Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid

Transcriptie

1 Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid Hans Koot Vrije Universiteit

2 Relevantie en beleid 1. Voor preventie van gedragsproblemen is de vroege levensfase erg belangrijk 2. In Nederland zijn effectieve preventieve programma s beschikbaar: gebruik ze 3. Signalering en monitoring van risicokinderen moet systematisch en longitudinaal

3 De vroege levensfase is erg belangrijk Omgevingsinvloed sterkste effecten Verlengde blootstelling aan risico s Positief ouderschap heeft invloed Cumulatief effect van risico en protectie

4 Roken van moeders en psychopathologie (Ashford et al., 2008) Int Exp In Non-Exp Ext Exp Ext Non-Exp 2 0 Age 5 Age 10 Age 18

5 Adoptie als toets voor sensitieve periode (Rutter et al., 1998)

6

7

8 Sensitiviteit van moeder beïnvloedt effect van latere opvoeding op agressie bij jonge kinderen (Alink et al., 2008)

9 Factoren die probleemgedrag bij peuters/kleuters voorspellen (Koot, 1993) Lage sociaal-economische status Slechte gezondheid kind Slechte lichamelijke gezondheid moeder Slechte geestelijke gezondheid moeder Eenouderschap Opvoedingsstress Stressvolle gebeurtenissen

10 Cumulatief risico effect (Koot, 1993) Int Ext TP or more

11 Cumulatief risico op gewelddadig misdrijf bij jongens P ercentage Com m iting Violence 100% 75% 50% 25% 0% Base Rate Number of Violence Risk Factors Source: Based on Loeber et al., 2005

12 Cumulatieve risico- en preventieve effecten (van der Laan & Blom, 2006)

13 Voorspelling van diagnoses op jaar vanaf 2-3 jaar (Mesman & Koot, 2001) Predictor 2-3 yrs INT EXT CBCL Internalizing * CBCL Externalizing * Physical health problems * Harsh parenting Negative maternal attitude Stressful events *

14 Effectieve preventieve interventies zijn beschikbaar

15 Effectieve programma s Op maat gemaakt voor verschillende leetijdsgroepen Multi-focaal Bewezen effectief (buitenland) Onderzoek naar effectiviteit in Nederland

16 Effectieve programma s voor preventie en behandeling van gedragsproblemen en delinquentie naar leeftijd Anti-bullying programme in school Prevention Preschool programme Social skills programme in school Home visitation programme Persistent disruptive child behaviour Child s Age Child delinquency Juvenile delinquency Pregnancy Treatment Parent Management Training Child self-control training

17 Interventies die werken en getoetst zijn in Nederland Home visitation Voorzorg (Nurse Family Partnership; Conceptie 2 jaar) Stevig ouderschap (0-18 maanden) Preschool Kaleidoscoop (High/Scope Perry Preschool Project; 3-6 jaar) Piramide (CITO; jaar) School Taakspel (Good Behavior Game; 5-12 jaar) PAD (PATHS; 5-12 jaar)

18 Effecten Taakspel op probleemgedrag (Witvliet et al., 2009) ES =.17 ES =.28 ES = GBG Control Kindergarten 1st grade 2nd grade (1) 2nd grade (2)

19 Effect PAD op emotiebegrip (Gooren et al., 2009)

20 Kosten effectief?

21 Potentiële effectiviteit van preventie van emotionele problemen op 10 jaar (Ashford et al., 2008)

22 Kosten-effectieve vroege programma s (Leseman, 2008) Vroeg starten, intensief, multi-systeem Centra en professionals Lange termijn effecten Voorbeelden Perry Preschool 1$ $11 (Heckman, 2006) Facilitating effective prevention of child internalizing and externalizing problems

23 Signalering en monitoring: Systematisch en longitudinaal

24 Stabiliteit van IQ Bayley Scales of Infant Development. Copyright 1969 by the Psychological Corporation, a Harcourt Assessment Company. Reproduced by permission. All rights reserved. Bayley Scales of Infant Development is a registered trademark of the Psychological Corporation.

25 Continuïteit van emotionele en gedragsproblemen (Timmermans et al., 2008)

26

27

28 Agressief gedrag en externaliserende problemen Stable Low Increasers Stable high Decreasers n = 225 n = 28 n = 28 n = 29 (44% male) (43% male) (64% male) (79% male)

29 Desisters vs Persisters op 18 jaar (Timmermans et al., 2008) Persoonlijke kwetsbaarheden ADHD symptomen (op 5 en 10 jaar) Achterstand taalontwikkeling (op 5 jaar) Problemen taakoriëntatie (op 10 jaar) Gedrags- en omgevingskenmerken Gedrag in de klas (op 10 jaar) Sociale problemen (op 5 en 10 jaar) Ouderlijke opvoedingsstress (op 5 en 10 jaar) Algemeen gezinsfunctioneren (op 10 jaar) Des Pers

30 Verbetering van signalering Gebruik betrouwbare en valide instrumenten Als je bij het gedrag ook de omgeving meeneemt wordt de voorspelling beter Longitudinaal screenen of monitoring levert veel betrouwbaarder gegevens

31 Goede signalering en monitoring kan de zorgtoewijzing verbeteren Non-respons op algemeen preventief programma kan indicatie zijn voor intensievere zorg

32

33

34 Mogelijke obstakels voor gebruik programma s in immigrantengezinnen (Leseman, 2002) Inkomen, aantal kinderen en buitenshuis werken in relatie tot eventuele kosten Opvattingen vanuit cultuur en religie over opvoeding door moeder in plaats van vreemden Mate van sociale en culturele integratie, aantal jaren in Nederland, vertrouwen in opvang en zorg Gemak en beschikbaarheid van informele zorg door familie en kennissen in zelfde buurt in verhouding tot locatie, openingstijden en regels van voorziening

35 Relevant voor beleid 1. Voor preventie van gedragsproblemen is de vroege levensfase erg belangrijk 2. In Nederland zijn effectieve preventieve programma s beschikbaar: gebruik ze 3. Signalering en monitoring van risicokinderen moet systematisch en longitudinaal