documentnr.: INT/C/13/04653 zaaknr.: Z/C/13/02172 Raadsinformatiebrief

Transcriptie

1 documentnr.: INT/C/13/04653 zaaknr.: Z/C/13/02172 *Z B26* Raadsinformatiebrief Onderwerp : Behoefteonderzoek senioren Land van Cuijk Aard : Actieve informatie Portefeuillehouder : Mw. W.T.G. Vervoort Reijnders Datum college : 17 december 2013 Openbaar : Ja Afdeling : RMO Contactpersoon : P.J.M. Sluiters Telefoon : peer.sluiters@cuijk.nl In te vullen door de griffie Nummer brief : Datum verzending : 19 december 2013 Nummer weekbericht : 50 Aanleiding Vanaf augustus 2012 heeft er in elke gemeente in het Land van Cuijk een behoefteonderzoek onder senioren van 60 jaar en ouder plaatsgevonden. De resultaten van de onderzoeken zijn door prof. Kardol van de Vrije Universiteit van Brussel verwerkt tot afzonderlijke rapporten. Op 8 maart 2013 is de eindrapportage van onze gemeente tijdens een openbare bijeenkomst in het gemeentehuis Cuijk gepresenteerd aan alle geïnteresseerden. Naar aanleiding van de lokale onderzoeken is door de vijf gemeenten aan prof. Kardol gevraagd om de uitkomsten van de verschillende gemeenten naast elkaar te leggen, zodat er binnen het Land van Cuijk vergeleken kan worden en zichtbaar wordt waar regionale samenhang is. Bijgaand treft u het betreffende eindrapport. Inhoud Achtergrond Op 21 augustus 2013 heeft prof. Kardol de resultaten van dit regionale behoefteonderzoek gepresenteerd in het portefeuillehoudersoverleg Welzijn Land van Cuijk. Uit de presentatie van Kardol kwamen vier aandachtspunten naar voren: sociale veiligheid, vervoer, zorg en huisvesting. Over het algemeen is de conclusie echter dat het "goed toeven" is in het Land van Cuijk en zijn er geen zaken naar boven gekomen die directe regionale actie behoeven of verrassend bleken ten opzichte van de lokale rapporten. Vervoer Senioren hebben een kanttekening geplaatst bij het openbaar vervoer en hebben mobiliteitsproblemen aangegeven. Zo worden er openbare toiletten gemist en zouden er meer rustbanken en veilige oversteekplaatsen mogen komen. De projectgroep Mobiliteit Land van Cuijk is bezig met de voorbereiding van drie pilotvoorstellen in Land van Cuijk. De voortgang van deze pilots wordt afgewacht alvorens nieuwe initiatieven te ontplooien. Eventuele realisatie van openbare toiletten en rustbanken wordt als een lokale aangelegenheid beschouwd. Ook het realiseren van vervoer voor senioren naar activiteiten kan heel goed lokaal gerealiseerd worden of is al geregeld via de ouderenhulpdienst, zoals in Cuijk door SWOC. Gezien het bovenstaande wordt voor het onderwerp vervoer geen aanvullende regionale activiteit opgestart. Sociale veiligheid Activiteiten van sociaal-culturele instellingen zijn nog onvoldoende afgestemd op behoefte van senioren: het tijdstip waarop de activiteiten worden gehouden alsmede de bereikbaarheid ervan, verdienen meer aandacht.

2 Dit aandachtspunt is bij uitstek geschikt om lokaal op te pakken door verenigingen en organisaties zelf, zodat zij activiteiten organiseren die aan de specifieke wensen van senioren voldoen en het gevoel van veiligheid vergroten. Zorg De meeste senioren van het Land van Cuijk beleven hun gezondheid als goed. Wel worden er chronische beperkingen ondervonden, is het dragen van boodschappen voor velen moeilijk geworden, valt het trappenlopen zwaar en zelf het huishouden doen is voor velen ook niet meer te doen. Tussen de gemeenten onderling zitten er verschillen in de percentages. In sommige gemeenten is meer zorgconsumptie dan op grond van de beperkingen van senioren verwacht kan worden en in sommige gemeenten of bij sommige leeftijdscategorieën is sprake van onderconsumptie van zorg en hulp. Bij de transitie AWBZ en Welzijn Nieuwe Stijl zal er communicatie plaatsvinden naar de burgers over deze nieuwe ontwikkelingen. Problemen als het niet kennen van de wegen, het zich schamen om hulp te vragen (vraagverlegenheid), het stimuleren van zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid, zullen in dat kader worden opgepakt. Huisvesting De senioren in het Land van Cuijk zijn honkvast en willen graag in hun woning blijven wonen, ondanks beperkingen (trappen, drempels) die veel woningen met zich meebrengen. Ongeveer 25 tot 30 procent van de senioren overweegt de woning (verder) aan te passen en nog geen 20 procent is van plan te verhuizen. In het Land van Cuijk is een strategische (woon)visie vastgesteld. Van hieruit wordt een project voorbereid met betrekking tot levensbestendig wonen en veranderingen in het sociale domein. Dit project sluit aan bij dit aandachtspunt zodat er geen extra vervolgstappen voor het Land van Cuijk nodig zijn. Ook is er in onze nieuwe nota ouderenbeleid gemeente Cuijk 2013 aandacht voor een valpreventieproject voor ouderen, waarbij huisbezoeken bij ouderen de leefbaarheid in particuliere woningen moeten vergroten. Conclusie De conclusie van de vijf portefeuillehouders Welzijn Land van Cuijk is dat de genoemde gemeenschappelijke aandachtspunten al regionaal (Land van Cuijk, Brabant Noord Oost) worden opgepakt of dat het lokale aangelegenheden zijn. Derhalve is gesteld dat er naar aanleiding van dit onderzoek geen extra vervolgstappen voor het Land van Cuijk nodig zijn. Daarnaast heeft uw gemeenteraad op 28 oktober 2013 de nota ouderenbeleid gemeente Cuijk 2013 vastgesteld, waarmee vooral beleid is vastgesteld op het terrein van ouderenwelzijn met als doel ouderen zo lang mogelijk - met kwaliteit van leven - thuis te laten wonen. Procedurele informatie n.v.t. Bijlage Rapport behoefteonderzoek senioren Land van Cuijk (prof. Kardol, september 2013) Burgemeester en wethouders van Cuijk mr. R.P. Hoffmann secretaris mr. W.A.G. Hillenaar burgemeester

3 Behoefteonderzoek senioren Land van Cuijk In opdracht van de gemeenten Mill en Sint Hubert, Boxmeer, Cuijk, Grave en Sint Anthonis 10 september 2013 Prof. dr. M.J.M. Kardol Onderzoeksbegeleider Vrije Universiteit Brussel Vrije Universiteit Brussel M.J.M. Kardol Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder toestemming van de auteur. Het is toegestaan uit deze uitgave te citeren mits de bron op duidelijke wijze wordt vermeld, alsmede de aanduiding van de auteur.

