Naar aanleiding van uw brief van 14 maart 2018 heb ik de eer het volgende op te merken.

Transcriptie

1 Den Haag, J Q ^pr# 2018 Kenmerk: Motivering van het beroepschrift in cassatie (rolnummer 18/00690) tegen de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 16 januari 2018, nr. 17/00112, 2 inzake te (Ufllüfr betreffende de aanslag in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen voor het jaar AAN DE HOGE RAAD DER NEDERLANDEN Naar aanleiding van uw brief van 14 maart 2018 heb ik de eer het volgende op te merken. Als middel van cassatie draag ik voor: Schending van het recht, met name van artikel 5.2, eerste lid, van de Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: Wet IB 2001) en/of artikel 8:77 van de Algemene wet bestuursrecht en artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EP EVRM), doordat het Hof heeft geoordeeld dat er voor het jaar 2014 op regelniveau geen sprake meer is van een redelijke en proportionele verhouding ffair balance') tussen het met de vermogensrendementsheffing van box 3 nagestreefde legitieme doel in het algemeen belang en de bescherming van individuele belangen, zulks ten onrechte dan wel op gronden die de beslissing niet kunnen dragen, zoals hieronder nader toegelicht. Toelichting op het middel Ingevolge artikel 5.2, eerste lid, Wet IB 2001 wordt het voordeel uit sparen en beleggen forfaitair gesteld op vier percent van de rendementsgrondslag aan het begin van het kalenderjaar (peildatum) voor zover die rendementsgrondslag meer bedraagt dan het heffingvrije vermogen. Het is dus niet van belang of er met de bezittingen die tot de rendementsgrondslag behoren daadwerkelijk voordeel wordt Pagina 1

2 behaald. Artikel 5.3, eerste lid, Wet IB 2001 bepaalt dat de rendementsgrondslag is de waarde van de bezittingen verminderd met de waarde van de schulden. In de memorie van toelichting is de vermogensrendementsheffing als volgt toegelicht: 'Met de forfaitaire rendementshefflng wordt belasting geheven over een vast forfaitair rendement. Dit betekent dat potentieel hogere rendementen, die vooral samenhangen met de rlsicocomponent In de beloning, voor de fiscaliteit niet meer relevant zijn. Deze onbelastbaarheid leidt ertoe dat er een zuiver economische afweging kan worden gemaakt tussen rendement en risico. (...) Voorgesteld wordt om met ingang van het kalenderjaar 2001 voor de inkomsten uit sparen en beleggen een forfaitair rendement te Introduceren. Uitgangspunt van het voorgestelde systeem is - kort samengevat - dat een belastingplichtige voortaan bij wege van wetsflctle geacht wordt met de tot zijn rendementsgrondslag behorende vermogensbestanddelen (dat zijn bezittingen en schulden) altijd een bepaald netto- rendement te (kunnen) behalen dat In de belastingheffing kan worden betrokken; vandaar dat wordt gesproken over een forfaitair rendement. (...) Het forfaitaire rendement wordt berekend over de rendementsgrondslag van een belastingplichtige. Qnder de rendementsgrondslag wordt verstaan de waarde in het economische verkeer van de bezittingen verminderd met de waarde in het economische verkeer van de schulden voorzover niet reeds begrepen in box I of II. Uitgangspunt is dat in beginsel alle bezittingen van een belastingplichtige, voorzover niet begrepen in box I of II, die in economische zin rendement kunnen opleveren onder de reikwijdte van het forfaitaire rendement vallen. (...) Het forfaitaire rendement wordt gesteld op 4% van de waarde van de rendementsgrondslag. Dit forfaitaire rendement wordt belast tegen een vast tarief van 30%. Uit het oogpunt van eenvoud en om belastingontwljking zoveel mogelijk te voorkomen, geldt één (ongedifferentieerd) forfaitair rendement. (Kamerstukken II, 1998/1999, , nr. 3, blz. 35, 37 en 38) De vermogensrendementsheffing is een heffing over het inkomen dat wordt verondersteld te kunnen worden behaald met het netto-vermogen dat tot de rendementsgrondslag behoort. De wetgever heeft gekozen voor een brede rendementsgrondslag (zie o.a. Kamerstukken II, 1999/2000, , nr. 7, blz. 225). Alle bezittingen van een belastingplichtige die in economische zin inkomsten kunnen opleveren, behoren in beginsel tot de rendementsgrondslag. Het Hof is van oordeel dat het stelsel van de vermogensrendementsheffing in het jaar 2014 op regelniveau strijdig is met artikel 1 EP EVRM. Het Hof heeft hieraan geen gevolgen verbonden voor de (hoogte van de) onderhavige aanslag. Pagina 2

