Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt

Transcriptie

1 Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt De invloed van ict-gebruik voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel.

2 Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt De invloed van ict-gebruik voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel.

3 CAOP, Den Haag December 2011 Susan Warmerdam Yvonne Hoogeveen CAOP Research Ecorys Nederland BV Lange Voorhout 9-13 Postbus 4175 Postbus AD Rotterdam 2501 CN Den Haag Watermanweg GG Rotterdam Telefoon Telefoon Fax Fax Het gebruik van cijfers en teksten is toegestaan mits de bron daarbij duidelijk wordt vermeld. Drukfouten en/of andere onvolkomenheden voorbehouden. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusies Inleiding Aanleiding Onderzoeksvragen Onderzoeksmethode Leeswijzer Schoolorganisatie en visie Schoolorganisatie Beleid Digitaal lesmateriaal Ict-infrastructuur Secundair onderwijsproces Communicatie Administratieve processen Planning en coördinatie Personeelsbeleid Functie-inhoud Rol docent Manier van lesgeven Zicht op vorderingen leerlingen Competenties en werkbeleving Benodigde competenties Deskundigheid Aantrekkelijkheid functie en onderwijs Personele samenstelling en omvang Personele samenstelling Teamsamenstelling Personeelsverloop en ziekte Omvang Beschouwing...30 Literatuur...32 Bijlagen...33 Bijlage 1: Beschrijving responsgroepen...33 Bijlage 2: Vier in Balans model...35 Bijlage 3: Tabellenboek...36 Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 4

5 Samenvatting en conclusies Aanleiding onderzoek Uit een recent literatuuronderzoek Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt van het SBO 1 blijkt dat onderzoek naar het gebruik van ict en de invloed op het onderwijspersoneel in termen van functie-inhoud, competenties, werkbeleving omvang en samenstelling vrijwel ontbreekt. Deze aspecten worden naar verwachting beïnvloed door het gebruik van ict op school. Nader onderzoek is nodig waarin de invloed van ict op de schoolorganisatie en het onderwijspersoneel centraal staan. Het SBO heeft aan het CAOP gevraagd dit onderzoek uit te voeren. Het CAOP heeft dit onderzoek in samenwerking met Ecorys uitgevoerd. Doel en methode onderzoek Het doel van het onderzoek is het krijgen van inzicht in de ervaren gevolgen van ictgebruik voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel. Daartoe zijn twee enquêtes uitgezet, een onder onderwijzend personeel (docenten en onderwijsondersteunend personeel) en een onder het schoolmanagement (leidinggevenden en personeelsfunctionarissen). Ordeningskader gevolgen van ict voor onderwijs Het kader, dat bij dit onderzoek als uitgangspunt voor het opstellen van de vragenlijst is gebruikt, is het door SBO ontworpen ordeningskader gevolgen van ict voor onderwijs. Dit kader richt zich op de gevolgen van het ict-gebruik binnen het onderwijs. Hierbij onderscheidt het kader drie aspecten, te weten het secundaire onderwijsproces, de onderwijsarbeidsmarkt en de kwaliteit van het onderwijs. Onderzoeksresultaten Het onderzoek toont aan dat onderwijzend personeel en schoolmanagers invloed ervaren van ict-gebruik op school op het secundaire onderwijsproces en de onderwijsarbeidsmarkt waar het functie-inhoud, competenties en werkbeleving betreft. Er is vooralsnog geen invloed merkbaar op de personele samenstelling en omvang. De ervaren gevolgen van ict-gebruik zijn onderstaand meer in detail beschreven. Secundair onderwijsproces Onderwijzend personeel vindt dat de school meer rekening zou moeten houden met de gevolgen van ict voor de schoolorganisatie en onderwijzend personeel; Onderwijzend personeel beoordeelt de toepasbaarheid in de lessen, gebruiksvriendelijkheid en de inhoudelijke geschiktheid van digitaal lesmateriaal als voldoende tot goed; De inrichting van de schoolorganisatie is door ict-gebruik beïnvloed, voornamelijk door het gebruik van digitale schoolborden en computers in de klas. Onderwijzend personeel ervaart deze veranderde inrichting als positief. Onderwijzend personeel ervaart dat ict-gebruik meer mogelijkheden biedt om thuis te werken; 1 SBO (2010), Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 5

6 Het contact tussen collega s en het contact met ouders is beïnvloed omdat er meer elektronisch wordt gecommuniceerd, toch ervaart het onderwijzend personeel dat het persoonlijk contact niet is afgenomen; Het persoonlijke contact met leerlingen is niet afgenomen, het begeleiden van leerlingen en het geven van feedback vindt niet vaker elektronisch plaats volgens onderwijzend personeel; Administratieve processen worden als efficiënter maar ook als complexer ervaren; Planning en coördinatie vindt steeds vaker elektronisch plaats. Onderwijsarbeidsmarkt Functie-inhoud Ict-gebruik heeft de rol van docent in het algemeen beïnvloed. Onderwijzend personeel ervaart invloed van ict-gebruik op de manier van lesgeven, in de zin dat: Lesmateriaal anders wordt aangeboden; Er meer variatie is in lesstof; Lessen meer interactief worden gegeven; Het zicht op vorderingen van leerlingen is toegenomen. Competenties Het onderwijzend personeel geeft aan meer kennis nodig te hebben over icttoepassingen, didactische ict-vaardigheden en beschikbare lesprogramma s; Het onderwijzend personeel acht zich ict-competent maar vindt dat opleidingen onvoldoende voorbereiden op het werken met ict in het onderwijs. Werkbeleving Men ervaart enerzijds een taakverzwaring en een hogere werkdruk en anderzijds tijdswinst door het gebruik van ict. Toch zijn ook veel respondenten hierover een neutrale mening toegedaan. Ook vindt het onderwijzend personeel dat het beroep aantrekkelijker en gevarieerder is geworden door ictgebruik. Personele samenstelling Volgens de meeste respondenten is de samenstelling van het personeelsbestand onveranderd door ict-gebruik op school. Personele omvang Respondenten ervaren geen invloed van ict-gebruik op het personeelsverloop en ziekteverzuim; Het aantal docenten en onderwijsondersteuners is de laatste vijf jaar gelijk gebleven volgens het onderwijzend personeel, ook al hebben zich op ict gebied veel veranderingen voorgedaan; Het onderwijzend personeel verwacht dat de personele omvang de komende vijf jaar niet zal veranderen als gevolg van ict-gebruik. Over het algemeen hebben schoolmanagers hetzelfde oordeel als het onderwijzend personeel voor wat betreft de invloed van ict op de bovenstaande effecten. In de meeste gevallen geldt dat schoolmanagers meer invloed ervaren van het gebruik van ict dan onderwijzend personeel. Zo ervaren schoolmanagers ten opzichte van Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 6

