POSITIE NEDERLAND ALS PRODUCTIE- EN HANDELSLAND GROENTEN EN FRUIT. Rapportnr. : 97-60

Transcriptie

1 POSITIE NEDERLAND ALS PRODUCTIE- EN HANDELSLAND GROENTEN EN FRUIT Rapportnr. : 97-60

2 POSITIE NEDERLAND ALS PRODUCTIE- EN HANDELSLAND GROENTEN EN FRUIT Rapportnr. : Auteurs: Wilco van den Berg, afd. Statistiek : Ernst de Groot Irma Looye Ed Slagboom Productschap Tuinbouw Den Haag, 9 september 1997

3 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever of auteur (Productschap Tuinbouw, Postbus 90403, 2509 LK Den Haag, telefoon ). ii Productschap Tuinbouw

4 Inhoudsopgave 1. SWOT-ANALYSE NEDERLAND ALS PRODUCTIE- EN HANDELSLAND Waar is Nederland als productie- en handelsland sterk in? Waar is Nederland als productie- en handelsland zwak in? Kansen voor de Nederlandse productie en handel Bedreigingen voor de Nederlandse productie en handel 9 2. KWANTITATIEF BELANG NEDERLAND IN WERELDHANDEL VAN GROENTEN EN FRUIT WERELDWIJD GROENTEN Wereldproductie Productielanden belangrijkste groenten 16 Tomaat,komkommer,paprika,ui,champignon 3.3 Exportlanden groenten Importlanden groenten Wereldexport uitgesplitst naar groenten WERELDWIJD FRUIT Productielanden fruit Export- en importlanden fruit Belangrijkste producten 30 Sinaasappel, banaan, appel,peer 4.4 Wereldexport fruit uitgesplist DE NEDERLANDSE GROENTE- EN FRUITTUIN Afnemende productie Productie vers fruit SPANJE IN OPKOMST Productie groenten Productie fruit EXPORT EN IMPORT VERSE GROENTEN EU Totaal overzicht export en import Export- en importstromen belangrijkste groenten 55 Tomaat,ui,komkommer,paprika,krop-ijsbergsla,sperzie-en snijbonen 8. EXPORT EN IMPORT VERS FRUIT EU Totaaloverzicht export en import vers fruit EU 71 Productschap Tuinbouw j

5 8.2 Export- en importstromen belangrijkste fruit 73 Appel,peer,sinaasappel, mandarijn,grapefruit, citroen, banaan 9. REËXPORT VANUIT NEDERLAND IN STIJGENDE LIJN CONSUMENTENAANKOOP GROENTEN EN FRUIT DAALT Aankoop verse groenten Aankoop vers fruit AANKOPEN GROENTEN EN FRUIT IN DUITSLAND GESNEDEN/VOORBEWERKTE GROENTEN IN OPKOMST Ontwikkelingen Trend naar gemak 94 BIJLAGEN Wereldproductie van groenten naar product (incl. meloenen) Wereldproductie van fruit naar product (excl. meloenen) Europese Unie : Export verse groenten naar product (excl. intrahandel) Europese Unie : Import verse groenten naar product (excl. intrahandel) Europese Unie : Export vers fruit naar product (excl. intrahandel) Europese Unie : Import vers fruit naar product (excl. intrahandel) Uitvoer van verse groenten uit de EU-landen naar product Invoer van verse groenten in de EU-landen naar product Uitvoer van vers fruit uit de EU-landen naar product Invoer van vers fruit in de EU-landen naar product 11 Productschap Tuinbouw

6 Inleiding De Nederlandse tuinbouwsector kent een lange traditie. Teelt- en handelsbedrijven werden van vader op zoon overgenomen en werden in de loop der jaren steeds professioneler. De productie, maar ook de export van groenten en fruit nam gestaag toe. Keer op keer werden nieuwe afzetmarkten gevonden of kon de afzet op de huidige markten worden verruimd. De Nederlandse tuinbouw werd al gauw gezien als leverancier van groenten en fruit die borg staat voor een hoogwaardige kwaliteit. Niet alleen nam de productie in ons eigen land toe, maar ook de teelt in het buitenland ontwikkelde zich in een gestaag tempo. Het buitenland is Nederland op zowel productie- als afzetgebied gaan imiteren. Het kwaliteitsniveau ging omhoog, de kostprijs bleef laag, de toegankelijkheid tot de EU verbeterde en het transportsysteem ging met grote stappen vooruit. Qua kostprijs verliest de Nederlandse tuinbouw het van Zuideuropese productielanden. Vandaar is het van belang dat men zich blijft richten op levering van producten met een zekere toegevoegde waarde. In dit rapport komen een aantal uiteenlopende zaken aan de orde. Wat is nou de positie van Nederland als productieland van groenten en fruit binnen en buiten de Europese Unie? Welke markten worden beleverd vanuit Nederland met Nederlands en/of reexport product en wat zijn de ontwikkelingen op die markten? Hierbij ontkom je af en toe niet aan grote cijferreeksen. Dit zijn enige punten die in dit rapport aan de orde komen. Daarnaast wordt het rapport aangevangen met een SWOT-analyse. Dit is een sterkte/zwakte en kansen/bedreigingen analyse van Nederland als productie- en handelsland van groenten en fruit. Bij alle tabellen met cijfermateriaal van import- en exportstromen dient een kanttekening worden geplaatst. Als gevolg van de gewijzigde registratie in de EU zijn de gegevens over de buitenlandse handel na 1992 minder betrouwbaar dan in de jaren daarvoor. Productschap Tuinbouw 3

