Medicatietrouw aan orale antidiabetica. bij type-2 diabetes patiënten van Turkse afkomst. Doctoraatsdissertatie. Bart Peeters
|
|
- Ida Clara Wauters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Medicatietrouw aan orale antidiabetica bij type-2 diabetes patiënten van Turkse afkomst. Doctoraatsdissertatie Bart Peeters Samenvatting De wetenschappelijke aandacht voor medicatietrouw bij mensen met chronische ziektes is exponentieel gegroeid tijdens de laatste decennia. Ondanks het feit dat de prevalentie van type-2 diabetes mellitus (T2DM) hoger is bij niet-blanke etnische minderheden zijn er maar weinig studies gepubliceerd over medicatietrouw aan orale antidiabetica (OAD) bij deze populaties. In hoofdstuk 1 (deel 2), presenteerden we de resultaten van onze systematische literatuurstudie over medicatietrouw aan OAD bij niet-blanke etnische minderheden. Demografische, ziektegerelateerde, behandelingsgerelateerde, socio-economische en culturele factoren waren geassocieerd met medicatietrouw aan OAD bij de niet-blanke etnische minderheden die bestudeerd werden. Aangezien de geïncludeerde studies echter leden onder verschillende methodologische problemen stelden we ook methodologische verbeteringen voor toekomstig onderzoek voor. De systematische literatuurstudie vestigde onze aandacht op een veelheid aan factoren, waarvan sommige cultureel bepaald kunnen zijn, die medicatietrouw aan OAD beïnvloeden. De systematische literatuurstudie legde dus de basis voor onze kwalitatieve studie waarin we de perspectieven van T2DM patiënten van Turkse afkomst onderzochten. Bovendien versterkten de (vaak beperkte) inzichten en methodologische tekortkomingen van de geïncludeerde studies de argumentatie voor onze eigen onderzoeksdesign, waarin een gedetailleerde verkenning, met 1
2 behulp van kwalitatieve methoden, vooraf zou gaan aan een kwantitatieve bepaling van de factoren die medicatietrouw aan OAD beïnvloeden. Om in kaart te brengen welke factoren medicatietrouw aan OAD beïnvloeden bij T2DM patiënten van Turkse afkomst voerden we eerst een kwalitatieve studie uit, gebruik makend van diepte-interviews (hoofdstuk 3). We maakten gebruik van een theoretische steekproeftrekking, wat betekent dat analyseresultaten van eerder uitgevoerde interviews leidden tot aangepaste of nieuwe inclusiecriteria voor de patiënten die geïnterviewd zouden worden in het verdere verloop van de studie. Dit proces werd beëindigd wanneer theoretische saturatie bereikt werd. Door middel van deze cyclus van dataverzameling, dataanalyse en selectie van nieuwe cases verkregen we een breed overzicht van de factoren die medicatietrouw aan OAD mogelijk beïnvloeden, en een gedetailleerd beeld van hoe deze factoren onderling verbonden zijn. Bovendien garandeerde deze theoretische steekproeftrekking de validiteit van onze resultaten omdat voorlopige inzichten bevestigd, genuanceerd of soms weerlegd werden door inzichten uit de nieuw geïncludeerde cases. De resultaten van onze kwalitatieve studie toonden aan dat medicatietrouw aan OAD beïnvloed werd door een veelheid aan barrières en stimulerende factoren. Naast denkbeelden over OAD, polyfarmacie, denkbeelden over het verloop van diabetes, vergeetachtigheid, de perceptie van de dokter s medische expertise, gevoelens van depressie en sociale steun; factoren die ook teruggevonden werden bij andere etnische groepen; kwamen enkele factoren naar voren die kenmerkend zijn voor T2DM patiënten van Turkse afkomst. Respondenten hun denkbeelden over stress en het Belgisch klimaat als oorzaken van diabetes leidden vaak tot medicatieontrouw tijdens minder stressvolle periodes, zoals zomervakanties in Turkije. Sommige respondenten pasten hun medicatiegebruik aan aan hun voedselinname of tijdens het vasten. Bezorgdheden over OAD leidden tot het gebruik van kruidengeneeskunde, wat op zijn beurt kan leiden tot 2