7 onderwijzend personeel meer invloed van ict-gebruik op de schoolorganisatie, de functie-inhoud van onderwijzend personeel en de competenties en werkbeleving van onderwijzend personeel. Daarentegen ervaart het schoolmanagement minder invloed van ict-gebruik op de inrichting van de school, de teamsamenstelling, de samenstelling van het personeelsbestand, het personeelsverloop, ziekteverzuim en de personele omvang. Opvallend is dat er geen grote verschillen te zien zijn in de resultaten naar onderwijservaring en leeftijd voor het onderwijzend personeel. Ict-ervaring van onderwijzend personeel heeft wel invloed op de resultaten. Zo komt uit het onderzoek naar voren dat de invloed van ict-gebruik op de schoolorganisatie als groter wordt ervaren naarmate de ict-ervaring toeneemt. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat hoe meer men zich als ict-gevorderd ziet, des te vaker men aangeeft dat door ict het beroep aantrekkelijker is geworden. Daarnaast geven meer gevorderde ict-gebruikers vaker aan digitaal lesmateriaal te ontwikkelen. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 7

8 1 Inleiding In dit hoofdstuk vindt u de aanleiding voor het onderzoek (1.1), de onderzoeksvragen (1.2), de methode van onderzoek (1.3) en de leeswijzer (1.4). 1.1 Aanleiding Uit een recent literatuuronderzoek Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt van het SBO 2 blijkt dat onderzoek naar het gebruik van ict en de invloed op het onderwijspersoneel in termen van functie-inhoud, competenties, werkbeleving omvang en samenstelling vrijwel ontbreekt. Deze aspecten worden naar verwachting beïnvloed door het gebruik van ict op school. Het SBO heeft hiertoe op basis van de literatuur onderstaand conceptueel kader ontwikkeld. Met het onderhavige onderzoek is ingegaan op de invloed van ict op de schoolorganisatie en het onderwijspersoneel, ofwel op het secundaire proces en de onderwijsarbeidsmarkt zoals in het ordeningskader beschreven staat. Het SBO heeft aan CAOP Research gevraagd dit onderzoek uit te voeren. CAOP Research heeft dit onderzoek in samenwerking met Ecorys uitgevoerd. Figuur 1-Ordeningskader gevolgen ict voor onderwijs Bron: SBO (2010) Het kader start waar het model Vier in Balans van Kennisnet (zie bijlage 2) ophoudt. Het model Vier in Balans richt zich op de invloeden op en randvoorwaarden voor het primaire onderwijsproces, namelijk het didactisch gebruik van ict voor leren. Het kader gevolgen ict voor onderwijs richt zich op de gevolgen van het ict-gebruik voor het werken in het onderwijs. 2 SBO (2010), Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 8

9 Bij de gevolgen van ict-gebruik in het onderwijs zijn drie aspecten te onderscheiden, te weten, het secundaire onderwijsproces, de onderwijsarbeidsmarkt en de kwaliteit van het onderwijs. In dit onderzoek verstaan we onder het secundaire proces activiteiten op het gebied van zowel administratie, coördinatie, communicatie als personele zaken. De reden hiervoor is dat deze activiteiten het meest in relatie staan tot ict-toepassingen binnen het onderwijs. De focus in dit onderzoek ligt op de gevolgen van het ict-gebruik voor de onderwijsarbeidsmarkt. De onderwijsarbeidsmarkt wordt bezien vanuit kwantitatieve aspecten als de personele omvang en personele samenstelling, maar ook vanuit kwalitatieve aspecten als de functie-inhoud en de daarbij behorende competenties en de werkbeleving. Het bovenstaande kader gevolgen ict voor onderwijs is in het onderhavige onderzoek gebruikt als uitgangspunt bij het opstellen van de vragenlijst. Het kader wordt daarbij gebruikt als ordeningsprincipe en toetsing van het kader valt buiten de reikwijdte van dit onderzoek. 1.2 Onderzoeksvragen Er bestaat weinig zicht op de invloed van ict op de schoolorganisatie en het onderwijspersoneel en daarmee ook niet op de aspecten van het secundaire proces en de onderwijsarbeidsmarkt. Het SBO wil door middel van het onderhavige onderzoek meer inzicht krijgen in de (mogelijke) onderlinge samenhang. De centrale vraag van dit onderzoek is: Wat zijn de door onderwijzend personeel en schoolmanagers ervaren gevolgen van ict-gebruik voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel? In het onderzoek wordt ingegaan op de mening van zowel onderwijzend personeel als schoolmanagers over de invloed van ict-gebruik op de volgende thema s: De schoolorganisatie; Functie-inhoud van onderwijzend personeel; Competenties en werkbeleving van onderwijzend personeel; Personele samenstelling en omvang van onderwijzend personeel. 1.3 Onderzoeksmethode De centrale onderzoeksvraag is beantwoord via een enquête onder onderwijzend personeel en een enquête onder het schoolmanagement. Onder onderwijzend personeel verstaan we docenten, onderwijsondersteunend personeel 3 en management met een lesgevende taak. Om de ervaringen van onderwijzend personeel in kaart te 3 Onder onderwijsondersteunend personeel verstaan we onderwijsondersteunend personeel met een lesgevende taak, zoals klassenassistenten (met zorgtaken en soms ook onderwijsinhoudelijke taken) en lerarenondersteuners. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 9

