Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1521 woorden 14 december ,6 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 1 Paragraaf 1 Kern: Nederland is een monarchie (koninkrijk), een democratie en een rechtstaat De wetgevende macht (kabinet en parlement), de uitvoerende macht(kabinet) en de rechtelijke macht(rechters, Justitie) De Tweede Kamer en de Eerste Kamer hebben controlerende en wetgevende bevoegdheden. Na de verkiezingen voor de Tweede Kamer vormen coalitiepartijen een regering de andere partijen worden dan de oppositie. In de grondwet staan klassieke grondrechten, zoals vrijheid van godsdienst en van meningsuiting, discriminatie is verboden, drukpers, media, vereniging en vergadering en vrijheid van onderwijs en sociale grondrechten, zoals recht op bestaanszekerheid, onderwijs, gezondheidszorg, woongelegenheid, bewoonbaarheid, rechtsbijstand. DISCRIMINATIE IS VERBODEN OP WELKE GROND DAN OOK Nederland is een koninkrijk. Dat betekend dat we een erfelijk staatshoofd hebben d.m.v. een koning. Veel landen hebben geen erfelijk staatshoofd, dat noem je een republiek. Vroeger had de koning alle macht maar dat is allang niet meer zo want Nederland is nu een Parlementaire democratie. Dat betekend dat het volk regeert. Het volk bestuurt niet zelf maar door de regering. Maar de regering is wel afhankelijk van het parlement. Parlement: Pagina 1 van 5

2 Omdat de regering niet zonder steun van het parlement kan regeren, is Nederland een parlementaire democratie. Landen met een alleenheerser worden een dictatuur genoemd. Nederland is een constitutionele monarchie. Constitutie: Grondwet. Burgers hebben grondrechten: Alle Nederlanders hebben de zelfde grondrechten maar ze moeten zich wel aan de wet houden. Nederland is een rechtstaat. Rechters beoordelen of de wet wordt overtreden. Als dat gebeurt kunnen ze straf opleggen. Bij conflicten tussen burgers en overheid beslist de rechter wie gelijk heeft. Belangrijk voor een rechtstaat: Rechters staan niet ondergeschikt aan ministers of andere bestuurders. Daarom is de rechtspraak onafhanklijk. Drie machten Rechtelijke macht (Rechters) Wetgevende macht (bevoegd om wetten te maken) Uitvoerende macht ( Regering) Deze machtenscheiding is een belangrijk principe van de democratische rechtsstaat. Het voorkomt machtsmisbruik. Regering en parlement Pagina 2 van 5

3 Het Nederlandse parlement heet : Staten-Generaal. Rechten van beide kamers: Wetgevende bevoegdheden Recht van amendement: Wetsvoorstellen wijzigen Recht van initiatief: Wetsvoorstellen indienen Recht van Budget: Uitgaven van de regering blokkeren Controlerende bevoegdheden Recht van interpellatie: Kabinetslid ter verantwoording roepen Recht van enquête: Gebeurtenissen grondig onderzoeken Paragraaf 2 Nederland was in de 17 e en 18 e eeuw nog geen koninkrijk. De macht werd verdeeld over machtige en rijke families. Veruit de machtigste familie waren de Oranjes. Zij leverden de machtigste bestuurder, die stadhouder werd genoemd. In 1795 veroverde Frankrijk Nederland, De Oranjes vluchtten naar Engeland, en in 1810 maakte Napoleon Nederland een Franse provincie. In 1813 werden de Franse troepen uit Nederland verjaagd. De zoon van stadhouder Willen V namelijk Willem werd de eerste Koning van Nederland: Koning Willem I. Nederland werd een constitutionele monarchie met een 1 e en 2 e kamer maar een democratie was het nog lang niet. De koning was niet alleen staatshoofd maar ook regeringsleider. Hij koos zelf zijn ministers die niet veel te zeggen hadden en meer loopjongens waren. Het parlement stond buitenspel. Rond 1825 ontstonden politieke stromingen die dat wilden veranderen. Een van de belangrijkste was het liberalisme. Dat betekend vrijheid. De liberalen wilden vrijheden (zie par. 1). Burgers moesten kunnen meepraten over het bestuur. Dat kond door volksvertegenwoordigers in het parlement te kiezen. Als het parlement ergens tegen was, mocht de regering haar zin niet doordrukken. Pagina 3 van 5

