Beleidsplan meer- en hoogbegaafdheid. Dreefschool

Transcriptie

1 Beleidsplan meer- en hoogbegaafdheid Dreefschool April 2018

2 Inhoud: 1. Visie 3 2. Wat is meer- en hoog begaafdheid? 3 3. Kenmerken van meer en hoogbegaafde leerlingen 3 4. Meer- en hoogbegaafde leerlingen op de Dreefschool 4 5. De onderwijsbehoeften van meer- en hoogbegaafde leerlingen 5 6. Signalering volgens SIDI SIDI Groep Signalering bij de aanmelding van de kleuter Signalen voor een ontwikkelingsvoorsprong Groep Diagnosticering volgens SIDI Begeleiding Begeleiding in groep In de klas Buiten de klas Begeleiding in groep Compacten Verrijken In de klas Buiten de klas Buiten school Versnellen Communicatie Onderpresteren 13 Bijlage 1 Lijst van Irvine 15 Bijlage 2 Overzicht belangrijke acties 16 Bijlage 3 Menstekening scorelijst 16 Bijlage 4 Routes kleuters HB 19 HB beleidsplan Dreefschool, januari

3 1. Visie Soms gaat leren heel makkelijk. Als Dreefschool vinden wij dat alle leerlingen de mogelijkheid moeten hebben een ononderbroken ontwikkeling door te maken. Wij willen bij ieder kind ontdekken wat de groeimogelijkheden zijn en hier naar handelen. Het uiteindelijke doel is de groei van het kind zo optimaal mogelijk te maken. Door intensief toetsen, de resultaten in kaart te brengen en deze te vergelijken met de standaarden, zijn wij opbrengstgericht met de leerlingen bezig. Op de Dreefschool werken de kinderen in niveaugroepen. Binnen de populatie van de school hebben wij ook te maken met leerlingen die bovengemiddeld presteren. Wij hebben ons het doel gesteld meer aandacht te besteden aan deze leerlingen. In dit beleidsplan wordt aangegeven welke stappen achtereenvolgens moeten worden gezet om leerlingen, die op één of meer ontwikkelingsgebieden meer dan gemiddeld begaafd zijn, zo optimaal mogelijk te begeleiden binnen onze school. 2. Wat is meer- en hoog begaafdheid? Als het gaat om het lesgeven en begeleiden van leerlingen die meer aankunnen op didactisch gebied dan de gemiddelde leerling, is het van belang te weten over wie er gesproken wordt. Verschillende theorieën maken inzichtelijk wat meer- en hoog begaafdheid inhoudt. In de eerste plaats heeft (hoog)begaafdheid te maken met intelligentie. Intelligentie is normaal verdeeld, wat inhoudt dat de grootste groep wordt gevormd door degenen met een gemiddelde intelligentie. Een IQ van 100 is gemiddeld. De meer- en hoogbegaafden vertegenwoordigen in deze verdeling respectievelijk 13,6% en 2,3% van de bevolking. Deze leerlingen beschikken over een IQ van 115 of hoger. Uit de literatuur blijkt dat hoogbegaafdheid een complex begrip is. Er zijn verschillende modellen die de complexiteit van het begrip naar voren laten komen. Binnen het Triadisch model van Renzulli en Mӧnks (1992) wordt ervan uit gegaan dat er naast een hoge intelligentie tevens andere factoren van belang zijn om te kunnen spreken van hoogbegaafdheid. Zo bepalen de persoonskenmerken van een kind, motivatie en creativiteit en factoren in de omgeving van het kind, zoals gezin, school en peers, mede of de hoge intelligentie tot uiting komt als hoogbegaafdheid. Een model dat voortkomt uit het model van Renzulli en Mӧnks (1992) is het Multifactorenmodel van Heller (2000). Heller gaat er vanuit dat hoogbegaafden op grond van hun aanleg en een stimulerende omgeving makkelijker tot uitzonderlijke prestaties kunnen komen dan gemiddeld begaafde mensen. Een recent model van hoogbegaafdheid is het door Sternberg (2003) gepresenteerde WICS-model, een model bestaande uit de facetten wijsheid (Wisdom), intelligentie (Intelligence), creativiteit (Creativity) en de interactie tussen die drie (Synthesized). Sternberg stelt dat er sprake is van succesvolle intelligentie wanneer iemand in staat is om zijn vaardigheden op zowel analytisch, creatief als praktisch gebied succesvol te managen. 3. Kenmerken van meer en hoogbegaafde leerlingen Een meer- en hoogbegaafde leerling kenmerkt zich in eerste instantie door een hoger dan gemiddelde intelligentie. Daarnaast spelen ook leer- en persoonlijkheidseigenschappen een rol. Leereigenschappen van meer- en hoog begaafde leerlingen (kunnen) zijn: snel van begrip het maken van grote denk- en leerstappen HB beleidsplan Dreefschool, januari