10 brengen is gebruik gemaakt van het flitspanel van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Onder schoolmanagement verstaan we onder andere directeuren/rectors, adjunct directeuren/conrectors en locatiedirecteuren/locatieleiders. Het schoolmanagement is bevraagd via het SBO-panel. Onderwijzend personeel De vragenlijst voor onderwijzend personeel was omvangrijk en is daarom in twee delen afgenomen. Het eerste deel van de vragenlijst is uitgezet in de periode van 6 september tot 22 september 2011 en het tweede deel in de periode van 21 maart tot en met 20 april Hierdoor is het eerste deel van de enquête deels door andere respondenten ingevuld dan het tweede deel van de enquête. In totaal hebben 1540 personen gerespondeerd op het eerste deel van de enquête (responspercentage van 43%) en 1489 personen op het tweede deel van de enquête (responspercentage van 46%). Ongeveer 500 respondenten hebben beide enquêtes ingevuld. Schoolmanagement De bevraging van het schoolmanagement heeft in één keer plaatsgevonden via het SBO-panel. Voor het onderzoek zijn alle panelleden uit het primair en voortgezet onderwijs uitgenodigd om een internetenquête in te vullen. Daarnaast zijn in het voortgezet onderwijs ook alle school- en locatieleiders benaderd die niet aan het SBOpanel deelnemen. De totale steekproef komt hiermee uit op circa personen 4. In totaal hebben 599 personen de enquête ingevuld (18%). 5 In het primair onderwijs (19%) ligt de respons iets hoger dan in het voortgezet onderwijs (16%). Het veldwerk voor dit onderzoek is uitgevoerd in de periode van 7 juni tot en met 8 juli ResearchNed heeft het veldwerk in opdracht van SBO uitgevoerd. Er is twee keer elektronisch gerappelleerd. Een beschrijving van de kenmerken van de verschillende responsgroepen is in bijlage 1 van dit rapport te vinden. Beide enquêtes zijn opgebouwd uit de thema s die in paragraaf 1.2 zijn beschreven. De enquêtes voor onderwijzend personeel en schoolmanagers komen grotendeels overeen, vragen zijn wel toegespitst op de doelgroep. 4 Exclusief bouncers, waarvan de uitnodiging onbezorgd retour is gekomen. Voor de mailing (van niet panelleden) is gebruik gemaakt van een bestand met adressen van DUO, aangevuld met gegevens uit de Adreswijzer. 5 De data naar schoolmanagers is geen gebruik gemaakt van gewogen resultaten naar afwijkende kenmerken van de respons omdat weging weinig verschil laat zien. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 10

11 1.4 Leeswijzer Dit rapport presenteert de ervaringen en meningen van de bevraagden waar het gaat om de invloed van ict-gebruik op school op de schoolorganisatie en het onderwijzend personeel. We beschrijven primair de mening van het onderwijzend personeel in dit rapport. Alleen bij wezenlijke meningsverschillen tussen schoolmanagers en onderwijzend personeel zijn deze in de tekst beschreven. De resultaten van de enquête onder onderwijzend personeel zijn naar onderwijservaring 6, leeftijd en ict-ervaring 7 geanalyseerd. Er zijn geen grote verschillen te zien in de resultaten naar onderwijservaring en leeftijd. Ict-ervaring heeft wel invloed op de resultaten, deze verschillen zijn in de tekst weergegeven. Opbouw rapport Dit rapport kent de volgende opbouw. Hoofdstuk 2 presenteert de mening van onderwijzend personeel over de invloed van ict op de schoolorganisatie, daarnaast gaat het hoofdstuk in op het beleid met betrekking tot ict, op het beschikbare digitale lesmateriaal en op de ict-infrastructuur op scholen. In hoofdstuk 3 worden de ervaren gevolgen van ict-gebruik op het secundaire onderwijsproces besproken. In de daarop volgende hoofdstukken worden de gevolgen van ict-gebruik voor de onderwijsarbeidsmarkt gepresenteerd. Achtereenvolgens beschrijven we de ervaren invloed van ict-gebruik op de functie-inhoud van onderwijzend personeel (Hoofdstuk 4), op de benodigde competenties van onderwijzend personeel en hun werkbeleving (Hoofdstuk 5) en op de personeelssamenstelling en -omvang (Hoofdstuk 6). Tot slot presenteert het laatste hoofdstuk een beschouwing van de resultaten ten opzichte van de uitkomsten van de literatuurstudie die door SBO in 2010 is uitgevoerd. Voorin deze rapportage vindt u de samenvatting en conclusies. 6 Onderwijservaring is gecategoriseerd als het aantal jaren dat onderwijzend personeel in het onderwijs werkzaam is, namelijk: korter dan 5 jaar, 5 tot 10 jaar, 11 tot 15 jaar en langer dan 15 jaar. 7 Ict-ervaring geeft het stadium van ict-gebruik weer waarin de respondent zijn of haar ict gebruik het beste kan typeren, namelijk: vergevorderd, gevorderd, beginnend en oriëntatie op mogelijkheden. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 11

12 2 Schoolorganisatie en visie Het gebruik van ict heeft de schoolorganisatie volgens het onderwijzend personeel in het algemeen beïnvloed. Dit is terug te zien in de volgende zaken: De processen vinden meer elektronisch plaats; Onderwijzend personeel ervaart door ict-gebruik meer mogelijkheden om thuis te werken; Onderwijzend personeel ziet ruimte voor verbetering wat betreft het ictbeleid op de school. Het beleid zou beter rekening kunnen houden met de gevolgen van ict voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel; Wel beoordeelt men de toepasbaarheid van digitaal lesmateriaal in de lessen als voldoende tot goed. Hetzelfde geldt voor de gebruiksvriendelijkheid en de inhoudelijke geschiktheid ervan; De ict-infrastructuur op school is volgens onderwijzend personeel door ictgebruik beïnvloed, voornamelijk door het gebruik van digitale schoolborden en computers in de klas. Men ervaart deze veranderde inrichting als positief. Allereerst wordt beschreven in hoeverre ict volgens onderwijzend personeel van invloed is op de schoolorganisatie in het algemeen (2.1). Daarna wordt in paragraaf 2.2 ingegaan op de beoordeling van het ict-beleid door onderwijzend personeel. Paragraaf 2.3 presenteert de beoordeling van de toepasbaarheid, gebruiksvriendelijkheid en inhoudelijke geschiktheid van digitaal lesmateriaal door het onderwijzend personeel. Tot slot presenteert paragraaf 2.4 de ict-infrastructuur op school. 2.1 Schoolorganisatie Ict-gebruik heeft de schoolorganisatie beïnvloed Het onderwijzend personeel is van mening dat het gebruik van ict de schoolorganisatie in algemene zin heeft beïnvloed (91%). Een ruime meerderheid van het onderwijzend personeel ervaart deze invloed als positief (71%). Respondenten uit het po zijn hierover positiever dan uit het vo (Tabel B1, Bijlage 3). De schoolmanagers ervaren de invloed van ict-gebruik op de schoolorganisatie als enigszins tot zeer positief. De invloed van ict-gebruik op de schoolorganisatie wordt over het algemeen als meer positief ervaren naarmate de ict-ervaring toeneemt. 8 Het onderzoek laat geen verschillen naar leeftijd en onderwijservaring zien. Processen meer elektronisch De schoolorganisatie is door het gebruik van ict op veel aspecten veranderd. Eén van de aspecten is het meer elektronisch inrichten van processen. Zo vindt de planning en coördinatie volgens bijna 81 procent van het onderwijzend personeel meer 8 83% van de vergevorderden is (zeer) positief ten opzichte van 40% van de bevraagden die zich aan het oriënteren zijn op het gebied van ict. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 12

