Beoogde ambities ontwikkelperspectief Binnenduinrand

Transcriptie

1 Beoogde ambities ontwikkelperspectief Binnenduinrand Inleiding Op dit moment wordt druk gewerkt aan de opstelling van het concept-ontwikkelperspectief voor de Binnenduinrand. In het ontwikkelperspectief worden de ambities voor het behoud en ontwikkeling van de landschappelijke kwaliteit van de Binnenduinrand verwoord. Al snel tijdens de voorbereiding is het inzicht ontstaan dat voor de borging van de landschappelijke kwaliteit het formuleren van ambities alleen niet toereikend is. Dat vraagt tevens om een aantal ordeningsprincipes, dat bij beoogde ruimtelijke ontwikkelingen leidend zou moeten zijn. In het ontwikkelperspectief zullen naast de ambities dan ook deze ontwikkelprincipes worden opgenomen. In de fase van de plananalyse is reeds een aantal thema s benoemd, waarvoor in het ontwikkelperspectief heldere keuzes moeten worden gemaakt. Voorts is in de raadsconferentie van april 2013 met u van gedachten gewisseld over de bestuurlijke dilemma s die daarbij spelen. Nadere informatie hierover treft u aan in de reader. Hieronder is een eerste proeve van de gemaakte keuzes, ofwel de beoogde ambities weergegeven. Deze worden u voorgelegd met de vraag of u zich in de gemaakte keuzes kunt vinden, of er ambities over het hoofd zijn gezien of dat ze op onderdelen moeten worden bijgesteld. Dit zal tevens het onderwerp van gesprek tijdens de raadsconferentie op 22 januari zijn. Mede op basis van de resultaten van de raadsconferentie zal het concept-ontwikkelperspectief worden afgemaakt en voorgelegd aan de colleges van burgemeester en wethouders met het verzoek tot vrijgave voor inspraak. Na verwerking van de inspraakreacties zal het ontwikkelperspectief aan u ter vaststelling worden aangeboden. Borgen ruimtelijke kwaliteit Ambitie: De ontwikkelprincipes worden voldoende ingebed in de lokale en provinciale bestemmingsplannen en ruimtelijke visies. Een van de hoofdstukken uit het ontwikkelperspectief is gewijd aan de ontwikkelprincipes. Met de toepassing daarvan wordt het unieke mozaïek van landschappelijke eenheden in stand gehouden en versterkt. Zo kan de gewenste ruimtelijke kwaliteit van de Binnenduinrand voor de toekomst veilig worden gesteld. De ontwikkelprincipes doen bijvoorbeeld uitspraken als: - bij veranderingen in bestaande villawijken is het van belang de verhouding tussen groen en rood zorgvuldig overeind te houden, ten gunste van de groene uitstraling - principe is het waarborgen van de samenhang tussen buitenplaats en zijn omgeving, onder andere door het respecteren van zichtlijnen en het behoud van de open ruimtes, - het voorkomen dat de dorpen tegen elkaar aan groeien - Als ontwikkelprincipe geldt versterking van het landschappelijk raamwerk door aanvulling van beplanting langs wegen en erfafscheidingen en toevoeging van natuurvriendelijke oevers. De toepassing van de ontwikkelprincipes moet dan ook leidend zijn bij toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Het is zaak dat tijdens de huidige planperiode wordt getoetst of de ontwikkelprincipes voldoende zijn ingebed in de lokale en provinciale bestemmingsplannen en ruimtelijke visies. Zo nodig worden deze plannen en visies op dit punt herzien. Vanuit de (aangepaste) bestemmingsplannen worden de ontwikkelprincipes vervolgens doorvertaald naar ruimtelijke (bouw)plannen. Bereikbaarheid Ambitie: De verbindingen van de kust met het achterland worden geoptimaliseerd en het recreatieve netwerk wordt vervolmaakt Voor bereikbaarheid geldt: aanhaken en afmaken. Het aanhaken betreft het optimaliseren van de verbindingen van Amsterdam en Haarlemmermeer naar de kust door: - het opheffen van knelpunten in de hoofdkustroutes (Heerenduinweg/Kromhoutstraat, Zeeweg en Zandvoortselaan); - het continueren van het dynamisch verkeersmanagement; 1

