Nederlandse taal in het mbo: varianten in taalonderwijs. Paul Steehouder 28 januari 2011

Transcriptie

1 Nederlandse taal in het mbo: varianten in Paul Steehouder 28 januari 2011

2

3 Onderwerpen Beleidscontet en kernpunten inhoudelijke debat Onderzoeksopzet en resultaten Varianten in

4 Terugblik Beleidscontet Geen eindtermen Nederlands voor het mbo (1997) Nederlandse taal meestal geïntegreerd in andere vakken Aandacht voor taalbeleid door instroom anderstalige deelnemers Maatschappelijke zorg over dalende taalprestaties Beleidsmaatregelen Bestrijding laaggeletterdheid ( ) Nederlandse taal in de kwalificatiestructuur (2004, 2007, 2010) Van Meijerink (2008) naar sectoroverstijgende wet (2010) Centrale eaminering Nederlandse taal bronnen: Houtkoop (1999, 2010), Neuvel e.a. (2004) PISA 2006,, Over de drempels met taal en rekenen (2008); Kuiken (2010) Steunpunt taal en rekenen mbo (2010)

5 Vragen en discussies Beleidsvragen -Tempo, intensiteit en kwaliteit van maatregelen -Effecten van de inspanningen -Ambities en haalbaarheid (niveau 1/2, bbl) Inhoudelijk debat -Nederlands als moedertaal; Nederlands als tweede taal -Apart, geïntegreerd of een combinatie -Taalgericht vakonderwijs; drieslag taal -Taken en rollen van vakdocenten, taaldocenten, taalcoaches, managers -Ambities en uitvoering -Toetsing en eaminering Bronnen: Uitvoeringsplan (2009), Sardes (2010), Bonset & Ebbers (2007), Bolle (2005,2007,2008), Raaphorst (2007), Knippenberg (2010)

6 Wat weten we uit onderzoek? Taalprestaties mbo deelnemers (algemeen, weinig specifiek) Taaldidactiek, leertheorieën, tweede taalverwerving, belang van onderhoud Taalgericht vakonderwijs Kwalitatief goede docenten doen er toe Onderwijstijd doet er toe Onderwijskundig leiderschap Weinig onderzoek naar effecten op taalprestaties Bronnen: Houtkoop (1999, 2010), PISA en 2009; Epertgroep doorlopende leerlijnen (2008), Onderwijsinspectie (2006), Mikullecky (1994, 1996), Van Schooten & Emmelot (2004), Bonset & Braaksma (2008), Land ( 2009) Raaphorst (2007), Vernooy ( 2008, 2009); Hajer & Meestringa (2004), Elbers (2010); Knippenberg (2010)

7 Onderzoeksmodel 1. Beleidscontet 2. Beleidsmaatregelen mbo instellingen 3. Taalonderwijs in de praktijk 4. Effecten en resultaten

8 Onderzoeksvragen -Doorwerking overheidsbeleid in mbo instellingen -Varianten in primaire proces -Verbanden tussen maatregelen en taalprestaties van mbo deelnemers (vervolgonderzoek) Onderzoeksaanpak -Casestudies in vier mbo instellingen -Strategisch, tactisch en operationeel -Documentanalyse en interviews Bron: van de Hilst (2007 ) Krashen (1982), Lengkeek (2003),

9 Resultaten Veel beweging Ruis in verbinding strategisch, tactisch en operationeel Geen eenduidig taalbeleid (uitwaaiering) Verschuiving in visie en positionering Weinig differentiatie in niveaus, leerwegen en sectoren Personeel: taalcoaches, vakdocenten, docenten Nederlands; kennisbasis voor scholing Weinig zicht op rendement van de inspanningen; weinig onderbouwing

10 Primaire proces Taaldiagnose: taaltoetsen bij instroom Gegevens over taalniveau niet naar vakdocenten Docenten Nederlands in uiteenlopende rollen Taalcoaches Rol vakdocenten in taalontwikkeling weinig zichtbaar Feedback en beoordelen zaak voor docenten Nederlands

11 Samenvatting Gevarieerd taallandschap Verschillende visies, eigen wegen, andere accenten Verschillende varianten (uitwaaiering) Weinig greep op rendement van inspanningen

12 Varianten Taalgericht vakonderwijs Taal in leerbedrijf Ondersteunend Algemeen Bijspijker Remediërend

13 Modelmatige uitwerking varianten Contet en condities Systeemniveau: -WEB, ksb, Wet Referentieniveaus Organisatieniveau: -Instellingsbeleid -teambeleid -opleidingsontwerp -professionaliteit -leerweg -sector/domein Deelnemerniveau: -Niveau -Specifieke kenmerken deelnemers Variabelen -taaldoelen -beheersingsniveaus -taalvaardigheden -taalaanbod centraal/decentraal Varianten Procesindicatoren Deelnemers: taaltaken taalactiviteiten Docenten: Taken vakdocent, docent Nederlands, praktijkbegeleider, taalcoach Instrumentatie -taaldiagnose -leermiddelen -voortgangsbegeleiding en beoordeling Evaluatie Productindicatoren: Taalprestaties deelnemers -diploma of certificaat? -wat kunnen ze dan? - kunnen ze er (nu en later) wat mee? Bron: CIMO-logica van Denyer, Tranfield & Van Aken (2008) en het didactische analyse model (van Gelder, 1979).

