Brexit: beleving en informatiebehoefte

Transcriptie

1 Brexit: beleving en informatiebehoefte Bedrijven die een handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk hebben Manuel Kaal en Bart Koenen 1 mei 2019 H6607B

2 Inleiding Achtergrond Het Verenigd Koninkrijk (VK) hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Dit betekende - in eerste instantie - dat het Verenigd Koninkrijk na 29 maart 2019 geen lid meer zou zijn van de Europese Unie. Echter: wegens verdeeldheid in het Britse parlement en het niet goedkeuren van de zogeheten Brexit-deal heeft de EU besloten de Brexit-datum uit te stellen. De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben onderhandeld over de manier waarop men het beste uit elkaar kan gaan en over de nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk na de Brexit. De EU en het VK hebben een voorlopig akkoord over de uittreding bereikt, met o.a. afspraken over de burgerrechten en een overgangsperiode tot eind Dit akkoord treedt echter alleen in werking als het Britse parlement en het Europese parlement het goedkeuren. Als het Verenigd Koninkrijk de EU zonder akkoord zou verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen binnen Europa. Juíst nu er nog veel onduidelijkheid is over de Brexit, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Doelgroep: bedrijven met een handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft onderzoeksbureau Kantar Public de afgelopen drie jaar onderzoek uitgevoerd onder drie doelgroepen: 1) Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken of studeren, 2) Nederlandse bedrijven en 3) het algemeen publiek. Het gaat bij alle onderzoeken om de houding, wensen en informatiebehoeften die deze groepen over Brexit hebben. In dit rapport vindt u de resultaten van de derde meting onder Nederlandse bedrijven die zaken doen met het Verenigd Koninkrijk, of dat overwegen. Significante verschillen tussen de 0-meting in oktober 2017 en 1-meting in juni 2018 worden aangegeven met een + (hoger) of (lager). 2

3 Inhoudsopgave 1 Voornaamste bevindingen 4 2 Zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk 7 3 Zorgen over en voorbereiding op gevolgen Brexit 12 4 Informatiebehoefte 21 5 Inzet overheden 30 6 Verschillen tussen subgroepen 32 7 Onderzoeksverantwoording 36 3

4 Voornaamste bevindingen

5 Voornaamste bevindingen (1/2) Bedrijven voorzien meer (negatieve) gevolgen van Brexit Een groter aantal Nederlandse bedrijven dan voorgaande jaren voorziet zeer of redelijk grote gevolgen van Brexit voor het Nederlandse bedrijfsleven (78% versus 66% in 2018 en 62% in 2017). Het aantal bedrijven dat zeer grote of redelijk grote gevolgen voor het eigen bedrijf verwacht, is met 28% groter dan in de jaren 2018 (21%) en 2017 (19%). Ruim driekwart van de bedrijven - die zeer tot redelijk grote gevolgen verwachten - denkt net als in 2018 dat de gevolgen negatief zullen zijn. Dit aantal komt neer op 22% van alle bedrijven die aan het onderzoek hebben deelgenomen. Dit aantal komt nagenoeg overeen met het aantal bedrijven dat zich (zeer) grote zorgen maakt over de gevolgen voor het eigen bedrijf (20%). Toenemende last van regelgeving, invoerheffingen, verlies aan omzet en een verslechtering van de concurrentiepositie worden door deze groep bedrijven het vaakst genoemd. Meer bedrijven bereiden zich voor Meer bedrijven dan in 2017 en 2018 geven aan zich in zeer grote mate of behoorlijk voor te bereiden op Brexit. Zo geeft in % van de bedrijven aan zich in enige mate voor te bereiden op de gevolgen van Brexit. In 2018 was dit 50% en in %. Bedrijven die (zeer) goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit en grote bedrijven bereiden zich vaker voor op de gevolgen van Brexit dan bedrijven die niet goed op de hoogte zijn en kleine en middelgrote bedrijven. Bedrijven bereiden zich vooral voor door zich goed te informeren over de ontwikkelingen rondom Brexit en door uit te zoeken hoe het zit met zaken als de douane- en invoerregels en BTWheffingen. Bedrijven die zich niet voorbereiden geven vaak de huidige onduidelijkheid aan als reden om zich niet voor te bereiden. De informatiebehoefte over Brexit is sterk gestegen De overgrote meerderheid (84%) is naar eigen zeggen goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit. Hierin zijn geen veranderingen ten opzichte van de eerdere metingen. Een derde heeft, als het Brexit betreft, een zeer grote of behoorlijke grote informatiebehoefte (35%). Dit aantal is de afgelopen jaren gestegen, want in 2017 gaf slechts 19% aan een zeer grote of behoorlijke grote informatiebehoefte te hebben. De aard van de informatiebehoefte is echter onveranderd: bedrijven hebben vooral behoefte aan informatie over douaneregelingen en import- en exporttarieven. Bedrijven hebben net als voorgaande jaren vooral informatie over Brexit gezocht via reguliere nieuwsbronnen (36%). Het aantal bedrijven dat informatie zoekt via de Rijksoverheid is ten opzichte van 2018 gestegen van 19% in 2018 naar 35% in Hetzelfde geldt voor de Belastingdienst (stijging van 14% naar 25%). 5