4 1. Inhoudsopgave 1. Inhoudsopgave Inleiding Persoonskenmerken van de respondenten Aantal respondenten per leeftijd, geslacht en dorp Burgerlijke staat Het aantal kinderen Opleidingsachtergrond Hoofdberoep Inkomen Rondkomen met het inkomen Gezondheidssituatie en zelfredzaamheid van respondenten Fysieke gesteldheid Valincidenten Hulp nodig Hulp ontvangen Beleving van gezondheid Psychische gesteldheid Sociale gesteldheid Seniorenmishandeling Ervaren problemen Het beeld van senioren over ouderdom Huisvesting, kwaliteit van de woning en woonomgeving, leefbaarheid, het voorzieningenniveau en de beleving van veiligheid Hoe lang in Land van Cuijk woonachtig? De leeftijd van de woning en voorzieningen in de woning De afgelopen 10 jaar verhuisd Verhuismotieven Woningbezit en huur Woonvorm Kwaliteit van de woning Blijven wonen, woning aanpassen of verhuizen Kwaliteit en leefbaarheid van de woonomgeving Contacten met buurtgenoten Prettig wonen in de buurt Betrokkenheid bij de buurt

5 4.8.4 s Avonds op straat komen Het organiseren van activiteiten voor senioren Beoordeling van de leefbaarheid en kwaliteit van de directe woonomgeving Behoefte aan voorzieningen in het dorp Veiligheid Maatschappelijke participatie Verplaatsingen Persoonlijke contacten Op wie een beroep doen voor huishoudelijke activiteiten Mantelzorg Vrijwilligerswerk Type vrijwilligerswerk dat wordt gedaan Belangstelling voor politiek en beleid Activiteitenpatroon en favoriete (culturele) evenementen Deelname aan het verenigingsleven Redenen om niet deel te nemen aan verenigingsactiviteiten Daginvulling Tevredenheid over diensten of dienstverleningen Samenvatting

6 1.Inleiding De 5 gemeenten van het Land van Cuijk hebben door de Vrije Universiteit Brussel een behoefteonderzoek onder senioren laten uitvoeren. Voor elke gemeente zijn de resultaten daarvan vervat in een afzonderlijk rapport. Hier in dit rapport zijn de resultaten van de vijf gemeenten bij elkaar gebracht, waarbij dezelfde indeling is gehanteerd als in de afzonderlijke rapporten. Dit betekent dat vier onderwerpen nader worden belicht. Allereerst wordt ingegaan op persoonskenmerken van de respondenten. Vervolgens wordt beschreven hoe het met de fysieke, psychische en sociale gezondheid, alsmede met de zelfredzaamheid van senioren is gesteld. Het derde onderwerp geeft inzicht in de huisvesting, de kwaliteit van de woning en de leefbaarheid van de woonomgeving, zoals die door de respondenten worden beoordeeld. Het laatste onderwerp heeft betrekking op de maatschappelijke participatie van senioren en over de wijze waarop zij aan hun dag en leven invulling geven. De behoefteonderzoeken zijn tot stand gekomen door samenwerking van gemeenten, ouderenbonden en welzijnsorganisaties. Een groot aantal enquêteurs is bereid geweest de, op basis van een steekproef geselecteerde, senioren te benaderen en hen te bewegen aan het behoefteonderzoek deel te nemen. Door deze inspanningen is een hoge respons bereikt en zijn de onderzoeken als representatief aan te merken. Uiteindelijk zijn door de respondenten 1773 vragenlijsten zodanig ingevuld dat de gegevens konden worden verwerkt. De gemeenten van het Land van Cuijk hebben er bij het opstellen van de afzonderlijke rapporten voor gekozen de resultaten van het behoefteonderzoek niet te laten uitsplitsen per dorp of kern, maar gemeentebreed. De hoeveelheid respondenten die in het land van Cuijk aan het onderzoek hebben deelgenomen is van een omvang die het mogelijk maakt verbanden weer te geven tussen resultaten van verschillende onderwerpen, bijvoorbeeld tussen het inkomen van senioren en de deelname aan vrijwilligerswerk. De voorkeur van de gemeenten is evenwel uitgegaan naar een vergelijking van de gemeenten op basis van de in de afzonderlijke rapporten gepresenteerde gegevens om daarmee overeenkomsten, verschillen en mogelijke trends waar te nemen die aan kunnen zetten tot verder intergemeentelijk beleid in het land van Cuijk. 3

7 2. Persoonskenmerken van de respondenten 2.1 Aantal respondenten per leeftijd, geslacht en dorp De steekproef onder mannen en vrouwen van 60 jaar en ouder is genomen uit mensen. Dit betekent dat ongeveer 24% van de inwoners van Land van Cuijk 60 jaar en ouder is senioren hebben de vragenlijsten compleet genoeg ingevuld om ze te kunnen verwerken. 53% van alle respondenten is vrouw, 47% is man. Gemiddeld 97% van de respondenten is in Nederland geboren. In Grave en Cuijk hebben de meeste senioren aan het onderzoek deelgenomen die niet in Nederland zijn geboren (5%). In figuur 1 is de procentuele verdeling weergegeven van de respondenten over de leeftijdscategorieën. In Grave, Boxmeer en Sint Antonis is de groep 80 plussers lichtelijk ondervertegenwoordigd t.o.v. de andere leeftijdscategorieën voor wat betreft deelname aan het behoefteonderzoek. In Cuijk en Mill en Sint Hubert komt de deelname sterker overeen met de bevolkingsopbouw. Verdeling naar leeftijd respondenten (per leeftijdscategorie % ) Figuur 1 In Boxmeer hebben naar verhouding minder mannen dan vrouwen in de leeftijd vanaf 70 jaar aan het behoefteonderzoek deelgenomen. In Sint Anthonis had de deelname van mannen van jaar iets hoger mogen zijn. In zowel Boxmeer, Grave als Sint Anthonis is het percentage deelnemende vrouwen van 80 jaar en ouder naar verhouding iets te hoog t.o.v. de mannen van die leeftijd. In Cuijk en Mill en Sint Hubert zijn de verhoudingen meer conform de demografische gegevens. 4