3 medicatieontrouw aan OAD. Het religieus kader dat gebruikt werd om diabetes te interpreteren leidde, in combinatie met gevoelens van depressie, tot medicatieontrouw maar stimuleerde de medicatietrouw bij andere patiënten. Het gebruik van kwalitatieve methoden verschafte ons ook een gedetailleerd inzicht in de wijze waarop de verschillende factoren onderling verbonden zijn, en dus in hoe één of meer factoren het effect van een andere factor op medicatietrouw aan OAD kunnen versterken of tegengaan. De perceptie van de dokter s medische expertise bleek belangrijk te zijn: ten eerste, omdat deze de negatieve invloed op medicatietrouw aan OAD tegenging van factoren zoals denkbeelden over de medicatie en denkbeelden over de ziekte en, ten tweede, omdat het een factor zou kunnen zijn die medicatietrouwe patiënten onderscheidt van medicatieontrouwe patiënten. De patronen van onderling verbonden factoren zouden ook verschillend kunnen zijn voor mannen en vrouwen, vooral onder migranten van de eerste generatie. Vrouwen lijken een meer passieve rol ten aanzien van de medicamenteuze behandeling van T2DM aan te nemen, waarschijnlijk omwille van hun laag opleidingsniveau, hun beperkte kennis van het Nederlands en de, cultureel bepaalde, traditionele gender rollen. Om verder te onderzoeken of het vasten tijdens de ramadan een impact had op medicatietrouw aan OAD en/of insuline voerden we een cross-sectionele studie uit over de deelname aan het vasten tijdens de ramadan, het gebruik van OAD en/of insuline tijdens het vasten en het advies dat verkregen werd van gezondheidszorgwerkers over ramadan en diabetes (hoofdstuk 4). Ongeveer de helft van de respondenten had aanbevelingen gekregen van gezondheidszorgwerkers over diabetes en vasten tijdens de ramadan. Er werd een lage prevalentie van deelname aan het vasten geobserveerd onder Turkse migranten die in België leven. Zes van de tien patiënten die vastten hadden advies gekregen over de inname van hun antidiabetica. De zelfgerapporteerde medicatietrouw, gedefinieerd als het volgen van de door de arts voorgeschreven (aangepaste) 3
4 behandeling, was zeer hoog. Deze studie toonde ook aan dat het door gezondheidswerkers verstrekken van informatie over diabetes en vasten tijdens de ramadan verbeterd kan worden. Het vasten tijdens de ramadan was minder algemeen verspreid onder DM patiënten van Turkse afkomst die in België leven dan onder patiënten in moslimlanden. De impact van het vasten tijdens de ramadan op medicatietrouw aan OAD en/of insuline zou dus van minder groot belang kunnen zijn. Echter, onze resultaten zijn gebaseerd op een kleine, niet representatieve steekproef en moeten dus getoetst worden in toekomstig onderzoek dat gebruikt maakt van grotere toevalssteekproeven. Aangezien huisartsen (HA) en apothekers (AP) een belangrijk rol spelen in het stimuleren van medicatietrouw aan OAD voerden we een kwalitatief onderzoek uit, gebruik makend van focusgroepen, om hun visies in kaart te brengen op de factoren die de medicatietrouw aan OAD bij T2DM patiënten van Turkse afkomst beïnvloeden, en op de barrières voor het stimuleren van medicatietrouw aan OAD in deze populatie (hoofdstuk 5). Beide professionele groepen identificeerden de meeste van de obstakels voor medicatietrouw aan OAD die we vonden in onze kwalitatieve studie bij T2DM