6 Voornaamste bevindingen (2/2) De bekendheid en het gebruik van ontwikkelde hulptools zijn sterk gestegen De tevredenheid over de gebruikte informatiebronnen is voor alle bronnen redelijk goed tot goed te noemen. Gebruikers zijn het vaakst tevreden over de geboden informatie via de Rijksoverheid en de Belastingdienst. De bekendheid en het gebruik van de Brexit Voucher en de Brexit Impact Scan zijn het afgelopen jaar gestegen. De bekendheid en het gebruik van de Brexit Toolkit Douane (niet gevraagd in 2018) is met 42% eveneens goed te noemen. De bekendheid van de campagne Zorg dat Brexit jouw bedrijf niet in de weg zit ligt op 49%. De inzet van de Nederlandse regering en die van de EU worden goed beoordeeld De inzet van de Nederlandse regering wordt door 49% van de bedrijven als (zeer) goed beoordeeld, een stijging van 15 procentpunten ten opzichte van De inzet van de EU wordt door 39% als (zeer) goed beoordeeld, een vergelijkbaar aantal met Bedrijven zijn sinds 2018 nog vaker negatief gaan denken over de inzet van de Britse regering. Zo gaf in % aan de inzet van de Britse regering (zeer) slecht te vinden. In 2019 is dat aantal gestegen tot 61%. 6

7 Zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk

8 Werkelijke of potentiële relatie met het Verenigd Koninkrijk? Grote meerderheid van de ondervraagde bedrijven doet al zaken met VK (85%), een kleiner deel overweegt zaken te doen met het VK (15%). 15% 12% 13% 85% 88% 87% Bedrijfsvertegenwoordigers die aangaven dat ze geen zaken doen met het Verenigd Koninkrijk en dat ook niet van plan zijn, zijn uitgesloten van verdere deelname aan dit onderzoek doet al zaken met het VK overweegt zaken te doen met het VK Q002 - Doet uw bedrijf zaken met het Verenigd Koninkrijk of overweegt uw bedrijf dat te doen? Eén antwoord mogeijk. Basis: alle respondenten (n=310) 8

9 Aard van zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk Ruim twee op de vijf (44%) van de ondervraagde bedrijven exporteert naar het Verenigd Koninkrijk Exporteert naar het Verenigd Koninkrijk 44% Importeert vanuit het Verenigd Koninkrijk 40% Heeft een vestiging in het Verenigd Koninkrijk 20% Maakt gebruik van digitale diensten met datastromen van of naar het Verenigd Koninkrijk Is toeleverancier voor bedrijven die zaken doen met het Verenigd Koninkrijk Heeft Brits personeel in dienst 13% 13% 12% Koopt onderdelen van goederen of diensten in uit het Verenigd Koninkrijk via toeleveranciers (indirect) Transporteert goederen naar Ierland via het Verenigd Koninkrijk Transporteert goederen via het Verenigd Koninkrijk 8% 7% 7% In 2018 werd deze vraag minder fijnmazig gesteld, waardoor een grafische vergelijking niet goed mogelijk is. Wel gaf in 2018 een meerderheid van de respondenten aan naar het VK te exporteren (54%) of te importeren (37%). Heeft dienstverleningscontract of service met een bedrijf/organisatie uit het VK dat doorloopt na 29 maart % Investeert in het Verenigd Koninkrijk 6% Heeft intellectueel eigendom dat geregistreerd staat in het Verenigd Koninkrijk (octrooien, merkrechten) 5% Maakt voor de export gebruik van een (buitenlandse) tussenpersoon Diversen 4% 15% Hier noemt men vaak zeer specifieke zaken die te maken hebben met samenwerking, zoals uitwisselingsprogramma s voor studenten, samenwerking tussen musea of kennisuitwisseling tussen kennisinstituten of universiteiten. weet niet 1% Q035 - Op welke terreinen heeft uw bedrijf een zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk, of plannen hiervoor? Dit kan om zowel goederen, diensten of kennis gaan. Meerdere antwoorden mogeijk. Basis: alle respondenten (n=310) 9

10 Afhankelijkheid van de zakenrelatie met het Verenigd Koninkrijk 15% van de bedrijven zegt (heel) sterk afhankelijk te zijn van de relatie met het VK. Ten opzichte van de vorige metingen hebben minder bedrijven aangegeven niet afhankelijk te zijn van de handelsrelatie met het VK. 1% 1% 2% 46% 46% 33% - 29% 28% 13% 15% 11% 10% 32% 18% 15% (heel) sterk afhankelijk redelijk afhankelijk enigszins niet afhankelijk weet niet Q051 - Kunt u aangeven in hoeverre uw bedrijf afhankelijk is van de relatie met het Verenigd Koninkrijk? Denk daarbij aan het belang van import en export voor het voortbestaan van uw bedrijf. Basis: alle respondenten (n=310). 10