13 elektronisch plaats en wordt vrijwel de gehele administratie elektronisch afgehandeld (84%). Ook is het onderwijzend personeel van oordeel dat de communicatie tussen collega s (77%), tussen schoolleiding en onderwijzend personeel (79%) en met ouders meer elektronisch plaatsvindt. Daarentegen zijn zij van mening dat zowel het begeleiden van leerlingen als het geven van feedback niet vaker elektronisch plaatsvindt. 9 Meer mogelijkheden om thuis te werken De elektronische inrichting van processen blijkt onderwijzend personeel tevens meer mogelijkheden te bieden om thuis te werken. Een ruime meerderheid van het onderwijzend personeel (60%) is het (zeer) eens met de stelling dat er door het gebruik van ict meer mogelijkheden zijn om thuis te werken. Schoolmanagers geven aan dat docenten door het gebruik van ict meer mogelijkheden hebben gekregen om thuis te werken (81%) dan onderwijsondersteuners (51%). 2.2 Beleid Ruimte voor verbetering van de visie van school De geënquêteerde docenten en onderwijsondersteuners zijn verdeeld over de mate waarin het beleid van de school rekening houdt met de gevolgen van ict voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel op de school (Tabel B2, Bijlage 3). Op dit vlak bestaat derhalve nog ruimte voor verbetering. De po-bevraagden zijn positiever over de mate waarin het beleid van de school rekening houdt met de gevolgen van ict voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel dan de bevraagden uit het vo (Tabel B2, Bijlage 3). Schoolmanagers In tegenstelling tot het onderwijzend personeel vinden vrijwel alle schoolmanagers dat het beleid van de school voldoende tot uitstekend rekening houdt met de gevolgen van ict voor de schoolorganisatie, docenten en onderwijsondersteunend personeel op school. Een mogelijke oorzaak is dat er in de meeste gevallen een beleidsplan voor ict-gebruik aanwezig is op de verschillende onderwijsinstellingen maar er lang niet altijd gebruik van wordt gemaakt (TNS NIPO, 2010). 2.3 Digitaal lesmateriaal Digitaal lesmateriaal voldoende tot goed Over het algemeen vinden de respondenten het beschikbare digitale lesmateriaal voldoende tot goed wanneer het gaat om de toepasbaarheid in de lessen, gebruiksvriendelijkheid en de inhoudelijke geschiktheid. Het onderwijzend personeel in het po zijn hierover positiever dan in het vo (Tabel B3, Bijlage 3). Schoolmanagers zijn zelfs nog positiever dan het onderwijzend personeel als het gaat over de toepasbaarheid in de lessen, gebruiksvriendelijkheid en inhoudelijke geschiktheid van 9 Door het gebruik van ict op school vindt de begeleiding van leerlingen meer elektronisch plaats: (zeer) mee eens: 27%, neutraal: 23%, (zeer) mee oneens: 51%. Door het gebruik van ict op school vindt feedback meer elektronisch plaats: (zeer) mee eens: 20%, neutraal 23%, (zeer) mee oneens: 57%. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 13

14 digitaal lesmateriaal. Schoolmanagers uit het po zijn positiever over het digitale lesmateriaal dan schoolmanagers uit het vo (Tabel B4, Bijlage 3). Naast het beoordelen van digitaal lesmateriaal zijn respondenten ook gevraagd om inzicht te geven in de ict-infrastructuur van hun school. De volgende paragraaf gaat hier nader op in. 2.4 Ict-infrastructuur Ict op school beïnvloedt de inrichting van de schoolorganisatie Een groot deel van het onderwijzend personeel (89%) is het (zeer) eens met de stelling dat het gebruik van ict de inrichting van de school heeft beïnvloed. De inrichting van de school is volgens onderwijzend personeel voornamelijk veranderd door het gebruik van digitale schoolborden (83%) en computers in de klas (76%) (Figuur 3). Deze twee veranderingen komen vaker in het po dan in het vo voor, net als het gebruik van computers in de gang. In het vo wordt aanzienlijk meer gebruik gemaakt van aparte computerlokalen en een mediatheek dan in het po (Tabel B5, Bijlage 3). Figuur 3-Verandering inrichting van de school volgens onderwijzend personeel Schoolmanagers Schoolmanagers zijn het iets minder dan onderwijzend personeel eens met de stelling dat het gebruik van ict de inrichting van hun school heeft beïnvloed (87%). De verschillen zijn echter niet groot. Op de vraag hoe het gebruik van ict de inrichting van de school heeft beïnvloed geeft een meerderheid van de schoolmanagers het antwoord dat voornamelijk digitale schoolborden (91%) en computers in de klas (85%) voor de verandering hebben gezorgd. Schoolmanagers zijn daarnaast iets negatiever over de aanwezigheid van aparte computerlokalen, digitale schoolborden in aparte lokalen/centrale ruimtes, een mediatheek in de school en flexibele werkplekken voor onderwijspersoneel. Net als bij onderwijzend personeel zijn de verschillen in mening tussen schoolmanagers uit het po en vo groot wat betreft de aspecten die de inrichting van de school hebben veranderd. Het beeld dat het onderwijzend personeel geeft over de aspecten die in het po dan wel vo de inrichting Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 14

15 hebben veranderd, komt overeen met het beeld dat bij schoolmanagers bestaat (Tabel B6, Bijlage 3). Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 15