3 De beslissing van het Hof om de aanslag in stand te laten acht Ik juist, maar niet de gronden waarop het Hof die beslissing heeft doen steunen. Het Hof heeft aan zijn oordeel ten grondslag gelegd de opvattingen dat bij de beoordeling van de haalbaarheid van het forfaitair rendement van vier percent dient te worden gekeken naar: a) uitsluitend beleggingen met weinig risico, zoals spaarrekeningen, staatsleningen en staatsobligaties (hierna: risicoarme beleggingen); en b) het reële rendement dat sinds de invoering van de vermogensrendementsheffing tot 2014 feitelijk is gerealiseerd op risicoarme beleggingen. Ad a) Rislc 9raad beleggingen niet maatgevend voor haalbaarheidscritenum De Hoge Raad heeft In zijn arresten van 3 april 2015, nr. 13/04247, ECLJ:NL:HR:2015:812 (betreffende het jaar 2010) en 10 juni 2016, nr. 14/05020, ECLI:NL:HR:2016:1129 (betreffende het jaar 2011) beslist dat het stelsel van de ' vermogensrendementsheffing gelet op de ruime beoordelingsmarge die de wetgever op het terrein van het belastingrecht toekomt, niet in strijd is met artikel 1 EP EVRM en slechts dan in strijd komt met genoemd verdragsartikel indien komt vast te staan dat het destijds door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van vier percent voor particuliere beleggers niet meer haalbaar is en belastingplichtigen, mede gelet op het toepasselijke tarief, zouden worden geconfronteerd met een buitensporig zware last. Indien in enig jaar zou moeten worden vastgesteld dat over een langere periode het door de wetgever bedoelde rendement niet meer haalbaar is, dan ligt het naar het oordeel van de Hoge Raad op de weg van de wetgever om de wettelijke systematiek aan te passen. In de arresten van 25 november 2016, nrs. 16/02253 en 16/02255 (ECLI NL:HR:2016:2662 en ECU:NL:HR:2016:2663) heeft de Hoge Raad - onder verwijzing naar het arrest van 10 juni nogmaals voor het jaar 2011 beslist dat de box 3-hefflng niet in strijd is met artikel 1 EP EVRM. Het geschil in deze zaken betrof, voor zover thans van belang, het antwoord op de vraag of de box 3- heffing, ten aanzien van het spaarsaldo in strijd is met genoemd verdragsartikel. Mijns inziens is het punt waarop ingevolge de arresten van de Hoge Raad de vermogensrendementsheffing op regelniveau in strijd zou komen met artikel 1 EP EVRM ook in het jaar 2014 niet bereikt. Het Hof heeft ten onrechte anderszins geoordeeld. In onderdeel van de uitspraak leidt het Hot uit de parlementaire geschiedenis (Kamerstukken II 1999/2000, , r. 7, blz ) at dat de etgever bij Pagina 3