11 Frequentie zaken doen met het Verenigd Koninkrijk Acht op tien responderende bedrijven (81%) doen tenminste regelmatig zaken met het Verenigd Koninkrijk. Hier zijn geen verschillen met de eerdere metingen. 3% 3% 3% 8% 7% 5% 13% 11% 11% 46% 49% 51% 30% 30% 29% Structureel - (bijna) dagelijks Regelmatig - meerdere keren per jaar Af en toe - gemiddeld 1 keer per jaar Incidenteel - minder dan 1 keer per jaar Weet niet Q045 - U heeft aangegeven dat uw bedrijf een zakelijke relatie heeft met het Verenigd Koninkrijk. Hoe vaak doet uw bedrijf zaken met het Verenigd Koninkrijk? Onder zaken doen verstaan we alle handelingen die leiden tot het ontplooien van commerciele activiteiten. Basis: alle respondenten (n=310) 11

12 Zorgen over en voorbereiding op gevolgen Brexit

13 Houding tegenover Brexit Het afgelopen jaar is de algemene houding onder bedrijven niet veranderd: een ruime meerderheid staat zowel in juni 2018 als in maart 2019 negatief tegenover Brexit. 2% 64% 69% 25% 23% 8% 8% zeer of redelijk positief neutraal zeer of redelijk negatief weet niet Q075 - In het algemeen, staat u positief of negatief tegenover Brexit? (nieuwe vraag in 2018) Basis: alle respondenten (n=310) 13

14 Gevolgen Brexit voor Nederlandse bedrijfsleven Ruim driekwart (78%) van de bedrijven denkt dat Brexit redelijk grote tot zeer grote gevolgen gaat hebben voor het Nederlands bedrijfsleven. De groep bedrijven die denkt dat Brexit redelijk grote gevolgen heeft, is het afgelopen jaar groter geworden. 4% 4% 3% 3% 2% 2% 30% 28% - 19% - 55% 54% 65% 7% 12% 13% Zeer grote gevolgen Redelijk grote gevolgen Niet zulke grote gevolgen Bijna geen/ helemaal geen gevolgen Weet niet Q012 - In het algemeen, in welke mate denkt u dat Brexit gevolgen heeft voor het Nederlandse bedrijfsleven? Basis: alle respondenten (n=310) 14

15 Impact Brexit voor eigen bedrijf Bijna drie op de tien bedrijven denkt dat Brexit (zeer) grote gevolgen gaat hebben voor het eigen bedrijf. Ten opzichte van 2017 is dat een significante stijging (van 19% naar 28%). De grootste groep denkt dat Brexit niet zulke grote gevolgen zal hebben. Deze groep is het afgelopen jaar kleiner geworden. 1% 2% 2% 25% 28% 21% - 55% 50% 49% 28% geeft aan zeer of redelijk grote gevolgen voor het eigen bedrijf te verwachten. Van deze groep geeft 77% aan te verwachten dat dit negatieve gevolgen zullen zijn. In 2018 verwachtten minder bedrijven overwegend of uitsluitend negatieve gevolgen (64%) In 2017 was dit 75%. 16% 17% 24% 3% 4% 4% Zeer grote gevolgen Redelijk grote gevolgen Niet zulke grote gevolgen Bijna geen/ helemaal geen gevolgen Weet niet Q053 - In het algemeen, in welke mate denkt u dat Brexit gevolgen heeft voor uw eigen bedrijf? Basis: alle respondenten (n=310) 15

16 Zorgen gevolgen Brexit voor eigen bedrijf Een op de vijf bedrijven maakt zich heel veel of redelijk veel zorgen over de gevolgen van Brexit voor het eigen bedrijf. Dit aantal komt nagenoeg overeen met het aantal bedrijven dat negatieve gevolgen voor het eigen bedrijf verwacht. 39% 3% 15% 1% 17% 50% Heel veel zorgen Redelijk veel zorgen Neutraal Redelijk weinig zorgen Helemaal geen zorgen Weet niet Q089 - In hoeverre maakt u zich zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw eigen bedrijf? (n=310). Deze vraag is in eerdere metingen niet in deze vorm gesteld. 16

17 Waarover maken bedrijven zich zorgen? De 20% bedrijven die zich redelijk tot veel zorgen maken, doen dit vooral om de toenemende lasten van regelgeving en invoerheffingen. De zorgen om minder omzet en een verminderde concurrentiepositie zijn het afgelopen jaar toegenomen. Meer last van regelgeving: douaneformaliteiten, controles/ inspecties 66% 70% 68% Invoerheffingen 50% 51% 52% Effecten van veranderende wisselkoersen 31% 28% Algemene economische teruggang en onzekerheid Minder omzet Verslechterde concurrentiepositie Gevolgen voor personeel Oorsprongsregels EU van samengestelde producten 24% 24% 17% 21% 16% 17% 27% 16% 17% 25% 13% 34% 36% 39% + + Deze vraag is bij de metingen in 2017 en 2018 aan alle respondenten voorgelegd. Dit jaar is deze vraag alleen gesteld aan bedrijven die zich zorgen maken (n=64). In 2017 is deze vraag voorgelegd (met veel minder antwoordcategorieën). Ook toen werd meer last van regelgeving het vaakst genoemd (68%) en gaf de helft aan zich zorgen te maken over invoerheffingen (52%). Verkrijgbaarheid van producten of onderdelen (supply chain effecten) Minder banen/ werkgelegenheid in de toekomst Minder mogelijkheden tot investeren 11% 11% 7% 5% 13% 3% 27% Anders, namelijk 3% 9% Q038 - Welke van de onderstaande mogelijke gevolgen van Brexit baren u de meeste zorgen? (gesloten vraag) Basis: alle respondenten die aan hebben gegeven zich zorgen te maken (n=64), 17