patiënten van Turkse afkomst. HA en AP vermeldden het gebrek aan kennis over diabetes en hypoglykemiërende medicatie, denkbeelden over medicatie, cultureel bepaalde denkbeelden over ziekte, depressie, sociale steun, fatalisme (wat vaak werd toegeschreven aan religiositeit), religieuze en culturele gewoonten, de autoriteit van de gezondheidszorgverstrekker, financiële barrières en beleidsmaatregelen die het voorschrijven van generieken stimuleren als obstakels voor medicatietrouw in deze populatie. Sommige beïnvloedende factoren, beschreven in onze interview studie, werden echter niet of in mindere mate onderkend door de meeste HA en AP: de invloed van denkbeelden over stress en het Belgisch klimaat als oorzaken van diabetes, het gebruik van kruidengeneeskunde en de positieve invloed van religiositeit op medicatietrouw. 4
5 Er werd een veelheid aan barrières vermeld voor het stimuleren van medicatietrouw aan OAD, zowel op het niveau van de patiënt als op het niveau van het verstrekken van diabeteszorg. De geïdentificeerde barrières op het niveau van de patiënt waren het lage opleidingsniveau, de hoge graad van analfabetisme, een gebrek aan continuïteit in de zorg, culturele gebruiken en religieuze eisen, cultureel bepaalde gender rollen, de invloed van denkbeelden over diabetesbehandeling aanwezig in de Turkse gemeenschap en patiënten hun verwachtingen over consultaties. De barrières op het niveau van het verstrekken van diabeteszorg waren: het gebrek aan tijd tijdens consultaties (wat het exploreren van de denkbeelden van patiënten belemmert), een terughoudendheid om medicatietrouw te bespreken (uit vrees om de relatie met de patiënt in gevaar te brengen of uit vrees om bezorgdheid over OAD te veroorzaken) en het gebrek aan gestructureerde vormen van samenwerking tussen huisartsen en apothekers. Huisartsen en apothekers suggereerden verschillende praktische oplossingen om de barrières op het niveau van de patiënt te overwinnen: initiatieven om de taalkloof te overbruggen en het gebruik van systemen om de patiënt te herinneren aan de medicatie-inname in het geval van niet-intentionele medicatieontrouw. Gezondheidszorgverstrekkers zouden ook gebaat kunnen zijn met trainingen in het verwerven van culturele competenties en in vaardigheden voor het aanzetten tot gedragsverandering. Op het niveau van het verstrekken van diabeteszorg zouden initiatieven kunnen genomen worden om de samenwerking tussen HA en AP te stimuleren en zouden patiënten ertoe aangezet kunnen worden om een vaste HA en AP te consulteren. Om de resultaten van ons kwalitatief onderzoek te valideren en een schatting te kunnen geven van de mate van medicatieontrouw aan OAD voerden we een verkennend, cross-sectioneel onderzoek uit bij een, naar alle waarschijnlijkheid, representatieve steekproef van T2DM patiënten van Turkse afkomst (hoofdstuk 6). We hebben gepoogd om een representatieve steekproef te trekken uit de populatie 5
6 van T2DM patiënten die leven in België door gebruik te maken van een grote verscheidenheid aan rekruteringskanalen en tientallen rekruteerders. Medicatieontrouw aan OAD werd gemeten aan de hand van de medicatie bezit verhouding (MBV), gebaseerd op databases van apotheken. Ongeveer 40% van de T2DM patiënten in deze steekproef waren medicatieontrouw (MBV<80%) aan OAD, met een gemiddelde MBV van 82%. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met degene gevonden in andere etnische groepen. De medicatieontrouw kan echter wel onderschat zijn omdat we niet zeker kunnen zijn van de representativiteit van de steekproef en omdat deze cijfers, gebaseerd op databases van apotheken, niet de eigenlijke medicatie-inname meten. De bevinding uit ons kwalitatief onderzoek dat patiënten hun inname van OAD stopten of tijdelijk verminderden tijdens hun verblijf in Turkije werd bevestigd. Ongeveer één op de vier patiënten die in Turkije verbleven hadden rapporteerden dit gedrag. Volgens de resultaten van ons kwalitatief onderzoek kan dit mogelijk verklaard worden door de denkbeelden van patiënten over de invloed van stress op diabetes. Om de factoren te identificeren die de medicatietrouw aan OAD beïnvloeden includeerden we een groot aantal mogelijke covarianten, gebaseerd op de resultaten van onze kwalitatieve studie, onze systematische literatuurstudie en andere literatuurstudies. De tewerkstellingsstatus, de leefsituatie, het type van behandeling met OAD, vergeetachtigheid en het vertrouwen dat gesteld werd in de huisarts als verstrekker van diabeteszorg beïnvloedden de medicatietrouw aan OAD in deze steekproef. Denkbeelden over medicatie en ziekte, sociale steun, geestelijke gezondheid, polyfarmacie en het gebruik van complementaire en alternatieve geneeskunde hadden geen invloed op medicatietrouw aan OAD, na controle voor een veelheid aan andere covarianten. De resultaten van het kwalitatief onderzoek werden enkel deels bevestigd, wat te wijten is aan de kleine steekproefgrootte en aan het feit dat de invloed van sommige van de factoren die geïdentificeerd werden in de kwalitatieve studie wellicht enkel een belangrijke impact hebben bij een minderheid van de patiënten. 6
7 Tot besluit, de mate van medicatieontrouw aan OAD onder T2DMpatiënten van Turkse afkomst was hoog maar de meeste beïnvloedende factoren werden ook terug gevonden in andere etnische groepen. Factoren die kenmerkend zijn kunnen, binnen bepaalde contexten, een klinisch belangrijke impact hebben op de medicatietrouw aan OAD. De impact van het vasten tijdens de ramadan blijft, bij verder onderzoek, onduidelijk omwille van de beperkingen van de steekproef in deze studie. HA en AP identificeerden het merendeel van de beïnvloedende factoren maar ervoeren een veelheid aan barrières in de promotie van medicatietrouw aan OAD in deze populatie. 7
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieMigranten met diabetes en depressie. Samenspel over grenzen
Migranten met diabetes en depressie Samenspel over grenzen Migranten met diabetes en depressie Wat weten we van de situatie in Nederland Onderzoek vanuit epidemiologie en psychologie Onderzoek specifiek
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieSamenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties
Samenvatting Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting 116 In de huid van het menselijk lichaam wordt, bij blootstelling aan zonlicht,
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieSamenvatting. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd:
Samenvatting In Westerse landen vormen niet-westerse migranten een steeds groter deel van de bevolking. In Nederland vertegenwoordigen Surinaamse, Turkse en Marokkaanse migranten samen 6% van de bevolking.
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieFamily matters. The role of parental and family-related psychosocial factors in childhood dental caries D. Duijster
Family matters. The role of parental and family-related psychosocial factors in childhood dental caries D. Duijster NEDERLANDSE SAMENVATTING Het doel van dit promotieonderzoek was om te bestuderen welke
Nadere informatieDepressie en comorbiditeit. Studies in de huisartsenpraktijk naar voorkomen en gevolgen voor de zorg.