16 3 Secundair onderwijsproces Het contact tussen collega s en het contact met ouders is beïnvloed, toch ervaart het onderwijzend personeel dat het persoonlijke contact niet is afgenomen. Ook het persoonlijke contact met leerlingen is volgens onderwijzend personeel niet afgenomen. Administratieve processen worden als efficiënter maar ook als complexer ervaren als gevolg van het gebruik van ict. Daarnaast is ook de planning en coördinatie beïnvloed door het gebruik van ict op school. Aan de andere kant ervaart het onderwijzend personeel weinig invloed van ict-gebruik op het personeelsbeleid. Dit hoofdstuk beschrijft de invloed van ict-gebruik op het secundaire onderwijsproces. Achtereenvolgens wordt beschreven in hoeverre ict volgens onderwijzend personeel van invloed is op communicatie (3.1), administratieve processen (3.2), planning en coördinatie (3.3) en het personeelsbeleid (3.4). 3.1 Communicatie Ict heeft het contact tussen collega s beïnvloed Het gebruik van ict heeft het contact tussen collega s, volgens een meerderheid van het onderwijzend personeel (60%), beïnvloed. Onderwijzend personeel geeft aan het (zeer) eens te zijn met de volgende stellingen over de invloed van het gebruik van ict op het contact tussen collega s: Door het gebruik van ict op onze school kan ik makkelijker afstemmen met collega s (62%); Door het gebruik van ict op onze school heb ik minder persoonlijk contact met collega s (25%). Onderwijzend personeel in het vo is het in vergelijking met het onderwijzend personeel in het po vaker eens met de stelling dat door het gebruik van ict op school hij of zij minder persoonlijk contact heeft met collega s (Tabel B7, Bijlage 3). Bijna 40 procent van het onderwijzend personeel heeft aangegeven niet meer maar ook niet minder samen te werken met collega s. Een kwart van de respondenten werkt door het gebruik van ict op de school meer samen met collega s. Ict heeft het contact tussen schoolleiding en onderwijzend personeel beïnvloed In de enquête is naast naar de invloed van ict op het contact tussen collega s, gevraagd of ict-gebruik het contact tussen schoolleiding en onderwijzend personeel heeft veranderd. Volgens een meerderheid van het onderwijzend personeel (61%) is dit het geval. Onderstaande tabel presenteert de ervaren invloed van ict-gebruik op verschillende aspecten van het contact tussen schoolleiding en onderwijzend personeel. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 16

17 Tabel 1 Invloed van ict-gebruik op contact tussen schoolleiding en onderwijzend personeel, volgens onderwijzend personeel Stelling: Door het gebruik Mening po (%) vo (%) Totaal (%) van ict Verloopt de afstemming met de schoolleiding makkelijker Is er minder persoonlijk contact met de schoolleiding (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Op de vraag of onderwijzend personeel door het gebruik van ict makkelijker kan afstemmen met de schoolleiding en er minder persoonlijk contact is, zijn de antwoorden van het onderwijzend personeel diffuus. Onderwijzend personeel is het vaker eens dan oneens met de stelling dat de afstemming met de schoolleiding makkelijker verloopt. Daarentegen is onderwijzend personeel het vaker oneens dan eens met de stelling dat er minder persoonlijk contact is met de schoolleiding. Ook schoolmanagers zijn om hun mening gevraagd over de invloed van ict-gebruik op hun contact met het onderwijzend personeel. Zij zijn het vaker (zeer) eens (59%) met de stelling dat de afstemming tussen schoolleiding en onderwijzend personeel makkelijker verloopt dan het onderwijzend personeel. Echter, schoolmanagers zijn het vaker (zeer) oneens (53%) met de stelling dat er minder persoonlijk contact is tussen schoolleiding en onderwijzend personeel dan het onderwijzend personeel. De verschillen tussen ervaringen van schoolmanagers in het po en vo zijn groot als het gaat over de invloed van ict op beide stellingen. 10 Contact met ouders is beïnvloed door ict-gebruik Door het gebruik van ict op school is de communicatie met ouders volgens 69 procent van de respondenten beïnvloed. Door het gebruik van ict ervaart 12 procent van het onderwijzend personeel dat hij of zij minder persoonlijk contact heeft met ouders. De meningen zijn meer verdeeld als het gaat om de vraag of er makkelijker kan worden afgestemd met ouders; 42 procent vindt van wel en 29 procent van niet. Respondenten uit het vo ervaren meer invloed van ict-gebruik op het contact met ouders dan respondenten uit het po (Tabel B8, Bijlage 3). Persoonlijk contact met leerlingen niet afgenomen De meningen van onderwijzend personeel zijn verdeeld over de vraag of ict-gebruik het contact met leerlingen heeft beïnvloed ((zeer) mee eens: 38%, (zeer) mee oneens: 37%). In het po (30%) heeft ict een kleinere invloed op het contact met leerlingen dan in het vo (45%). Tabel 2 laat zien dat het onderwijzend personeel ervaart dat zij niet minder persoonlijk contact heeft met leerlingen door het gebruik van ict op school. 10 Door ict-gebruik verloopt de afstemming tussen onderwijzend personeel en schoolleiding makkelijker: (zeer) mee eens po: 64%, (zeer) mee eens vo: 42%. Door ict-gebruik is er minder persoonlijk contact tussen onderwijzend personeel en de schoolleiding: (zeer) mee eens po: 59%, (zeer) mee eens vo: 34%. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 17

18 Onderwijzend personeel uit het po ervaart minder invloed van ict op dit aspect dan onderwijzend personeel uit het vo (Tabel 2). Tabel 2 Invloed ict-gebruik op contact met leerlingen, volgens onderwijzend personeel Stelling: Door het gebruik Mening po (%) vo (%) Totaal (%) van ict op school Verloopt de afstemming met leerlingen makkelijker (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens Is er minder (zeer) mee eens persoonlijk contact neutraal met de leerlingen (zeer) mee oneens De mening van schoolmanagers over het contact met leerlingen laat eenzelfde beeld zien. Ict-gebruik op school heeft volgens schoolmanagers vrijwel geen invloed op het contact met leerlingen in het po terwijl dat in het vo wel het geval is. 11 Schoolmanagers uit het po ervaren minder invloed van ict op de voorgelegde aspecten uit Tabel 3 dan schoolmanagers uit het vo. Tabel 3 Invloed ict-gebruik op contact met leerlingen, volgens schoolmanagers Stelling: Door het gebruik Mening po (%) vo (%) Totaal (%) van ict Verloopt de (zeer) mee eens afstemming met neutraal leerlingen (zeer) mee oneens makkelijker Is er minder (zeer) mee eens persoonlijk contact neutraal met de leerlingen (zeer) mee oneens Administratieve processen Administratieve processen worden als efficiënter maar ook complexer ervaren Vrijwel elke respondent (95%) is van mening dat het gebruik van ict invloed heeft gehad op de vormgeving van administratieve processen. Over de wijze waarop ictgebruik invloed heeft gehad, verschillen de meningen van onderwijzend personeel. Zo geven vrijwel alle respondenten aan dat de leerlingadministratie is gekoppeld aan een elektronisch leerlingvolgsysteem op hun school (92%). Daarnaast is een meerderheid van de respondenten van mening dat administratieve processen efficiënter (61%) zijn 11 Met de stelling dat het gebruik van ict op de school het contact met leerlingen heeft beïnvloed is 31% van het po het eens en 40% het oneens ten opzichte van 66% van de vo respondenten die het eens is en 11% van de vo respondenten die het oneens is met de stelling. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 18

