KLEINE GEDIGTEN VOOR KINDEREN ZAKELIJKE GEGEVENS

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 2199 woorden 9 juli ,1 19 keer beoordeeld Auteur Genre Hieronymus van Alphen Poëzie Eerste uitgave 1778 Vak Nederlands KLEINE GEDIGTEN VOOR KINDEREN ZAKELIJKE GEGEVENS > bundel: Kleine gedichten voor kinderen, Terveen en zoon, Utrecht, > dichter: Hiëronymus van Alphen Eerste reactie > keuze: Ik moest voor school een gedichtenbundel lezen, en deze gedichtenbundel was degene die in mijn gedachten schoot, als ik aan een gedichtenbundel dacht, na drie jaar les te hebben gehad in Nederlandse literatuur. Het leek mij ook bijzonder om te lezen omdat van Alphen de eerste jeugdboekenschrijver was in de Nederlandse Literatuur. Het leek mij daarom wel interessant om te kijken of er veel verschil in zou zitten met kinderliteratuur van toen en nu. > inhoud: Ik vond het een leuke gedichtenbundel om te lezen. Ik denk echter niet dat deze gedichtenbundel echt nog toepasbaar is voor kinderen vandaag de dag. Maar met het idee in mijn achterhoofd dat dit de eerste kinderliteratuur in Nederland was, vond ik het leuk. Ik vind het wel grappig dat van Alphen via gedichtjes kinderen probeert allerlei deugden bij te brengen. Het didactische karakter ligt er wel met een hele dikke vinger op. Maar van Alphen brengt het wel op een leuke, simpele manier. Hierdoor vond ik het ook goed te begijpen. VERDIEPING samenvatting Deze dichtbundel is speciaal geschreven voor kinderen tussen de vijf en tien jaar oud. Ze dienen om die kinderen op een leuke manier op te voeden. De dichtbundel bestaat uit 66 gedichten verdeelt over eigenlijk drie verschillende dichtbundeltjes. Dit zijn Proeve van kleine gedigten voor kinderen, Vervolg der kleine gedigten voor kinderen en als laatste Tweede gevolg der gedigten voor kinderen. In alle drie de bundels wordt in meerdere gedichtjes God geprezen, en zijn de vertellers God dankbaar voor alle goede dingen die hij hen geeft. In de eerste gedichtbundel zie je dat het volgende ook erg veel aan bod komt : besteed je tijd nuttig aan leren, dit is deugdzaam en leuk (en men wordt er ook voor beloond). In de tweede bundel komt ook het onderwerp lief zijn voor elkaar veel voor. In de laatste gedichtenbundel komen heel veel verschillende onderwerpen voor Pagina 1 van 5

2 en is er niet echt iets dat er duidelijk uitspringt. (bv. Te veel begeren is slecht, vecht niet onnodig, pas spelen als er geleerd is, vaderlandsliefde) Veel gedichtjes zijn vanuit het kind-perspectief (in de ik-vorm) geschreven. Maar het autoricaalperspectief en hij/zij-perspectief komen ook voor. onderzoek Hieronder komen de 5 gedichten die mij het meest aanspraken: -Het vrolijk leeren. (blz. 11) Inhoud: Het leren is het spelen, maar het spelen is ook het leren, omdat de ik-persoon vermaak vindt in zijn leren. Het is een deugd om wijzer te worden. Vorm: 1 Strofe van 6 regels. Elke regel begint met een hoofdletter en eindigt met een leesteken. Er is sprake van eindrijm met als rijmschema AABCCB. Het is een traditioneel gedicht. De eerste twee strofes zijn een vraag, waar in de laatste vier strofes op geantwoord wordt. Thema: Het brengt plezier als je leert. Spelen en leren lopen dus in elkaar over. Citaat: Mijn fpeelen is leeren, mijn leeren is fpeelen, En waarom zou mij dan het leeren verveelen? -Het gebroken glas. eene vertelling. (blz. 20) Inhoud: Klaasje is helemaal verdrietig en van slag omdat hij zijn moeder kwaad heeft gedaan. Hij heeft per ongeluk een gat in het ruit geslagen. Hij weet niet wat hij moet doen, maar wilt niet liegen. Zijn moeder neemt het hem echter niet kwalijk omdat hij eerlijk had verteld wat er gebeurt was. Vorm: 4 Strofes van 8 regels. Sommige zinnen worden halverwege afgebroken zodat toch nog word voldoet aan het rijmschema. Er is sprake van eindrijm met als rijmschema ABABCDCD. Het is een traditioneel gedicht. De versregels zijn telkens lang-kort-lang-kort. Thema: Eerlijkheid wordt beloond. Citaat:,,Die altoos wil de waarheid fpreken,,,wordt wel beloond.,,die leugens zoekt voor zijn gebreken,, Wordt niet verfchoond. -De goede eerzugt. eene klagt van Daantje. (blz. 41 en 42) Inhoud: Jantje heeft in plaats van Daantje het mooie prentenboekje gewonnen omdat hij het beste kon lezen en schrijven. Om te zorgen dat hij, Daantje, de volgende keer wel de prijs wint, besluit hij om naast Jantje te benijden, zich heel ijverig in te zetten voor zijn lessen. Zodat hij de volgende keer de prijs krijgt. Vorm: Het gedicht bestaat uit 36 versregels. Het is onderverdeeld in 8 strofes met een wisselende strofelengte. Er ligt een wending tussen de 14de en 15de regel (ofwel derde en vierde strofe). In het eerste gedeelte klaagt Daantje dat hij het boekje niet gewonnen heeft, maar in het tweede boekje spoort hij zichzelf aan om wat te gaan doen om de volgende keer de prijs wel te winnen. Verder zit er geen regelmaat in de regellengte en is er geen gebruik gemaakt van eindrijm. Het is dus een modern gedicht. Thema: Het is goed om je in te zetten voor je lessen. (want dan word je beloond.) Pagina 2 van 5

