Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1 t/m 8

Transcriptie

1 Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1 t/m 8 Samenvatting door H woorden 2 februari keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Laagland H.1 Laagland en persoonlijke smaakontwikkeling Veelvoorkomende genres: Avonturenroman Detective Epos (heldendicht: over de strijd van goden en helden) Historische roman Legende (heilig persoon/voorwerp) Mythe Ontwikkelingsroman (psychologische ontwikkeling hoofdpersoon staat centraal) Oorlogsroman Psychologische roman (weergave gevoelsleven personages staat centraal) Reisverhaal Sage (mondeling overgeleverd verhaal met historische kern) Schelmenroman (over sociale verschoppeling die zich met slimme streken, list en bedrog uit lastige situaties redt à andere dupe hiervan) Sciencefiction Sonnet (14 versregels à ) Sprookje Thriller H.2 Literaire teksten: open plek en spanning Open plek: een onduidelijkheid in de tekst (tekststuringsmechanismen) Manieren open plek: Tegenstrijdige informatie Relevante informatie wordt niet/nauwelijks meegedeeld Onduidelijke verwijzing Onduidelijke identiteit ik-figuur Titel Handelen van personages (geen inzicht in motivatie) Witregels Hoofdstukken (andere verhaallijn? Dezelfde verteller? Doorlopend verhaal?) Andere verhaallijn Wisseling perspectief Afbreken gebeurtenissen Spanning: manipuleren verder te lezen om vragen te beantwoorden (= ook doel open plekken) Manipulatietechnieken (om spanning op te wekken): Informatie achterhouden Vooruitwijzing Vertraging (van een handeling) Pagina 1 van 7

2 Verhaal een andere wending geven Andere verhaallijn Spanningsboog: van het moment dat je leest en er een vraag in je opkomt (open plek) totdat je het antwoord hebt gevonden (dus: ontstaan vraag à antwoord) H.3 Fictie, non-fictie, proza, poëzie, toneel, literatuur en lectuur Fictie Verzonnen Niet echt Verhalen Eigen beleving Subjectief Auteurs zetten werkelijkheid naar hun hand Fantasie staat centraal Vb.: roman Non-fictie Feiten Informatief Meetbaar/ controleren Objectief Waarheidsgetrouw Vb.: krant Proza: een geschreven tekst die een verhaal verteld (volle pagina s) Vormen proza: Roman: 100+ pagina s, veel personages en meerdere verhaallijnen Novelle: pagina s, minder personages en 1 verhaallijn Verhaal: 30- pagina s, een gebeurtenis Poëzie: liedjes en gedichten (deel pagina), uiterlijk is belangrijk Toneel: opgevoerd verhaal Literatuur Boodschap Artistieke gerichtheid & erkenning Verrassend Maatschappijkritisch Vernieuwend & grensverleggend Diepgang Open plekken (vaak) open einde Boeiende teksten Steeds weer nieuwe lezers (tijdloos) Intertekstualiteit Lectuur Ontspanning Past zich aan aan smaak lezers Voorspelbaar/ doorzichtige opbouw Maatschappijbevestigend Eenvoudig taalgebruik Onsamenhangende gebeurtenissen Voorspelbare stereotiepe personages Vaste rolpatronen Happy end Meer van hetzelfde Intertekstualiteit: verband tussen een boek en verwijzingen in de tekst naar een andere tekst H.4 Tijd en structuur Kunstgrepen (/literaire techniek): manieren om een bepaald effect te bereiken bij de lezer Pagina 2 van 7