19 geworden. Een meerderheid van de respondenten (58%) vindt dat administratieve processen complexer zijn geworden. Schoolmanagers ervaren veel invloed van ict op de efficiëntie van administratieve processen. Administratieve processen zijn volgens 86 procent van de schoolmanagers efficiënter geworden. 3.3 Planning en coördinatie Planning en coördinatie worden beïnvloed door gebruik ict Volgens een meerderheid van het onderwijzend personeel (74%) is de planning en coördinatie beïnvloed door het gebruik van ict op school. De meningen zijn verdeeld over de vraag of de planning en coördinatie efficiënter en complexer zijn geworden door het gebruik van ict op school. Respectievelijk 48 procent en 39 procent is het daar (zeer) mee eens. In het po beoordeelt het onderwijzend personeel de planning en coördinatie als efficiënter en minder complex door ict-gebruik dan in het vo (Tabel B9, Bijlage 3). Schoolmanagers ervaren meer invloed van ict op de efficiëntie van planning en coördinatie dan onderwijzend personeel. Planning en coördinatie zijn volgens 73 procent van de schoolmanagers efficiënter geworden door ict-gebruik op school. 3.4 Personeelsbeleid Invloed ict-gebruik nauwelijks merkbaar op personeelsbeleid Onderwijzend personeel is verdeeld over de vraag of het gebruik van ict het personeelsbeleid heeft beïnvloed; 26 procent is het hier (zeer) mee eens en 36 procent is het hier (zeer) mee oneens. Uit het kleine aandeel respondenten dat het eens is met de volgende stellingen kunnen we afleiden dat de invloed van ict op het personeelsbeleid nog nauwelijks merkbaar is: Ik werk via een elektronisch portfolio aan mijn vaardigheden (16%); Ik krijg tussentijdse assessments waarin mijn vaardigheden worden getoetst (7%); Door het gebruik van ict op onze school word ik vaker getraind en opgeleid (16%). Schoolmanagers zijn het met alle bovengenoemde aspecten meer eens dan het onderwijzend personeel. Over de stelling of het gebruik van ict het personeelsbeleid in het algemeen heeft beïnvloed, bestaan grote verschillen van mening tussen schoolmanagers uit het vo ((zeer) mee eens: 30%, (zeer) mee oneens: 42%) en het po ((zeer) mee eens: 49%, (zeer) mee oneens: 16%). Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 19

20 4 Functie-inhoud Ict-gebruik heeft de rol van docent in het algemeen beïnvloed. Onderwijzend personeel ervaart invloed van ict-gebruik op de manier van lesgeven, in de zin dat: Lesmateriaal anders wordt aangeboden; Er meer variatie is in lesstof; Lessen meer interactief worden gegeven; Er meer digitaal lesmateriaal wordt ontwikkeld; Het zicht op vorderingen van leerlingen is toegenomen. Hierna wordt achtereenvolgens beschreven in hoeverre onderwijzend personeel ervaart dat ict van invloed is op de rol van de docent (4.1), de manier van lesgeven is veranderd (4.2) en in hoeverre het zicht op de vorderingen van leerlingen is verbeterd (4.3). 4.1 Rol docent Docent als materiaalontwikkelaar Ruim twee derde van de bevraagde docenten is het (zeer) eens met de stelling dat ictgebruik hun rol als docent heeft beïnvloed. Zo zijn docenten vaker digitaal lesmateriaal gaan ontwikkelen, aldus de bevraagden. De invloed van ict op het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal wordt in het vo sterker ervaren dan in het po (Tabel B10, Bijlage 3). De invloed van ict-gevorderdheid bij het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal is groot. Twee derde van de ict-gevorderden geeft aan dat ze door het gebruik van ict op de school digitaal lesmateriaal zijn gaan ontwikkelen. Van de beginnende ict-gebruikers geeft slechts één vijfde dit aan. Opvallend is dat geen grote verschillen te zien zijn in de resultaten naar leeftijd. Ook het aantal jaren onderwijservaring van onderwijzend personeel heeft slechts een beperkte invloed op de resultaten uit het onderzoek. De nieuwe rol van leraren als materiaalontwikkelaar komt ook naar voren in het literatuuronderzoek van SBO (2010). Een studie van TNS NIPO 12 laat zien dat een meerderheid van de leraren gebruik maakt van digitaal lesmateriaal (po: 76%, vo: 69%). Ruim een derde van de leraren is ontwerper of ontwikkelaar van digitaal leermateriaal (Kennisnet, 2011). In een studie van Kral (2009) wordt de vraag gesteld of een leraar deze rol op zich moet nemen naast alle andere rollen die een leraar al heeft. Kral (2009) meent dat het tijd is voor nieuwe rollen, functiedifferentiatie en nieuwe samenwerkingsverbanden in het onderwijs. Niet meer rollen dan voorheen Ondanks dat een meerderheid van de docenten aangeeft een nieuwe rol te hebben als materiaalontwikkelaar, is hun mening niet eenduidig over de stelling of docenten door het gebruik van ict op school meer rollen hebben dan voorheen (bijvoorbeeld instrueren, coachen, trainen en adviseren). Ruim een derde van de docenten geeft aan 12 TNS NIPO (2010), Docenten hebben veel vrijheid in ict-gebruik Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 20

21 het daar (zeer) mee eens te zijn, ruim een kwart antwoordt neutraal en bijna twee vijfde is het (zeer) oneens met de stelling. Docenten geven aan door het gebruik van ict niet minder bezig te zijn met het geven van instructies (59%). Schoolmanagers in het po en vo verschillen van mening over de stelling of docenten zich door het gebruik van ict minder bezighouden met het geven van instructies aan leerlingen en meer met het begeleiden van leerprocessen; 60 procent van de po schoolleiders is het daarmee (zeer) oneens terwijl slechts 27 procent van de vo-schoolmanagers het daarmee (zeer) oneens is. Meer dan de helft (51 %) van de vo-schoolmanagers staat neutraal tegenover deze stelling. 4.2 Manier van lesgeven Gebruik van ict heeft de manier van lesgeven beïnvloed Een grote meerderheid van het onderwijzend personeel (86%) ervaart dat het gebruik van ict de manier van lesgeven op hun school heeft beïnvloed. Een meerderheid van het onderwijzend personeel is het (zeer) eens met de stelling dat lesmateriaal op een andere manier wordt aangeboden, er meer variatie is in lesstof en er meer interactief wordt lesgegeven door het gebruik van ict (Figuur 2). Daarnaast vindt een meerderheid van het onderwijzend personeel dat leerlingen vaker zelfstandig aan taken werken door het gebruik van ict maar dat leerlingen niet vaker in groepsverband werken. Figuur 2-Invloed ict-gebruik op de manier van lesgeven, volgens onderwijzend personeel In het vo is het onderwijzend personeel het minder vaak (zeer) eens met de bovengenoemde stellingen over de invloed van ict op de manier van lesgeven dan in het po (Tabel B11, Bijlage 3). 4.3 Zicht op vorderingen leerlingen Meer zicht op vorderingen leerlingen Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 21