8 In tabel 1 is te zien hoeveel respondenten aan het onderzoek hebben deelgenomen uit de verschillende dorpen van het Land van Cuijk. Uitgegaan is van de deelname binnen de hoofdkernen. De cijfers geven zowel de absolute aantallen aan als de procentuele verdeling. Herkomst respondenten per dorp (abs. en %) Absoluut Percentage 1.Kern Boxmeer Kern Cuijk Kern Grave Kern Mill Kern Sint Anthonis Tabel 1 In Boxmeer en Sint Anthonis is meer dan 50 % van de respondenten afkomstig van de bij deze gemeenten horende kleinere kernen. In Grave is 27% van de respondenten woonachtig in de kleinere kernen. Van alle kernen in het Land van Cuijk is Westerbeek veruit de meest vergrijsde kern. Maar liefst 45% van de inwoners is er 60 jaar en ouder. 2.2 Burgerlijke staat De figuren 2 en 3 laten de gevolgen zien van een toename van het aantal levensjaren op de burgerlijke staat. Waar in de groep van jaar nog tussen de 81% (Grave) en 86% gehuwd is (Boxmeer en Sint Anthonis) en slechts tussen de 4% (Sint Anthonis) en 7% (Grave) van deze leeftijdscategorie weduwe of weduwnaar is, zien we dat in de leeftijdscategorie 80 jaar en ouder nog tussen de 42% (Boxmeer) en 57% (Grave) getrouwd is. 38% (Cuijk) tot 49% (Sint Anthonis) van de 80 plussers is weduwe of weduwnaar. In Grave komt met 7% het hoogste percentage respondenten van jaar voor dat is gescheiden; in Boxmeer, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis is dit percentage 3%, in Cuijk 5%. Het percentage samenwonenden komt in geen van de gemeenten boven de 4% uit en het percentage nooit gehuwden in de leeftijdscategorie jaar varieert van 2% (Boxmeer) tot 5% (Sint Anthonis). In Boxmeer en Sint Anthonis is 86% van de respondenten van jaar nog gehuwd, in Cuijk nog 83%, in Grave 73% en in Mill en Sint Hubert 71%. Het percentage gehuwden in de leeftijdscategorie 80+ is het laagst in Boxmeer (42%) gevolgd door Sint Anthonis (47%). In Grave is 57% van de 80 plussers nog gehuwd. 5

9 Burgerlijke staat gehuwd per leeftijdscategorie (%) Figuur 2 Burgerlijke staat weduwe/weduwnaar per leeftijdscategorie (%) Figuur3 Cuijk heeft met 38% het laagste percentage respondenten van 80 jaar en ouder dat weduwe of weduwnaar is; Boxmeer (48%) en Sint Anthonis (49%) hebben veel hogere percentages. De percentages respondenten in de leeftijdscategorieën jaar en 80+ die weduwe of weduwnaar zijn, lopen niet ver uiteen. 6

10 2.3 Het aantal kinderen Het gemiddeld aantal kinderen van de respondenten van het Land van Cuijk loopt uiteen van 2.28 (Grave) tot 2.65 (Sint Anthonis). Ter vergelijking: op dit moment ligt het geboortecijfer in Nederland iets boven de 1.7. Het gemiddelde van de landen van de Europese gemeenschap is 1.6. Het gemiddeld aantal kleinkinderen varieert van 3.36 (Boxmeer) tot 4.29 (Sint Anthonis), maar er zijn grote verschillen tussen de leeftijdscategorieën. Zo hebben de 80+ respondenten van Mill en Sint Hubert 7.69 kleinkinderen en die van Sint Anthonis 7.71, terwijl de 80+ respondenten van Boxmeer 5.48 kleinkinderen hebben. In figuur 4 is van de gemeenten van het Land van Cuijk het gemiddeld aantal kinderen per leeftijdscategorie weergegeven. Gemiddeld aantal kinderen (per leeftijdscategorie %) Figuur 4 In veel gemeenten zien we dat het aantal kinderen van de groep 80 jaar en ouder bijna het dubbele is van de groep jaar. In Land van Cuijk ligt de vermenigvuldigingsfactor tussen 1.5 (Boxmeer) en 1.8 (Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis). Enige decennia geleden deed de theorie opgeld, dat de oude dag van ouders geborgd zou zijn als hun gezin minimaal 2 kinderen groot was. Gedoeld werd op het kunnen bieden van ondersteuning door kinderen aan hun ouders als de ouders met gezondheidsbeperkingen te maken zouden krijgen. Onder meer doordat kinderen meer hun eigen weg gaan, vaak al op vroege leeftijd gaan verhuizen en langer op de arbeidsmarkt actief zijn, houdt deze theorie niet langer stand. Deze tendensen, gevoegd bij het lage geboortecijfer en de steeds moeilijker wordende toegang tot professionele zorg, hebben tot gevolg dat ouderen voor hulp en ondersteuning steeds meer zijn aangewezen op het informele circuit, op hulp van kennissen, vrienden en buren. Verderop in dit rapport wordt daar nader op ingegaan. 7

11 2.4 Opleidingsachtergrond Het percentage senioren dat enkel lager onderwijs heeft gevolgd, is het laagst bij de jongere senioren, de leeftijd van jaar (tussen 6% en 10%) en het hoogst bij de groep 80+ (tussen de 37% en 50%). Opvallend is het hoge percentage senioren van jaar in Mill en Sint Hubert dat enkel lager onderwijs heeft gevolgd (40%) ten opzichte van de senioren uit de andere gemeenten. Lager onderwijs als eindonderwijs Figuur 5 De percentages bij de middelbare en hogere beroepsopleidingen in tabel 2 laten het tegenovergestelde beeld zien, met de restrictie dat in de gemeente Cuijk het aantal 80 plussers, dat een middelbare beroepsopleiding met succes heeft gevolgd, gelijk is aan het percentage jarigen dat deze opleiding heeft afgerond (21%) en dat naar verhouding zelfs meer respondenten van 70 jaar en ouder een hogere beroepsopleiding heeft dan respondenten van jaar. Bij de overige gemeenten hebben ongeveer 2 keer zoveel senioren van jaar de middelbare beroepsopleiding afgerond dan 80 plussers. Verder valt op dat in Boxmeer, Grave en Sint Anthonis ongeveer een kwart van de senioren van jaar een hogere beroepsopleiding of universiteit heeft afgesloten, terwijl in Cuijk (8%) en Mill en Sint Hubert dit percentage (9%) beduidend lager ligt. Boxmeer heeft naar verhouding veruit het grootste percentage jarigen dat het lager voortgezet onderwijs als hoogste onderwijsvorm heeft afgerond. 8