18 Voorbereidingen Brexit Het aantal bedrijven dat zegt zich in behoorlijke of zeer grote mate voor te bereiden op Brexit is sinds juni 2018 sterk toegenomen. Het aantal bedrijven dat aangeeft zich niet voor te bereiden is in dezelfde periode afgenomen. 3% 4% 5% 20% 46% 55% 44% - 33% 9% 32% 18% 32% In zeer grote mate of behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet niet Q028 - In hoeverre is uw bedrijf zich op dit moment aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: alle respondenten (n=310) 18

19 Manier van voorbereiden op Brexit Bedrijven geven het vaakst aan zich voor te bereiden door zich te informeren over de ontwikkelingen rondom Brexit (47%) en uit te zoeken hoe het zit met de douaneregels/invoerregels/btw (43%). me goed te informeren over de ontwikkelingen rond Brexit uit te zoeken hoe het zit met de douaneregels/invoerregels/btw in gesprek te gaan met leveranciers, afnemers en andere schakels in de keten afspraken te maken over levering/ prijzen na de Brexit (contracten aanpassen, Brexit-clausules) afspraken te maken met mijn transporteur me te orientëren op andere markten/producten/leveranciers de Brexit impact scan te doen het doorlichten van mijn bedrijfsprocessen/schakels in de keten mijn digitale diensten, dataopslag en ict-handelingen in kaart te brengen te onderzoeken welke kansen Brexit kan bieden voor mijn bedrijf (bijvoorbeeld nieuwe afnemers) de geldigheid van (service)contracten, diploma s, bewijzen van vakbekwaamheid en licenties uit te zoeken advies te vragen aan een consultant of accountant een douanenummer aan te vragen ervoor te zorgen dat mijn Britse werknemers zich laten registreren 20% 20% 18% 18% 16% 14% 14% 12% 12% 9% 27% 30% 43% 47% anders, namelijk... niet 2% 9% Hier geven veel bedrijven aan extra voorraden aan te kopen voordat de Brexit een feit is. Q047 - Op welke manier is uw bedrijf zich nu aan het voorbereiden op Brexit? (Nieuwe vraag) Basis: alle respondenten die zich in zeer grote mate, behoorlijk of een beetje aan het voorbereiden zijn (n=234) 19

20 Redenen om zich (nog) niet voor te bereiden De onduidelijkheid over de gevolgen van Brexit en de geringe impact die wordt verwacht op het bedrijf zijn de meest genoemde redenen voor bedrijven om zich niet op Brexit voor te bereiden. Uit de open antwoorden: Geen idee waar we ons op moeten voorbereiden. Omdat er tot op de dag van vandaag (13/3) helemaal niets duidelijk is!!! Ik verwacht dat de Brexit weinig effect op mijn bedrijf heeft, en aan het geringe effect dat ik verwacht kan ik weinig veranderen.. Momenteel nog onzeker wat de gevolgen zijn van de Brexit, onder welke voorwaarden Brexit zal plaatsvinden en daarnaast is het nog steeds mogelijk dat het niet door gaat. Is niet nodig; Brexit zal weinig of geen gevolgen hebben voor mijn bedrijf. Slechts een fractie van de omzet gaat naar VK en wij importeren niet uit het VK. Denk niet dat het gevolgen heeft voor ons. Die Engelse bedrijven die nu adverteren bij ons blijven dat wel doen denk ik. De algehele onduidelijkheid omtrent de Brexit. Er is algemene informatie beschikbaar maar zodra er specifieke info nodig is wordt je doorverwezen van het kastje naar de muur. Ik ben bijna geheel afhankelijk van exporteurs die de handel doorverkopen. Ikzelf heb daar nauwelijks invloed op. De rechtstreekse handel wordt door mij verkocht tot aan een plek in Nederland. Vandaar is het transport voor de koper, dus heb ik er niet veel problemen mee. Alleen als de inkopers er mee stoppen ten gevolge van de Brexit problemen heb ik een probleem. Hoe dan ook buiten mijn invloedssfeer.. wij hebben (hadden) de intentie om onze Europese groei in VK voort te zetten. Dit hebben we sinds 2016 in de ijskast (diepvriezer) gezet. Keuze is gemaakt voor groei in andere landen. We wachten wel af en beoordelen na de daadwerkelijke Brexit of stay besluit onze groeistrategie. Omdat ik er nu nog geen invloed van ondervind, en hoe dat in de toekomst gaat verlopen is mij nu nog niet duidelijk. Maar aangezien ik geen goederen lever, maar diensten verwacht ik de impact voor mijn bedrijf gering. Q056 - Waarom is uw bedrijf zich niet aan het voorbereiden op Brexit? (n=62) 20

21 Informatiebehoefte

22 Kennis over Brexit De meerderheid van de bedrijven geeft net als voorgaande jaren aan dat zij redelijk goed tot zeer goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit. 1% 3% 1% 16% 19% 16% 84% 79% 84% Redelijk tot zeer goed op de hoogte Niet zo goed op de hoogte Helemaal niet op de hoogte Q029 - In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? Basis: alle respondenten (n=310) 22