7 1. S WOT-ANALYSE NEDERLAND ALS PRODUCTIE- EN HANDELSLAND Hieronder volgt een SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) - analyse van Nederland als productie en handelsland van groenten en fruit. Voor de overzichtelijkheid zijn de punten zoveel mogelijk puntsgewijs opgeschreven. Daarnaast valt er onderscheid te maken in productie- en handelszaken. Zo is als voorbeeld voor de handel reexport van groot belang, terwijl dit door de Nederlandse telers als concurrerend product wordt gezien. Uiteraard is er bij veel punten een zekere overlapping. 1.1 Waar is Nederland als productie- en handelsland sterk in? Productie Hoogwaardige teeltmethoden/hoge productie-opbrengsten/breed en innovatief assortiment. Gestart segmentatiebeleid bij diverse groenten brengt toegevoegde waarde. Als voorbeeld kan de tomaat genoemd worden. De trostomaat maakt een geweldige groei door. Vooral op de Duitse markt gaat de opname van trostomaten in het assortiment zeer snel. Grafiek 1 : Export Nederlandse trostomaten f l o, y o u B HB H 1 0, m.m. co ir> co O) O) O) O) O) O O O) g Duitstand g USA q Overig Goed op weg met de milieubewuste teelt (MBT). Het gebruik van bestrijdingsmiddelen tegen insektenplagen is de afgelopen jaren gedaald. Zo is in de periode volgens een CBS-meting het gebruik van middelen ter bestrijding van insecten bij glasgroenten met zo'n 10 % afgenomen. Bij de meeste glasgroenten wordt meer dan 90 % van de productie geteeld volgens de opgestelde milieubewuste normen. Hierbij moeten alle middelen worden geregistreerd en moet minimaal één sleutelplaag het gehele jaar door biologisch worden bestreden met Productschap Tuinbouw 5

8 inzet van biologische vijanden. Daarnaast zijn er beperkingen gekomen aan het gebruik van bepaalde middelen. Nationaal loopt Nederland vooruit op de wettelijke verplichtingen wat betreft het milieu. Als voorbeeld kan de geïntegreerde teelt genoemd worden waarbij middels een recirculatiesysteem geen lozing op het oppervlaktewater plaats vindt. Daarnaast worden energiebesparende maatregelen genomen. Afzet Spilfunctie handel aantal Westeuropese landen, gunstige ligging ten opzichte van West- Europa. Over de gehele wereld zijn afzetkanalen aangeboord. Internationaal staat de Nederlandse exporteur hoog aangeschreven, dit vooral door de hoge kennis, handelsgeest en betrouwbaarheid. De Nederlandse handel heeft een sterk informatie-netwerk en logistiek systeem. De Nederlandse exporteur gaat marktgericht te werk en zoekt de vraag van de klant op. Vrijwel volledig assortiment groenten voor een groot gedeelte van het jaar. De Nederlandse handel heeft een onafhankelijke positie. 1.2 Waar is Nederland als productie- en handelsland zwak in? Productie Nederland heeft jarenlang wet van remmende voorsprong gekend. In het buitenland hebben telers de Nederlandse sector kunnen evenaren en op sommige punten voorbij kunnen streven. Geen jaarrondteelten van Nederlandse groenten en fruit. Ten opzichte van Zuideuropese landen kent de Nederlandse tuinbouw een hoge kostprijs. Bij vollegrondsproducten en fruit is Nederland als productieland geen marktleider, maar op veel markten "gaatjesvuller". Afzet De sector is zwak in het financieren van schapruimte (gld per m2) voor groenten & fruit. Verlies marktaandeel Nederlands product op traditionele afzetmarkten, zoals Duitsland en Frankrijk. Zo nam de uitvoer van Nederlandse groenten naar Duitsland in de periode af 6 Productschap Tuinbouw

9 van miljoen kg naar 945 miljoen kg. De uitvoer naar Frankrijk daalde in deze periode van 194 miljoen kg naar 136 miljoen kg in De uitvoer inclusief reexport blijft daarentegen redelijk stabiel. De hoeveelheid reexport uit Nederland neemt jaarlijks nog steeds toe. Grafiek 2 : Export Nederlandse groenten naar Duitsland, Ver. Kon., Belgie en Frankrijk g Duitsland g Ver Kon Belgie Frankrijk Het Holland-imago is in de loop der jaren verslechterd in Duitsland. Er is nog geen structurele terugkoppeling tussen detaillist/consument en teler. Zowel het winkelbedrijf als de exporteur is onafhankelijk, waardoor er sprake is van een zwakke relatie naar de teler. 1.3 Kansen voor de Nederlandse productie en handel Productie Profilering milieubewuste teelt (MBT). Nederland kan producten leveren met toegevoegde waarde en kan inspelen op niches in de markt. De Nederlandse paprika kan gezien worden als een product met toegevoegde waarde. De geblokte vorm en constante kwaliteit geven het product een bijzondere marktwaarde. Als niche kan de extra fijna trostomaat als voorbeeld genoemd worden. Door zijn uitstekende specifieke smaak doet deze tomaat het op veel markten goed, maar blijft het marktsegment klein. De Nederlandse tuinbouw moet zich blijven richten op producten met toegevoegde waarde, met teveel "buikproducten" krijgt de Nederlandse tuinbouw het moeilijk. De Nederlandse sector was de eerste op het gebied van grootschalige inkoop. Het buitenland is Nederland op zowel afzet- als productiegebied gaan imiteren. Het Productschap Tuinbouw 7