Samenvatting Depressie en comorbiditeit. Studies in de huisartsenpraktijk naar voorkomen en gevolgen voor de zorg. Inleiding (hoofdstuk 1) Een depressie komt vaak tegelijkertijd voor met een chronische
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
amenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe. De huisarts speelt een sleutelrol in het (h)erkennen van signalen die op dementie kunnen wijzen en hiermee in het stellen van de diagnose dementie,
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatieGezondheidsvaardigheden in de Nederlandse volwassen bevolking Het doel van het eerste deel van dit proefschrift, was te onderzoeken in hoeverre
Samenvatting Inleiding In Nederland wordt van burgers verwacht dat zij een zelfstandige en verantwoordelijke rol vervullen met betrekking tot hun gezondheid en zorg. Dit is het gevolg van verschillende
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het is een uitdaging om ouderen te identificeren die baat kunnen hebben bij een interventie gericht op de preventie van beperkingen in het dagelijks leven op het moment dat dergelijke
Nadere informatieMethoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97
Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk
Nadere informatiesamenvatting Opzet van het onderzoek
167 Angst en depressie komen vaak voor bij kinderen. Angst en depressie beïnvloeden niet alleen het huidige welbevinden van kinderen, maar kunnen ook een negatieve invloed hebben op hun verdere leven.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38701 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Visschedijk, Johannes Hermanus Maria (Jan) Title: Fear of falling in older patients
Nadere informatieWeet jij wat je slikt? Bevorderen van juist medicatiegebruik bij laaggeletterde patiënten
Weet jij wat je slikt? Bevorderen van juist medicatiegebruik bij laaggeletterde patiënten 14 maart 2019 Nancy Wijers (Projectleider Zorgbelang Inclusief) Aanleiding Onjuist medicijngebruik komt nog veel
Nadere informatieMeer mantelzorg IVM, Nivel en FBA ALV 4 juni 2013
Meer mantelzorg IVM, Nivel en FBA ALV 4 juni 2013 fase 2 in 2012 ontwerp van vier etnisch specifieke versies van een website zorgvoorjeouders waarom? etnische groepen verschillen in prevalentie van gezondheidsproblemen
Nadere informatieInformal Interpreting in Dutch General Practice. R. Zendedel
Informal Interpreting in Dutch General Practice. R. Zendedel Nederlandse samenvatting Informele tolken worden dagelijks ingezet in de medische praktijk wanneer arts en patiënt niet dezelfde taal spreken.
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieDeel één Ȃ communicatie over het levenseinde in Europa: een vergelijkend onderzoek.
Samenvatting 204 De ethische grondslag om patiënten te betrekken bij beslissingen over de medische behandelingen aan hun levenseinde wordt in Europa in toenemende mate erkend, net als de voordelen van
Nadere informatieSamenvatting. Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid Samenvatting
Samenvatting Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid 2 2 3 4 5 6 7 8 Samenvatting 161 162 In de meeste Westerse landen neemt de levensverwachting
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 2
CHAPTER 10 Nederlandse Samenvatting Samenvatting De aandoening diabetes mellitus wordt gekenmerkt door een chronisch verhoogd glucosegehalte in het bloed, oftewel hyperglykemie. Karakteriserend voor patiënten
Nadere informatieCHAPTER 9. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 9 Nederlandse samenvatting Chapter 9 138 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift beoogt bij te dragen aan de kennis over prenataal zorggebruik van zwangere vrouwen die eerstelijns verloskundige
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieOverzicht tabellen en figuren 19. Overzicht gebruikte afkortingen 19
Inhoudsopgave Overzicht tabellen en figuren 19 Overzicht gebruikte afkortingen 19 Inleiding 21 1 Situering van het onderzoek 21 1.1 Onderzoek in detentie 21 1.2 Vrouwelijke gedetineerden 22 1.3 Internering
Nadere informatiePhD Thesis Wouter J. Peyrot
PhD Thesis Wouter J. Peyrot NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste deel van dit proefschrift wordt de complexe relatie tussen genetische effecten en omgevingsfactoren bij het ontstaan van depressie onderzocht
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieCultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014
Cultuursensitiviteit Partners in de geboortezorg 13 mei 2014 Helena Kosec Pharos h.kosec@pharos.nl 1 Inhoud Migranten definities Gezondheid epidemiologische verschillen Gezondheid verschillen in zorggebruik
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieInhoudsopgave volledig rapport
NIVEL/VUmc, 2005 72 pag. NIVEL bestelcode: W9.69 Prijs: 7,50 Verzendkosten: 2,50 ISBN: 90-6905-749-2 Deze samenvatting van onderstaand rapport is een uitgave van het NIVEL in 2005. De gegevens mogen met
Nadere informatieInfo spot. Diabetes en depressie. Inleiding. Oktober - november - december 2011
Oktober - november - december 2011 Info spot Diabetes en depressie Inleiding Diabetes mellitus, ofwel suikerziekte, is een chronische stofwisselingsziekte die gekenmerkt wordt door een te hoog glucosegehalte
Nadere informatieDefinitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen.