4 de vaststelling van de hoogte van het forfaitair rendement voor ogen heeft gehad dat het rendement haalbaar moet zijn voor een particuliere belegger die weinig risico wenst te nemen. Het Hof acht het voor het aannemen van een inbreuk op artikel 1 EP EVRM voldoende dat het rendement op risicoarme beleggingen structureel beneden vier percent van het daarin geïnvesteerde bedrag blijft. Het door het Hof aangehaalde citaat uit de nota naar aanleiding van het verslag was voor de Hoge Raad echter geen aanleiding om in zijn arrest van 10 juni 2016, nr. 14/05020, in het kader van de haalbaarheidstoets een onderscheid te maken al naar gelang de risicograad van een belegging (zie onderdeel 2.4.1). Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat naar het brede spectrum van particuliere beleggingen moet worden gekeken. Het rendement op de door het Hof afgebakende risicoarme beleggingen, nog los van de vraag of juist is dat alleen spaarrekeningen, staatsleningen en staatsobligaties tot deze beleggingen behoren1, is niet de juiste beoordelingsmaatstaf voor het haalbaarheidscriterium dat van toepassing is bij de vraag of de vermogensrendementsheffing strijdig is met artikel 1 EP EVRM. De Hoge Raad heeft in het arrest van 29 september 2017, nr. 16/01584, ECLI:NL:HR:2017:2517 in onderdeel (opnieuw) overwogen dat voor het aannemen van een inbreuk op artikel 1 EP EVRM in de bijzondere omstandigheden van het concrete geval niet voldoende is dat het rendement van bepaalde bezittingen - zoals In dat geval een onder de huurbescherming vallende verhuurde woning - structureel blijft beneden vier percent van het daarin geïnvesteerde bedrag, ook niet indien de bezittingen van de belastingplichtige in box 3 vooral uit dergelijke bezittingen bestaan (vgl. ook HR 3 april 2015, nr. 13/04247, onderdeel en HR 10 juni 2016, nr. 14/05020, onderdeel 2.5.2). Met de gehanteerde maatstaf dat bij de beoordeling van de haalbaarheid van het forfaitair rendement van vier percent enkel risicoarme beleggingen een rol spelen, miskent het Hof het karakter van de box 3-heffing. Het forfaitaire rendement wordt berekend over de rendementsgrondslag, waartoe in beginsel behoren alle bezittingen, voor zover niet begrepen In box 1 of 2, die in economische zin rendement kunnen opleveren. Het Hof heeft ten onrechte (mede) de in onderdeel van de uitspraak opgenomen gegevens tot uitgangspunt van zijn weging genomen. De beperking van de reële rendementscijfers tot die van bepaalde vermogenscategorieën weerspiegelt niet de veronderstelling die de wetgever heeft gehanteerd bij de totstandkoming van de onderhavige regeling. De keuze van de wetgever om geen onderscheid te maken naar het soort bezitting is niet van elke ISÏÏttïT gemotlveerd betoogd dat ook hoofdfondsen en onroerend goed een stabiele beleggingsvorm vormen met weinig risico's. y Pagina 4

5 redelijke grond ontbloot. De heffing in box 3 geschiedt over het forfaitair vastgestelde voordeel uit het saldo van het geheel van bezittingen en schulden. De wetgever heeft ervoor gekozen het voordeel uit dat saldo te belasten naar het rendement waarvan kan worden aangenomen dat het op dat saldo haalbaar is (zie onderdeel van HR 29 september 2017, nr. 16/01584). Bij de keuze voor het rendement van vier percent was niet van belang of het rendement op - tot het saldo behorende - specifieke bezittingen haalbaar is. Voor de beoordeling van de haalbaarheid van het rendement van vier percent in 2014 spelen niet enkel de box 3-bezittlngen in de vorm van risicoarme beleggingen een rol. De gronden van het Hof die daarvan uitgaan, kunnen de beslissing dat de vermogensrendementsheffing op regelniveau strijdig is met artikel 1 EP EVRM niet dragen. Ik verwijs nog naar een drietal uitspraken van het Gerechtshof Arnhem- Leeuwarden van 17 oktober 2017, waartegen de belanghebbenden Inmiddels beroep in cassatie hebben ingesteld (HR nrs. 17/05610, 17/05606 en 17/05609, betreffende het jaar 2014). In lijn met de rechtspraak van de Hoge Raad overweegt het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden dat het voor het aannemen van een inbreuk op artikel 1 EP EVRM op regelniveau niet voldoende is dat het rendement van een bepaalde bezitting - zoals het rendement op spaarsaldi - structureel blijft beneden de vier percent van het daarin geïnvesteerde vermogen (zie onderdeel 4.7 van de uitspraken). De Rechtbank Zeeland-West-Brabant Is op 11 januari 2017, nr. 16/636, ECLI:NL:RBZWB:2017:67 (betreffende het jaar 2013) en nr. 16/637, ECU:NL:RBZWB:2017:68 (betreffende het jaar 2014) tot een gelijkluidend oordeel gekomen (zie onderdeel van de uitspraken). Volledigheidshalve merk ik op dat ook indien enkel risicoarme beleggingen in de beschouwing worden betrokken het langjarige rendement in 2014 nog steeds vier percent benaderde. Uit het eindrapport van de commissie Van Dijkhuizen blijkt dat het gemiddelde nominale rendement op vermogen dat langdurig risicovrij is belegd (lange rente) in de buurt is gekomen van vier percent (zie Tabel in onderdeel 2.4 van de hofuitspraak). Verder is het de verwachting dat het langetermijngemiddelde van het rendement op staatsobligaties zal terugkeren naar een gemiddelde van rond de vier percent (zie Kamerstukken II, 2015/2016, , nr. 3, blz. 9 e.v. en de bijbehorende Bijlage A). Ik kan de veronderstelling van het Hof in onderdeel van de uitspraak dat de Inspecteur slechts uitgaat van een niet onderbouwde aanname niet volgen. De in Bijlage A genoemde gemiddelde opbrengst van staatsobligaties van vier percent is gebaseerd op de Pagina 5