4 beschikken over een goed geheugen en het kunnen toepassen van verworven kennis en nieuwe kennis integreren met oude kennis beschikken vaak over een brede algemene interesse en kennis het hebben van een groot probleemoplossend- en analytisch vermogen Naast deze leereigenschappen (kunnen) meer- en hoogbegaafde leerlingen ook over een aantal kenmerkende persoonlijkheidseigenschappen beschikken, namelijk: taalvaardig zijn kunnen spelen met taal met creatieve en originele oplossingen komen geestelijk vroegrijp zijn van uitdagingen houden over een groot doorzettingsvermogen beschikken perfectionistisch ingesteld zijn op een intuïtieve manier denken een verhoogde concentratie hebben over het vermogen tot zelfreflectie en over sociale competenties beschikken Het kan voorkomen dat leerlingen over (een aantal) bovenstaande kenmerken beschikt. Dit betekent niet automatisch dat zij meer- of hoogbegaafd zijn. Het verschil tussen intelligentie bij meer- en hoogbegaafde leerlingen komt duidelijk naar voren in de lijst van Irvine (2000), zie bijlage Meer- en hoogbegaafde leerlingen op de Dreefschool Dit beleidsplan richt zich op leerlingen van de Dreefschool die behoefte hebben aan een aangepast leerstofaanbod, omdat het reguliere leerstofaanbod hen te weinig uitdaging biedt. Onder meerbegaafde leerlingen verstaan wij leerlingen die niet (gediagnosticeerd) hoogbegaafd zijn maar die wel duidelijk meer aan kunnen op basis van hun leer- en persoonlijkheidseigenschappen. Onder hoogbegaafde leerlingen verstaan wij leerlingen met hoge intellectuele capaciteiten, een grote motivatie om te presteren en grote creativiteit. Met creativiteit wordt bedoeld een denkvermogen dat flexibel is, associatief, uiteenlopend, intuïtief, origineel en vaak buiten de geijkte paden. Wij signaleren dit door observaties, uitslagen en aantekeningen uit het leerlingvolgsysteem en de uitslag van de Sidi-3 (zie hoofdstuk 6). Er komen ook kinderen binnen met een diagnose hoogbegaafdheid. Er is dan sprake van een IQ van boven de 130. In dit beleidsplan gaan wij verder niet in op leerlingen binnen deze doelgroep waarbij sprake is van comorbiditeit (zoals o.a. faalangst, ADHD, dyslexie of sociaal-emotionele problematiek). Voor deze leerlingen wordt individueel bekeken welke maatregelen noodzakelijk zijn, eventueel in overleg met een externe deskundige. HB beleidsplan Dreefschool, januari

5 5. De onderwijsbehoeften van meer- en hoogbegaafde leerlingen Pedagogische behoeften Om het onderwijs aan meer- en hoogbegaafde leerlingen optimaal af te stemmen op hun onderwijsbehoeften is het noodzaak voor ogen te hebben wat de behoeften van deze leerlingen zijn. Alle leerlingen, dus ook meer - en hoogbegaafde leerlingen, hebben baat bij de drie basisbehoeften: autonomie, competentie en relatie. Meer- en hoogbegaafde leerlingen hebben vooral een sterke behoefte aan autonomie: het kunnen uitoefenen van invloed op de aangeboden stof en het leerproces. Naast deze basisbehoeften zijn er belangrijke ontwikkelingstaken tijdens de basisschoolperiode: een effectieve omgang met leeftijdsgenoten leren omgaan met school en leerstof de vorming van eigen normen en waarden inzicht krijgen in de eigen leerstijl en manier van kennisverwerving het leren maken van leer- en ontwikkelingskeuzes Sociaal-emotionele behoeften Het omgaan met leeftijdsgenoten gaat bij meerbegaafde leerlingen niet altijd vanzelfsprekend. Meerbegaafde leerlingen moeten leren omgaan met het feit dat zij in leeftijd gelijk zijn aan hen maar hen tegelijkertijd verstandelijk ver vooruit zijn. Didactische behoeften Op didactisch vlak hebben meer- en hoogbegaafde leerlingen behoefte aan een ander soort opdrachten dan door de methode worden aangedragen. Meer- en hoogbegaafde leerlingen: hebben behoefte aan opdrachten die aanspraak doen op hun creatieve denkvermogen vinden het prettig om probleemgestuurd te werken, dit in verband met hun groot analytisch- en oplossingsvermogen hebben behoefte aan leerstof die voorzien is van een open vraagstelling en een hoog abstractieniveau. hebben behoefte aan opdrachten die een beroep doen op hun zelfstandigheid en die uitdaging bieden aan hun onderzoekend vermogen hebben er belang bij dat er ook sprake is van interactie met medeleerlingen. 6. Signalering volgens SIDI-3 Om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van meer- en hoogbegaafde leerlingen is het van belang dat deze leerlingen tijdig en op de juiste wijze gesignaleerd worden. 6.1 SIDI- 3 Om kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong (kleuters) en (hoog)begaafde kinderen (groep 3-8) te signaleren, maken wij gebruik van SIDI- 3, een instrument voor de signalering en diagnosticering van hoogbegaafde kinderen. SIDI- 3 bevat een gestructureerde procedure en is een instrument om de mate van een ontwikkelingsvoorsprong en meer- en hoogbegaafdheid in kaart te brengen bij alle leerlingen van groep 1 t/m 8. SIDI- 3 maakt een onderscheid tussen de signaleringsfase, waarbij naar alle kinderen gekeken wordt en de diagnosefase, waarbij het onderzoek bij een beperkte groep wordt voortgezet. HB beleidsplan Dreefschool, januari

