Momentopname tijdsverloop (proza), in een gedicht is er meestal alleen sprake van een ogenblik of één gebeurtenis (gevoel en gedachtes)

Transcriptie

1 Samenvatting door P. 781 woorden 25 oktober ,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Eldorado 1. Een spel met woorden: Een dichter vindt het belangrijk dat zijn boodschap overkomt. Hij vindt het ook belangrijk dat zijn lezers aandacht hebben voor de vorm waarin zijn boodschap wordt gepresenteerd. De woordkeuze, de woordvolgorde en de zinsbouw spelen een vitale rol: een gedicht is een spel met zorgvuldig gekozen woorden. Poëzie Bijzondere ervaringen en gevoelens worden uitgedrukt met woorden. De dichters zeken naar nieuwe, zeldzame en verrassende woorden, omdat de alledaagse woordenschat en taalmogelijkheden niet lenig genoeg zijn. Poëtische sfeer een mysterieuze vonk in gedichten. Gedichten schrijven is een kwestie van observeren en combineren. Poëzie biedt bijzondere informatie en brengt gebieden bij elkaar die eigenlijk ver uit elkaar liggen (denkvakjes): gevoel/verstand, logisch/onlogisch, realistisch/fantastisch. 2. Vergelijking met proza: Poëzie onderscheidt zich op de volgende punten van proza: Bepaalde regellengte en opbouw van strofen Beknoptheid, concentratie in de zinsbouw Momentopname van een gedachte of gevoel Veel beeldspraak Veel herhaling Er is meestal maar één persoon aan het woord Vorm: Proza is ingedeeld in alinea s en hoofdstukken, poëzie in versregels en strofen. In proza bepaalt de breedte van het papier de regellengte; in poëzie doet de dichter dat zelf de indeling is bewust. Enjambement doorlopen van een zin na de regel. Beknoptheid alle beelden kort en krachtig achter elkaar Momentopname tijdsver (proza), in een gedicht is er meestal alleen sprake van een ogenblik of één gebeurtenis (gevoel en gedachtes) Beeldspraak metaforen: Als alleen het beeld van de vergelijking wordt genoemd en het object weggelaten wordt. Herhaling: Woordherhaling (repetito) Rijm (klankherhaling) Strofeopbouw (herhaling van het aantal regels, ongeveer even lange zinnen) Analoge wijze (parallellisme à regelherhaling) Pagina 1 van 6

2 Vertelwijze: In poëzie is vrijwel altijd één persoon aan het woord. Het hoeft niet altijd de schrijver te zijn. 3. Traditionele en moderne gedichten: Traditioneel gedicht Modern gedicht Strofen van gelijke omvang, in ieder geval regelmatige opbouw Wisselende strofelengte Ongeveer even lange versregels, in ieder geval regelmaat Wisselende regellengte Eindrijm volgens een bepaald rijmschema Geen eindrijm (vrije verzen) Normaal gebruik van leestekens Vaak weinig of geen leestekens 4. Rijm, ritme en metrum: Poëzie kan net als muziek aantrekkelijk zijn d.m.v. klankeffecten. Poésie pure (klankpoëzie): Taalmuziek, geboren uit een zorgvuldige compositie van klank en ritme. Het gaat om mooi klinkende woorden. Rijm Klankovereenkomst in beklemtoonde lettergrepen tussen woorden die niet te ver van elkaar verwijderd zijn. In de middeleeuwen maakte men gebruik van rijm, omdat het zo makkelijk te onthouden was. Rijm kun je indelen naar de soorten rijmklanken of naar de plaats waar de woorden rijmen. Indeling naar soorten rijmklanken: a. Volrijm: klinkers en medeklinkers rijmen op elkaar wond hond wonde ronde mannelijk of staand rijm (één beklemtoonde lettergreep) vrouwelijk rijm of slepend rijm (beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergreep) wonderen donderen glijdend rijm (één beklemtoonde en twee onbeklemtoonde) rime riche of rijk rijm zelfde woord herhaald a. Halfrijm: Of alleen de klinkers of alleen de medeklinkers rijmen op elkaar. Er zijn twee soorten halfrijm klinkerrijm (assonatie) en medeklinkerrijm Alliteratie Veel voorkomende soort medeklinkerrijm. Je spreekt van alliteratie als beginmedeklinkers op elkaar rijmen. Indeling naar de rijmende plaats: Eindrijm Middenrijm Pagina 2 van 6

3 Binnenrijm Overrijm Koop Er zijn bepaalde namen voor verschillende rijmschema s. De belangrijkste zijn: Slagrijm (AAAA) s Gepaard rijm (AABB) Gekruist rijm (ABAB) Omarmend rijm (ABBA) Koop Verspringend rijm (ABCABC) Pagina 3 van 6

4 ring spring Gebroken rijm (ABAC) of (ABCB) ring ring Rijmschema schematische weergave van de eindrijmen in een gedicht Vrije verzen Als er geen eindrijm voorkomt in een gedicht, veel moderne dichters maken gebruik van klinker-en medeklinkerrijm Rijmdwang Het steeds maar weer willen rijmen. Rijmverdoezeling Dichter handhaaft het rijm wel, maar leidt de aandacht ervan af. Rijmverdoezeling kan goed door enjambementen toe te passen. Enjambement kan ook alleenstaande woorden extra nadruk geven. Ritme is een verschijnsel dat zich afspeelt in een zekere tijd. Ritme is een golfbeweging die ontstaat door voortdurende opeenvolging van tegenstellingen (Grieks rheoo stromen, vloeien). Door een bepaalde regelmaat binnen en tussen de versregels ontstaat ritme in poëzie. Het Nederlandse vers had oorspronkelijk een vrij en natuurlijk ritme: aantal klemtonen was niet regelmatig over de versregels verdeeld. In de 16e en 17e eeuw heeft de Europese dichtkunst een sterke invloed ondergaan van de poëzie uit de klassieke Oudheid. In de klassieke poëzie werd door allerlei regels bepaalde regelmatige afwisseling toegepast van kort-en langklinkende lettergrepen. Metrum De van tevoren vastgestelde, regelmatige afwisseling van beklemtoonde en minder beklemtoonde lettergrepen (in poëzie). Het ritme in poëzie was daardoor niet meer vrij, maar gebonden aan een vaste maatvoering (metrum). Metrum werd Pagina 4 van 6

5 uitgewerkt in zogenaamde versvoeten, delen waarin een versregels volgens het metrum kon worden verdeeld: Jambe v - Anapest vv - Trocheus -v Dactylus -vv Amfibrachys v-v Spondeus -- Versvoet van een onbeklemtoonde en beklemtoonde lettergreep Alexandrijn versregel van zes jamen met een korte pauze in het midden In poëzie komt ritme door: Rijm Afwisseling van beklemtoonde en minder beklemtoonde lettergrepen, vlug en langzaam, hoog en laag Overeenkomsten in zinsbouw Afwisseling van kortere en langere versregels en strofen Opsommingen 5. Strofenbouw De bekendste strofevormen: Distichon Strofe van twee versregels Terzine Strofe van drie versregels Kwatrijn Strofe van vier versregels Kwintet Strofe van vijf versregels Sextet Pagina 5 van 6

6 Strofe van zes versregels Septet Strofe van zeven versregels Octaaf Strofe van acht versregels Pagina 6 van 6