6 historie, bekende cijfers en toekomstige verwachtingen. In Bijlage A is op blz. 7 het volgende opgenomèn (met mijn cursivering): Voor obligaties Is als indicator voor het rendement de rente op de jongste 10-jarlge staatobllgatle gehanteerd. Dit rendement is gestaag gedaald. Tussen 2002 en 2008 bewoog het rendement rond de 4%. Sindsdien is onder Invloed van de specifieke situatie op de financiële markten dit rentepercentage verder gedaald. In 2014 bedroeg dit rendement 1,45% (bron: DNB). Voor het langetermljngemlddelde wordt voor het rendement aangenomen dat het terugkeert naar het gemiddelde niveau in de periode van rond de 4%. " Ad b) Rendement na Inflatie niet maatgevend voor haalbaarheidscriterium Uitgaande van de - mijns inziens onjuiste - opvatting dat voor de haalbaarheidstoets enkel gekeken dient te worden naar het rendement op risicoarme beleggingen, overweegt het Hof, kort samengevat, dat het daarbij gaat om het reële rendement over een periode vanaf de invoering van de vermogensrendementsheffing. Tijdens de parlementaire behandeling is in de nota naar aanleiding van het verslag over de invloed van Inflatie bij de vaststelling van de omvang van het belastbare inkomen In de Wet IB 2001 het volgende opgemerkt: "Naar aanleiding van de opmerking van de leden van de fractie yan de PvdA over [de] het rekening houden met inflatie - ook de leden van de fractie van het CDA vragen daar aandacht voor - wordt opgemerkt dat in de Inkomstenbelasting in beginsel slechts Indirect rekening wordt gehouden met de Invloed van inflatie. Dit komt tot uitdrukking in het feit dat de omvang van diverse bedragen (zoals de schijflengten) jaarlijks voor inflatie wordt gecorrigeerd. Bij de bepaling van de omvang van het belastbare Inkomen wordt als zodanig echter geen rekening gehouden met de invloed van inflatie. Deze In de Wet op de Inkomstenbelasting 1964 gehanteerde systematiek vormt ook het uitgangspunt voor de Wet inkomstenbelasting (...) Mede tegen die achtergrond Is ervoor gekozen om bij de vaststelling van de omvang van het belastbare inkomen geen rekening te houden met inflatie. Dit geldt ook voor het belastbare Inkomen uit sparen en beleggen.' (Kamerstukken II 1999/2000, , nr. 7, blz. 265) "De leden van de fractie van het CDA geven in dit kader het voorbeeld van een spaarrekening waarop 3,25% rente wordt genoten. Deze leden trekken van dit rendement eerst 2,2% inflatie af alvorens daar ook de forfaitaire rendementsheffing van 1,2% vanaf te trekken. Aldus ontstaat naar het oordeel van deze leden een negatief rendement van 0,15%. (...) Naar aanleiding van het voorbeeld van de Pagina 6