6 6.2 Groep 1-2 Wij spreken bij kleuters niet over meer- en hoogbegaafde kinderen maar over kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong. Informatie van de ouders is belangrijk bij het kennismakingsgesprek om vroegtijdig te kunnen signaleren. Een kleuter met een ontwikkelingsvoorsprong kan zich namelijk snel aanpassen aan het niveau van de omgeving en laat daardoor niet zien wat het eigenlijk kan Signalering bij aanmelding van de kleuter (zie bijlage Routes kleuters HB) 1. Voordat de leerling op de Dreefschool komt, krijgen de ouders het intakeformulier en de lijst bij aanmelding kleuters van Sidi-3 g d. De ouders vullen de formulieren digitaal in. School analyseert of er een signaal is. Indien er sprake is van een signaal, komt dit ter sprake tijdens het kennismakingsgesprek. De ingevulde formulieren worden opgeslagen in Dotcom, het leerlingvolgsysteem. De leerkracht laat het kind in de eerste twee weken van school een menstekening maken. De opdracht van de leerkracht aan het kind luidt: Teken een mens (en niet teken jezelf). Aan de details van de tekening kunnen wij veel zien, het zegt iets over de ontwikkeling van het kind. Wij maken gebruik van een waarderingslijst om de tekening te kunnen scoren (bijlage 3). 2. De leerkracht bekijkt de overdrachtsgegevens van peuterspeelzaal of kinderdagverblijf (De kleine eigenwijzer). 3. Naar aanleiding van het intakeformulier, de lijst bij aanmelding, de informatie van peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf en de score van de menstekening vult de leerkracht voor de leerling die daar voor in aanmerking komt het resultaatoverzicht in. 4. Wanneer er een signaal is voor een ontwikkelingsvoorsprong wordt het kind besproken met de intern begeleider. Tijdens dit gesprek wordt besloten of er wordt overgegaan tot de fase van diagnosticeren die wij uitvoeren met behulp van ons signalering en diagnose instrument SIDI Wanneer er een sterk signaal is voor een ontwikkelingsvoorsprong wordt er een aantekening gemaakt in Dotcom Signalen voor een ontwikkelingsvoorsprong Een peuter/kleuter met een sterke ontwikkelingsvoorsprong is een leerling die kan opvallen door één of meer van de volgende kenmerken: een hoge score op kleutertoetsen taalgebruik boven leeftijdsniveau een sterk geheugen een specifieke, gedurende lange tijd, interesse op een bepaald terrein bedenkt creatieve oplossingen voor bepaalde problemen leert zichzelf lezen/ rekenen en/of tellen is nieuwsgierig, stelt vragen, is opmerkzaam, observeert is betrokken, neemt initiatieven is onderzoekend, experimenteert, bouwt, ontwerpt17 heeft een rijke fantasie, groot voorstellingsvermogen heeft een sterke concentratie heeft oorspronkelijke humor is onafhankelijk, kan alleen spelen en werken kan logisch denken, ziet relaties, verbanden, grotere patronen is gevoelig, empathisch, zorgzaam HB beleidsplan Dreefschool, januari