3 -Winterzang. (blz. 45 en 46) Inhoud: De ik-persoon is droevig omdat de koude winter is aangebroken. Maar dan beseft hij hoe goed hij het wel niet heeft. Hij is God hier dankbaar voor en wilt zijn overvloed delen met diegene die het niet zo goed hebben. Vorm: Het gedicht bestaat uit 7 strofes van elk 4 versregels. (septet) Bij elke strofe is er alleen bij de tweede en vierde versregel sprake van eindrijm. Het is een traditioneel gedicht. Thema: Wees God dankbaar voor alles wat hij jouw gegeven hebt. Citaat: Ja ik wil gehoorzaam leve, en u danken, goede God! -De onbedagtzaamheid. (blz. 63) Inhoud: De dichter vertelt dat een mugje zonder na te denken in het kaarslicht vloog, waardoor hij stierf. Dit is een wijze les voor iedereen, denk altijd na voordat je iets doet, anders kan het tot verdriet leiden. Vorm: Het gedicht bestaat uit 14 regels en vier strofes. De eerste drie strofes bestaan uit vier versregels, de laatste uit twee versregels. Er is sprake van eindrijm, volgens het rijmschema AABB-CCDD-EEFF-BB. De eerste twee strofes leggen uit dat door onbedagstaamheid het mugje is gestorven. In de laatste twee strofes wordt uitgelegd dat men hier iets van kan leren. Elke zin begint met een hoofdletter en er is een normaal gebruik van leestekens. Het is een traditioneel gedicht. Thema: Denk na, voordat je iets doet. Citaat: Een uur van onbedagtfaamheid Kan maken dat men weeken fchreit. Verschillen/overeenkomsten van de gedichten: Alle gedichten zijn, op een paar uitzonderingen na, traditioneel. Deze gedichten hebben allemaal volrijm en eindrijm die zich aan een bepaald rijmschema houden. De rijmschema s en de strofelengte van de verschillende gedichten variëren allemaal. Je ziet echter wel dat zowel in de traditionele gedichten als in de vrije verzen er sprake is van normaal gebruik van leestekens. (= kenmerk traditioneel gedicht) Het langste gedicht (Claartje) bestaat uit vier bladzijden en 8 strofe, zonder eindrijm. De meeste gedichten bezetten echter niet meer dan twee bladzijden, en meestal 1. Het aantal strofes per gedicht varieert gemiddeld van een tot vier. Je ziet dat alle gedichten een didactisch karakter hebben. Van Alphen brengt hier duidelijk zijn ideeën over opvoeding en deugd naar voren. Een ander overeenkomst is dat alle gedichten tot kinderen gericht zijn. thematiek > thema -Opvoeding tot gelukkige en deugdzame mensen d.m.v. verstandelijk inzicht. De drie hoofddeugden die centraal staan, zijn : -ijver om kennis en deugd te verwerven, -dankbaarheid aan God -goed zijn voor je medemens. De gedichten dienen om kinderen op een leuke manier op te voeden. In de gedichten worden goede Pagina 3 van 5