2 - het optimaliseren en uitbreiden van het huidige OV-netwerk door o.a. het HOV Amsterdam-Zandvoort door te trekken naar Bloemendaal aan Zee en het HOV-traject naar IJmuiden door te trekken naar het IJmuiderstrand; - het aanleggen van doorgaande langzaamverkeerverbindingen zoals de verbinding Haarlemmermeer- Zandvoort; - het terug in de vaart nemen van de Fast Flying Ferry van en naar Amsterdam. Het afmaken betreft vooral het vervolmaken van het recreatieve netwerk. Het gaat dan om: - de aanleg van ontbrekende verbindingen door de duinen, zoals bijvoorbeeld een rechtstreekse verbinding tussen Bloemendaal aan zee en het strand van IJmuiden; - optimaliseren van routevorming en bewegwijzering, zoals markering van de meest kenmerkende noord-zuidroute door de Binnenduinrand van IJmuiden tot Vogelenzang (via Driehuis, Bloemendaal en Overveen) en het inrichten van een Rondje Binnenduinrand voor langzaam verkeer; - het maken van enkele nieuwe entrees naar het duingebied en het aanbrengen van een koppeling met naastgelegen ov-knooppunten (bijvoorbeeld bij station Santpoort-Noord). Deze groene poorten kunnen zo worden opgewaardeerd tot Toeristisch recreatief overstappunt (TROP); - het aanleggen van ommetjes vanuit het stedelijk gebied de Binnenduinrand in. De regionale bereikbaarheidsvisie vormt het vertrekpunt voor deze ambitie. De benodigde middelen moeten vooral uit het regionale bereikbaarheidsfonds en de eventueel aan de regio toebedeelde MIRT-gelden komen. Voor bewegwijzering, inrichting en promotie van routes moet aansluiting worden gezocht bij de bestaande promotiestructuren als de VVV s, het Nationaal Park, ANWB etc. Open gebieden Ambitie: De openheid in het landschappelijk kantwerk wordt veilig gesteld. Voor het bereiken van deze ambitie worden nieuwe financieringsconcepten verkend. De open gebieden zijn een essentieel bestanddeel van het landschappelijk kantwerk, dat bestaat uit het mozaïek van villawijken, bos, buitenplaatsen en open gebieden. Zij zijn in hoge mate bepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van het landschap, maar tegelijkertijd het meest kwetsbaar voor ongewenste ontwikkelingen. De waarde van die gebieden voor de groenstructuur van de Binnenduinrand wordt overigens niet ontleend aan de individuele open gebieden op zich, maar aan de hele samenhangende reeks. Voor het kantwerk wordt dan ook ingezet op het veilig stellen van die openheid. Dat betekent: - geen van de open gebieden wordt getransformeerd tot bijvoorbeeld een woonwijk of intensief bebouwd; - de groene oost-west verbindingen, zoals het Manpadslaangebied of het tuinbouwgebied Santpoort worden ontwikkeld tot ecologische en recreatieve verbindingszones. Voor deze gebieden, die tevens deel uitmaken van de verbindingszones tussen de Binnenduinrand en de Bufferzone Haarlem- Amsterdam en Haarlemmermeer is een actieve benadering bovendien dringend gewenst, aangezien juist deze gebieden het meest onder druk staan; - voor de aanwezige land- en tuinbouwbedrijven wordt een ontwikkelstrategie opgesteld, die afhankelijk van de specifieke situatie kan bestaan uit continuering of verbreding van de bedrijfsactiviteiten en de facilitering daarvan, transformatie naar natuurgerichte landbouw of wellicht zelfs