa waaruit blijkt dat de overdracht is gerealiseerd op de wijze zoals neergelegd in het besluit van de NMa. ADG zal aan de NMa rapporteren hoeveel Cliënten en Zorgverleners er aan DNZT zijn overgedragen en hoeveel Cliënten en Zorgverleners er zijn opgezegd. De NMa zal de juistheid van de door ADG gerapporteerde informatie bij DNZT verifiëren. 47. De afstoting van de HV-activiteiten door ADG betreft een structurele remedie. Een structurele remedie dient aan een aantal eisen te voldoen (zie de Richtsnoeren Remedies, punt 18 e.v.). Deze eisen zullen hieronder worden besproken. Vervolgens wordt beoordeeld of de remedie de in punt 34 tot en met 37 genoemde mededingingsproblemen wegneemt. (i) Levensvatbaar bedrijfsonderdeel dat daadwerkelijk, effectief en duurzaam kan concurreren 48. Onder een levensvatbaar bedrijfsonderdeel wordt verstaan een bestaand bedrijfsonderdeel dat zelfstandig kan functioneren. Daarnaast zal dit bedrijfsonderdeel in staat moeten zijn om daadwerkelijk effectief en op duurzame wijze met de gefuseerde onderneming te concurreren. De HV-activiteiten omvatten het huidige Zwolse HV-team van Thuiszorgservice Nederland B.V. Partijen hebben aangegeven dat het gekwalificeerde Zorgverleners met een duurzame groep Cliënten betreft. De voorwaarde dat minimaal 90% van alle Cliënten en Zorgverleners aan DNZT wordt overgedragen, garandeert dat de over te dragen HV-activiteiten een bedrijfsonderdeel vormen waarmee en van waaruit zelfstandig en duurzaam geconcurreerd kan worden met ADG. Hoe effectief deze concurrentie zal zijn is mede afhankelijk van de koper van de HV-activiteiten, DNZT. 49. DNZT bestaat sinds 2005 en is een snel groeiende zorgaanbieder. DNZT levert met name huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging en verpleging. DNZT heeft vijf vestigingen en heeft als voornaamste werkgebied Drenthe, Friesland, Groningen, de kop van Overijssel en Den Haag. In de gemeente Zwolle is DNZT actief als onderdeel van het Zwols Zorg Consortium (hierna: het Consortium), één van de partijen die van de gemeente Zwolle een 26 Dit laat onverlet dat ADG de opzegtermijnen zal respecteren van overeenkomsten met alphahulpen en/of Cliënten die niet hebben ingestemd met de overdracht van hun (Zorg)overeenkomst aan DNZT. Het respecteren van dergelijke opzegtermijnen zal niet worden beschouwd als het hebben van beschikkingsmacht over (een deel van) de HV-activiteiten. In de zorgovereenkomsten met de Cliënten is een opzegtermijn van één maand opgenomen, terwijl in de overeenkomsten met alphahulpen een opzegtermijn van één week is overeengekomen. 27 De Richtsnoeren Remedies 2007 zijn raad te plegen op 16 Openbare versie

17 gunning heeft gekregen voor de levering van huishoudelijke verzorging. Het Consortium is met een marktaandeel van ongeveer [10-20]% na ThuishulpNederland de grootste aanbieder van huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle. DNZT is penvoerder van het Consortium en is binnen het Consortium de grootste partij op het gebied van huishoudelijke verzorging. DNZT heeft in de gemeente Zwolle een marktaandeel van ongeveer [0-10]%. Het Consortium en de daarin deelnemende ondernemingen hebben geen banden met ADG. 50. DNZT zal de door Thuiszorgservice Nederland B.V. over te dragen HV-activiteiten met haar huidige organisatie voortzetten. De zorgverlening aan de Cliënten zal worden gerealiseerd door de Zorgverleners die aan DNZT zullen worden overgedragen. Deze zullen de huidige zorgverlening onder de verantwoordelijkheid van DNZT continueren. De administratieve ondersteuning zal door DNZT worden verzorgd. De huidige organisatie van DNZT is hiervoor volgens partijen voldoende geëquipeerd. Afgezien van zorgverleners zijn bij DNZT circa [20-40] fte in dienst, waarmee DNZT circa [ ] uren huishoudelijke verzorging, verpleging en persoonlijke verzorging (waarvan circa [ ] uren huishoudelijke verzorging) per