4 voorbeelden gegeven, voor hoe de lezertjes zich het best kunnen gedragen. Ze krijgen dan spelenderwijs in de gaten hoe leuk het o.a. is om te leren en hoe fijn het is gehoorzaam te wezen. Onder andere door beloningen die de kinderen in de gedichten krijgen als ze gehoorzaam zijn, probeert van Alphen hier een belangrijke bijdrage te leveren aan de algemene opvoeding. > motieven beloningen, braafheid, gehoorzaamheid, naastenliefde, eerlijkheid, nut, ijverigheid, geduld plaats in de literatuurgeschiedenis In de eeuwen voor Van Alphen was er geen literatuur die speciaal voor kinderen geschreven was. Toen in het midden van de achttiende eeuw, onder invloed van de Verlichting, opvoeding een belangrijk thema werd in geschoolde kringen was het hoog tijd voor iets nieuws op (kinder)boekgebied. Ook van Alphen had, net als andere filosofen in de Verlichting, nieuwe opvattingen over de opvoeding van kinderen. Hij werd dan ook met zijn gedichtenbundel Kleine gedigten voor kinderen (1778) de eerste jeugdboekenschrijver in Nederland. Van Alphen kende het karakter van kleine kinderen goed: na de dood van zijn vrouw was hij met drie zeer jonge zoons achtergebleven. Hij wist zich in toon en inhoud echt op kinderen richtten. Zijn kindergedichten waren simpel van opzet door hun eenvoudige en strakke rijmschema s en korte zinnen. Zo konden kinderen ze goed zelfstandig lezen, maar de gedichtjes ook makkelijk uit het hoofd leren om ze op te zeggen; een favoriete tijdsbesteding in de achttiende eeuw. Van Alphen beschouwde het kind als een onbeschreven blad, dat deugden als gehoorzaamheid, eerbied voor de ouders en voor God en bescheidenheid aangeleerd kon worden. Hij vond ook dat kinderen spelenderwijs moesten kunnen leren. Mijn speelen is leeren, mijn leeren is speelen, En waarom zou mij dan het leeren verveelen? dichtte hij. Ouders zijn vergevingsgezind, zo hield hij de kinderen voor, als je maar eerlijk en oprecht bent: Kom Keesje lief! hou op met krijten, Zei moeder toen: 'k Wil u dien misslag niet verwijten, Hij kreeg een zoen. waardoor ze gemakkelijk uit het hoofd geleerd konden worden. Bovendien was het kind zelf aan het woord, voor die tijd ongekend. Van Alphen introduceert met enkele van de kindergedichten zelfs het toen nog omstreden blanke vers - poëzie zonder eindrijm - in Nederland BEOORDELING Ik had bij geen een van de gedichten dat ik heel geraakt, of ontroerd was. Maar de andere kant, dat ik het saai of vervelend vond, was ook niet het geval. Het zijn hele simpele gedichtjes en ik vond het gewoon grappig om te lezen en erbij te bedenken dat het in die tijd heel modern was. Ik vraag mij echter wel af of deze gedichtjes vandaag de dag ook nog gebruikt kunnen worden. Van Alphen maakt namelijk gebruik van woorden die kinderen vandaag de dag niet kennen. Ik zie mijn nichtje van 6 jaar nog niet heel begrijpend knikken als ze de woorden edelmoedige wedervergelding of Gods wijsheid hoort of leest. Maar het kan heel goed dat ze in de tijd waarin deze gedichtenbundel is geschreven andere woorden gebruikte dan nu. Dat weet ik niet. Leuk aan deze gedichten vind ik dat Van Alphen vaak een heel alledaags voorbeeld gebruikt om iets uit te leggen. Dat zie je bijvoorbeeld bij Het vogelnestjen. eene vertelling. (blz. 96, 97 en 98). Hierin zie je dat Mietje de vogeltjes uit een vogelnestje wilt halen omdat ze er dan mee kan spelen. Maar haar moeder zegt Pagina 4 van 5

5 dat ze dat beter niet kan doen want dan zullen de ouders van de kleine vogeltjes heel verdrietig zijn. Ik vond dit laatst genoemde gedichtje dan ook het mooiste gedichtje omdat zo goed de liefde van ouders voor kinderen naar voren komt. Door de vogels met mensen te vergelijken is het heel beeldend, en kan ik mij ook voorstellen dat kinderen het kunnen begrijpen. Dit zie je wel in meer gedichtjes, en dat sprak mij wel aan. Jammer vind ik dat het didactische moraal er wel heel dik boven op licht. Natuurlijk is het op een zekere hoogte goed om kinderen te stimuleren in hun leren en taken. Maar om nou het nuttig besteden van je tijd aan leren omdat het net zo leuk is als spelen in heel veel gedichtje terug te laten komen word toch wel even iets te veel. Een kind van 5 à 6 jaar hoeft nog helemaal niet aan zulk soort dingen te denken. Laat het lekker genieten van zijn spelen. Normen en waarden krijgt hij of zij wel van zijn ouders binnengepompt. Het leukste en schattigste gedicht vond ik het openingsgedicht Aan twee lieve kleine jongens (blz. 5). Ik vind deze het leukst omdat Van Alphen hier niet probeert zijn lezertjes op te voeden, maar ze gewoon op een heel lieve manier veel plezier wenst met het lezen van de gedichten. Ziedaar, lieve wigtjes! Een bundel gedigtjes, Vermaak u er meê! En spring naar uw wooning; Maar... eerst ter belooning Een kusjen of twee. Door liefde gedrongen Heb ik ze gezongen, En wilt gij er meer, Gij moogt er om vragen. Wanneer ze u behagen Komt huppelend weêr. Verder spreekt thema mij persoonlijk niet aan. Waarschijnlijk komt dit omdat het geschreven is voor kinderen, en ook nog eens in een hele andere tijd met andere ideeën dan tegenwoordig. Dankbaarheid aan God en goed zijn voor je medemensen vind ik trouwens wel hele goede standpunten. Ik denk echter niet dat dat via gedichten is over te brengen naar kinderen. Dat gaat meer door hoe ouders hun kinderen opvoeden. Pagina 5 van 5