23 Behoefte aan informatie over Brexit De algemene behoefte aan informatie over Brexit is gestegen, momenteel heeft ruim een derde van de bedrijven in zeer of behoorlijk grote mate behoefte aan meer informatie over Brexit In zeer grote mate of behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet niet Q032 - In welke mate heeft uw bedrijf behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle respondenten (n=310) 23

24 Informatiebehoefte over Brexit Bedrijven hebben net als in 2017 en 2018 het meest behoefte aan informatie over douaneregelingen (59%) en import- en exporttarieven (52%). De informatiebehoefte op de meeste punten is het afgelopen jaar gedaald. Douaneregelingen Import- en exporttarieven 52% - 59% - 71% 66% 64% 65% Belastingen 35% 40% 38% Voortgang van de onderhandelingen verandering in regelgeving: fyto-sanitair, milieu, gezondheidsvoorschriften, veiligheid enz. 32% 25% 31% 29% 38% 41% Positie werknemers 16% 14% 15% Investeringen Anders, namelijk Geen van deze 7% 4% 9% 6% 2% 1% 2% 1% 1% Q024 - Aan welke informatie over Brexit heeft uw bedrijf dan vooral behoefte? (gesloten vraag) Basis: respondenten met minimaal een beetje informatiebehoefte (n = 232) 24

25 Geraadpleegde organisaties over Brexit Reguliere nieuwsbronnen en de Rijksoverheid worden het vaakst als informatiebron genoemd. Het gebruik van de Rijksoverheid en de Belastingdienst als informatiebronnen is sinds 2018 sterk gestegen. Via reguliere nieuwsbronnen: tv, radio, internet, kranten, tijdschriften De Rijksoverheid Brancheorganisaties Douane Kamer van Koophandel Netwerkorganisaties Belastingdienst Rijksdienst voor Ondernemend Nederland VNO-NCW MKB Nederland De Nederlandse Ambassade in Londen Ondernemersplein Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Anders, namelijk Geen van deze 9% 8% 4% 4% 7% 8% 4% 5% 7% 4% 4% 7% 5% 7% 18% 10% 22% 14% 13% 14% 13% 12% 19% 25% 17% 26% 26% 17% 22% 17% 14% 22% 15% 14% 14% 14% - 21% 25% 19% + 36% 35% 34% 31% + 41% 41% Q030 - Bij welke organisaties heeft u informatie gezocht over Brexit? Basis: alle respondenten (n=310)

26 Gebruiksfrequentie informatiekanalen De meest gebruikte kanalen in het afgelopen half jaar zijn Rijksoverheid.nl en Belastingdienst.nl. Het gebruik van Rijksoverheid.nl, RVO en Brexitloket.nl is ten opzichte van 2018 sterk toegenomen. Significant vaker gebruikt ten opzichte van 2018 Rijksoverheid.nl 9% 36% 26% 29% + 21% 8% 45% 20% 27% Niet gevraagd in 2018 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 11% 52% 15% 22% + 16% VNO-NCW, MKB of brancheorganisatie 10% 54% 18% 18% Niet veranderd 11% 54% 16% 19% + 24% Brexit Nieuwsbrief via VNO-NCW 11% 61% 20% 9% Niet veranderd Brexit Events 8%% 71% 11% 10% Niet veranderd hulpbijbrexit.nl 14%% 67% 10% 10% Niet veranderd De Nederlandse Ambassade in Londen 9%% 82% 5% 4% Niet veranderd Weet niet Nee, nog nooit Ja, enkele keren Ja, meerdere keren Q025 - Heeft uw bedrijf in de afgelopen zes maanden wel eens informatie over Brexit opgezocht of aangevraagd bij de onderstaande websites/organisaties/kanalen? Basis: alle respondenten (n=310) 26

27 Tevredenheid over de informatiekanalen De helft of meer bedrijven zijn tamelijk tot zeer tevreden over de gebruikte informatiekanalen. Over de Brexit Nieuwsbrief van VNO-NCW is men relatief vaak zeer tevreden. De Nederlandse Ambassade in Londen 3% 3% 30% 47% 17% VNO-NCW, MKB of brancheorganisatie 2% 7% 28% 47% 16% Brexit Nieuwsbrief via VNO-NCW 2% 5% 33% 39% 22% Trend: er zijn geen significante verschillen ten opzichte van de meting van 2018 of de basis om een betrouwbare vergelijking te kunnen maken is te klein (kleiner dan n=40). hulpbijbrexit.nl Rijksoverheid.nl Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Brexitloket.nl 3% 3% 4% 5% 3% 6% 3% 35% 36% 36% 38% 48% 43% 42% 42% 12% 13% 13% 12% Open vraag: met een open vraag is aan ontevreden bedrijven gevraagd naar tips voor verbetering. Hier kwamen weinig concrete tips uit naar voren, bovendien gaf meer dan de helft aan geen verbetertips te hebben (56%). De verbetertips die wel werden gegeven, waren zeer algemeen. Zo hadden de meeste tips betrekking op de informatieverstrekking (betere informatie, concretere informatie geven, etcetera) en zoekfuncties van de online bronnen (betere navigatie, ander zoekmodel, etcetera). Brexit Events 8% 8% 33% 38% 14% 2% 5% 41% 39% 11% Weet niet Zeer ontevreden Tamelijk ontevreden Neutraal Tamelijk tevreden Zeer tevreden Q026 - In hoeverre bent u tevreden of ontevreden over de informatievoorziening over Brexit van [bron]? Basis: respondenten die gebruik hebben gemaakt van belastingdienst.nl/brexit (n=146), Brexit Nieuwsbrief (n=88), VNO- NCW, MKB of brancheorganisatie (n=111), RVO (n=114), Brexit Events (n=66), hulpbijbrexit.nl (n=60), Rijksoverheid.nl (n=169), Brexitloket.nl (n=109) en de Nederlandse Ambassade in Londen (n=30), 27