3 Redenen kunstgrepen: Spanning oproepen Lezer nieuwsgierig maken Lezer actiever bij verhaal betrekken Thematiek verduidelijken (vb. dementie) Manieren kunstgrepen: Informatie manipuleren (open plekken) Tijd & volgorde manipuleren Perspectief manipuleren Tijdsmanipulaties: kunstgrepen die met de tijd en de volgorde van de verhaalgebeurtenissen te maken hebben Fabel (/story): een reeks logisch-chronologisch geordende gebeurtenissen Sujet (/plot): de feitelijke weergave van de gebeurtenissen in de tekst zoals de auteur ze weergeeft Sujet vertoont: Vertraging/ versnelling Tijdsprongen Vooruitwijzingen Terugverwijzingen / flashbacks (=langer) Functies/bedoelingen flashbacks: Informatie geven over verleden Personage typeren als iemand die niet kan loskomen van zijn verleden & hiermee worstelt Weergeven dat heden en verleden voor het personage door elkaar lopen Vormen samenhang: Herhaling van tekstelementen Tegenstellingen Verhaallijn: samenhangende gebeurtenissenreeks Er is bijna altijd een verband tussen verhaallijnen als er meerdere zijn. H.5 Personages Hoofdpersoon: het belangrijkste personage in het boek (de held) Bijfiguren: minder info over Belangrijkste rollen in literaire tekst: Hoofdpersoon: personage dat zijn doel nastreeft Tegenstanders: personages, omstandigheden, eigenschappen of elementen die proberen te verhinderen dat de hoofdpersoon zijn doel bereikt Helpers: personages, omstandigheden, eigenschappen of elementen die een hoofdpersoon steunen/helpen bij het bereiken van het doel Door de levensovertuiging, opvattingen, normen en waarden van een personage te bestuderen kun je achter de motieven komen, begrijpen waarom een personage zo handelt. Ook zorgt het ervoor dat je je met het personage kan identificeren. H.6 Perspectief Pagina 3 van 7

4 Perspectief = een van de belangrijkste kunstgrepen. Perspectief: het standpunt van waaruit de verteller de gebeurtenissen (en verhaalruimte en personages) aan de lezer presenteert De verschillende vertelsituaties: Soorten perspectief Gedachten & gevoelens van Speelt de verteller mee? Hoeveel weet de Betrouwbaar? lezer? Effect? Personaal: ikperspectief Van de ik-persoon (hoofdpersoon) Ja Alles wat het hoofdpersoon weet Nee (subjectief) - Gekleurd beeld - Goed inleven Vertellende ik (vertelt over) Belevende ik (zit nog in gebeurtenis) - Gekleurd beeld Van de hij/zij - Goed inleven Personaal: Hij/zijperspectief (van anderen alleen buitenkant net als Ja (de hij/zij) Evenveel als hoofdpersoon Nee (subjectief) - Verteller lijkt afwezig dus bij ik) afstandelijker dan ik-persoon Alwetende verteller (auctoriale verteller) Alle personages Nee Meer dan de personages Meest betrouwbaar (maar kan verwachting manipuleren) - Kan spanning of humor oproepen - Schept afstand Meervoudig perspectief (wisselend perspectief) Verschillende personages (meerdere subjectieve visies) Ja (spelen allemaal mee) Alles wat de personages vertellen Betrouwbaarder dan - Als lezer moet je hij/zij/ik door de gaan zoeken naar meerdere visies de verbanden H.7 Interpretatie en thematiek Interpretatie: betekenistoekenning/ betekenisgeving; beargumenteerd aangeven waar een literaire tekst over gaat Interpretatie kan verschillen doordat er individuele verschillen zijn: leeftijd, interesse, opvattingen over maatschappij, achtergrond. Ook verschilt de interpretatie door (de invulling van) de open plekken en de opvatting van de verhaallaag en betekenislaag. Eerste fase interpretatie: je verzamelt elementen en passages die letterlijk in de tekst aanwezig zijn (let op: motieven, relatie tussen personages, titel) Tweede fase interpretatie: op basis van het tekstmateriaal (eerste fase) geef je de tekst betekenis, en bepaal je de Pagina 4 van 7