bedrijfsbeëindiging; - voor sportvelden en maneges zijn ontwikkelprincipes opgenomen, gericht op het voorkomen van ongewenste hekken, opstallen en overmatig gebruik van kunstgras; - daar waar open gebieden grenzen aan buitenplaatsen (dat is bijvoorbeeld het geval bij oude overtuinen die in de loop der tijd een agrarische functie hebben gekregen) wordt verkend of de ruimtelijke samenhang kan worden hersteld; De weg van a (aanschouwen) naar z (zeggenschap) gaat eerst van a naar b. Naar bestemmingsplannen, waarin de openheid wordt vastgelegd en ongewenste ontwikkelingen worden tegengegaan, en naar businesscases, waarbij per gebied wordt gekeken en naar de wijze waarop de zeggenschap het best kan worden geregeld en gefinancierd. 2

3 Om dat laatste voor elkaar te krijgen in een tijd dat overheidsgelden voor landschapsbeheer en ontwikkeling nauwelijks aanwezig zijn, zullen letterlijk alle instrumenten uit de kast moeten worden gehaald. Het gaat dan om de bestemmingsplannen en ruimtelijke verordeningen, bijdragen uit een bovenregionale subsidiepot of uit een op te richten regionaal ruimtelijk (verevenings)fonds voor verwerving van gronden, toepassing van het ruimte voor ruimte- of rood voor groenprincipe, constructies waarbij overdracht van gronden of het beheer ervan naar landschapsbeheerders plaatsvindt, het vestigen van voorkeursrechten of onteigening. Inzet van het ene instrument zal meer discussie opleveren dan inzet van het andere. In de visie MRA West is in elk geval de behoefte geformuleerd om met de andere partners van de MRA niet alleen regie te voeren op versterking van de groene waarden en ecologische verbindingen en op recreatief medegebruik van het landschap, maar ook om afspraken te maken over de financiering hiervan. En gezien de complexiteit van deze opgave is het niet wenselijk om op voorhand instrumenten uit te sluiten. Sterker, een verkenning van de mogelijkheden voor nieuwe financieringsconcepten is gewenst. Het gaat dan bijvoorbeeld om: - het benutten van baten door functiecombinatie, het toekennen van waarde aan lange termijn baten (maatschappelijk rekenen) en nieuwe verdienmodellen, gericht op het laten betalen voor waarde; - het leggen van de risico s bij de partij die daarop de meeste invloed heeft; deze draagt de risico s het goedkoopst; - de kunde van ontwikkelen met maximale maatschappelijke waarde. Ook moet de regio zich hard maken voor het verbreden van de reikwijdte van het MIRT, dat nu toch uitsluitend lijkt gericht op infrastructuur. Verstedelijking Ambities: - behoud van de openheid gaat vòòr ontwikkeling; bouwen binnen de bestaande (villa)wijken is mogelijk, mits de karakteristiek van het betreffende gebied niet wordt aangetast; - de (groene) ontwikkelpotentie van de ov-knooppunten wordt nader verkend; - waar nodig worden de stadsranden beter gedefinieerd Uit de Intergemeentelijke structuurscan (IGS) is al gebleken dat er een brede consensus is over het feit dat grootschalige complexmatige nieuwbouw alleen in het bestaand stedelijk gebied (de oude rode contour ) plaatsvindt en dan nog alleen als de ruimtelijke kwaliteit van het stedelijk gebied daar op vooruit gaat. Dit betekent voor de Binnenduinrand dat: - in beginsel geen nieuwe (villa)wijken worden gebouwd; - behoud van de openheid vóór ontwikkeling van villagebieden of landgoederen gaat. Zetten we dan een kaasstolp over de Binnenduinrand? Nee, ontwikkeling binnen de bestaande (villa)wijken wordt niet uitgesloten zolang de karakteristiek van het betreffende gebied niet wordt aangetast. Om dat te waarborgen, moeten