28 Bekendheid campagne Zorg dat Brexit jouw bedrijf niet in de weg zit Ongeveer de helft heeft iets gehoord, gezien of gelezen van de campagne. Televisie, internet en radio worden het vaakst genoemd als medium via welke men de campagne kent. Bekendheid campagne* Via welk medium kent men de campagne? 49% 51% ja nee *De bekendheid is gemeten zonder dat campagnemateriaal is getoond (het blauwe Brexit-karakter). Q090 - Heeft u de afgelopen maand iets gezien, gehoord of gelezen over de campagne Zorg dat Brexit jouw bedrijf niet in de weg zit? Basis: alle respondenten (n=310) Q091 Via welk medium heeft u iets vernomen over de campagne Zorg dat Brexit jouw bedrijf niet in de weg zit? Basis: respondenten die iets vernomen hebben van de campagne (n=152) 28

29 Bekendheid van Brexit Impact Scan, Brexit Voucher en Brexit Toolkit Douane De bekendheid en het gebruik van de Brexit Voucher en Brexit Impact Scan zijn het afgelopen jaar flink toegenomen. De Douane Toolkit wordt door één op de tien bedrijven gebruikt en is bij - nog eens - drie op de tien bekend. Brexit Voucher Brexit Impact Scan Brexit Toolkit Douane (alleen in 2019 gevraagd) 92% 69% - 84% 50% - 59% De Brexit Impact Scan is bij het schrijven van dit rapport ruim keer bezocht. 5% 31% 31% 8% 25% % 19% 3% % 2019 Q086 - Bent u bekend met de volgende middelen? En heeft u er gebruik van gemaakt? (nieuwe vraag) Basis: alle respondenten (n=310) 29

30 Inzet overheden

31 Beoordeling inzet De helft van de bedrijven beoordeelt de inzet van de Nederlandse regering als (zeer) goed. De Nederlandse regering wordt hiermee significant beter beoordeeld in vergelijking met een jaar geleden. Vier op de tien bedrijven beoordelen de inzet van de EU als (zeer) goed. Zes op de tien beoordelen de inzet van de Britse regering als (zeer) slecht. Dit aantal is het afgelopen jaar fors toegenomen. 9% 5% 8% 15% 8% 6% 18% 22% 9% 7% 48% 32% % 32% - 46% 61% 34% 49% 32% 39% 36% 24% (zeer) goed neutraal (zeer) slecht weet niet % 8% Q077 Alles overziend, als het gaat om het opkomen voor de belangen van Nederlandse bedrijven bij de Brexit, hoe beoordeelt u dan de inzet van de Nederlandse regering, de Britse regering en de Europese Unie? Basis: alle respondenten (n=310). 31

32 Verschillen tussen subgroepen

33 Verschillen tussen subgroepen: bedrijfsgrootte Kijken we naar klasse werkzame personen (KWP) en verdelen dit onder naar klein (tot 10 werknemers, n=120), middelgroot (10-99 werknemers, n=98) en groot MKB/grootbedrijf (100 werknemers of meer, n=92), dan zien we enkele significante verschillen. Er zijn wel minder verschillen vergeleken met de eerste twee metingen. Dit betekent dat kleine, middelgrote en grote bedrijven qua houding, voorbereiding en informatiezoekgedrag meer op één lijn liggen. Verschillen: Kijken we naar activiteiten, dan zijn het vooral de grote bedrijven met 100 of meer werknemers die zeggen een vestiging in het VK te hebben (35%). Dit was ook bij de 0- en 1-meting het geval. Net als toen zeggen grote bedrijven beduidend vaker dan de kleine bedrijven (tot 10 werknemers) structureel zaken te doen met het VK (48% versus 20% van de kleine bedrijven). Dit verschil was bij de laatste meting kleiner (41% versus 30% van de kleine bedrijven). Grote, middelgrote en kleine bedrijven maken zich in gelijke mate zorgen over de gevolgen van Brexit voor het Nederlandse bedrijfsleven. Als het gaat over het eigen bedrijf is er wel een verschil: 42% van de grote bedrijven maakt zich redelijk veel tot heel veel zorgen voor de gevolgen van Brexit voor het eigen bedrijf (versus 17% van de kleine bedrijven en 16% van de middelgrote bedrijven). Grote bedrijven geven vaker dan kleine en middelgrote bedrijven aan dat ze zich in zeer grote mate of behoorlijk aan het voorbereiden zijn: 46% versus 22% (kleine bedrijven) en 30% (middelgrote bedrijven). In tegenstelling tot de vorige metingen is er geen verschil in de mate waarin men behoefte heeft aan informatie over Brexit. Wel hebben grote bedrijven vaker dan kleine bedrijven behoefte aan informatie over de positie van hun werknemers (32% versus 7%). Kijken we naar de organisaties die als informatiebron zijn geraadpleegd, dan doen grote en middelgrote bedrijven vaker dan kleine bedrijven een beroep op informatie van de Rijksoverheid, van brancheorganisaties en van VNO-NCW. De Brexit Voucher is relatief vaak onbekend bij kleine bedrijven (77%). 33