10 kwaliteitsniveau ging omhoog, de kostprijs bleef laag, de toegankelijkheid tot de EU verbeterde en het transportsysteem ging met grote stappen voorwaarts. Slagvaardig inspelen op de wensen van de klant blijft van groot belang. Een nauwe samenwerking binnen de bedrijfskolom en vooral informatie-uitwisseling tussen de schakels, ofwel ketendenken. De productie meer proberen af te stemmen op de vraag, waardoor grote prijsschommelingen zoveel mogelijk beperkt blijven. Toenemende marktkennis bij telers. Kostenbesparing op het gebied van vervoer (collectief vervoer), rechtstreeks naar exporteur en centrale sorteerprojecten. Internationale consumptiestijging is nog mogelijk bij diverse groenten, zoals aubergine/courgette/paprika/trostomaat. Jaarrond product gaan aanbieden, uitbreiding winterteelten glasgroenten (trostomaat, paprika) Krachtenbundeling binnen telersverenigingen. Zo kunnen onderlinge zaken afgesproken worden, zoals teeltrecepten, kwaliteits- en verpakkingseisen en kan informatie uitgewisseld worden. Afzet De Euro als betaalmiddel vanaf De sector heeft te maken met relatief veel kleine transacties, dus liggen de administratieve kosten van verschillende munteenheden ook hoog. Verder maakt de komst van de Euro schaalvergroting en schaalvoordelen in het internationale handelsverkeer gemakkelijker. Verdere ontwikkeling handel naar Oosteuropa. Uitbreiding van de EU met Oosteuropese landen. Veranderde afzetstructuur groenten & fruit, intensievere samenwerking teelt en handel. Veilingen spelen meer in op de wens van grootwinkelbedrijven naar periodieke contracten. Vermindering van het aantal distributiekanalen leidt tot kostenbesparing. Inspelen op de opmars van gemaksgroenten/gesneden/voorbewerkte groenten. Grotere slagvaardigheid op de Europese markt door nieuwe samenwerkingsverbanden/ schaalvergroting. Verdere ontwikkeling van de afzet naar verre markten, zoals USA en Japan. Opkomst relatiemanagement. Aanbieden samengestelde groentepakketten. 8 Productschap Tuinbouw

11 Het verlengen van de houdbaarheid van groenten & fruit middels speciale verpakking, waardoor andere transportmiddelen naast het vliegtuig voor verre bestemmingen in beeld komen. 1.4 Bedreigingen voor de Nederlandse productie en handel Productie Nog steeds uitbreiding van Spaanse teelten. Sterkere Europese concurrentie, sterke voorkeur en uitbreiding lokaal product. Hoge productiekosten, zoals arbeid, energie en milieu. Consumptiedaling verse groenten & fruit bij jongeren Nog strengere milieu-eisen, waardoor teelten bemoeilijkt worden. Afnemende open kennisinfrastructuur. Afzet Verlies Europees marktleiderschap aan Spanje bij een toenemend aantal producten. Versterking Spaanse coöperaties/afzetorganisaties. Groente & fruit bevindt zich in een prijsmarkt. Afname van het aantal verkooppunten van groenten & fruit (g&f is deels impulsaankoop). Vorming van teveel clusters binnen het afzetkanaal met eigen belangen, gevaar neerwaartse prijsspiraal Nieuwe Aziatische productielanden zijn een bedreiging voor de export richting Azië/Japan. Mogelijke protectie enkele Oosteuropese landen. BVO-circuit kan coöperatieve gedachten onder tuinders omzetten in onderlinge concurrentie Bedreiging van het besef dat de kortste weg naar Oostbloklanden (Rusland) niet via Nederland hoeft te lopen, mogelijke uitschakeling Nederlandse exporteurs. Dichtslibbende infrastructuur, achterblijven van investeringen in de infrastructuur. Toegenomen logistieke kosten, ontbreken transportalternatieven naast vrachtwagen. Productschap Tuinbouw 9