jaar levert. Na de overdracht van de HV-activiteiten, zal DNZT circa [ ] per jaar leveren. Volgens partijen is de huidige ondersteunende organisatie van DNZT hiervoor groot genoeg. Partijen wijzen ter vergelijking op de huidige ondersteunende organisatie van Thuiszorgservice Nederland B.V. Thuiszorgservice Nederland B.V. levert met ongeveer [20-40] fte ongeveer [ ] uur huishoudelijke verzorging, verpleging en persoonlijke verzorging per jaar. 51. DNZT heeft bevestigd over voldoende capaciteit te beschikken om de HV-activiteiten die zij van ADG zal overnemen blijvend (duurzaam) concurrerend met ADG te kunnen voortzetten. DNZT heeft in dit verband verklaard over voldoende personeel (zorgplanners) en infrastructuur (software) te beschikken om de over te nemen HV-activiteiten voort te kunnen zetten. 52. Gelet op het bovenstaande acht de Raad het voldoende aannemelijk dat DNZT in staat is om met de door ADG over te dragen HV-activiteiten daadwerkelijk, effectief en duurzaam te concurreren met ADG. (ii) Structurele effect van de afstoting 53. In totaal zal minimaal 90% van alle Cliënten en Zorgverleners aan DNZT wordt overgedragen. De ervaring leert dat cliënten zeer hechten aan een vaste zorgverlener en vaak bij hun zorgverlener willen blijven. Dit blijkt ook uit het feit dat in het onderhavige geval veel Cliënten hebben aangegeven met hun Zorgverlener te willen overstappen naar DNZT. Het feit dat minimaal 90% van de Zorgverleners naar DNZT overgaat en het feit dat cliënten vaak bij hun zorgverlener willen blijven, leiden ertoe dat de afstoting een structureel effect heeft. In dit verband kan nog worden gewezen op de in punt 43 en punt 44 genoemde voorwaarden, die - kort gezegd - beogen te voorkomen dat ADG na de overdracht aan DNZT actief gericht de 17 Openbare versie

18 overgedragen Zorgverleners en Cliënten zal werven of weer een (juridisch en/of economisch) belang zal krijgen in de HV-activiteiten. (iii) Afstoting voldoende om het mededingingsprobleem weg te nemen 54. Het remedievoorstel moet een oplossing bieden in die zin, dat het na implementatie van de remedie niet aannemelijk is dat de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle op significante wijze zou kunnen belemmeren. 55. In het onderhavige geval vindt als gevolg van de voorgestelde remedie geen toevoeging van marktaandeel meer plaats. Thuiszorgservice Nederland B.V. zal, vóórdat de concentratie wordt voltrokken, al haar HV-activiteiten afstoten. Dit betekent dat Thuiszorgservice Nederland B.V. bij het voltrekken van de concentratie geen HV-activiteiten meer zal hebben. Als voorwaarde is gesteld dat minimaal 90% van de af te stoten HV-activiteiten zal worden overgedragen aan DNZT. Thuiszorgservice Nederland B.V. heeft bij fax van 4 september 2008 verklaard dat alle Zorgverleners over zullen gaan naar DNZT en dat op dat moment ongeveer 92% van de Cliënten met de overgang naar DNZT had ingestemd. De Raad acht het aannemelijk dat DNZT deze activiteiten blijvend concurrerend met ADG zal kunnen voortzetten. Mogelijke negatieve effecten van de voorgenomen concentratie op de mededinging worden hierdoor voorkomen. De Raad acht het daarom niet aannemelijk dat de concentratie na de afstoting van de HV-activiteiten door Thuiszorgservice Nederland B.V. de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle nog op significante wijze zou kunnen belemmeren, met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. Markttest 56. De NMa heeft in het kader van het marktonderzoek in deze zaak verschillende directe concurrenten van partijen in Zwolle bevraagd, die geen problemen constateerden. Deze partijen zijn daarom - ook in het licht van het door de NMa geconstateerde mogelijke mededingingsprobleem en de inhoud van het remedievoorstel (de toevoeging van marktaandeel wordt voorkomen) - niet verder geraadpleegd. Wel is na indiening van het remedievoorstel de gemeente Zwolle, als belangrijkste vrager, geraadpleegd. Aan de gemeente is een openbare versie van het remedievoorstel voorgelegd. De gemeente heeft aangegeven dat de door de NMa geconstateerde mogelijke mededingingsproblemen naar haar mening door de voorgestelde remedie worden weggenomen en dat zij zich kan vinden in de gevonden oplossing. (iv) Geen nieuw mededingingsprobleem 18 Openbare versie