12 Lager voortgezet onderwijs, MBO en HBO/Universiteit als eindonderwijs (per leeftijdscategorie %) Tabel 2 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert LVO MBO HBO/U = jaar 2= jaar 3= Hoofdberoep Kijken we naar het hoofdberoep dat de respondenten hebben uitgeoefend, dan zien we dat huisvrouw/huisman, geschoolde arbeider, landbouwer en ambtenaar het meest genoemd worden. Duidelijk wordt dat de functie van huisvrouw/huisman meer door de oudere senioren werd of wordt bekleed dan door de jongere senioren. Zo zien we in Sint Anthonis dat 55% van de 80+ respondenten een maatschappelijke carrière als huisman/huisvrouw heeft gemaakt, tegenover 20% van de groep jaar. Ook bij de andere gemeenten van het Land van Cuijk zien we grote verschillen. Voor wat betreft het beroep van landbouwer zien we een geheel ander beeld. Zo is in Cuijk, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis ongeveer één op elke zes senioren van 80 jaar en ouder in de landbouw actief geweest, tegenover ongeveer één op de tien senioren van jaar. Van de senioren van jaar is maar een paar procent in de landbouw actief (geweest). In Grave geldt dit laatste overigens voor de senioren van alle leeftijdscategorieën. Ongeveer 5% (Mill en Sint Hubert) tot 15% (Grave) van de senioren heeft als ambtenaar gewerkt. Ook bij dit beroep zien we dat dit meer door jongere senioren is uitgeoefend dan door de oudere senioren. Veel meer senioren van 60 tot 79 jaar dan senioren van 80 jaar en ouder hebben een maatschappelijke positie van geschoold arbeider vervuld. 2.6 Inkomen Het gemiddeld percentage senioren dat in de gemeenten van het Land van Cuijk minder dan 1.000,- netto maandinkomen heeft, is beduidend lager dan 10%, het percentage senioren dat in Nederland financiële armoede kent. Alleen in Grave komt bij 11% van de 80 plussers het inkomen niet boven de 1.000,-- uit. In Boxmeer, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis zit het hoogste percentage jarigen in de inkomenscategorie In Cuijk zit het hoogste percentage senioren van jaar in die inkomenscategorie; het hoogste percentage senioren van jaar heeft in Cuijk, net als in Grave, een inkomen van 2000 tot % van de jongste leeftijdscategorie heeft in Mill en Sint Hubert een netto inkomen van 1500 tot 1999, terwijl in Grave 30% van de groep jaar een netto 9

13 maandinkomen heeft tussen 2500 en In Boxmeer, (39%) Grave (37%) en Mill en Sint Hubert (58%) heeft een grote groep 80 plussers een inkomen tussen 1000 en In Sint Anthonis gaat het om een veel lager percentage (15%), terwijl bijna een derde van de 80 plussers (32%) daar een inkomen heeft tussen 2500 en Inkomen per leefijdscategorie in het Land van Cuijk (%) Tabel 3 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert Vanaf =60-69 jaar 2=70-79 jaar 3= Rondkomen met het inkomen In het behoefteonderzoek is ook de vraag gesteld naar de beleving van armoede, oftewel of mensen vinden dat ze (zeer) moeilijk of (zeer) gemakkelijk kunnen rondkomen met hun inkomen. Het hebben van financiële armoede hoeft niet te betekenen dat men vindt dat moeilijk kan worden rondgekomen en een inkomen boven de 999,-- in de maand hoeft eveneens niet te betekenen dat de eindjes goed aan elkaar kunnen worden geknoopt. Figuur 6 en 7 laten zien wat de antwoorden zijn op de vraag hoe men kan rondkomen met het inkomen. Zeer moeilijk en moeilijk kunnen rondkomen met het inkomen De ervaring of beleving moeilijk rond te kunnen komen heeft volgens de Belgian Ageing Studies effect op maatschappelijke participatie, meer nog dan het feitelijk inkomen, en kan ook de leefwijze nadelig beïnvloeden. Het kan betekenen dat minder wordt deelgenomen aan maatschappelijke activiteiten als daar kosten voor betaald moeten worden. De ervaren of beleefde armoede is in Nederland ingeschat op 20% van de senioren van 65 jaar en ouder, een percentage dat uitstijgt boven de percentages in het Land van Cuijk. 10

14 Zeer moeilijk en moeilijk kunnen rondkomen met het inkomen (per leeftijdscat.%) Figuur 6 Van de senioren van jaar geeft 7% (Sint Anthonis) tot 11% (Mill en Sint Hubert) aan moeilijk tot zeer moeilijk rond te kunnen komen; in de leeftijdscategorie jaar deelt 4% (Mill en Sint Hubert) tot 11% (Grave) die mening en van de 80 plussers is 6% (Cuijk en Sint Anthonis) tot 13% (Boxmeer) van mening dat moeilijk tot zeer moeilijk kan worden rondgekomen. Zeer gemakkelijk en gemakkelijk kunnen rondkomen met het inkomen (per leeftijdscat.%) uur 7 Fig 11

15 Een groot deel van de ondervraagde senioren is van mening dat gemakkelijk tot zeer gemakkelijk kan worden rondgekomen, namelijk 36% (Mill en Sint Hubert) tot 44% (Sint Anthonis) van de senioren van jaar; 27% (Grave) tot 41% (Sint Anthonis) van de senioren van jaar en 32% (Grave) tot maar liefst 55% (Boxmeer) van de senioren van 80 jaar en ouder. Geconcludeerd kan worden dat de oudste senioren het vaakst aangeven gemakkelijk tot zeer gemakkelijk met het inkomen te kunnen rondkomen. Nog eens zo n 28% van de jongere senioren in Mill en Sint Hubert vindt dat eerder moeilijk dan makkelijk kan worden rondgekomen. In de leeftijdscategorie jaar deelt 23% (Cuijk en Sint Anthonis) tot 29% (Grave) die mening. In de leeftijdscategorie 80+ liggen de meningen verder uiteen: 15% (Boxmeer) tot 27% (Cuijk) vindt dat eerder moeilijk dan makkelijk kan worden rondgekomen. Het is niet denkbeeldig dat ingrepen in de hoogte van de pensioenen en een verhoging van de eigen bijdrage voor zorgvoorzieningen tot gevolg hebben dat het percentage senioren dat moeilijk rond kan komen, zal oplopen. De oudste ouderen (80+) lopen daarbij het meeste risico, omdat de jongere ouderen vaker een aanvullend pensioen hebben. Anno 2013 geniet ongeveer 75% van de ouderen een aanvullend pensioen, terwijl dit in 1990 nog op 58% stond. 12

16 3. Gezondheidssituatie en zelfredzaamheid van respondenten 3.1 Fysieke gesteldheid Afnemende spierkracht en een verminderde elasticiteit en mobiliteit van het lichaam hebben chronische beperkingen tot gevolg. Deze manifesteren zich vooral bij de groep van 80 jaar en ouder. Zo is voor 62% ( Mill en Sint Hubert) tot 81% (Sint Anthonis) van deze leeftijdscategorie het tillen van zware voorwerpen moeilijk geworden, het buigen en bukken gaat voor 44% (Cuijk) tot 56% (Boxmeer) van de 80 plussers niet meer gemakkelijk en ook even een blokje om lopen gaat voor meer dan één op de drie senioren van 80+ niet meer zo gemakkelijk ( 34%, Sint Anthonis tot 43% Boxmeer). Fysieke gezondheid en langdurige beperkingen (per leeftijdscategorie %) Tabel 4 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert A B C D E F G =60-69 A= zware dingen tillen D=buigen, tillen of bukken G=huishoudelijk werk 2=70-79 B=boodschappen dragen E=blokje omlopen 3=80+ C=trappen lopen F=eten, aankleden e.d. Trappen lopen is voor 29% (Sint Anthonis) tot 37% (Cuijk) van de senioren van jaar en voor 49% (Sint Anthonis) tot 59% (Mill en Sint Hubert) van de senioren van 80 jaar en ouder een obstakel geworden. Toch heeft een groot deel van deze respondenten trappen in de woning. Het verrichten van huishoudelijk werk, voor veel oudere senioren een taak die hun arbeidzaam leven gekenmerkt heeft, is voor 29% (Mill en Sint Hubert) tot 43% (Cuijk, Grave en Sint Anthonis) van de 80 plussers niet meer naar hun eigen maatstaven in te vullen. 19% (Mill en Sint Hubert) tot 27% (Boxmeer en Sint Anthonis) van de 80 plussers heeft hulp nodig bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen (adl), tegenover 7% (Cuijk) tot 14% (Mill en Sint Hubert) van de ouderen van jaar en 2% (Boxmeer) tot 5% (Grave, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis) van de groep jaar. 13