12 Tabel 1 : Belang Nederland bij productie en handel in verse groenten en vers fruit Bron :PT,KCB,FAO,Eurostat PRODUCTIE Wereld 297,0 363,0 424,0 NA NA 490,1 510,3 509,6 EU 41,9 43,6 44,4 46,3 47,5 47,5 47,5 47,5 Nederland 2,3 2,7 3,4 3,9 3,8 3,6 3,7 3,4 - aandeel Nederland in wereld 0.8% 0,8% 0,8% NA NA 0,7% 0,7% 0,7% - aandeel Nederland in EU 5,5% 6,3% 7,7% 8,4% 7,9% 7,6% 7,8% 7.2% Vers fruit Wereld 338,0 366,0 402,0 NA NA 447,0 457,8 469,8 EU 28,8 29,6 31,0 27,1 36,1 33,0 33,0 33,0 Nederland 0,6 0,5 0,5 0,5 0,8 0,7 0,7 0,6 - aandeel Nederland in wereld 0,2% 0,1% 0,1% NA NA 0,2% 0.2% 0.1% - aandeel Nederland in EU 2,!% 1,6% 1.6% 1,9% 2,1% 2,1% 2,2% 1,8% EXPORT Verse proenten Wereld 7,6 14,9 18,6 NA NA 25,2 2 5,4 NA EU-totaal NA 4,6 5,2 6,2 6,2 7,1 7,2 7,3 waarvan: binnen EU NA 4,1 4,6 5,7 5,5 6,3 6,3 6,3 waarvan: buiten EU NA 0,5 0,6 0,5 0,6 0,8 0,9 1,0 Nederland(incl. reexport) 1,4 1,8 2,4 2,8 2,6 2,8 2,8 2,9 - aandeel Nederland in wereld 18,6% 11,8% 12,7% NA NA 11,3% 10.9% NA - aandeel Nederland in EU NA 38,5% 45,6% 44,9% 42,4% 40,2% 38,4% 39,9% Yggyjmi Wereld 21,4 22,4 28,5 NA NA 36,9 37,3 NA EU-totaal NA NA 12,5 8,7 10,7 12,1 12,1 12,8 waarvan: binnen EU NA NA 11,2 7,5 8,9 9,9 10,0 10,4 waarvan: buiten EU NA NA 1,3 1,2 1,8 2,2 2,1 2,4 Nederland(incl. reexport) 0,3 0,4 0,7 0,8 1,0 1,2 1,3 1,4 - aandeel Nederland in wereld 1%, 1,9% 2.4% NA NA 3,3% 3,4% NA - aandeel Nederland in EU NA NA 5.5% 9.1% 9,6% 10,0% 10,4% 10,8% IMPORT Verse groenten Wereld 7,6 14,9 18,6 NA NA 25,2 25,4 NA EU-totaal 3,6 4,4 5,5 6,3 5,7 6,6 7,1 7,4 waarvan: binnen EU 2,4 2,9 4,6 5,4 4,9 5,6 6,0 6,3 waarvan: buiten EU 1,2 1,6 0,9 0,9 0,8 1,0 1,1 1,1 Nederland(incl. reexport) 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,7 0,8 - aandeel Nederland in wereld 2,7% 2,1% 2.3% NA NA 2,8% 2,7% NA - aandeel Nederland in EU 5,6% 7,2% 7.6% 8,3% 9,9% 10,9% 9,7% 11.1%, Vers fruit Wereld 21,4 22,4 28,5 NA NA 36,9 37,3 NA EU-totaal 3,3 4,0 13,3 15,4 14,4 15,6 17,5 18,5 waarvan: binnen EU 2,2 2,7 6,7 7,5 7,5 8,9 9,7 10,2 waarvan: buiten EU 1,1 5,5 6,6 7,9 6,9 6,7 7,7 8,3 Nederland(incl. reexport) 0,9 1,0 1,3 1,5 1,5 1,7 1,7 1,8 - aandeel Nederland in wereld 4,2% 4,6% 4,7% NA NA 4,7% 4,6% NA - aandeel Nederland in EU 27,1%, 26,2% 10.1% 10,0% 10,7% 11,1% 9.7% 9.9% * EU: i.v.m. uitbreiding is een goede vergelijking voor 1990 en daarna niet goed mogelijk 10 Productschap Tuinbouw

13 2. KWANTITATIEF BELANG NEDERLAND IN WERELDHANDEL VAN GROENTEN EN FRUIT Wereldwijd gezien speelt Nederland een belangrijke rol bij de handel in groenten en fruit. In 1995 had de export aan verse groenten/fruit van alle landen een (fob)waarde van dik 60 miljard gulden. Nederland exporteert voor ca. 7 miljard gulden aan verse groenten en fruit. Gemeten naar de waarde is het aandeel van Nederland dus ruim 10 procent. Ook als importeur van groenten en fruit speelt Nederland een belangrijke rol in de wereld. De totale (c.i.f.-)importwaarde van verse groenten/fruit bedroeg in 1995 wereldwijd gezien ca. 75 miljard gulden. Nederland importeert voor zo'n 3,5 miljard gulden aan verse groenten/fruit. Dat komt neer op een aandeel van om en nabij de 5 procent. Als exporteur van verse groenten speelt Nederland een hoofdrol. Nederland heeft een aandeel in de totale exportwaarde aan verse groenten van rond de 20 procent. Het is opvallend bij hoeveel producten Nederland zowel als importeur als als (re-)exporteur in de top-10 staat. Het is bekend dat Nederland mondiaal gezien veruit de grootste exporteur is van uien. Dat Nederland ook bij tomaten de toppositie inneemt is minder bekend. Wat te denken van het feit dat Nederland wereldwijd gezien de vierde exporteur is van mango's. De positie als exporteur bij andere grote producten is: appelen(5^e), peren(6^e), smaasappelen(7de) en druiven(8 ste ). Rotterdam speelt een belangrijke rol. Veel overzeese import van groenten en fruit komt daar aan. Echter ook het vervoer over de weg uit Zuid-Europa is niet weg te cijferen. In hoeveelheden gezien is het kwantum groenten en fruit die door de lucht wordt aangevoerd aan de bescheiden kant. Verder is de Belgische haven een belangrijke aankomplaats van overzees fruit. Het belang van de Belgische haven wordt geïllustreerd door de cijfers van bananen. Maar een zeer bescheiden deel van de handel in Europa loopt via Nederland. België heeft een veel prominentere positie als "bananenhandelaar". Na Ecuador, Costa Rica, Columbia en de Filippijnen is België de vijfde exporteur van bananen in de wereld. Hoge posities op de lijst met importeurs neemt Nederland bij producten als sinaasappelen(3d e ) appels (4de) 5 mango's (4de)? tomaten (5de), peren (5de), druiven (óde), sinaasappelen (7de). Productschap Tuinbouw 11