14 Variabelen: Taaldoelen Taalgericht vakonderwijs Taal in leerbedrijf Ondersteunend Algemeen Bijspijker Remediërend Beroepsgericht Gekoppeld aan kwalificatie voor beroep/ kerntaken en werkprocessen Beroepsgericht/ gekoppeld aan loopbaan Generiek/ gekoppeld aan burgerschap en doorstroom Generiek/ deficiënties

15 Procesindicatoren: Taaltaken/ Taalactivitei -ten Taalgericht vakonderwijs Taal in leerbedrijf Ondersteunend Algemeen Bijspijker Remediërend Integraal onderdeel van beroepscompetenties In de contet van beroep In de contet van sector/domein In algemene contet

16 Procesindicatoren: taken docenten Taalgericht vakonderwijs Taal in leerbedrijf Ondersteunend Algemeen Bijspijker Remediërend Instructie, feedback door vakdocent, praktijkbegeleider Instructie, en feedback door docent Nederlands Beoordeling door vakdocent beoordeling door docent Nederlands specialist

17 Modelmatige uitwerking Contet en condities Systeemniveau: -WEB, kd, Wet Referentieniveaus Variabelen Varianten Procesindicatoren Productindicatoren: Taalprestaties deelnemers -diploma of certificaat? Organisatieniveau: -Instellingsbeleid -teambeleid -opleidingsontwerp -professionaliteit -leerweg -sector/domein Deelnemerniveau: -Taalniveau -Specifieke kenmerken deelnemers -taaldoelen -beheersingsniveaus -taalvaardigheden -taalaanbod centraal/decentraal Deelnemers: taaltaken taalactiviteiten Docenten: Taken vakdocent, docent Nederlands, praktijkbegeleider, taalcoach Instrumentatie -taaldiagnose -leermiddelen -voortgangsbegeleiding en beoordeling Evaluatie -wat kunnen ze dan? -kunnen ze er (nu en later) wat mee? Bron: CIMO-logica van Denyer, Tranfield & Van Aken (2008) en het didactische analyse model (van Gelder, 1979).

18 Voorbeeld 1 S&B niveau 2 Contet Taalgericht vakonderwijs Ondersteunend Remediërend Kd sport- en bewegingsbegeleider niveau bol Taaldoelen gekoppeld aan kd Taaldoelen in brede contet van beroep en loopbaan Deficiënties Instellingsbeleid beperkt Opleidingsontwerp en teambeleid mondelinge vaardigheden Subdomeinen op verschillend niveau Op opleidingsniveau Decentraal Lezen en schrijven Cursorisch, workshops, gedurende de hele opleiding methode Op afdelingsniveau Instellingsbreed Servicecentrum Digitale middelen Taalmens in team Wap s Gedurende de hele opleiding Docent Nederlands Remedial teacher Vakdocenten geven feedback Deelnemers zijn doeners Taalachterstand Portfoliomethodiek Generieke taaltoetsen

19 Voorbeeld 2 Toerisme niveau 4 Contet Kd frontofficemedewerker BOL Instellingsbeleid beperkt Opleidingsontwerp en sectorbeleid Bijspijker Algemene taaldoelen Niveauverhoging voor lezen, schrijven, taalverzorging Sector breed georganiseerd In eerste periode(s) Taalmethode Generiek Algemene taaldoelen Gericht op doorstroom (3F en 3S) Alle taalvaardigheden Alle subdomeinen op zelfde referentieniveau Sector breed georganiseerd Talencentrum Individuele trajecten 1/ ½ jaar Taalmethode Taaldocenten vormen vakgroep Taaldocenten Taaldocenten Deelnemers zijn taalgericht Generieke taaltoetsen Generieke taaltoetsen

20 Bruikbaarheid Greep krijgen op interventies en processen Basis voor ontwerp van onderzoek naar effectiviteit van processen Reflectie op praktijk: hoe ziet eruit, epliciteren en onderbouwen Hulpmiddel voor het maken van keuzes -methode -beoordelingsinstrumenten en toetsen -werven en scholen van docenten -beschrijven, benoemen, volgen, meten en verbeteren

21 Vervolg Onderzoeksrapport ( Publieksversie februari 2011 Varianten valideren en rapportage Vervolgonderzoek 2011 Meedenken, vragen en suggesties?