7 6.3 Groep 3-8 Signalering in groep 3-8 Voor het signaleren in de groep 3-8 gebruiken wij het instrument SIDI-3. De screening vindt plaats in oktober in groep 3 en groep 6. In de groepsbespreking aan het begin van het schooljaar wordt in overleg tussen de intern begeleider en de leerkracht bepaald voor welke kinderen de lijst niet wordt ingevuld. Het doel van deze screening is om zo goed mogelijk zicht te krijgen op een individuele leerling, om in te kunnen schatten of de leerling waarschijnlijk (hoog)begaafd is en om te bepalen of er bijvoorbeeld specifieke voorzieningen nodig zijn die aansluiten op de (onderwijs)behoeften van de leerling. Door doelgericht informatie te verzamelen, waarbij naar relevante kenmerken wordt gekeken die kunnen duiden op (hoog)begaafdheid, kan op een efficiënte wijze een beter totaalbeeld van de leerling verkregen worden dan op basis van oppervlakkige, toevallige waarnemingen het geval is. Daardoor krijgen wij een nauwkeuriger beeld van een leerling. Wij gaan als volgt te werk: In oktober wordt voor de kinderen van groep 3 en 6 die daarvoor in aanmerking komen, de jaarlijkse signaleringslijst ingevuld. Wanneer er sterke signalen zijn van hoogbegaafdheid wordt het kind besproken met de intern begeleider. Tijdens dit gesprek wordt besloten of er wordt overgegaan tot de fase diagnostiek. Voor de kinderen die al eerder gediagnosticeerd zijn volgens SIDI-3 of een diagnose hoogbegaafdheid hebben, wordt de lijst niet ingevuld. Wanneer ouders aangeven dat hun kind mogelijk hoogbegaafd is, wordt de signaleringslijst door de leerkracht ingevuld In groep 3 t/m 8 worden drie keer per jaar alle kinderen besproken tijdens de groepsbesprekingen met de intern begeleider. Wanneer er op een ander moment dan de afgesproken momenten vermoedens zijn van hoogbegaafdheid, vult de leerkracht voor dat kind de jaarlijkse signaleringslijst in Bij vermoedens van onderpresteren wordt de signaleringslijst onderpresteren van Sidi-3 ingevuld. De signaleringslijsten van SIDI-3 worden digitaal per groep bewaard in Dotcom. 7. Diagnosticering volgens SIDI-3 Mocht er op basis van bovenstaande signaleringsmethode een vermoeden van meer- of hoog begaafdheid bestaan dan zal worden overgegaan tot de fase van diagnostiek. Deze fase is niet bedoeld om uitsluitsel te geven of er sprake is van meer- of hoog begaafdheid, het zal aangeven of een andere aanpak gewenst is en hoe deze gerealiseerd kan worden. Volgens het protocol van SIDI-3 zullen de volgende stappen worden genomen: Ouders vullen thuis de oudervragenlijst in De leerkracht vult de observatielijst in en op basis daarvan de diagnosegrafiek Kinderen die kunnen lezen en schrijven vullen de leerling vragenlijst in Er volgt een gesprek door de leerkracht met ouders n.a.v. bovenstaande resultaten Wanneer ouders en leerkracht een zelfde beeld hebben, wordt er een plan van aanpak besproken Wanneer er in onvoldoende mate een goed beeld is van de onderwijsbehoefte van het kind of er een meningsverschil is met de ouders wordt een externe deskundige ingeschakeld Wanneer de school behoefte heeft aan meer informatie wordt de externe deskundige door school ingehuurd en betaald. De school werkt dan samen met de Opvoedpoli HB beleidsplan Dreefschool, januari

8 Wanneer er bij school geen twijfel is, maar bij ouders wel, kunnen ouders zelf een extern deskundige inschakelen. Het onderzoek wordt in dit geval betaald door de ouders. Ook wanneer ouders zelf een deskundige inschakelen hebben wij voorkeur voor de Opvoedpoli. Wanneer ouders kiezen voor een andere externe deskundige gaan wij er vanuit dat het onderzoek uitgevoerd wordt door een geregistreerd GZ-psycholoog. Alleen wanneer ouders de onderzoeksresultaten met school delen, staat school open voor de dialoog. Wanneer er gedacht wordt aan versnellen, wordt de VersnellingsWenselijkheidsLijst ( VWL) van het Centrum voor Begaafdheid Onderzoek Katholieke Universiteit Nijmegen gebruikt. (ligt ter inzage in de directiekamer) De ingevulde formulieren worden digitaal per groep bewaard in Dotcom. De stappen in schema: hetzelfde beeld plan van aanpak ouders, leerkracht en indien mogelijk leerling vullen lijsten in niet hetzelfde beeld of meningsverschil raadplegen extern deskundige; wens school dan school betaalt raadplegen externe deskundige; wens ouders dan ouders betalen versnellen optie? invullen van VWL plan van aanpak stroomdiagram 8. Begeleiding Wanneer de fases van signalering en diagnosticering doorlopen zijn en hieruit blijkt dat een kind meer uitdaging nodig heeft, wordt overgegaan tot de fase van begeleiding. Doelstellingen bij begeleiding Het bieden van cognitieve uitdaging waardoor het kind zich blijft ontwikkelen Het aanleren en toepassen van werk- en leerstrategieën Het om leren gaan met faalervaringen Leren doorzetten Om deze doelstellingen te bereiken zijn er drie mogelijkheden: Compacten: de basisstof wordt compact aangeboden Verrijken en verdiepen: naast de basisstof krijgt de leerling andere stof aangeboden (verrijken) of wordt bestaande stof extra uitgediept (verdiepen) Versnellen: Het kind slaat een groep over 8.1 Begeleiding in groep 1-2 Als blijkt uit de gegevens van de signalering en diagnosticering dat een leerling meer uitdaging nodig heeft, krijgt de leerling van groep 1-2 verrijkend materiaal aangeboden. Een leerling kan een plus leerling zijn in de klas, maar er is ook een zogenaamde kleutertijgergroep buiten de klas. Deze kleutertijgergroep is voor de kinderen met een opvallende ontwikkelingsvoorsprong In de klas Elke groep wordt verdeeld in 20%, 60% en 20%, waarbij de hoogst scorende groep 20% de plusgroep is, 60% de basisgroep en de laatste 20% de groep die verlengde instructie en pre-teaching nodig heeft. De kinderen uit de plusgroep volgen de stof van de basisgroep, maar krijgen extra uitdaging in de klas. HB beleidsplan Dreefschool, januari