4 In februari 1848 ontstond de Franse revolutie, Willem II was bang dat het ook in Nederland ging gebeuren en stond zijn macht af en er kwam een nieuwe grond wet die door Minister Thorbecke werd geschreven. De macht ging naar het volk. De grondwet van 1848 beperkten de macht van de koning. Maar de koning was wel onschendbaar: De koning is onschendbaar, de minister is verantwoordelijk. Deze ministeriële verantwoordelijkheid hield in dat de ministers voortaan alleen konden regeren met toestemming van het parlement. De onschendbaarheid van de koning betekende dat over de koning geen discussie mocht ontstaan. In de nieuwe grondwet stond dat er rechtstreekse verkiezingen kwamen voor de Tweede Kamer, alleen niet iedereen mocht stemmen, als je veel belasting betaalde mocht je stemmen dat noem je census kiesrecht. Tot 1848 waren alleen openbare scholen toegestaan. Nu mochten protestanten en katholieken scholen stichten maar je moest die wel zelf betalen na 1914 betaalde de overheid ook bijzondere scholen. Paragraaf 3 Willem III vond dat de koning alle macht moest hebben. Drie groepen Liberalen: Rijke burgerij Conservatieven: Willen alles bij het oude houden Confessionelen: Gelovigen: Protestante en Katholieken In benoemde Willem III een conservatief kabinet terwijl de liberalen een meerderheid hadden in de 2 e kamer. Al snel keurde de liberalen een belangrijk besluit af. Volgens de grondwet had het kabinet nu ontslag moeten nemen maar bleef toch zitten. De koning schreef nieuwe verkiezingen uit. Hij riep de bevolking op om conservatief te stemmen maar de liberalen haalde weer de meerderheid. Toch bleef de regering zitten. Willem III was niet alleen staatshoofd van Nederland maar ook van Luxemburg. Frankrijk wilde Luxemburg inlijven en vroeg Willem dit gebeid af te staan. In ruil voor geld wilde hij dat wel. Na overleg besloot hij het te verkopen maar de Pruissen waren hier fel tegen den dreigde met oorlog. Na lang gezeur werd Luxemburg onafhankelijk. De Tweede Kamer stemden de regering opnieuw weg. Ze waren boos dat ze overal buitengehouden werden. Uiteindelijk trad de regering af en leerde dat ze niets konden doen zonder toestemming van het parlement. Het parlementair stelsel had gezegevierd. Maar Nederland was nog een echte democratie: Alleen de hoge heren mochten stemmen d.m.v. censuskiesrecht maar dit was zo rekbaar als rubber omdat het door de regering op dat moment werd bepaald hoeveel je moest betalen. Het verdwijnen van achterstanden en het krijgen van gelijke rechten wordt emanciperen genoemd. De eerste emancipatiebeweging waren de antirevolutionairen. Dit waren protestantse christenen. Maar ze waren niet met genoeg om te stemmen omdat ze te weinig belasting betaalden. Ze werden daarom kleine Luyden genoemd. In 1878 voerden de liberalen een nieuwe schoolwet in. Daarmee werd het onderwijs beter maar ook duurder. Ook de Christelijke scholen moesten hier aan voldoen maar kregen geen geld van de regering. Abraham Kuyper de leider van de ARP gaf de school strijd niet op en richtte in 1879 de antirevolutionaire partij op ofwel de ARP. Ook de Liberalen richtten een partij op: de Liberale Unie. Ook de Katholieken begonnen zich te emanciperen. De katholieken richtte de RKSP op (Rooms katholieke staatspartij) o.l.v. Herman Schaepman. Samen vormden ze de confessionelen Pagina 4 van 5