14 Als klein land (qua oppervlakte gezien) speelt Nederland als het om de productie gaat natuurlijk een minder prominente rol. Wereldwijd wordt er ruim 500 miljard kilo verse groenten geteeld. De wereld fruitproductie bedraagt op dit moment rond de 470 miljard kilo. Nederland telt naar volume gezien met 3,5 miljard kilo groenten en 600 miljoen kilo fruit maar een bescheiden rol. Dat geldt ook binnen de Europese Unie. Bevolkingsrijke landen als China en India zijn de grote producenten van groenten en fruit. De Chinese groentenproductie wordt geschat op maar liefst ruim 200 miljard kilo en die van India op zo'n slordige 65 miljard kilo. Op afstand volgt de Ver. Staten met "maar" 35 miljard kilo. Turkije is koploper in Europa met ca. 20 miljard kilo. Italië is binnen de EU de grootste groentenproducent met ruim 13 miljard kilo. Tomaten is wereldwijd het belangrijkste product met jaarlijks ruim 80 miljard kilo van geplukt. Kool en uien zijn de andere belangrijke groentenproducten. Bij fruit zijn China en India minder dominant. De Chinezen zouden jaarlijks 45 miljard kilo fruit oogsten en de Indiërs 40 miljard. Brazilië blijft met 35 miljard kilo niet ver achter. Grootste fruitproducent in de EU is Italië met 13 miljard kilo. De top-4 wat de fruitproducten betreft ontloopt elkaar niet veel. Sinaasappelen, druiven, bananen en appels zijn met elkaar goed voor ongeveer de helft van de wereldproductie aan fruit. Een bij ons klein product als mango's staat op de 6de plaats en ananas op de 9de. Overigens is de positie van Nederland binnen de EU bij groenten en fruit minder sterk dan een aantal jaren geleden. Dat is vooral het geval bij de export van verse groenten. In 1992 had Nederland een aandeel van rond de 45 procent in de export van verse groenten van alle (15) EUlanden. Dat is de afgelopen twee jaar gezakt naar minder dan 40 procent. Hierbij moet ook nog in ogenschouw genomen worden dat de reëxport is toegenomen. Als we uitsluitend naar het in Nederland geteelde product kijken is het aandeel zelfs gedaald van 40 naar 30 procent. Uit deze cijfers blijkt ook weer overduidelijk dat met name de teelt in de hoek zit waar de klappen vallen. De sterke stijging van de reëxport zorgt ervoor dat de import van verse groenten en vers fruit in Nederland blijft groeien. De laatste jaren zijn de gegevens hierover minder betrouwbaar geworden maar er kan wel gesproken worden van een duidelijke groeiende import. Zoals gezegd 12 Productschap Tuinbouw

15 is vooral import bestemd voor de reexport. In 1987 had de reexport van groenten en fruit een omvang van iets minder dan ton. Dat groeide in 1990 naar ca ton. Met het openbreken van o.a. Oost-Europese markten nam de reexport daarna nog sneller toe via ton in 1992 naar ca. 1,3 miljoen ton in het afgelopen jaar. Aangezien er geen statistieken meer zijn over de reexport naar landen binnen de EU gaat het om een raming. Productschap Tuinbouw 13

16 Tabel 2 : Productielanden groenten vers en verwerkt (exclusief meloen) x kg Bron : FAO INDIA USA TURKEY JAPAN ITALY USSR KOREA REP SPAIN IRAN EGYPT FRANCE MEXICO BRAZIL NIGERIA POLAND INDONESIA UKRAINE PHILIPPINES PAKISTAN GREECE VIET NAM UK KOREA D P RP NETHERLANDS ROMANIA ASIA CHINA EUROPE N C AMERICA AFRICA SOUTH AMERIC OCEANIA TOTAAL Productie groenten naar werelddeel in 1996 SOUTH AMERIC OCEANIA 14 Productschap Tuinbouw

17 3. WERELDWIJD GROENTEN 3.1 Wereldproductie Nederland speelt op mondiaal niveau een bescheiden rol in de voorziening van groenten. In 1996 bedroeg de totale Nederlandse groentenproductie 3,5 miljard kg. Wereldwijd is er in 1996 daarentegen 538 miljard kg geproduceerd. Dit bestaat zowel uit vers product als product dat bestemd is voor de verwerkende industrie. Bijna de helft van de totale wereldproductie is tot stand gekomen in Aziatische landen. Vooral China kent een enorme groentenproductie. In de hierna volgende tabellen hebben we China steeds geplaatst tussen de werelddelen. Voor vrijwel alle groenten is China het grootste productieland. Europa is met 70 miljard kg het op twee na grootste werelddeel wat betreft productie van groenten. Het is opvallend dat de productie van groenten in Europa niet zo fors gestegen is in de afgelopen 15 jaar als in bijvoorbeeld Azië, Noord-Amerika en Afrika. Zo nam de Europese productie de afgelopen 15 jaar met 13 procent toe, terwijl in Azië de productie in deze periode meer dan verdubbelde. Een belangrijke verklaring hierbij is de sterke bevolkingsgroei in het verre oosten. Op de lijst van productielanden van groenten staat Nederland op de 25'ste plaats. Naast China bestaat de top 5 productielanden uit India, USA, Turkije, Japan en Italië. Hieruit valt op te maken dat Italië binnen Europa het belangrijkste productieland is. Zoals later zal blijken is het merendeel van deze productie bestemd voor de lokale markt. Daarnaast wordt een groot gedeelte van de oogst industrieel verwerkt. Bij de USSR in de tabel valt een kanttekening te plaatsen. In de jaren 1994/95 en '96 wordt onder USSR namelijk Rusland verstaan. In de jaren daarvoor vielen onder de USSR in de tabel alle Russische staten, zoals onder meer de Oekraïne en Wit-Rusland. Productschap Tuinbouw 15