Toolkit polyfarmacie en medicatieveiligheid Doel 1. De medicamenteuze behandeling van de patiënt optimaliseren 2. Zoveel mogelijk voorkomen van (vermijdbare) bijwerkingen van medicatie 3. De continuïteit
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/66111 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Streit, S.R. Title: Perspectives on treating hypertension in old age : the burden
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 167 Dit proefschrift gaat over patiëntenparticipatie bij medische besluitvorming in de laatste levensfase van oncologie patiënten. Wanneer patiënten niet meer kunnen genezen,
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatieStrengthening medical teachers professional identity. Understanding identity development and the role of teacher communities and teaching courses
Strengthening medical teachers professional identity Understanding identity development and the role of teacher communities and teaching courses Thea van Lankveld Promotors: Prof.dr. J.J. Beishuizen Prof.dr.
Nadere informatieHoofdstuk 1 Het soort onderzoek waar dit boek op gericht is 15
Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1 Het soort onderzoek waar dit boek op gericht is 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Voorbeelden 16 1.2.1 Leiden problemen in welbevinden tot voortijdig schoolverlaten? 16 1.2.2 Beter
Nadere informatieDiabetes en vasten tijdens de ramadan Een observationeel onderzoek onder Turkse migranten in België
Diabetes en vasten tijdens de ramadan Een observationeel onderzoek onder Turkse migranten in België B. Peeters 1, E. Mehuys 1, I. Van Tongelen 1, E. Van Bever 2, L. Bultereys 2, D. Avonts 3, G. Yıldız
Nadere informatietudievragen voor het vak TCO-2B
S tudievragen voor het vak TCO-2B 1 Wat is fundamenteel/theoretisch onderzoek? 2 Geef een voorbeeld uit de krant van fundamenteel/theoretisch onderzoek. 3 Wat is het doel van fundamenteel/theoretisch onderzoek?
Nadere informatieNederlandse somenvotting
Nederlandse somenvotting In de laatste decennia is er veel vooruitgang geboekt bij de behandeling van hartfalen op zowel farmacologisch als op technologisch vlak. Mede hierdoor bestaat de behandeling van
Nadere informatieDutch Summary - Nederlandse Samenvatting
119 Hoofdstuk 1 - Algemene inleiding Hoofdstuk 1 bevat algemene informatie over type 2 diabetes, waarin onderwerpen aan bod komen zoals: risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes, de gevolgen
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Chapter 11
Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatierespondenten in vergelijking met autochtone respondenten.