9 Dit gebruiken wij: Pluswerk uit de methode Kleuterplein en Levelspel Plusmateriaal: o.a. plustaakboekje Rekenen, smartgames, leesboekjes, I-Blocks, Drietal, Viertal Verdiepende vragen stellen Vragen voorleggen waarbij hun probleemoplossend vermogen gestimuleerd wordt Computerprogramma s inzetten (o.a. Kweet al) Ontwikkelingsmateriaal anders inzetten waardoor het extra uitdagend wordt Buiten de klas Ons uitgangspunt is dat een leerling in aanmerking komt voor de kleutertijgers als het I+ scoort op de Cito toetsen Taal voor kleuters en Rekenen voor kleuters. Uit de observaties van de leerkracht kan tevens blijken dat een kind in aanmerking komt voor de plusgroep. De kinderen in de kleutertijgers worden uitgedaagd om probleemoplossend te denken en verbanden te leggen. Bij de kleutertijgers wordt verdieping en verrijking aangeboden, o.a. door het inzetten van Levelspel, Compact & rijk, Smartgames, lespakketten van de Kleuteruniversiteit en de techniektorens. Het onderwijs aan de kleutertijgers wordt gegeven door een van de leerkrachten. Leerlingen worden hiervoor elke week uit de klas gehaald. Tevens krijgen de leerlingen werk mee om in de klas te maken. 8.2 Begeleiding in groep 3-8 De mogelijkheden voor begeleiding op school zijn: compacten, verrijken en versnellen Compacten Wij compacten de reguliere lesstof voor de Rekentijgers en de Levelwerkers (zie uitleg hieronder). Compacten is het zodanig verzorgen van aanpassingen in de reguliere lesstof uit de methode dat de leerstappen vergroot worden, onnodige oefening en herhaling verwijderd worden zodat de leerling in minder lestijd dan gebruikelijk is toch de einddoelen van het leerjaar kan halen. Compacten van De Rekentijgers volgen onderstaande volgorde van werk tijdens de rekenles: Les volgens het routeboekje Rekentijgers Rekenweektaak Groene plusboek (mochten ze hieraan toekomen) Compacten van de Levelwerkers. Per groep en per kind wordt er kritisch bekeken wat er voor die leerling het beste werkt. Nieuwsbegrip groep 5 t/m 8, alleen XL. De lessen vervallen. Lekker lezen groep 4 t/m 6, de kinderen die al minimaal twee AVI niveaus voor lopen mogen deze lessen overslaan. Bijvoorbeeld in oktober groep 4 moet het kind minimaal M5 beheersen. Bavi lezen 3x per week i.p.v. 5x per week. Spelling groep 6 t/m 8: Het dictee oefenen per les mag worden overgeslagen. Argus Clou groep Kinderen volgen alleen de uitleg. De verwerking in hun werkboek vervalt. Wel doen de leerlingen mee met les 5 en Topo. Rekenen groep 4 t/m 8: De leerkracht heeft een gesprek met het kind voorafgaand aan het blok. Samen wordt besproken welke onderdelen het kind al beheerst, de leerdoelen worden gesteld. De leerling volgt alleen de uitleg van de onderdelen waarvan hij denkt dat die nog HB beleidsplan Dreefschool, januari