17 3.2 Valincidenten Uit de figuren 8 en 9 kan worden opgemaakt dat het afgelopen jaar bij respondenten uit alle drie de leeftijdscategorieën één of meerdere valincidenten hebben plaatsgevonden. Valincidenten vinden overwegend in of rondom huis plaats, niet in de laatste plaats door aanwezige obstakels als drempels en trappen. Opvallend is dat het percentage senioren dat het afgelopen jaar 1 x is gevallen sterk overeenkomt in de vijf gemeenten van het Land van Cuijk, namelijk tussen de 11% (Cuijk) en 14% (Sint Anthonis). Bij de leeftijdscategorie jaar zien we iets grotere verschillen, namelijk van 9 % (Sint Anthonis) tot 18% (Mill en Sint Hubert). Bij de groep 80+ zijn de grootste verschillen waarneembaar: in Grave is 7% van de oudste senioren 1 x gevallen, tegenover 27% van de 80 plussers in Boxmeer. Valincidenten: 1 x gevallen (per leeftijdscategorie %) Figuur 8 4% van de jongste senioren in Boxmeer is 2 of meer keer gevallen, tegenover 11% van de leeftijdgenoten in Cuijk. In Grave is 26% van de 80 plussers 2 of meer keer gevallen, tegenover 12% in Cuijk en 15% in Mill en Sint Hubert. Opvallend is dat het percentage senioren van jaar, dat in een jaar tijd 2 of meer keer is gevallen, nagenoeg gelijk ligt in de vijf gemeenten. Het treft tussen de 12% en 14%. Het is met name deze leeftijdscategorie die eventuele noodzakelijke aanpassingen in en om de woning om valincidenten te vermijden, onvoldoende onderkent of voor zich uit schuift. Valincidenten: 2 en meer x gevallen (per leeftijdscategorie %) Figuur 9 14

18 3.3 Hulp nodig Chronische beperkingen kunnen tot hulpbehoevendheid leiden. In tabel 4 zagen we welke langdurige beperkingen optreden. Aan de respondenten is de vraag gesteld of zij hulp nodig hebben bij de dagelijkse persoonlijke verzorging, bij het huishouden en/of bij het zich verplaatsen. Van de respondenten van jaar heeft 3% (Cuijk en Grave) tot 7% (Boxmeer en Mill en Sint Hubert) en 8% (Sint Anthonis) hulp nodig bij de verzorging. Van de senioren van jaar geeft 2% (Cuijk) tot 12% (Mill en Sint Hubert) aan hulp nodig te hebben. Grote verschillen zijn er tussen de gemeenten van het Land van Cuijk bij de hulpbehoefte van 80 plussers op het gebied van de verzorging: in Mill en Sint Hubert geeft 8% aan hulp nodig te hebben en in Grave 32%; in Boxmeer 9%, Sint Anthonis 12% en in Cuijk 20%. Persoonlijke verzorging: hulp nodig per leeftijdscategorie( %) Figuur 10 De gemeente Grave onderscheidt zich van de andere gemeenten voor wat betreft het percentage jongste senioren dat aangeeft hulp nodig te hebben bij het huishouden. Zo geeft 15

19 10% aan hulp nodig te hebben, tegenover 16% (Cuijk) tot 20% (Mill en Sint Hubert) van de senioren in de andere gemeenten. Van de respondentengroep van jaar geeft 14% (Cuijk) tot 22% (Grave en Mill en Sint Hubert) aan hulp nodig te hebben, terwijl dit in Cuijk voor 14% het geval is. Zeer opmerkelijk is dat in Grave maar liefst 89% van alle oudste respondenten hulp behoeft bij het huishouden. In Sint Anthonis is dit percentage 23%, in Cuijk 28%. Huishoudelijke hulp nodig per (leeftijdscategorie %) Figuur 11 Hulp nodig bij verplaatsingen per (leeftijdscategorie %) 16

20 Figuur 12 Tussen de 4% (Grave) en 13% (Mill en Sint Hubert) van de leeftijdscategorie jaar heeft moeite zich zelfstandig te verplaatsten. In de groep van jaar liggen de percentages iets hoger, met dien verstande dat slechts 4% van de Cuijkse senioren van deze leeftijdscategorie beperkingen ondervindt bij het zich verplaatsen, tegenover 16% van de senioren in Boxmeer. Ook hier springt in het oog dat het percentage 80 plussers dat hulp nodig heeft in Grave twee tot drie keer zo hoog is als de leeftijdsgenoten in Mill en Sint Hubert, respectievelijk in Boxmeer, Cuijk en Sint Anthonis. 3.4 Hulp ontvangen In tabel 5 Is weergegeven van wie de senioren, die ondersteuning behoeven, informele en professionele hulp ontvangen. Hulpverlener Boxmeer Cuijk Grave Mill/St.Hubert St.Anthonis Partner Kinderen Kleinkinderen Familie Vrienden/kennissen Buren Huisarts Thuiszorg Huishoudelijke hulp Tabel 5 De kinderen van met name de oudste senioren springen nogal eens bij. Het hoger aantal kinderen dat de oudste senioren rijk zijn ten opzichte van de jongere senioren, vertaalt zich terug in beschikbare mantelzorg. Maar ook ongeveer 60% van de buren verleent hulp aan de 17