22 Twee derde van de docenten uit het po is het (zeer) eens met de stelling dat ze door ict-gebruik meer zicht hebben op de vorderingen van leerlingen. Van de docenten uit het vo is ruim de helft het (zeer) eens met deze stelling. Vooral het gebruik van een elektronisch volgsysteem heeft bijgedragen aan het verbeterde zicht op de vorderingen van leerlingen: in het po geeft 86 procent dit aan en in het vo is dit 73%. Een minderheid van de docenten geeft aan dat het gebruik van ict op school het zicht op de vorderingen van leerlingen heeft beïnvloed via: Een digitaal portfolio (17%); Digitale toetsing (31%). Docenten zijn voorts van mening dat het door ict-gebruik niet beter in staat is om na te gaan welke problemen een leerling heeft in het leerproces (po: 61%, vo: 81%). In dezelfde lijn valt op dat een meerderheid van de po-schoolmanagers (54%) aangeeft dat docenten door het gebruik van ict beter kunnen nagaan welke problemen een leerling heeft in het leerproces, terwijl een meerderheid van de vo-schoolmanagers (61%) juist vindt dat dit niet het geval is. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 22

23 5 Competenties en werkbeleving Het gebruik van ict op school heeft de benodigde kennis en vaardigheden van onderwijzend personeel beïnvloed. Het onderwijzend personeel geeft aan door ictgebruik op school meer kennis nodig te hebben over ict-toepassingen, didactische ict-vaardigheden en beschikbare lesprogramma s. Het onderwijzend personeel acht zich ict-competent maar vindt dat opleidingen onvoldoende voorbereiden op het werken met ict in het onderwijs. Het gebruik van ict op school wordt door een groot deel van het onderwijzend personeel als een taakverzwaring en een verhoging van de werkdruk ervaren. Daarnaast staat een groot deel van het onderwijzend personeel neutraal tegenover de invloed van ict-gebruik op de zwaarte van de functie en de ervaren werkdruk. Volgens veel respondenten levert het gebruik van ict tijdswinst op. Daarnaast is een groot deel van het onderwijzend personeel van mening dat ictgebruik geen tijdswinst maar ook geen tijdsverlies oplevert. Wel ervaart onderwijzend personeel het beroep als aantrekkelijker en gevarieerder. De mening van onderwijzend personeel over de benodigde competenties en werkbeleving wordt in dit hoofdstuk beschreven. Waar paragraaf 5.1 de ervaren invloed van ict-gebruik op de benodigde competenties beschrijft, gaat paragraaf 5.2 in op de beschikbare competenties van onderwijzend personeel. Daarna worden de resultaten over de invloed van ict op de aantrekkelijkheid van het onderwijs en het beroep (5.3) gepresenteerd. 5.1 Benodigde competenties Meer kennis nodig over ict-toepassingen en didactische ict-vaardigheden Het bevraagde onderwijzend personeel geeft aan door het ict-gebruik op school meer en andere kennis nodig te hebben dan voorheen. Bijna 79 procent van het onderwijzend personeel is het (zeer) eens met de stelling dat het gebruik van ict op school de benodigde kennis en vaardigheden van onderwijzend personeel heeft beïnvloed. Door het gebruik van ict op school vindt het onderwijzend personeel het nodig meer kennis te hebben op het gebied van: Ict-toepassingen (83%); Didactische ict-vaardigheden (71%); Beschikbare lesprogramma s (72%). De meningen van respondenten zijn diffuus over de vraag of zij meer begeleidings- en instructievaardigheden nodig hebben (Tabel B12, Bijlage 3). 5.2 Deskundigheid Opleidingen bereiden onvoldoende voor op werken met ict in het onderwijs De respondenten beoordelen hun eigen kennis en vaardigheden om met ict in hun werk om te gaan als voldoende (43%) tot goed/uitstekend (44%). Ook een Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 23

24 meerderheid van de schoolmanagers beoordeelt de ict-competenties van het onderwijzend personeel als voldoende tot goed/uitstekend. 13 De mate waarin opleidingen potentiële docenten en onderwijsondersteunend personeel toerusten op het werken met ict in het onderwijs wordt daarentegen als onvoldoende beoordeeld. Voornamelijk de opleiding tot onderwijsondersteuner rust niet voldoende toe op het werken met ict in het onderwijs, aldus het onderwijzend personeel (Zie tabel 4). Tabel 4 Mate waarin opleidingen potentieel onderwijzend personeel toerusten op het werken met ict in het onderwijs, volgens onderwijzend personeel Stelling Mening Totaal (%) De mate waarin opleidingen potentiële docenten toerusten op het werken met ict in het onderwijs. Uitstekend 1 Goed 21 Voldoende 46 Matig 27 Slecht 5 Uitstekend 1 Goed 12 Voldoende 48 Matig 33 De mate waarin opleidingen potentiële onderwijsondersteuners toerusten op het werken met ict in het onderwijs. Slecht 6 Overeenkomstig bovenstaande resultaten laat het literatuuronderzoek van SBO 14 zien dat er onvoldoende aandacht is voor ict-competenties op lerarenopleidingen. Omdat technologie constant verandert, is het volgens een studie van de Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (2011) cruciaal dat potentiële leraren op lerarenopleidingen worden toegerust met kennis over nieuwe en innovatieve benaderingen. Daarnaast moeten leraren ondersteuning krijgen om up-to-date te blijven. De studie heeft een analyse uitgevoerd van de regelgeving op lerarenopleidingen in Europa. Deze analyse laat zien dat in een groot deel van de landen voorschriften bestaan over de opname van ict in de lerarenopleidingen voor zowel het po als het vo. In Nederland zijn instellingen echter vrij in hun beslissing om ict al dan niet op te nemen in de lerarenopleiding. In dezelfde lijn wordt in een studie van ROA (2011) opgemerkt dat het vreemd is dat de huidige wet Beroepen in het Onderwijs geen enkele verwijzing heeft naar het niveau van ict-vaardigheden die leerkrachten nodig hebben. Dit ondanks het feit dat voor andere gebieden wel niveaus van vaardigheden zijn beschreven, de vakbekwaamheidseisen. In de studie wordt aanbevolen om een goede beschrijving vast te leggen van de ict-vaardigheden die van leraren worden verwacht. Omdat beroepsverenigingen in het onderwijs volgens deze studie zwak zijn ontwikkeld in Nederland, beveelt de studie aan om discipline-gerelateerde netwerken van leraren te stimuleren. Het doel hiervan is het verder ontwikkelen van professionele standaarden, cursusmateriaal en de opleiding van professionals. Daarnaast wordt de verspreiding van goede praktijken (zogenoemde best practices) als doel gezien (ROA, 2011). 13 De kennis en vaardigheden van docenten om met ict in hun werk te kunnen omgaan: 32% uitstekend/goed en 55% voldoende. De kennis en vaardigheden van onderwijsondersteuners om met ict in hun werk te kunnen omgaan: 27% uitstekend/goed en 58% voldoende. 14 SBO (2010), Ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 24