18 3.2 Productielanden belangrijkste groenten Tomaat Tabel 3 : Productielanden tomaat in kg USA Turkije Italie Egypte India Spanje Brazilië Iran Mexico O.Griekenland Nederland Azie Europa N&M Amerika China Bron : FAO 1997 Na China als productieland van tomaten volgen de USA, Turkije en Italië. Reeds eerder vermeld plaatsen we China vanwege het grote productievolume onder het rijtje van de werelddelen. De productie in de USA is de afgelopen jaren licht gedaald, maar was in 1996 altijd nog goed voor maar liefst 11,7 miljard kg. De Turkse en Mexicaanse productie (dit zijn landen in de top 10) is de afgelopen 3 jaar echter fors toegenomen. Zo viel er in Turkije van 1994 tot en met 1996 een toename te constateren van 1 miljard kg. Ook in Mexico nam de productie in deze periode toe met maar liefst 800 miljoen kg. De verwerkende industrie speelt hierbij in beide landen een belangrijke rol. Nederland neemt op de productie ranglijst van tomaten de 25'ste positie in. In Nederland is de productie de afgelopen jaren afgenomen. Door een sterke concurrentie van Zuideuropese tomaten stonden de prijzen met name in 1995 onder zeer zware druk. In het daarop volgende jaar is het areaal om die reden fors ingekrompen. Daarnaast zijn telers in Nederland trostomaten gaan telen. De teelt van trostomaten geeft per hectare altijd nog een iets lagere productie dan de teelt van "losse" tomaten. 16 Productschap Tuinbouw

19 Komkommer/Augurk In de gebruikte statistiek is komkommer en augurk samengenomen. Het Nederlandse type is buiten Europa nauwelijks bekend. Zelfs in Spanje teelt men voor de lokale markt een ander type komkommer, namelijk een kort type. Het "Nederlandse" type teelt men in Spanje uitsluitend voor de export. In de overige top 10 landen worden met name augurken geteeld. Tabel 4 : Productielanden Komkommer/augurk in kg Iran Turkije USA Japan Oekraine Nederland Polen Irak Korea O.Spanje Azie China Europa N&M Amerika Bron : FAO 1997 De Nederlandse komkommerproductie is de afgelopen jaren afgenomen. Op de belangrijkste afzetmarkten ondervindt het Nederlandse product nog steeds in toenemende mate concurrentie van de Spaanse komkommer. Door het grote Europese aanbod staan de prijzen voor de teler al enige jaren onder druk. Hierdoor is het areaal in Nederland dan ook ingekrompen. Paprika (inclpeper) Binnen Europa verzorgt Spanje de grootste paprika-oogst. Op de wereldlijst volgt Spanje als teeltland na Turkije, Nigeria en Mexico. De Spaanse productie is de afgelopen jaren fors toegenomen. In 1980 bedroeg de productie nog ongeveer 552 miljoen kg, tegenover 835 miljoen kg in Voor een deel bestaat de productie naast paprika's uit pepers. In veel top-10 landen is de productie de afgelopen 15 jaar verdubbeld, zoals in Turkije, Mexico, USA en natuurlijk Nederland. In ons land steeg de productie van 29 miljoen in 1980 naar ruim 250 miljoen kg in Inmiddels is deze toename tot stilstand gebracht. Productschap Tuinbouw 17

20 In Italië is het beeld echter minder positief. De oogst loopt de laatste jaren terug. Het areaal bedraagt toch nog zo'n hectare. Met een productie van 85 miljoen kilo is Sicilië het belangrijkste productiegebied. Vooral in de herfstperiode is op dit eiland de teelt afgenomen, ten gunste van de meer winstgevende trostomatenteelt. Voor de komende jaren wordt een verdere productie-afname verwacht. Tabel 5 : Productielanden paprika (inclusief pepers) in kg Turkije Nigeria Mexico Spanje USA Indonesië Italie Korea Bulgarije O.Nederland Azie China Europa Africa Bron : FAO 1997 Ui Tabel 6 : Productielanden Ui in kg India USA Turkije Japan Iran Pakistan Spanje Brazilië GOS O.Nederland Azie China Europa N&M Amerika Bron : FAO Productschap Tuinbouw

21 Voor wat betreft de uienproductie is Nederland het 10'de land. Binnen Europa neemt de teelt in Nederland de tweede plaats na die in Spanje in beslag. Aziatische landen spelen evenals voor veel groenten voor de wereldproductie van uien een dominante positie. Zo bedraagt de totale oogst in Azië ruim 20 miljard kg, terwijl de oogst in Europa "slechts" neer komt op 5 miljard kilo. De Nederlandse oogst viel in 1996 groot uit. Zo nam het areaal toe en viel de productie per hectare vanwege het groeizame weer hoog uit. Niet alleen in ons land werden in 1996 veel uien geproduceerd, maar vrijwel alle Europese landen hadden grote oogsten. Hierdoor waren de prijzen erg laag. Met name in de tweede helft van het jaar daalden de beursprijzen naar een absoluut dieptepunt. Champignon Nederland is als land een belangrijke producent van champignons. In de top 10 staat Nederland als productieland op de tweede plaats. In deze lijst nemen Europese landen een belangrijke positie in beslag. In de meeste top 10 landen is de productie de afgelopen jaren redelijk stabiel. De kaarten lijken voor de champignonmarkt geschud. Tabel 7: Productielanden champignon in kg USA Nederland Frankrijk Engeland Polen Japan Spanje Italie Duitsland O.Canada Europa Azie China N&M Amerika Bron : FAO 1997 Productschap Tuinbouw 19