34 Andere verbanden: kennis, houding, voorbereiding en informatie(behoefte) Net als bij de voorgaande metingen bestaat er een relatie tussen afhankelijkheid van het VK en de mate van zaken doen met het VK. Bedrijven die structureel zaken doen met het VK geven met ruim een kwart (28%) vaker aan (heel) sterk afhankelijk te zijn van deze relatie vergeleken met bedrijven die regelmatig (12%), af en toe (9%) of incidenteel (0%) zaken doen. Bedrijven die sterk afhankelijk zijn van de handelsrelatie met het VK maken zich vaker redelijk veel tot heel veel zorgen om de gevolgen van Brexit voor hun eigen bedrijf dan bedrijven die enigszins of niet afhankelijk zijn van hun handelsrelatie met het VK (47% versus 10%). Deze groep bedrijven (met een sterke afhankelijkheidsrelatie) verwacht dan ook vaker dan de groep bedrijven die enigszins of niet afhankelijk is van hun handelsrelatie met het VK dat Brexit zeer grote gevolgen zal hebben voor het eigen bedrijf (21% versus 1%). Van deze 21% verwacht een ruime meerderheid dat dit negatieve gevolgen zullen zijn (78%). Ruim driekwart van de bedrijven geeft aan te verwachten dat Brexit (zeer) grote gevolgen zal hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven (78%). Hierbij zijn er geen verschillen tussen bedrijven die sterk of niet of nauwelijks afhankelijk zijn van hun handelsrelatie met het VK. Er is ook een verschil in de mate waarin bedrijven zich voorbereiden. Bedrijven die niet of nauwelijks afhankelijk zijn van de handelsrelatie met het VK bereiden zich vaker niet voor dan bedrijven die wel afhankelijk zijn van het VK (26% bereidt zich niet voor, versus 6% van de bedrijven die afhankelijk zijn van hun handelsrelatie met het VK). Net als bij de voorgaande metingen zien we geen verband tussen afhankelijkheid en mate van op de hoogte zijn, maar wél een zeer sterk verband tussen op de hoogte zijn en de mate van voorbereiden: de helft (55%) van de bedrijven die naar eigen zeggen zeer goed op de hoogte is bereidt zich in zeer of tamelijk grote mate voor, terwijl dit nauwelijks geldt voor bedrijven die naar eigen zeggen redelijk goed of minder goed op de hoogte zijn. Het naar eigen zeggen (zeer goed) op de hoogte zijn van de stand van zaken rondom Brexit heeft invloed op de informatiebehoefte. Bedrijven die zeer goed op de hoogte zijn, hebben vaker behoorlijk of zeer veel behoefte aan informatie (42% versus 30% van de bedrijven die niet goed op de hoogte zijn). Ook de onderwerpen waaraan behoefte is aan meer informatie verschillen. Bedrijven die goed of zeer goed op de hoogte zijn, hebben relatief vaak behoefte aan informatie over veranderingen in regelgeving, positie van werknemers en de voortgang van de onderhandelingen in het algemeen. Bedrijven die minder goed op de hoogte zijn, hebben relatief vaak behoefte aan informatie over douaneregelingen, belastingen en import- en exporttarieven. 34

35 Andere verbanden: kennis, houding, voorbereiding en informatie(behoefte) Bedrijven met zeer veel kennis over Brexit, hebben een meer uitgesproken mening over Brexit dan bedrijven met weinig kennis over Brexit. Zo is 52% van de bedrijven met zeer veel kennis zeer negatief over Brexit. Onder bedrijven met weinig kennis over Brexit is dat 22%. Bedrijven met veel kennis over Brexit zijn ook positiever over de inzet van de verschillende overheden dan bedrijven met weinig kennis over Brexit. Zo zijn bedrijven met veel kennis over Brexit vaker zeer positief over de inzet van de Nederlandse regering (27% versus 12% bedrijven met weinig kennis over Brexit). Ook is deze groep bedrijven vaker positief over de inzet van de EU (25% versus 2% van de bedrijven die weinig kennis hebben van Brexit). Over de inzet van de Britse overheid zijn er geen verschillen tussen beide groepen. Kennis over Brexit hangt ook niet samen met de ingeschatte gevolgen van Brexit voor het Nederlandse bedrijfsleven (ook bedrijven met minder kennis achten die vrij groot) of de geschatte gevolgen voor het eigen bedrijf. 35