21 oudste senioren; een percentage dat hoop geeft op een nabije toekomst waarin nog meer een beroep gedaan zal worden op de bereidheid van buren om een handje te helpen. Van de professionele hulpverleners is de huisarts prominent aanwezig en een poort naar verdere professionele zorg, waaronder thuiszorg, waarvan door 30% (Boxmeer) tot 40% (Grave) van de senioren die hulp nodig hebben, gebruik wordt gemaakt. Een hoog percentage van de senioren dat hulp krijgt bij de huishouding, ontvangt die hulp van een professionele kracht. Met het oog op de ophoging van de drempel om voor professionele hulp in aanmerking te komen, is dit een punt van aandacht. De Welzijnsorganisatie is voor 9% (Sint Anthonis) tot 18% (Mill en Sint Hubert) van de hulpvragende respondenten de hulpverlenende instantie. Naast de genoemde informele en formele hulpverleners verlenen ook ouderenorganisaties nogal eens hulp en ondersteuning, met name aan de groep van 80 jaar en ouder. In Grave ontvangt 12% van de oudste hulpbehoevende senioren steun van de ouderenorganisaties, in Boxmeer 36%; Cuijk 27%, Sint Anthonis 39% en in Mill en Sint Hubert 11%. In laatstgenoemde gemeente is het percentage hulpbehoevende senioren van jaar dat hulp van de seniorenorganisatie ontvangt hoog (31%). Hulp nodig hebben en hulp ontvangen Tabel 4 liet zien welke beperkingen senioren ondervinden. De vraag is of het ondervinden van beperkingen tot gevolg heeft dat hulp nodig is en de vraag is of de benodigde hulp ook ontvangen wordt. Alhoewel met de huidige gegevensbewerkingen geen verbanden kunnen worden aangeven, bijvoorbeeld tussen het hebben van beperkingen en de behoefte aan hulp of het krijgen van hulp, vallen toch een aantal gegevens op. Zo zien we dat in vier van de vijf gemeenten van het Land van Cuijk, de gemeente Grave uitgezonderd, bij de respondentengroep van jaar veel meer vraag om hulp bij de huishouding dan op grond van het percentage senioren dat beperkingen ondervindt op dat gebied verwacht zou mogen worden. Bij senioren van jaar ligt het divers: In Boxmeer geeft 24% van deze groep aan beperkingen te ondervinden die het doen van het huishouden bemoeilijken, terwijl 19% aangeeft hulp nodig te hebben en in Cuijk zien we eenzelfde beeld met percentages van 25% met beperkingen en 14% die hulp nodig heeft. In Grave en Sint Anthonis zien we het omgekeerde beeld: 13 % respectievelijk 12% heeft beperkingen en 22% respectievelijk 19% zegt hulp nodig te hebben. Ook bij de groep 80+ is de situatie verschillend en lopen percentages uiteen: In Cuijk is het percentage dat aangeeft beperkingen te ondervinden bij het huishouden 43%, terwijl 28% aangeeft hulp nodig te hebben. In Sint Anthonis zien we dit beeld terug (43% versus 23%). In Grave behoeft meer dan twee maal zoveel 80 plussers hulp (89%) dan het percentage dat beperkingen zegt te hebben (43%). Bij de persoonlijke verzorging zien we dat in Boxmeer bij 18

22 de oudste leeftijdscategorie 9% beperkingen ondervindt, terwijl 27% hulp behoeft en ook in Mill en Sint Hubert (8% versus 19%) en Sint Anthonis (12% versus 27%) zien we dit beeld terug. In Grave geeft een hoog percentage 80 plussers (32%) op zich moeilijk nog zelf te kunnen verzorgen, terwijl 21% vindt dat hulp nodig is. 3.5 Beleving van gezondheid Het ondervinden van beperkingen hoeft nog niet te betekenen dat iemand zichzelf als niet gezond bestempelt. In figuur 13 is te zien hoeveel senioren zich als gevolg van hun gezondheid beperkt voelen in hun sociale contacten. Beperking van sociale contacten door gezondheidsproblemen (per leeftijdscategorie %) Figuur 13 Naarmate de leeftijd oploopt, loopt het percentage respondenten op dat vermeldt beperkt te worden in de sociale contacten als gevolg van gezondheidsproblemen. Het percentage respondenten van jaar dat dit aangeeft, is in Boxmeer (21%) beduidend hoger dan in Sint Anthonis en in de leeftijdscategorie 80+ zijn er grote verschillen tussen Cuijk, Mill en Sint Hubert (28%) en Grave (47%). Figuur 14 laat zien hoeveel senioren van mening zijn dat hun gezondheid goed is, ondanks eventuele beperkingen. Een goede gezondheid beleven (per leeftijdscategorie %) 19

23 Figuur 14 Senioren van jaar in de 5 gemeenten van het land van Cuijk verschillen niet veel van opvatting over hun gezondheid. In de leeftijdscategorie jaar is het percentage senioren van Boxmeer dat hun gezondheid goed vindt lager (44%) dan in Grave (59%) en in Mill en Sint Hubert is het percentage oudste senioren dat de gezondheid goed vindt, met 57% fors hoger dan de score in andere gemeenten, waaronder met name Cuijk (32%). 3.6 Psychische gesteldheid Aan de respondenten is de vraag gesteld of bepaalde stemmingen of gevoelens de laatste tijd niet of niet meer dan anders dan wel meer of opvallend meer dan anders voorkomen. In figuur 15 zijn de percentages weergegeven bij de antwoordcategorie meer en opvallend meer dan anders. Geconstateerd kan worden dat de percentages van de gemeenten niet ver uiteenliggen. In Mill en Sint Hubert steekt het percentage respondenten dat slecht slaapt en/of kopzorgen heeft met 11% wel uit boven het percentage van andere gemeenten zoals Boxmeer (7%). Met name senioren van Mill en Sint Hubert in de leeftijdscategorie jaar hebben met dit probleem te maken. Naast de vijf vragen waarvan de antwoorden zijn weergegeven, is de vraag gesteld of men zich verveelt. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt het aantal respondenten toe dat aangeeft dat dit meer en opvallend meer dan anders het geval is. 12% van de 80 plussers is die mening toegedaan. Figuur 15 20

24 1=slecht slapen, kopzorgen hebben; 2= zich ongelukkig of depressief voelen; 3= geen zelfvertrouwen meer hebben; 4= problemen niet aan kunnen; 5= het gevoel hebben niks waard te zijn. 3.7 Sociale gesteldheid Een grote meerderheid van de senioren van alle leeftijdscategorieën in het land van Cuijk beoordeelt hun sociale gesteldheid als positief. Gemiddeld rond 80% van alle respondenten ervaart geen leegte en voelt zich niet in de steek gelaten. Ruim 75% is van mening dat zo nodig op anderen kan worden teruggevallen, men bij anderen terecht kan, dat verbondenheid met anderen wordt gevoeld en dat geen gezelligheid om zich heen wordt gemist. De hoge percentages betekenen niet dat er naar de mening van alle respondenten mensen in hun omgeving zijn met wie belangrijke onderwerpen of (levens)vraagstukken kunnen worden besproken. In Boxmeer geeft 5% van de senioren aan bij niemand terecht te kunnen als er problemen zijn, terwijl in Mill en Sint Hubert (13%) en Cuijk (15%) het percentage aanmerkelijk hoger is. In Mill betreft het vooral 80 plussers en in Cuijk senioren tussen de 70 en 79 jaar. Ongeveer één op de vijf respondenten van Cuijk en Mill en Sint Hubert zegt niemand te hebben op wie vertrouwd kan worden. In Sint Anthonis geldt dit voor 12% van de respondenten. Het treft in de verschillende gemeenten vooral senioren van 80 jaar en ouder. 4%( Boxmeer, Grave en Sint Anthonis) tot 8% (Cuijk en Mill en Sint Hubert) van de senioren voelt zich in de steek gelaten. Naarmate de leeftijd toeneemt neemt de kennissenkring en het netwerk van familie en vrienden af. Bevestiging uitspraken over sociale gesteldheid per gemeente (%) Tabel 6 Uitspraak Boxmeer Cuijk Grave Mill/St.Hubert St.Anthonis Bij niemand terecht kunnen