10 niet beheerst worden. Aan het einde van het blok wordt de deeltoets gemaakt. Minimaal 90% moet goed zijn. Wat doet het kind dan wel als hij de uitleg niet hoeft te volgen: Som 1 (automatisering) van de les wordt altijd gemaakt. Som wordt dus overgeslagen. Les drie van de methode wordt wel meegedaan. Reken weektaak computer WIG Plusboek (mocht een kind hiervoor tijd hebben na zijn levelwerk) Verrijken Kinderen die op één of meer vakgebieden uitblinken, kunnen wij op verschillende manieren uitdaging bieden namelijk: in de klas, buiten de klas en buiten de school In de klas In de klas hebben wij op verschillende vakgebieden extra uitdagend werk Begrijpend lezen: Acadin, Humpie Dumpie in groep 3 en een aantal schoolprojecten Rekenen: Pluswerkboek Wereld in Getallen Taal: Pluswerkboek Staal Groep 3: Kinderen volgen de zonlijn Spelling: pluswerkboek Staal Criteria Cito: minimaal een I+ op het betreffende vakgebied. Het kind moet een goede werkhouding en voldoende tempo hebben. Voor het volgen van de zonlijn Veilig Leren lezen volgen wij de criteria van de methode. Tevens kan uit de observatie van de leerkracht blijken dat een kind in aanmerking komt voor verrijking Buiten de klas Levelspel in groep 3 projecten van Kinheim in groep 3. Dit is voor leerlingen die extra uitdaging nodig hebben. naast de zonlijn van Veilig Leren lezen Rekentijgers in groep 3 t/m 8 Deze laatste groep werkt met drie verschillende methoden: 1. Rekentijgers ondersteunt de principes van het realistisch reken-wiskundeonderwijs en stimuleert het samenwerkend leren. Het is ingedeeld in vier onderwerpen: Getalbegrip en bewerkingen, Meten en meetkunde, Logisch denken en redeneren en Combinaties. 2. Kien is gebaseerd op projectgericht rekenen. Dertig onderwerpen zijn verdeeld in vier categorieën: Thema, Getallen, Meten en Meetkunde en Redeneren. 3. Kangoeroe rekenen is een wereldwijde wedstrijd waar alle Rekentijgers en Levelwerkers elk jaar aan meedoen. Criteria De kinderen scoren op Cito rekenen een hoge 1+ (check hiervoor de grafiek van LVS). Het kind heeft een juiste werkhouding, voldoende concentratie en kan zelfstandig werken. De kinderen hebben minstens een jaar overwaarde : controleer curve op gelijkmatigheid en/of stijgende lijn. Voldoet een leerling hier aan dan komt hij in principe in aanmerking voor de groep Rekentijgers. Uitzonderingen, bijvoorbeeld mogelijke onderpresteerders, worden overlegd met de intern begeleider. We streven continuïteit na, wij proberen te vermijden dat een kind erin/eruit/erin gaat. HB beleidsplan Dreefschool, januari

11 Afspraken Rekentijgers In de groepen 3 en 4 De kinderen werken aan Kien. De instructie vindt één keer per week buiten de klas plaats door iemand anders dan de eigen leerkracht. Mocht een kind buiten Kien behoefte hebben aan meer uitdaging, kan het werken in het pluswerkboek van de methode. Wanneer een leerling eind groep 4 in het pluswerkboek werkt, op basis van de gestelde criteria, start deze leerling in groep 5 ook in het plus werkboek. Vanaf groep 5 De kinderen werken tot januari in Kien Na de cito uitslagen in januari worden de Rekentijgers ingedeeld op basis van gestelde criteria. De instructie vindt één keer per week buiten de klas plaats door iemand anders dan de leerkracht. Leerlingen werken in het routeboekje van de WIG waarbij altijd door de leerkracht een inschatting gemaakt wordt of de Rekentijger alles begrijpt. Wanneer een leerling eind groep 5 en hogere groepen in het pluswerkboek werkt, op basis van de gestelde criteria, start deze leerling in groep 6 en hogere groepen ook in het plus werkboek. Afspraken Levelwerk/ Levelspel Levelwerk is een doorgaande methode voor meer- en hoogbegaafde kinderen op het gebied van taal, rekenen, begrijpend lezen, wereldoriëntatie en techniek. We zetten het in voor de kinderen van groep 3 t/m 8. Voor de groep 3 geldt dat er pas in januari na de Cito wordt gekeken of een leerling voldoet aan de gestelde eisen voor Levelwerk. Voor die tijd is het mogelijk te werken aan een voorloper van Levelwerk: Levelspel. Voor de screening van deze kinderen gebruiken wij Sidi-3 (zie hoofdstuk 6). Daarnaast kijken wij naar de Cito uitslagen van rekenen en begrijpend lezen. Voor één van beide vakken moet minimaal een 1+ zijn gescoord, voor het andere vak minimaal een score tussen de 1 en 1+. Verder is het van belang dat het kind beschikt over een goede motivatie, zelfstandigheid, taakgerichtheid, planningsvaardigheden en goed kan samenwerken. Er kunnen kinderen zijn die niet aan al deze voorwaarden voldoen, bijvoorbeeld kinderen met zwakke executieve functies. Deze kinderen worden door de leerkracht met de intern begeleider besproken. In groep 3 zijn de genoemde vaardigheden ook van belang en daarbij komt ook nog het leesniveau (minimaal AVI M4/E4). Uit observatie door de leerkracht kan blijken dat het kind in aanmerking komt voor Levelwerk. Als het kind in aanmerking komt voor Levelwerk dan zal de leerkracht de ouder op de hoogte stellen. De leerkracht is ook het aanspreekpunt voor vragen. Aan het eind van elk blok evalueert het kind samen met de HB coördinator de inzet en het werk. Twee keer per jaar ontvangen de ouders een rapportage van deze evaluaties in het reguliere rapport. HB beleidsplan Dreefschool, januari