de betreffende ontwikkelprincipes in acht worden genomen. Voorts is het niet onlogisch om te veronderstellen dat het onderzoek van de Taskforce ruimtewinst ovknooppunten, dat op 12 februari a.s. wordt gepresenteerd, aanknopingspunten zal bieden voor een nadere verkenning van de ontwikkelpotentie van ov-knooppunten op het schaalniveau van de Duinrandlamel (de spoorlijn Driehuis Heemstede-Aerdenhout). Bovendien kan op dit punt nog een meerwaarde worden gecreëerd, wanneer de eventuele ontwikkeling kan worden gecombineerd met een ontwikkeling van het knooppunt als groene poort (zie onder Bereikbaarheid ) Een integrale ontwikkeling, als hierboven omschreven vergroot bovendien de kansen op een rendabele ontwikkeling. Ook hier geldt dat de ruimtelijke kwaliteit van de stationsomgeving leidend is en dat knooppuntontwikkeling alleen wenselijk is als aan die ruimtelijke kwaliteit een positieve bijdrage wordt geleverd. Tenslotte wordt specifiek ingezet op het maken van heldere stadsranden op die plaatsen waar het beeld momenteel nog te diffuus is en daarmee gevoelig voor verrommeling. Dat gebeurt door: - het herstructureren of afmaken van een stedelijke wand; - het adequaat inpassen van stadsrandfuncties (sportvelden, Volkstuincomplexen etc.) in het landschappelijk raamwerk; - ruimte maken voor ommetjes door het aangrenzende landschap vanuit de woonwijk. Voor de concrete vormgeving daarvan is een aantal ontwikkelprincipes opgesteld, zoals bijvoorbeeld: Bij de herontwikkeling van de stadsranden van IJmuiden en Zandvoort is het ontwikkelprincipe dat de plaatsen veel meer een gezicht naar de duinen moeten krijgen en vanaf de dorpsrand zicht op het open landschap van de strandvlakte (voorkanten naar het landschap). 3

4 Kust Ambitie: voor de kustplaatsen wordt voldoende ontwikkelruimte geschapen om de beoogde toeristischrecreatieve profielen te kunnen invullen Het is van vitaal belang dat er voor de kustplaatsen voldoende ontwikkelruimte aanwezig is om de beoogde toeristisch-recreatieve profielen van de sfeergebieden te verwezenlijken. Ontwikkelingen als de jaarrondpaviljoens en de ontwikkeling van het circuitgebied tot een sportpool zijn goede voorbeelden van het benutten van de toeristische potentie van het kustgebied. Elk van de drie kustplaatsen heeft een eigen DNA. Zandvoort kenmerkt zich door de meer klassieke kustrecreatie en richt zich vooral op de gezinnen. Bloemendaal aan Zee speelt vooral in op de trends in het uitgaan en richt zich vooral op het jonge en trendy uitgaanspubliek. Het strand van IJmuiden heeft een traditie van avontuurlijke en sportieve activiteiten en ontwikkelt zich langs deze lijn door. De kracht is dat de kustplaatsen enerzijds ieder hun eigen onderscheidende karakter hebben (sfeergebied) en anderzijds in hun complementariteit beantwoorden aan de behoefte van de inwoners van de regio en de toeristen. Dat betekent: - de kustplaatsen realiseren een op het DNA afgestemd voorzieningenpakket (uitgaans- en overnachtingsmogelijkheden); - de programmering van evenementen is in lijn met het toeristisch profiel (sfeergebied); - de directe nabijheid van de duinen (rust als contrast met de drukte) kan toeristisch beter uitgenut worden; - op het gebied van marketing en promotie wordt de lijn die door de MRA is ingezet met het programma Amsterdam bezoeken, Holland zien doorgetrokken. Aandachtspunt is de aantasting van het zeegezicht door de beoogde ontwikkeling van een windmolenpark voor de kust van Zandvoort en Bloemendaal. De toegevoegde waarde van dit windmolenpark