25 Een goede vriend/vriendin missen Een leegte ervaren Op niemand terug kunnen vallen Gezelligheid om zich heen missen Te weinig kennissen hebben Niemand kennen op wie vertrouwd kan worden Zich met niemand verbonden voelen In de steek gelaten worden Op de expliciete vraag of de senior zich vaak eenzaam voelt, antwoordt slechts een paar procent van alle senioren in de vijf gemeenten bevestigend. Het gaat om niet meer dan 2%, lager dan de 5% uit de Gezondheidsmonitor 2009 van de GGD. Alleen in Grave geeft 7% van de 80 plussers aan zich vaak eenzaam te voelen. In hoofdstuk 4, bij de paragraaf over verhuismotieven, wordt duidelijk dat eenzaamheidsgevoelens voor een veel hoger percentage respondenten aanleiding is geweest om te gaan verhuizen. 3.8 Seniorenmishandeling Seniorenmishandeling, in de Engelse literatuur Elder abuse genoemd, is een thema dat steeds meer aandacht krijgt, maar waaromheen een sfeer van taboe heerst. De Inspectie voor de Gezondheidszorg maakte recentelijk bekend dat minstens 1 op de 20 ouderen wordt mishandeld. Ook in alle gemeenten van het Land van Cuijk en bij alle leeftijdscategorieën komt het voor. In tabel 7 zijn gemiddelde percentages gegeven en is geen uitsplitsing gemaakt per leeftijdscategorie. In de meeste gevallen zijn 80 plussers het slachtoffer, zoals in Cuijk en Sint Anthonis (tussen de 6% en 8%). In Boxmeer is de leeftijdscategorie jaar het vaakst slachtoffer van één of meer vormen van mishandeling (5%) en in Grave betreft het alle leeftijdscategorieën in gelijke mate (bijna 2%). Seniorenmishandeling per gemeente van het Land van Cuijk (%) Tabel 7 Mishandeling (%) Gemeente Uitspraak Boxmeer Cuijk Grave Mill/St.Hubert St.Anthonis Aangerand/fysiek gewond zijn Ongewenst aangeraakt zijn Gedwongen papieren te tekenen, geld geven Angstig, beschaamd gevoel door beschuldiging Moeilijkheden ervaren door houding bekende Een bekende beperkte mijn bewegingsvrijheid

26 In het Regionaal Wmo-beleidsplan wordt verwezen naar het Steunpunt Huiselijk Geweld dat een coördinerende rol kan vervullen in de hulpverlening aan slachtoffers. De praktijk laat zien dat een voorzichtige koers geboden is om het slachtoffer te bereiken en te behoeden voor verder geweld. 3.9 Ervaren problemen Naast vragen over de fysieke, psychische en sociale gesteldheid, almede over mishandeling, is de vraag gesteld met welke problemen de senior vaak te maken heeft. Tabel 8 geeft het overzicht. Ervaren problemen (per leeftijdscategorie %) Tabel 8 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert A B C D E =60-69 A= gezondheidsproblemen C= verkeersveiligheid E = angst voor diefstal 2=70-79 B= hulpbehoevendheid D= invullen formulieren 3=80+ Gezondheidsproblemen worden het meest genoemd. Van de groep jaar heeft 10% (Grave) tot 16% (Mill en Sint Hubert) er vaak mee te maken; van de groep jaar heeft 13% (Mill en Sint Hubert) tot 21% (Boxmeer) er vaak last van en in Grave heeft bijna één op de drie 80 plussers vaak problemen met de gezondheid, een veel hoger percentage dan in Mill en Sint Hubert, Sint Anthonis (11%) en Cuijk (12%). De hulpbehoevendheid van de groep 80+ is in Grave dan ook aanmerkelijk hoger dan in de andere gemeenten van het Land van Cuijk. Problemen met de verkeersveiligheid heeft slechts een gering percentage senioren in het Land van Cuijk. Het invullen van formulieren, bijvoorbeeld voor het aanvragen van voorzieningen is voor 11% (Sint Anthonis), 14% (Grave) en 15% (Boxmeer) van de 80 plussers vaak problematisch. Dit geldt, behalve voor Boxmeer, ook voor ongeveer één op de tien senioren van jaar. Angst voor inbraak en diefstal bestaat bij 11% van de senioren van 80 jaar en ouder in Grave. Dit geldt nauwelijks voor de groep van jaar in Grave Het beeld van senioren over ouderdom Het beeld dat respondenten over senioren aangeven is niet zelden negatief. In tabel 9 is weergegeven hoeveel procent van de respondenten van de vijf gemeenten, ingedeeld naar leeftijdscategorie, van mening is dat ouderen aan het kortste eind trekken vergeleken met andere leeftijdsgroepen, hoeveel procent vindt dat de maatschappij het beeld heeft dat de 23

27 ouderen niets meer te bieden hebben en hoe hoog het percentage respondenten is dat de opvatting heeft dat hij of zij het goed heeft getroffen vergeleken met leeftijdgenoten. Zelfbeeld respondenten (bevestiging uitspraak per leeftijdscategorie %) Tabel 9 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert A B C =60-69 A= Ouderen trekken aan het kortste eind vergeleken met anderen 2=70-79 B= De maatschappij denkt dat ik als oudere niets meer te bieden heb 3=80+ C= Vergeleken met leeftijdgenoten heb ik het goed getroffen Er bestaat veel overeenstemming bij senioren van het land van Cuijk over de vraag of ouderen in onze samenleving aan het kortste eind trekken vergeleken met jongere leeftijdscategorieën. Ruim de helft van de senioren is die mening toegedaan. Ook over de vraag of de maatschappij vindt dat de oudere niets meer te bieden heeft, is veel consensus met name bij de senioren van 60 tot en met 79 jaar. In Grave antwoordt 40% van de 80 plussers bevestigend en in Mill en Sint Hubert slechts 19%. Uit behoefteonderzoeken van de Belgian Ageing Studies komt naar voren dat een negatief beeld over ouderdom en een laag zelfbeeld samengaan met een laag inkomen en met een negatief beeld over de woning waarin men is gehuisvest en de woonomgeving. Ondanks de opvatting van veel respondenten dat ouderen aan het kortste eind trekken en dat de maatschappij niet veel achting heeft voor de kwaliteiten van ouderen en ondanks de eerder vermelde fysieke beperkingen die zich op latere leeftijd openbaren, is ongeveer tweederde van alle senioren van mening dat zij het goed heeft getroffen vergeleken met de leeftijdgenoten. 24