12 Bij meer- en hoogbegaafde kinderen gaat leren vaak vanzelf. Ze hoeven er nauwelijks moeite voor te doen. Levelwerk is bedoeld om leerlingen te laten ervaren wat het is om op hun tenen te lopen, te ervaren dat leren niet vanzelf gaat. Bij leren hoort ook fouten maken, opnieuw proberen en doorzetten. Levelwerk zorgt ervoor dat de stof zo moeilijk is dat ze zich echt moeten inspannen. Een belangrijk leerpunt is zelfregulatie (nadenken over het leren en de stappen die iemand moet zetten om kennis te verwerven, leren te leren) Buiten school Day a Week School Haarlem biedt onderwijs aan cognitief talentvolle leerlingen die uitblinken qua leerprestaties en denkstrategieën en behoefte hebben aan meer uitdaging dan dat het reguliere onderwijs hen kan bieden. De leerlingen komen één dag per week bijeen met ontwikkelingsgelijken van verschillende scholen. Het lesmateriaal is vooral gericht op wiskunde en wetenschap, taal, filosofie en denkstrategieën. Hiernaast wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling van studievaardigheden en zijn er activiteiten om de sociale vaardigheden en persoonlijke reflectie te versterken. De leerlingen worden via een speciale procedure geïdentificeerd, waarbij het IQ niet richtinggevend is. Voor meer informatie zie Versnellen Om te kunnen bepalen of het wenselijk is dat een leerling vervroegd naar een volgende groep gaat (halverwege het schooljaar) of een groep gaat overslaan (aan het einde van het schooljaar), gebruiken wij de VersnellingsWenselijkheidsLijst. 9. Communicatie Uit observatie door de leerkracht en in overleg met de intern begeleider kan blijken dat het kind in aanmerking komt voor Levelwerk/ Rekentijgers. Als het kind in aanmerking komt voor Levelwerk/ Rekentijgers dan zal de leerkracht de ouder op de hoogte stellen. De leerkracht is ook het aanspreekpunt voor vragen. Na elke Cito afname en voordat de 10-minuten gesprekken plaatsvinden wordt door de leerkracht gekeken of een leerling (nog) voldoet aan de gestelde criteria Leerkracht communiceert dit eerst met IB er Nadat IB er akkoord heeft gegeven: worden de ouders als eerste hierover op het 10 minuten gesprek geïnformeerd (dit geeft nog ruimte voor input van ouders), vervolgens bespreekt de leerkracht individueel met de leerling dat hij in/uit de rekentijgers/levelwerk gaat. HB beleidsplan Dreefschool, januari