36 4 Onderzoeksverantwoording

37 Onderzoeksverantwoording (1/4) Onderzoek Brexit Doel onderzoek Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen van Nederlandse bedrijven die zaken doen met het Verenigd Koninkrijk (of dat overwegen) over Brexit. Doelgroep(en) Nederlandse bedrijven die zaken doen met VK of dat overwegen te doen (importeren uit/ exporteren naar VK, vestiging hebben in VK, investeren in VK) Weging De data zijn niet herwogen er zijn geen ideaalcijfers bekend voor bedrijven die zaken doen met het VK, of dat overwegen te doen Steekproefgrootte (op de volgende slides is meer informatie over de steekproef weergegeven) Vertegenwoordigers van het MKB dat zaken doet met het VK of dit van plan zijn. Netto respons n=310, afkomstig uit drie herkomstbronnen: 1. Herbenadering van n=258 bedrijven die bij de 1-meting aangaven opnieuw aan het onderzoek te willen deelnemen. Uiteindelijk hebben n=96 bedrijven dit gedaan (respons 37%). 2. Verse steekproef Businesspanel van n=251 bedrijven die niet aan een eerdere meting hebben deelgenomen. Hiervan hebben n=151 bedrijven deelgenomen aan het onderzoek (respons 59%) 3. Open link die verspreid is verspreid via VNO-NCW en de Nederlandse ambassade in Londen. Deze link is door 63 bedrijven ingevuld. 37

38 Onderzoeksverantwoording (2/4) Onderzoek Brexit Veldwerkperiode 25 februari t/m 15 maart 2019 (reminder uitgestuurd op 5 maart) Methode Online vragenlijst Vragenlijstlengte Gemiddeld circa 10 minuten Rapportage Vervolg In de resultaten maken we, waar relevant, vergelijkingen met de 0- en 1-meting. De resultaten zijn geanalyseerd op de variabelen bedrijfsgrootte, branche en mate van afhankelijkheid van VK, mate van voorbereidingen op Brexit, op de hoogte zijn en houding jegens Brexit en de inzet van overheden (Nederland, EU, VK). In totaal is 63% van de respondenten is bereid om deel te nemen aan vervolgonderzoek, 28% wil door de Nederlandse overheid via op de hoogte worden gehouden van nieuws over Brexit, nog eens 20% heeft zich hier al voor aangemeld. 38

39 Onderzoeksverantwoording (3/4) Onderzoek Brexit: samenstelling respons Branche Groothandel, detailhandel of reparatie 23% 24% 26% Zakelijke dienstverlening 18% 15% 16% Productie van goederen, grondstoffen of delfstoffenwinning 9% 19% 29% Onderwijs 9% 1% 1% Vervoer of opslag 6% 10% 5% Uitgeverij, film, tv, telecommunicatie of informatietechnologie 5% 6% 6% Landbouw, Bosbouw, visserij 4% 2% 2% Bouw 4% 1% 4% Horeca of accommodaties 4% 1% 1% Financiële dienstverlening 4% 0% 2% Cultuur, sport en recreatie 4% 0% 1% Openbaar bestuur, overheid en verplichte sociale verzekeringen 3% 3% 0% Gezondheids- en welzijnszorg 3% 1% 2% Overige dienstverlening 2% 5% 3% Energie, waterleiding, afvalverwerking 1% 0% 0% Onbekend 0% 12% 1% Grootte bedrijf Kleine bedrijven (0 tot en met 9 werknemers) 51% 47% 38% Middelgrote bedrijven (10 tot en met 99 werknemers) 27% 30% 35% Grote bedrijven (99 werknemers of meer) 21% 23% 27% Naar branche en grootte bedrijf zijn er weinig verschillen tussen de bedrijven die aan de verschillende onderzoeken hebben meegedaan. Ten opzichte van 2018 en 2017 zijn er minder productiebedrijven in de respons vertegenwoordigd. Ten opzichte van 2017 zijn er in 2018 en 2019 meer kleine bedrijven in de respons vertegenwoordigd. 39

40 Onderzoeksverantwoording (4/4) Onderzoek Brexit: samenstelling respons Aard zakenrelatie doet al zaken met het VK 87% 88% 85% overweegt zaken te doen met het VK 13% 12% 15% Afhankelijkheid handelsrelatie VK (heel) Sterk afhankelijk 15% 10% 11% Redelijk afhankelijk 18% 15% 13% Enigszins 32% 28% 29% Niet afhankelijk 33% 46% 46% Weet niet 2% 1% 1% Frequentie zakendoen met VK Structureel - (bijna) dagelijks 30% 30% 29% Regelmatig - meerdere keren per jaar 46% 49% 51% Af en toe - gemiddeld 1 keer per jaar 13% 11% 11% Incidenteel - minder dan 1 keer per jaar 8% 7% 5% Weet niet 3% 3% 3% Ook naar andere kenmerken zijn er weinig verschillen tussen de bedrijven die aan de verschillende onderzoeken hebben meegedaan. Gekeken naar de afhankelijkheidsrelatie van de deelnemende bedrijven is er in 2019 een kleinere vertegenwoordiging van nietafhankelijke bedrijven in de respons. Dit kan veroorzaakt zijn door verschillen in de steekproefsamenstellingen of door een groter bewustzijn van de afhankelijkheidsrelatie die bedrijven met het VK hebben. Dit laatste geldt vooral voor de indirecte afhankelijkheid binnen de handelsrelatie. 40

41