wordt op zichzelf niet bestreden, maar vanuit ruimtelijk en toeristisch oogpunt moet vermeden worden dat de windmolens vanaf de boulevard zichtbaar zijn. Buitenplaatsen Ambities: - de buitenplaatsen worden tevens in hun oorspronkelijke context, die van buitenplaatsen van de Amsterdamse kooplieden uit de Gouden Eeuw, geplaatst; - het karakter, de belevingswaarde en de (recreatieve) gebruikswaarde de buitenplaatsen worden versterkt; - er wordt een uitvoeringsstrategie opgesteld, waarin alle invalshoeken voor de buitenplaatsen (natuur, cultuurhistorie, recreatieve routes, beleving, gebruiksfuncties, etc.) met elkaar in samenhang worden gebracht. De Binnenduinrand is rijk aan buitenplaatsen. Deze worden in het bestaande beleid vooral in hun regionale context beschouwd. Er kan echter ook een waardevolle extra cultuurhistorische dimensie aan de buitenplaatsen worden gegeven door ze tevens in hun oorspronkelijke context te beschouwen, die van buitenplaatsen van de Amsterdamse kooplieden uit de Gouden Eeuw. Vanuit dit (MRA-)perspectief bezien ontstaan er ook nieuwe kansen voor recreatieve benutting, zoals eerder bij de Stelling van Amsterdam is gebeurd. Vanuit het regionale perspectief bezien zijn de buitenplaatsen sterk bepalend voor de sfeer van de Binnenduinrand. Het karakter, de belevingswaarde en de (recreatieve) gebruikswaarde de buitenplaatsen moet dan ook worden versterkt door: - het verbinden van de buitenplaatsen (door middel van recreatieve routes en een aansluitend recreatief padennetwerk); - het openbaar toegankelijk maken van buitenplaatsen en openbaar toegankelijke functies op de buitenplaatsen te ontwikkelen; - de karakteristiek van de individuele buitenplaatsen leidend te laten zijn voor ontwikkeling. Hiervoor is een aantal ontwikkelprincipes opgesteld, zoals bijvoorbeeld: De typologische verschillen van de buitenplaatsen moeten in stand worden gehouden: in een Duin-buitenplaats werken met reliëf en bij 4

5 Trekvaartbuitenplaats zorgen voor vaarverbindingen en Groen- en parkontwerp zijn de dragers van de buitenplaatsen en van daaruit dient ontworpen te worden. Om alle genoemde invalshoeken voor de buitenplaatsen bij elkaar te brengen (natuur, cultuurhistorie, recreatieve routes, beleving, gebruiksfuncties, etc.) moet een uitvoeringsstrategie worden opgesteld. Hierin moet ook aandacht zijn voor de profilering en programmering van de buitenplaatsen. Bij de landgoederen en buitenplaatsen is de bottleneck doorgaans het in stand houden van het hoofdgebouw. Door op voorhand geen gebruiksfuncties uit te sluiten, worden de mogelijkheden op dit punt vergroot. Uiteraard moet ook hier worden gewaakt dat de ruimtelijke kwaliteit niet in het geding komt. Duinen Ambities: - het gehele duingebied wordt als één gebied herkenbaar gemaakt en wordt geprofileerd als ware het één Nationaal Park ; - De huidige balans tussen (natuur)recreatie, natuur en cultuurhistorie wordt in stand gehouden, waarbij de focus op natuurrecreatie gericht blijft; - het verzorgingsgebied van de duinen wordt uitgebreid naar de gehele MRA Het duingebied van Zuid-Kennemerland wordt -grofweg- beheerd door twee instanties: het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (NPKZ) en het Amsterdamse waterleidingbedrijf Waternet. Vanwege de belangrijke natuurwaarden maakt het gebied in zijn geheel deel uit van het Natura 2000-gebied Kennemerland-Zuid. Daarnaast zijn de duinen van het NPKZ in 2006 benoemd tot Aardkundig Monument. De beide duingebieden worden in het algemeen als twee afzonderlijke gebieden ervaren. - De