220 I n het algemeen wordt veel waarde gehecht aan een goede toegankelijkheid en kwaliteit van zorg, zonder dat deze belemmerd worden door patiëntkenmerken als culturele of etnische achtergrond. Daarvoor
Nadere informatie.192. Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico:
Samenvatting Etnische ongelijkheid in hart- en vaatziekterisico: de aanwezigheid van risicofactoren onder Amsterdammers met een Turkse en Marokkaanse etnische achtergrond. De incidentie van hart- en vaatziekten
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieDeze samenvatting is onderdeel van het rapport The social position of adolescents and young adults with chronic digestive disorders van Hiske Calsbeek uitgegeven door het NIVEL in 2003. De gegevens mogen
Nadere informatieEen chronische ziekte komt zelden alleen! Hans Vlek, programmamanager
Een chronische ziekte komt zelden alleen! Hans Vlek, programmamanager Syntein 12 oktober 2010 Zorggroepencongres 2 Kenmerken Syntein Organisatie multidisciplinaire zorggroep (BV) Doelgroep 135.000 Huisartsen
Nadere informatieHypo-unawareness. Liliane Kempeneer Diabetesteam UZBrussel Gent 12 november 2012
Hypo-unawareness. Liliane Kempeneer Diabetesteam UZBrussel Gent 12 november 2012 Symptomen hypo s 2 5-12-2012 Hypo-unawareness. Wat? Niet /niet tijdig of minder goed een hypoglycemie voelen (klassieke
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
Samenvatting Het aantal mensen met dementie neemt toe en volgens schattingen van Alzheimer s Disease International zal de wereldwijde prevalentie van dementie in de komende decennia verder stijgen. Dementie
Nadere informatieSAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Sinds de jaren zestig is het aandeel migranten in de Nederlandse bevolking aanzienlijk gegroeid. Van de totaal 16,3 miljoen inwoners in
Nadere informatieHoe kunnen we activiteiten meer betekenisvol maken? 7/10/2015 betekenisvolle activiteiten Valerie Desmet
Hoe kunnen we activiteiten meer betekenisvol maken? 1 Welkom 4 groepen 4 kleuren 2 Kennismaking Wie ben je? Waar werk je? Welke activiteit was betekenisvol voor jou? Waarom? 3 Zelfzorg 4 Huishoudelijke
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Wereldwijd zijn meer dan 3 miljard mensen afhankelijk van biomassa brandstoffen zoals hout en houtskool om in hun dagelijkse energie behoefte te voorzien. Het gebruik van deze
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg
Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes
Nadere informatieFARMACEUTISCHE ZORG VOOR DIABETES
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT FARMACEUTISCHE WETENSCHAPPEN Vakgroep Geneesmiddelenleer Eenheid voor Farmaceutische Zorg Academiejaar 2008-2009 FARMACEUTISCHE ZORG VOOR DIABETES TYPE 2 PATIËNTEN VAN TURKSE
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 169 170 Samenvatting Samenvatting Jicht is een reumatische ziekte die wordt veroorzaakt door het neerslaan van urinezuur (in de vorm van kleine naaldvormige kristallen) in en rond de gewrichten.
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieFactsheet. Meet the Needs. Onderzoek naar de behoefte aan leefstijlaanbod van mensen met een lage SES in Maastricht
Factsheet Meet the Needs Onderzoek naar de behoefte aan leefstijlaanbod van mensen met een lage SES in Maastricht ZIO, Zorg in Ontwikkeling Regio Maastricht-Heuvelland Maart 2013 Colofon: Onderzoeksteam
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 178 Samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1. Ouder worden is geassocieerd met een toenemend verlies van spiermassa (sarcopenie) en spierkracht, hetgeen kan bijdragen aan lichamelijke achteruitgang
Nadere informatieRichtlijnen, protocollen en standaarden. Intercultureel bruikbaar?
Richtlijnen, protocollen en standaarden. Intercultureel bruikbaar? Doel van een richtlijn Vastleggen van wetenschappelijke kennis en expertise rond een bepaalde stoornis t.b.v. hulpverleners en cliënten.
Nadere informatieInleiding en vraagstellingen
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (MW van der Linden, GP Westert, DH de Bakker, FG Schellevis. Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen
Nadere informatieworden en hoe deze methode toegepast kan worden om de veiligheid van geneesmiddelen te bewaken.
Samenvatting Geneesmiddelen worden toegepast om ziektes te behandelen, te voorkomen en te diagnosticeren. In sommige gevallen ervaart de patiënt niet alleen het gewenste effect, maar kunnen ook ongewenste
Nadere informatieGezondheidsverwachting volgens socio-economische gradiënt in België Samenvatting. Samenvatting
Verschillende internationale studies toonden socio-economische verschillen in gezondheid aan, zowel in mortaliteit als morbiditeit. In bepaalde westerse landen bleek dat, ondanks de toegenomen welvaart,
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE. Ten geleide 14
INHOUDSOPGAVE Ten geleide 14 Hoofdstuk I Verkenning, vraagstelling en analysemodel 19 I. I. Inleiding 19 1.2. Achtergronden van het onderzoek 19 1.3. Doelstelling 20 1.4. De centrale vraagstelling 2 1
Nadere informatiePresteren ijverige studenten beter? De complexe relatie tussen studentkenmerken, studietijd en studieresultaat.