5 omdat ze vanuit het geloof stonden en samen sterker stonden in de schoolstrijd. Paragraaf 4 Vanaf 1865 kwamen er steeds meer fabrieken in Nederland met stoommachines waardoor steeds meer mensen van het platteland naar de stad gingen, dat noem je verstedelijking, de havens van Amster-Rotterdam groeiden zodat er meer grondstoffen kwamen d.m.v. de koloniën dat heet Modern-imperialisme. Nederlands-Indië werd een afzetmarkt voor de Nederlands industrie. Zo verkochten Twentse textielfabrieken veel kleding. De industrialisatie van Nederland leidde tot sociaaleconomische verandering. Maar de omstandigheden in de fabrieken waren slecht, dat noem je de sociale kwestie die vanaf 1870 een belangrijke rol ging spelen. Arbeiders richtten vakbonden op om sterker te staan tegen over de werkgever. Daarnaast kwamen politieke stromingen op voor de verbetering van de sociaaleconomische positie van de arbeiders: het socialisme. Na 1890 kwamen er de sociaaldemocraten zij wilden meedoen aan het parlementaire stelsel. Ze wilden betere omstandigheden voor de arbeiders. Dat hoefde niet in een keer want het kon ook in kleine stapjes. In 1894 richten ze de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op ofwel de SDAP. De SDAP dacht door algemeen mannenkiesrecht de grootste partij konden worden. In 1895 werd het kiesrecht uitgebreid tot de helft van alle mannen. Ook sommige arbeiders mochten stemmen. De SDAP haalde nu haar eerste twee zetels in de Tweede Kamer. In 1913 mocht 2/3 van de mannen stemmen. De SDAP groeide flink: na de RKSP en de Liberale Unie kreeg zij in de Tweede Kamer de meeste zetels. De sociaal demovraten vonden dat de overheid de omstandigheden van de arbeiders moest verbeteren. Terwijl de Liberalen vonden dat ze zich daar niet te veel mee moest bemoeien. Toch besefte een deel van de liberalen dat ze het toch moesten veranderen en werkten daarom mee aan sociale wetgeving. Armenzorg moest geen liefdadigheid zijn maar een recht. In 1854 werd de Armenwet aangenomen. Armenzorg moest worden overgelaten aan de kerk: de overheid kreeg er niets over te zeggen. Maar voor hulpbehoevenden die niets van de kerk kregen. Mocht de gemeente voortaan bijspringen. In 1874 werd het kinderwetje van Van Houten aangenomen daarin stond dat kinderen t/m 12 jaar niet meer in fabrieken mochten werken maar naar school moesten. Rond 1900 kwamen er meer sociale wetten zoals de woningwet en de ongevallen wet. De ongevallen wet regelden dat arbeiders die door een ongeval in hun fabriek niet meer konden werken toch geld kregen en de woningwet regelden dat gemeenten woningen kon sluiten omdat ze niet aan de eisen konden voldoen. Rond 1890 ontstond er een beweging voor vrouwenemancipatie: het feminisme. Een belangrijk punt was vrouwenkiesrecht. Hiervoor werd in 1894 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht opgericht door Aletta Jacobs die als eerste meisje naar de HBS ging. Na de 1 e wereldoorlog mochten vrouwen ook stemmen. Vrouwen mochten eerst niet werken. De Vrije vrouwenvereniging o.l.v. Wilhelmina Drucker was het er niet mee eens. Ze waren voor gelijkheid tussen man en vrouw. Maar ze bereikte weinig nadat er in 1919 vrouwenkiesrecht werd ingevoerd. Het leefde pas op in Het feminisme rond 1900 werd de eerste feministische golf genoemd. Pagina 5 van 5