inzet is om de duinen te helen, het hele duingebied als één gebied herkenbaar te maken en te profileren als ware het één Nationaal Park (wat internationaal gezien een sterk merk is). De aanleg van het recroduct over de Zandvoortselaan is een goed voorbeeld van hoe dat in de praktijk kan worden gerealiseerd, maar er ook kan worden gedacht aan eenheid in afrasteringen, bewegwijzering en vormgeving van de entrees. - Het gebruik is vooral gericht op extensieve op de natuur gerichte recreatie, rust en ruimte. Daarbij zijn er accentverschillen tussen het meer toegankelijke noordelijk deel en het vooral op de wandelaar gerichte zuidelijk deel. Het bevorderen van de rust reikt overigens wel verder dan het duingebied zelf. Zo is het bijvoorbeeld van belang dat wordt vastgehouden aan de huidige aanvliegroutes van Schiphol, zodat deze niet over de duinen komen te liggen. - Voorts zullen de entrees van het duingebied daar waar dat nog niet het geval is op een meer logische wijze worden aangesloten op de recreatieve routes in de omgeving. De ruimtelijke kwaliteit van het duingebied is met een goede balans tussen (natuur)recreatie, natuur en cultuurhistorie voor de toekomst in beginsel voldoende geborgd. Deze balans moet in stand worden gehouden, waarbij de focus op natuurrecreatie gericht blijft. Voor de intensievere vormen van recreatie en evenementen kan men terecht in en rond de kustplaatsen, in de binnenstad van Haarlem en het recreatiegebied Spaarnwoude. - De ambitie daarbij is wel om het verzorgingsgebied van de duinen uit te breiden. Nu komt driekwart van de bezoekers uit de regio. Om dit te bereiken kan bijvoorbeeld worden aangehaakt bij de door de MRA opgezette promotiestructuur. De ambitie om het duingebied als één gebied herkenbaar te maken vraagt op zijn minst om een breed overleg tussen overheden en grondeigenaren/-beheerders over de benodigde beleidsafstemming. De resultaten daarvan kunnen vervolgens worden vastgelegd in een integrale visie. Onderwerp van het overleg zou in elk geval ook moeten zijn het perspectief op termijn van 1 beheersorganisatie. Dat vraagt wel om bestuurlijk commitment bij de betrokken partijen. De toekomstige financieringsbehoefte voor de duinenzone ligt niet zozeer bij het beheer, als wel bij de natuurontwikkeling. Voordeel van een schaalsprong zou kunnen zijn dat er meer financiële armslag voor dit onderdeel beschikbaar komt. 5

6 Water Ambitie: Voor de Binnenduinrand wordt een robuust kwelwatersysteem in stand gehouden De grondwaterspiegel zal de komende decennia stijgen. De Binnenduinrand heeft dan ook belang bij een robuust kwelwatersysteem. Om dit in stand te houden moet de volgende opgave worden uitgevoerd: - Ter voorkoming van wateroverlast in de villawijken moeten de oorspronkelijke duinrellen worden hersteld. - Daarnaast ligt er een opgave om het schone kwelwater aan de voet van de binnenduinrand langer te bergen (in de open gebieden) en deze te benutten voor natuurontwikkeling. - Tot slot moeten de natuurwaarden van het kwelwatersysteem worden beschermd tegen het minder schone (en de komende decennia verder verziltende) boezemwater. Hieraan wordt al veel gedaan. Zo worden er in het duingebied regelmatig nieuwe duinrellen aangelegd. De verantwoordelijkheid voor deze opgave ligt in beginsel bij de waterbeheerder, het Hoogheemraadschap. Bij concrete ruimtelijke projecten, waarbij op voorhand duidelijk is dat water een aandachtspunt wordt, kan uiteraard worden gekeken of de betreffende ontwikkelaar een financiële bijdrage zou moeten leveren. 6