Presteren ijverige studenten beter? De complexe relatie tussen studentkenmerken, studietijd en studieresultaat. VFO STUDIEDAG UNIVERSITEIT HASSELT 13 november 2008 A. Groenen, C. Masui, J. Broeckmans en
Nadere informatieOrale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh. Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn
Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn Agenda Orale anti-diabetica medicatie Voorschrijf gedrag huisartsen Nederland NHG standaard
Nadere informatieDiabetes mellitus 2. Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner
1 Diabetes mellitus 2 Clara Peters, huisarts Mea de Vent, praktijkondersteuner 2 Inhoud Epidemiologie Diagnostiek en behandeling in de diabetesketenzorg in Nederland Wat doet de praktijkondersteuner binnen
Nadere informatieEngelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten
Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten Een verpleegkundige in Engeland die is gespecialiseerd in patiënten met multiple sclerose / MS voerde een informele studie uit waarbij
Nadere informatieCommunicating about Concerns in Oncology K. Brandes
Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale
Nadere informatieProfessor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees
Professor dr. A van der Heide Dr. L van Zuylen Drs. E Geijteman Professor dr. E van Leeuwen Dr. W Dekkers Dr. M Dees Professor dr. Zuurmond Dr. R Perez Drs. B Huisman Medicatiemanagement in de laatste
Nadere informatieSamenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy
Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde
Nadere informatieSystematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur
Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Langdurig ziekteverzuim is een erkend sociaal-economisch en sociaal-geneeskundig probleem op nationaal en internationaal niveau. Verschillende landen hebben wettelijke maatregelen genomen
Nadere informatieHet doel van dit proefschrift was tweeledig:
Samenvatting Samenvatting 237 Hoe oud we ook zijn en welke activiteiten we ook ondernemen, transport en mobiliteit spelen een belangrijke rol in ons dagelijks leven. In Nederland zijn ongeveer 70% van
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg
Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieCardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico
Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico Geeske Peeters Susan Tett Samantha Hollingworth Danijela Gnijdic Sarah Hilmer Annette Dobson Ruth Hubbard Richtlijn Acuut Coronair Syndroom
Nadere informatieDiversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit
Diversiteit en Gezondheid: Geslacht, SES, Etniciteit Prof. Dr. Walter Devillé Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg UvA Vluchtelingen en Gezondheid OMGEVING POPULATIE KENMERKEN GEZONDHEIDS-
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 hoofdstuk 4.
Samenvatting In 2012 zijn door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport buurtsportcoaches (BSC es) geïntroduceerd. Deze BSC es hebben als doel mensen te stimuleren meer te gaan bewegen. Deze
Nadere informatieOuderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte.
Bespreking artikel Ouderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte. Auteurs: P.C. Van der Ende, MSc, J.T. van Busschbach, phd, J. Nicholson, phd, E.L.Korevaar, phd & J.van Weeghel,
Nadere informatieToegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting
Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatieHoofdstuk 1: Algemene introductie Hoofdstuk 2: Opvattingen over luchtwegklachten van patiënten en dokters
Hoofdstuk 1: Algemene introductie Luchtwegklachten als hoesten, keelpijn en oorpijn komen veelvuldig voor. De overgrote meerderheid van deze klachten wordt veroorzaakt door acute infecties van virale aard
Nadere informatieAutobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief
Samenvatting Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Stabiliteit en verandering in gerapporteerde levensgebeurtenissen over een periode van vijf jaar Het belangrijkste doel van dit longitudinale,
Nadere informatie