25 5.3 Aantrekkelijkheid functie en onderwijs Respondenten ervaren dat ict-gebruik leidt tot een taakverzwaring en tot een hogere werkdruk Zoals is af te lezen uit figuur 3, geeft een groot deel van het onderwijzend personeel aan door het gebruik van ict op school een taakverzwaring en een hogere werkdruk te ervaren. Een even groot deel ervaart als gevolg van ict-gebruik op school echter tijdswinst. Daarnaast staat een groot deel van het onderwijzend personeel hier neutraal tegenover. Figuur 3-Invloed ict op functie onderwijzend personeel Het beroep wordt als aantrekkelijker en gevarieerder ervaren Door het gebruik van ict op school is het beroep volgens bijna de helft van het onderwijzend personeel aantrekkelijker geworden, 19% is het hier (zeer) mee oneens. Daarnaast is de helft van het onderwijzend personeel van mening dat hun taken gevarieerder zijn geworden door ict-gebruik, 21% is het hier (zeer) mee oneens. Door het gebruik van ict zijn volgens het onderwijzend personeel geen nieuwe loopbaanmogelijkheden ontstaan. 15 Schoolmanagers Schoolmanagers geven vaker dan onderwijzend personeel aan neutraal tegenover de vragen te staan of: Ict-gebruik een taakverzwaring of taakontlasting is voor onderwijzend personeel; Ict-gebruik een tijdswinst of -verlies is voor onderwijzend personeel; Ict-gebruik een hogere of lagere werkdruk is voor het onderwijzend personeel. 15 Van het onderwijzend personeel is 52% het er (zeer) mee eens en is 17% het er (zeer) mee oneens. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 25

26 Schoolmanagers verwachten dat onderwijsondersteunend personeel minder invloed ervaart van ict op deze aspecten dan docenten (Tabel B13, Bijlage 3). De schoolmanagers uit het onderzoek zijn bovendien van mening dat de invloed van ict op de aantrekkelijkheid van het beroep voor docenten groter is dan voor onderwijsondersteuners. Ditzelfde geldt voor de gevarieerdheid van taken (Tabel B14, Bijlage 3). Ict-ervaring van leraren beïnvloedt ervaren aantrekkelijkheid van het beroep De invloed van ict-gebruik op de door het onderwijzend personeel ervaren aantrekkelijkheid van het beroep laat nauwelijks verschillen naar leeftijd en onderwijservaring zien. De verschillen naar ict-ervaring zijn echter wel groot. Waar ruim een kwart van de beginnende ict-gebruikers het (zeer) eens is met deze stelling, is dat van de vergevorderden ruim 70 procent. Bijna twee derde van de vergevorderden geeft aan dat taken gevarieerder zijn geworden door ict ten opzichte van bijna een derde van de beginnende ict-gebruikers. Naast naar de invloed van ict-gebruik op de aantrekkelijkheid van het beroep, is het onderwijzend personeel ook gevraagd de invloed van ict-gebruik op de aantrekkelijkheid van het onderwijs voor leerlingen in te schatten. Onderwijs is aantrekkelijker voor leerlingen Drie kwart van het onderwijzend personeel uit het po vindt dat het gebruik van ict op school veel heeft bijgedragen aan aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen. In het vo is dit iets minder dan de helft. Ook schoolmanagers in het po (83%) vinden dat het gebruik van ict op school veel heeft bijgedragen aan aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen. In het vo is dat 58% van de schoolmanagers. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 26

27 6 Personele samenstelling en omvang Het gebruik van ict op school heeft volgens onderwijzend personeel vrijwel geen invloed gehad op het personeelsbestand: Volgens de meeste respondenten is de samenstelling van het personeelsbestand onveranderd; De teamsamenstelling is volgens onderwijzend personeel niet beïnvloed; Het gebruik van ict heeft volgens de bevraagden geen invloed gehad op het personeelsverloop en ziekteverzuim alsmede op het aantal docenten en onderwijsondersteuners in de laatste vijf jaar; De verwachting is dat de personele omvang de komende vijf jaar niet zal veranderen als gevolg van ict. In dit hoofdstuk gaan we in op de invloed die het onderwijzend personeel ervaart van ict-gebruik op school op de samenstelling van het personeelsbestand (6.1), de teamsamenstelling (6.2), het personeelsverloop en ziekteverzuim (6.3) en de personele omvang (6.4). 6.1 Personele samenstelling Ict-gebruik heeft geen invloed op de samenstelling van het personeelsbestand Het merendeel (60 %) van het onderwijzend personeel is het (zeer) oneens met de stelling dat ict-gebruik van invloed is op de samenstelling van het personeelsbestand. De meerderheid van het onderwijzend personeel is het bovendien oneens met de volgende stellingen: Door het gebruik van ict op onze school zijn meer onderwijsondersteuners in dienst gekomen in aanvulling op docenten (75%); Door het gebruik van ict op onze school zijn meer onderwijsondersteuners in dienst gekomen ter vervanging van docenten (84%). Volgens 14 procent van het onderwijzend personeel heeft het ict-gebruik op school wel invloed gehad op de samenstelling van het personeelsbestand Volgens onderwijzend personeel is er door ict-gebruik een nieuwe functie als ictcoördinator (87%) ontstaan. Schoolmanagers Schoolmanagers ervaren iets minder invloed van ict-gebruik op de samenstelling van het personeelsbestand dan onderwijzend personeel. 16 Het gebruik van ict heeft volgens schoolmanagers in het po minder invloed op de samenstelling van het personeelsbestand dan volgens schoolmanagers in het vo (Tabel B15, Bijlage 3) % van de schoolmanagers is het niet eens met de stelling dat het gebruik van ict de samenstelling van het personeelsbestand heeft beïnvloed op school. 29% antwoord neutraal en maar 12% is het eens met de stelling. Rapportage ict en de invloed op de onderwijsarbeidsmarkt 27