7 leden van de fractie van het CDA wordt het volgende opgemerkt. Het is niet redelijk het forfaitaire rendement uitsluitend te beoordelen op basis van rendementen die (tijdelijk) beneden het forfaitaire percentage van 4% liggen. Er zullen ook situaties ontstaan dat het rendement boven dit percentage zal liggen, ook In de sfeer van rentevergoedingen. Voorts wordt opgemerkt dat in de systematiek van de inkomstenbelasting - zoals hiervoor ook is aangegeven - geen rekening wordt gehouden met de directe Invloed van inflatie. Dit geldt voor de huidige Wet op de inkomstenbelasting 1964, maar ook voor de Wet inkomstenbelasting Vanuit dat perspectief dient de door de leden van de fractie van het CDA toegepaste correctie van 2,2% achterwege worden gelaten." (Kamerstukken II 1999/2000, , nr. 7, blz ) Aan de Wet IB 2001 ligt een nominalistisch stelsel ten grondslag. Bij het (forfaitair bepaalde) voordeel uit sparen en beleggen als bedoeld in artikel 5.2 Wet IB 2001 wordt geen rekening gehouden met geldontwaarding als gevolg van inflatie. De wetgever heeft bij zijn keuze voor een rendement van vier percent, aangenomen dat dit haalbaar Is op het saldo van het geheel van bezittingen en schulden, het nominalistische uitgangspunt in de Wet IB 2001 niet losgelaten. Het bij de invoering van de vermogensrendementsheffing door de wetgever vastgestelde percentage berust op een rendement, waarbij de inflatie buiten beschouwing blijft. Het gegeven dat de inflatie bij invoering van de vermogensrendementsheffing rond 4,5 percent bedroeg (zie het eindrapport van de commissie Van Dijkhuizen blz. 58 en 69) biedt steun voor dit standpunt. Het Hof is evenwel van oordeel dat uit de parlementaire behandeling niet kan worden afgeleid dat de wetgever de hoogte van het forfaitair rendement (mede) op een nominalistische grondslag heeft gebaseerd, waarbij geen rekening zou moeten worden gehouden met het draagkrachtverminderende effect van inflatie. Dienaangaande verwijst het Hof onder meer naar de uitlating van de toenmalige minister van Financiën tijdens het algemeen overleg van de vaste commissie voor Financiën uit de Tweede Kamer over het Belastingplan 2001 op 8 december 1999 (Kamerstukken II, 1999/2000, en , nr. 8, blz ). Tijdens dit algemeen overleg heeft de Minister een toelichting gegeven op het gekozen rendement van vier percent aan de hand van reeds behaalde rentepercentages op met name staatsobligaties. In het licht van de opmerkingen van de wetgever dat bij de vaststelling van de omvang van het belastbare inkomen uit sparen en beleggen geen rekening wordt gehouden met inflatie, komt mijns inziens aan de uitlating van de Minister niet de daaraan door het Hof toegekende betekenis toe. De uitleg die het Hof geeft aan de uitlating spoort immers niet met de systematiek van de Wet IB 2001, waarbinnen geen rekening wordt gehouden met inflatie bij de Pagina 7

8 vaststelling van de omvang van het belastbare inkomen. Ik meen dan ook dat bij de beantwoording van de vraag of het door de wetgever veronderstelde rendement van vier precent niet meer haalbaar is niet afzonderlijk rekening hoeft te worden gehouden met (toekomstige) inflatieverwachtingen. Het Hof heeft zich bij zijn oordeelsvorming over de haalbaarheid van het rendement van vier percent beperkt tot de periode vanaf de invoering van de vermogensrendementsheffing. In de memorie van toelichting bij de aanpassing van de vermogensrendementsheffing per 1 januari 2017 is gebruik gemaakt van een overzicht van rendementen, dat begint met het rendement in het jaar 1982 (Kamerstukken II, 2015/2016, , nr. 3, blz. 12). In het eindrapport van de commissie Van Dijkhuizen (blz ) wordt uitgegaan van overzichten van rendementen die teruggaan naar het jaar Mijns inziens is de door het Hof gehanteerde periode van twaalf jaar niet aan te merken als een lange reeks van jaren, zoals bedoeld door de wetgever en als bedoeld in voornoemde arresten van de Hoge Raad. Daarnaast heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het tarief mede In aanmerking moet worden genomen bij de toetsing op regelniveau (zie onderdeel van HR 10 juni 2016, nr. 14/05020). Het Hof heeft dit nagelaten en evenmin rekening gehouden met het heffingvrije vermogen. Ook daarom kan 's Hofs oordeel geen stand houden. Uitgaande van een onjuiste rechtsopvatting heeft het Hof ten onrechte niet onderzocht of een rendement van vier percent over de gehele breedte van vermogensbestanddelen in 2014 structureel niet meer haalbaar is. In het onderhavige geding is niet aannemelijk gemaakt dat dit het geval is (zie onderdeel 16 van de uitspraak van Rechtbank Noord-Holland, nr. 16/702, opgenomen in onderdeel 4.1 van de hofuitspraak). Volledigheidshalve merk ik op dat uit onderzoek bij de herziening van de vermogensrendementsheffing met ingang van 1 januari 2017, blijkt dat voor het totale box 3-vermogen het tot nu toe gehanteerde forfaitaire rendement van vier percent nog dicht wordt benaderd (Kamerstukken II, 2015/16, , nr. 3, blz. 9). Bovendien wordt van de wetgever met meer verlangd dan dat een forfaitair stelsel zodanig wordt vormgegeven dat daarmee wordt beoogd de werkelijkheid te benaderen (zie onderdeel van HR 10 juni 2016, nr. 14/05020). Pagina 8

9 Naar mijn mening had het Hof het hoger beroep van belanghebbende op andere gronden moeten afwijzen. DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN, namens deze.!< VIW L»11 '» Pagina 9