22 Tabel 8 : Exportlanden groenten vers en verwerkt (excl. meloen) x kg NETHERLANDS SPAIN MEXICO USA ITALY BEL-LUX FRANCE TURKEY INDIA HUNGARY POLAND NEW ZEALAND CANADA THAILAND JORDAN CHILE ARGENTINA GERMANY GREECE HONGKONG AUSTRALIA MALAYSIA UK MOROCCO SYRIA EUROPE N C AMERICA ASIA CHINA SOUTH AMERICA OCEANIA AFRICA TOTAAL Bron : FAO Exportlanden groenten naar werelddeel in 1996 OCEANIA SOUTH 2% AFRICA AMERICA 2% 20 Productschap Tuinbouw

23 3.3 Exportlanden groenten De cijfers in tabel 8 hebben betrekking op groenten inclusief bevroren en geconserveerd product. Uiteraard is het verse product het belangrijkst. Zo bestaat ongeveer 80 % van de export uit Nederland uit vers product. Van deze uitvoer is zo'n 80 % van Nederlandse origine en bestaat 20 % uit reexport product. Nederland is internationaal het grootste exporterende land van groenten. In de loop der jaren heeft de Nederlandse handel wereldwijd een sterke positie verworven. Internationaal staat de Nederlandse exporteur hoog aangeschreven vanwege zijn hoge kennis, handelsgeest en betrouwbaarheid. In het verleden heeft de handel een sterk informatie-netwerk en goed logistiek systeem opgebouwd. Dit heeft ertoe geleid dat zelfs afzetmarkten zijn bereikt waar men een tiental jaren geleden nog lang niet aan hoefde te denken. Als voorbeeld kan Japan genoemd worden. Sinds een paar jaar exporteren "we" paprika's en sinds vorig jaar op grotere schaal tomaten. In 1996 bedroeg de export van Nederlandse paprika's en tomaten naar Japan respectievelijk 3200 en 226 duizend kilogram. Daarnaast wordt er op kleine schaal witlof naar Japan uitgevoerd, namelijk 150 duizend kg vorig jaar. Binnen 15 jaar is de exporthoeveelheid uit Nederland verdubbeld naar 3,5 miljard kilo. Dit ligt overigens in de trend die de meeste exporterende landen hebben doorgemaakt. Zo is de uitvoer van groenten uit Spanje zelfs verdrievoudigd. In de afgelopen jaren zijn de Spaanse afzetorganisaties sterker geworden. Daarnaast speelt de lage kostprijs voor de afzet een positieve rol. In de totale wereldproductie van groenten behaalt Europa als werelddeel een aandeel van ruim 10 procent. Geheel in tegenstelling bedraagt het aandeel van alle Europese landen in de wereldexport van groenten maar liefst 55 procent. Productschap Tuinbouw 21

24 Tabel 9 : Importlanden groenten vers en verwerkt(excl. meloen) x kg Bron : FAO GERMANY USA UK FRANCE JAPAN CANADA NETHERLANDS BEL-LUX USSR UNTD ARAB EM SAUDI ARABIA SINGAPORE HONG KONG ITALY MALAYSIA SWEDEN BRAZIL SWITZERLAND AUSTRIA SPAIN CZECHOSLOVAK POLAND KUWAIT DENMARK LEBANON EUROPE ASIA N C AMERICA SOUTH AMERICA AFRICA OCEANIA CHINA TOTAAL Export groenten naar werelddeel in 1996 SOUTH AMERIC AFRICA OCEANIA N C AMERICA 19% EUROPE 55% 22 Productschap Tuinbouw

25 3.4 Importlanden groenten De Duitse handel importeert wereldwijd de meeste groenten. In 1995 bedroeg de totale hoeveelheid (incl. verwerkte groenten) 3,8 miljard kilogram. Nederland als producerend en exporterend land levert hieraan een belangrijke bijdrage. De consumptie van verse groenten is in Duitsland de afgelopen jaren toegenomen. In 1996 werd bijna 2 miljard kilogram verse groenten door Duitse huishoudens ingekocht. In 1994 was dit nog 1,85 miljard kg. Na Duitsland volgen de USA en het Verenigd Koninkrijk als belangrijkste importlanden van groenten. In beide landen is de import in de afgelopen 15 jaar verdubbeld. De import in Nederland is in deze periode zelfs verdrievoudigd. Nederland is in importvolume het 6'de importland ter wereld. In de Top-10 van importlanden staan 5 Europese landen. Hierdoor is Europa dan ook het grootste importerende werelddeel. De import in Europese landen is de afgelopen 15 jaar dan ook meer dan verdubbeld. In Azië zijn de meeste landen zelfvoorzienend en blijft de handel van groenten over de grens beperkt. In de USA en Japan is het importvolume jaarlijks toegenomen. Ook in de laatste 3 jaar was dit het geval. De Nederlandse uitvoer naar deze landen levert hieraan een belangrijke bijdrage. Vanuit Europa is de Nederlandse handel de belangrijkste leverancier van groenten in beide landen. Productschap Tuinbouw 23