28 4. Huisvesting, kwaliteit van de woning en woonomgeving, leefbaarheid, het voorzieningenniveau en de beleving van veiligheid 4.1 Hoe lang in Land van Cuijk woonachtig? Veel respondenten zijn vertrouwd met het wonen en leven in Land van Cuijk. De gemiddelde respondent van Boxmeer woont 41.5 jaar in die gemeente; van Cuijk 44 jaar; van Grave 41 jaar; de respondenten van Mill en Sint Hubert wonen al 52.5 jaar in hun gemeente en die van Sint Anthonis 48 jaar. Kortom, de respondenten zijn al een groot deel van hun leven in Land van Cuijk woonachtig. Hun beoordeling van de woonomgeving, de leefbaarheid, de veiligheid en het voorzieningenniveau in Land van Cuijk is derhalve gestoeld op vele jaren ervaring. 4.2 De leeftijd van de woning en voorzieningen in de woning De woningen van de respondenten in het Land van Cuijk zijn gemiddeld ruim 47 jaar oud. In Boxmeer zijn ze 47 jaar oud, in Cuijk 45, Grave 48, Mill en Sint Hubert 51 en Sint Anthonis 45. De woningen van de 80 plussers zijn het oudst, gemiddeld ruim 51 jaar. Alleen in Grave ligt de leeftijd van de woning van de 80 plusser (gemiddeld 45 jaar) onder het gemiddelde van alle woningen waar senioren wonen (48 jaar). In paragraaf 3.1. over de fysieke gesteldheid werd vermeld dat trappen lopen voor met name de oudste senioren moeilijk is. Toch geeft de gemiddelde leeftijd van de woningen aan dat veel senioren dagelijks in hun huis trappen moeten nemen. Ondanks het bouwjaar zijn de woningen allemaal voorzien van een bad of een douche en van een toilet. Bijna alle woningen hebben centrale verwarming. Ofschoon de aanwezigheid van een rookdetector belangrijk wordt gevonden, is die in 20% (Cuijk) tot 34% (Sint Anthonis) van de woningen niet aanwezig. 4.3 De afgelopen 10 jaar verhuisd In figuur 16 is weergegeven hoeveel procent van de respondenten van de drie leeftijdscategorieën de afgelopen 10 jaar verhuisd is. In Sint Anthonis is relatief het hoogst percentage senioren verhuisd, in Mill en Sint Hubert het laagste percentage. Senioren van jaar in Boxmeer zijn het minst verhuisd (15%) en de senioren van jaar in Sint Anthonis het meest (30%). Senioren van jaar in de vijf gemeenten van het Land van Cuijk zijn gemiddeld relatief het meest verhuisd (26%), senioren van jaar het minst (18%). 25

29 Verhuisd de afgelopen 10 jaar per leeftijdscategorie (%) Figuur Verhuismotieven Aan het gaan verhuizen liggen push en pull motieven ten grondslag. De vraag is waarom de nieuwe woning of woonomgeving trekt en wat de redenen zijn dat iemand de woning wil verlaten. In tabel 10 zijn de percentages vermeld bij de verhuismotieven die het meest werden genoemd. Verhuismotieven per leeftijdscategorie (%) Tabel 10 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert A B C D =60-69 A=aantrekkelijkheid nieuwe woning D=niet afhankelijk van kinderen willen zijn 2=70-79 B=voorzieningen in de nieuwe buurt 3=80+ C=gezondheidsproblemen De aantrekkelijkheid van de nieuwe woning is, gemiddeld genomen, de meest genoemde pull factor. Het wooncomfort, de samenstelling van de buurt en de situering van de woning zijn daarbij van belang. Voor 42% (Mill en Sint Hubert) tot 63% (Cuijk) van de leeftijdscategorie jaar is dit het belangrijkste verhuismotief. Van de groep jaar geeft 29% (Sint Anthonis) tot 65% (Grave) aan te zijn verhuisd vanwege de aantrekkelijkheid van de nieuwe woning. De percentages bij de groep 80+ lopen bij dit motief uiteen van 30% 26

30 (Boxmeer) tot 70% (Mill en Sint Hubert). Blijkbaar trekt de nieuwe omgeving, bijvoorbeeld omdat belangrijke winkels of voorzieningen dichterbij zijn. Voor veel senioren van jaar van Boxmeer (41%) en Cuijk (34%) is dit een belangrijke overweging, terwijl de percentages senioren van die leeftijdscategorie in Mill en Sint Hubert (12%) en Sint Antonis (17%) een stuk lager zijn. Voor de groep 80+ in de twee laatstgenoemde gemeenten (40% resp. 29%) zijn aanwezige voorzieningen in de nieuwe buurt wel een belangrijker verhuismotief. Voor de groep jaar lopen de percentages uiteen van 41% (Boxmeer) tot 14% (Sint Anthonis). Gezondheidsproblemen zijn in de vijf gemeenten van het Land van Cuijk voor senioren van alle leeftijdscategorieën een reden om te gaan verhuizen, maar voor de groep 80+ is het de reden bij uitstek, namelijk voor 43% (Grave en Mill en Sint Hubert) tot 71% (Sint Anthonis). Tussen de 10% (60-69 jaar, Sint Anthonis) en 57% (80+, Sint Anthonis) is gaan verhuizen omdat ze niet afhankelijk van hun kinderen willen zijn. Naast de in tabel 10 genoemde motieven zijn ook nog andere verhuismotieven genoemd: zo wordt door 14% (Sint Anthonis) tot 26 % Boxmeer) van de jarigen eenzaamheid genoemd als verhuismotief; gevoelens van onveiligheid in de vorige buurt is voor maar liefst 40% van de jarigen in Cuijk als verhuismotief opgegeven en voor 14% van de 80 jarigen in Grave. Ook huisvestingsproblemen hebben senioren in Grave (15% van de groep jaar), Sint Anthonis (ongeveer 17% van de senioren van 60 tot en met 79 jaar) en Cuijk (33% van de groep 80+) tot een verhuizing aangezet. Behoefteonderzoeken in België en Nederland laten zien dat verhuizen juist gepaard kan gaan met verlies van sociale contacten, omdat de vertrouwde omgeving, buurt en buurtgenoten worden verlaten en het maken van nieuwe contacten niet altijd gemakkelijk is. Pas verhuisden staan volgens de Belgian Ageing Studies open om vrijwilligerswerk te gaan doen als ze daarvoor worden benaderd. 4.4 Woningbezit en huur Gemiddeld meer dan 80% van de ondervraagde senioren van jaar is eigenaar van het huis waarin gewoond wordt. Van de ondervraagden van jaar is 66% (Boxmeer) tot 78% (Sint Anthonis) eigenaar en van de 80 plussers 40% (Grave) tot 62% (Cuijk en Mill en Sint Hubert). Een beperkte groep senioren is woonachtig in een (klooster)verzorgingshuis of inwonend bij de kinderen. Tabel 11 Boxmeer Cuijk Grave Mill en St.Anthonis St.Hubert A B =60-69 A= woningbezit 2=70-79 B=huur 3=80+ 27