19 57. De Raad heeft geen aanwijzingen dat ten gevolge van het voorstel nieuwe mededingingsproblemen zullen ontstaan. Gemeten over de eerste 16 weken van 2008 beschikt DNZT over een marktaandeel van [0-10]%. Hieraan wordt door de overdracht van de HVactiviteiten door ADG ongeveer [0%-10%] toegevoegd. Gelet op deze marktaandelen heeft de Raad geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren. (v) Conclusie 58. De Raad is van oordeel dat het remedievoorstel de geconstateerde mededingingsproblemen op de mogelijke markt voor huishoudelijke verzorging in de gemeente Zwolle wegneemt. VII. NEVENRESTRICTIES 59. Evean en ADG zijn een als artikel 12 van de koopovereenkomst opgenomen nonconcurrentiebeding overeengekomen. Op grond van dit non-concurrentiebeding zal Evean gedurende twee jaar na de overdrachtsdatum (i) geen onderneming drijven die huishoudelijke zorg verricht die concurreert met Thuiszorgservice Nederland in Nederland, (ii) geen personeel van Thuiszorgservice Nederland werven, (iii) niet in concurrentie treden met Thuiszorgservice Nederland bij deelname aan aanbestedingen voor huishoudelijke verzorging en (iv) geen leveranciers van Thuiszorgservice Nederland overhalen de bestaande relatie met Thuiszorgservice Nederland te beëindigen. Dit concurrentiebeding kan als nevenrestrictie worden geaccepteerd, omdat het rechtstreeks verband houdt met en noodzakelijk is voor de totstandkoming van de concentratie, terwijl de duur van het beding beperkt is tot twee jaar. Artikel 10 Mededingingswet is op het in artikel 12 van de koopovereenkomst opgenomen nonconcurrentiebeding van toepassing. Dit besluit loopt op geen enkele manier vooruit op de beoordeling van andere afspraken en/of gedragingen tussen Evean en ADG. 19 Openbare versie

20 VIII. CONCLUSIE 60. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren, onder de voorwaarden als beschreven in punten 40 tot en met Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist, onder de voorwaarden als beschreven in de punten 40 tot en met 46, samengevat dat: - Thuiszorgservice Nederland B.V. voorafgaand aan de totstandbrenging van de voorgenomen concentratie met ThuishulpNederland, de HV-activiteiten zal afstoten. - Thuiszorgservice Nederland B.V. de HV-activiteiten die worden overgedragen aan DNZT, overdraagt in de vorm van de Cliënten, de Zorgverleners en de Cliëntdossiers. Thuiszorgservice Nederland B.V. dient minimaal 90% van het totaal aantal Zorgverleners en Cliënten aan DNZT over te dragen. - ADG de Cliënten en Zorgverleners die niet instemmen met de overgang naar DNZT opzegt. - ADG en Stichting Espria (en de aan haar gelieerde rechtspersonen) zich ertoe verbinden gedurende de eerste twee jaren na overdracht van de HV-activiteiten aan DNZT (i) zich te onthouden van activiteiten die er specifiek op gericht zijn de Zorgverleners actief te werven, (ii) zich in hun marketingactiviteiten met betrekking tot huishoudelijke verzorging te onthouden van verwijzingen of vergelijkingen met DNZT en (iii) zich niet actief tot de Cliënten te richten. - ADG binnen een periode van tien jaren na de overdracht van de HV-activiteiten aan DNZT direct noch indirect enig economisch en/of juridisch belang zal verwerven in, noch invloed uitoefenen op deze HV-activiteiten. - Indien de HV-activiteiten op 20 september 2008 niet uit de beschikkingsmacht van ADG zijn, ADG binnen één week na 20 september 2008 een door de NMa goedgekeurde trustee met een door de NMa goedgekeurde opdracht zal 20 Openbare versie