5 thematiek Verhaallaag: concrete gebeurtenissen, passages en elementen uit de tekst (wordt in de eerste fase van interpretatie vastgesteld) Betekenislaag/ thematische laag: betekenis of thematiek van de tekst, afgeleid uit de verhaallaag (vastgesteld in tweede fase van interpretatie) Algemene thema s/ literaire motieven: Angst Frustratie Schuld Eenzaamheid Groei naar volwassenheid Het vinden van een identiteit Liefde Vriendschap Overspel Haat Wrok Aftakeling Ouder worden Dood Ouder-kindrelaties Oorlog Misdaad Machteloosheid tegenover het noodlot etc. Verhaalmotief: een steeds terugkerend betekenisvol element in een literaire tekst (gebeurtenissen, beschrijvingen, waarnemingen, ideeën, gevoelens) Verhaalmotieven verwijzen naar de thematiek van een tekst. Leidmotief: de herhaling in de tekst van een concreet voorwerp Verhaalmotieven en leidmotieven bevatten herhaling en creëren daardoor samenhang à de hebben een tekststructurerende functie (verbinden tekstpassages en geven betekenis, leiden naar thematiek, beïnvloeden interpretatie). De titel van een literair werk kan je leiden naar de thematiek, er verband mee hebben, of je een aanwijzing geven. De ondertitel kan verwijzen naar het genre, het thema (literair motief) of de thematiek van een literaire tekst. Motto: een kort tekstje, vaak een citaat uit een literair werk, de bijbel of een ander boek, dat voorin het boek staat. Ook het motto kan verwijzen naar de thematiek. De verbanden tussen personages kunnen ook te maken hebben met de thematiek, net zoals de ruimte. Dus: wat kan leiden tot de thematiek: Verhaalmotief / leidmotief Titel Ondertitel Motto (Verbanden tussen) personages Ruimte Thema / literair motief Pagina 5 van 7

6 Verfilming (/thematiek van) kan verschillen van boek door: De filmmaker geeft zijn interpretatie van het boek De film mag niet te lang duren à bepaalde elementen worden weggelaten Bepaalde aspecten (vb. gedachten) zijn moeilijk in beelden om te zetten H.8 Poëzieanalyse Typografie: de manier waarop een tekst afgedrukt staat, de presentatie van de tekst Stijlfiguur: woordgebruik dat opvalt door bepaalde zinswendingen/ constructies Soorten stijlfiguren: Tegenstelling / antithese Herhaling / repetitio Paradox: schijnbare tegenstelling Opsomming / enumeratio Parallellisme: terugkeer van dezelfde woordvolgorde Pleonasme: vanzelfsprekende eigenschap wordt nog een keer verwoord Tautologie: een begrip wordt meerdere keren uitgedrukt d.m.v. synoniemen Hyperbool: sterke overdrijving Eufemisme: verhullende, verzachtende omschrijving Understatement: afgezwakte uitdrukking (spottend effect) Climax/ anti-climax: opsomming met toenemende / afnemende sterkte Beeldspraak: Metafoor: object wordt vervangen door beeld met dezelfde eigenschap (betekenis moet daaruit opgemaakt worden) Metonymia: het object wordt vervangen door een eigenschap Personificatie: levenloze voorwerpen krijgen menselijke eigenschappen Soorten rijm: Alliteratie/ beginrijm: beginletters van beklemtoonde lettergrepen zijn hetzelfde Assonantie/ klankrijm: de klanken zijn gelijk Eindrijm: de woorden aan het eind van de versregels rijmen volledig Volrijm: de laatste lettergreep van woorden rijmen (eindrijm in 1 regel) Rijmschema s: Slagrijm: AAAA (alles rijmt) Gepaard: AABB Gekruist: ABAB Omarmend: ABBA Gebroken: ABCB Verspringend: ABCABC Sonnet: gedichtvorm bestaande uit 14 versregels verdeeld in een octaaf (2x4 regels) en een sextet (2x3 regels) met een inhoudelijke wending (=chute/volta) aan het begin van het sextet Shakespeare sonnet: sonnet met 3x4 regels en 1x2 regels? Parafrase: Ritme: een levendige afwisseling waarbij bepaalde woorden en klanken accent krijgen (geen metrum) Metrum: de regelmatige afwisseling van sterker en zwakker beklemtoonde lettergrepen Enjambement: een versregel wordt afgebroken op een plaats waar geen vanzelfsprekende pauze in de zin is Kenmerken poëzie: Pagina 6 van 7

7 De presentatie van de tekst is belangrijk en anders dan bij proza (typografie, vulling van bladspiegel à meer wit en vaak in bepaalde vorm, op bepaalde manier) Gebruik van stijlfiguren en beeldspraak Eventueel rijm Pagina 7 van 7