26 3.5 Wereldexport uitgesplitst naar groenten Tabel 10 : Wereldexport uitgesplitst naar groenten in tonnen BRON: FAO/PT TOMATOES ONIONS, DRY CUCUMBERS AND GHERKINS LETTUCE CHILLIES+PEPPERS, GREEN CABBAGES CARROTS CAULIFLOWER GARLIC PUMPKINS, SQUASH, GOURDS ONIONS+SHALLOTS, GREEN MUSHROOMS BEANS, GREEN LEEKS AND OTH.ALLIAC.VEG EGGPLANTS ASPARAGUS PEAS, GREEN BROAD BEANS, GREEN ARTICHOKES SPINACH GREEN CORN (MAIZE) ABACA (MANILA HEMP) OKRA STRING BEANS VEGETABLES FRESH NES VEGETABLES De tomaat is de meest geëxporteerde groente ter wereld. De wereldexport van tomaten is tot en met 1995 jaarlijks toegenomen. Binnen 10 jaar is de export met meer dan 50 procent toegenomen. Als tweede groente volgt de ui met een wereldexport van ruim 3 miljard kilogram. De paprika, die mondiaal op de vijfde plaats stond in 1995, is nog steeds in opkomst. In 1985 bedroeg de totale export nog geen 500 miljoen kg, in 1995 was dit al ruim miljoen kg. 24 Productschap Tuinbouw

27 Productschap Tuinbouw

28 Tabel 11 : Productielanden fruit (inclusief meloen) x kg INDIA BRAZIL USA ITALY MEXICO SPAIN FRANCE UGANDA IRAN TURKEY INDONESIA PHILIPPINES NIGERIA ARGENTINA THAILAND COLOMBIA ECUADOR EGYPT PAKISTAN GERMANY VIETNAM JAPAN SOUTH AFRICA GREECE CHILE NETHERLANDS ASIA SOUTH AMERICA EUROPE AFRICA N C AMERICA CHINA OCEANIA TOTAAL Bron : FAO Productie fruit naar werelddeel in 1996 N C AMERICA 13% OCEANIA 1% SOUTH AMERIC 17% 26 Productschap Tuinbouw

29 4. WERELDWIJD FRUIT 4.1 Productielanden fruit De internationale productie van fruit is van 1980 tot en met 1996 toegenomen van een kleine 300 miljard kg naar ruim 450 miljard kg in Na China zijn India, Brazilië en de USA de grootste producerende fruitlanden. Italië is binnen Europa de grootste fruitproducent, vlak daarna gevolgd door Spanje en Frankrijk met ieder ruim 10 miljard kilo. Brazilië is vooral een belangrijke leverancier van citrusfruit. Nederland is wereldwijd het 77'de productieland van fruit. Dit is geen verrassing, aangezien in ons land alleen de appel en peer in redelijke hoeveelheden worden geoogst. Citrusfruit neemt een aandeel van ongeveer 25 % van de totale fruitproductie in beslag. In 1996 bedroeg de totale wereldproductie van citrusfruit 103 miljard kg. Brazilië is de grootste producent met 23 miljard kg in Van deze hoeveelheid bestond bijna 22 miljard kg uit sinaasappelen. Het tweede citrusproducerende land is de USA met 15 miljard kg. Hierna volgen China en Mexico. Het belangrijkste citrusland in Europa is Spanje met 4 miljard kg. 4.2 Export- en importlanden fruit In de fruitsektor is Nederland het 8'ste exportland. Hierbij valt echter een kanttekening te plaatsen. De export vanuit België is veelal in handen van Nederlandse handelaren. Via de Belgische havens wordt vooral fruit ingevoerd uit overzeese landen. Het merendeel gaat over de Belgische grens elders Europa in. Productschap Tuinbouw 27

30 Tabel 12 : Exportlanden fruit (x kg) SPAIN USA ECUADOR ITALY COSTA RICA BEL-LUX PHILIPPINES NETHERLANDS FRANCE CHILE COLOMBIA GREECE SOUTH AFRICA BRAZIL MEXICO ARGENTINA TURKEY GERMANY THAILAND EUROPE N C AMERICA SOUTH AMERIC ASIA AFRICA OCEANIA CHINA TOTAAL Spanje is veruit het grootste uitvoerland van fruit, gevolgd door de USA en Ecuador. Vooral de uitvoer uit Ecuador is de afgelopen jaren in opkomst. De Spaanse uitvoer is de laatste 3 jaar redelijk stabiel. Grafiek 3 : Export fruit naar werelddeel NCAIVB*ICA 25% 28 Productschap Tuinbouw

31 Tabel 13 : Invoerlanden fruit incl. verwerkt fruit (x kg) USA GERMANY FRANCE UK NETHERLANDS BEL-LUX JAPAN USSR CANADA ITALY HONG KONG SAUDI ARABIA SPAIN POLAND AUSTRIA UNTD ARAB EM SWEDEN EUROPE N C AMERICA ASIA SOUTH AMERICA CHINA AFRICA OCEANIA TOTAAL Bron : FAO 1997 Wereldwijd gezien wordt het meeste fruit ingevoerd in de USA. De Duitse markt is een goede tweede afnemer. De import van fruit in Duitsland is vanaf 1990 redelijk stabiel. Zo bedroeg de fruitimport in zowel 1990 als 1995 ongeveer miljoen kilo. De invoer in Nederland komt op wereldniveau op de vijfde plaats. Opnieuw staat in de buurt van Nederland in de top-10 België als invoerland. Zoals reeds eerder genoemd bedraagt de invoer vooral fruit uit Zuid-Amerika. Productschap Tuinbouw 29