13 Aan het eind van elk schooljaar, na de laatste Cito afname wordt dezelfde procedure gevolgd als hierboven beschreven. Wanneer er geen 10 minutengesprek plaats vindt met de ouders, worden zij via de mail op de hoogte gesteld Tussentijds vindt geen in- of uitstroom plaats Tussen de leerkracht en de rekentijger/levelwerk instructeur wordt op regelmatige basis gecommuniceerd hoe het met de leerling gaat In februari en juni ontvangen de ouders een verslag van de evaluaties van Levelwerk in het reguliere rapport. Dit wordt opgeslagen in Dotcom. 10. Onderpresteren Onderpresteren is langdurig minder presteren dan op grond van iemands capaciteiten verwacht mag worden. Er zijn drie soorten van onderpresteren te onderscheiden: 1. De denkluie onderpresteerder: deze niet genoeg uitgedaagd en heeft zich nooit leren in te spannen. Hij presteert onder niet omdat hij bang is voornieuwe uitdagingen, maar simpelweg omdat het teveel moeite kost. Hoge verwachtingen en strenge aanpak zijn de wijze van aanpak. 2. De faalangstige onderpresteerder: deze is bang om fouten te maken, bang om buiten de groep te vallen, durft niet te vragen en durft niet zijn mening te uiten. Deze onderpresteerder is wel ijverig maar durft het niet goed te laten zien. Dit type heeft behoefte aan ondersteuning. 3. De gedemotiveerde onderpresteerder: deze vindt school stom, vindt alles saai, en weet niet wat hij leuk vindt. Externe begeleiding is gewenst, omdat deze onderpresteerder snel neigt tot depressie. Vanuit school is vrijheid en openheid gewenst in de begeleiding. Kenmerken van onderpresteren Moeilijk kunnen concentreren Dagdromen Geen goede werkhouding Weinig motivatie voor schoolse taken Dalende lijn in resultaten Wisselende resultaten Veel slordigheden Indruk het wel kunnen Discrepantie tussen schriftelijke en mondelinge uitdrukkingsvaardigheid Spreekbeurten en verslagen vaak erg goed Slordig handschrift Bij nieuwe leerstof vaak meer interesse dan andere kinderen Oorzaken Er kunnen verschillende oorzaken zijn waarom kinderen gaan onderpresteren. Bijvoorbeeld: Een gebrek aan uitdaging, bijvoorbeeld als een leerling lange tijd onder zijn niveau werkt en geen faalervaringen heeft. Dit zorgt voor verveling. Een gebrek aan motivatie. Dit kan het gevolg zijn van te weinig uitdaging in de taken, maar het kan ook aan de leerling zelf of aan de thuisomgeving liggen. Vaak is er sprake van een combinatie. Aanpassingsgedrag. Als een leerling niet wil opvallen tussen zijn leeftijdsgenoten, dan kan onderpresteren als verdedigingsmechanisme ingezet worden, om geen uitzondering te zijn en geaccepteerd te worden door de groep. Ze willen geen jaloezie en proberen daarom onzichtbaar te zijn. Een slechte leer/werkstrategie. HB beleidsplan Dreefschool, januari

14 Emotionele problemen. Actie Wanneer een leerkracht vermoedt dat een leerling een onderpresteerder is, kan het formulier 6b van Sidi-3 worden ingevuld. Als er sprake is van onderpresteren dan krijgt het kind extra leerstof aangeboden. HB beleidsplan Dreefschool, januari

15 Bijlage 1 Lijst van Irvine Lijst van Irvine Verschil tussen uitingen van een intelligent kind en een hoogbegaafd kind volgens Irvine (2000). Intelligente leerling Kent de antwoorden Is ervaren in het van buiten leren Is geïnteresseerd in objecten Is gefocust en oplettend in de klas Houdt van simpele logica Houdt van woorden Heeft goede ideeën Werkt hard Beantwoordt de vragen Presteert boven gemiddeld in de klas Hoort bij de top van de groep Luistert met interesse Leert gemakkelijk Heeft 6 à 8 herhalingen nodig voor meesterschap Begrijpt ideeën Geniet van leeftijdgenoten Begrijpt de bedoeling of betekenis Maakt zijn werk af Kopieert nauwkeurig Houdt van school Technicus Is tevreden over eigen leren/kunnen (Hoog)begaafde leerling Heeft altijd vragen Is een groot gisser (probeert af te leiden uit de context) Is een zeer nieuwsgierige onderzoeker Is diep mentaal en fysiek betrokken, soms afwezig, hierdoor wegdromend Drijft op complexiteit Gebruikt ongewoon complexe vocabulaire Heeft flitsende, gekke, onnozele en vreemde ideeën Hangt wat rond en probeert uit / test uit Discussieert in detail, is kritisch, bewerkt stellingen Kan boven gemiddeld, maar ook gemiddeld of beneden gemiddeld presteren Is vaak een eenling Laat sterke gevoelens en opinies zien Weet het vaak al Heeft 1 à 2 herhalingen nodig voor meesterschap Ontwikkelt en bewerkt ideeën Prefereert vaak ouder gezelschap Onderzoekt de toepassingen Start projecten Creëert nieuwe projecten Geniet van het leren Uitvinder Is hoogst zelfkritisch HB beleidsplan Dreefschool, januari

16 Bijlage 2 Overzicht belangrijke acties groep activiteit Wie? aanvulling Gesprek/ borging Groep 1 Alle Ouders Groep 1 Groep 1 Groep 3+6 oktober Groep 3-8 Invullen Lijst bij aanmelding (Sidi 3) en het intake formulier Maken menstekening Binnen 2 weken Invullen resultaatoverzicht Invullen jaarlijkse Signaleringslijst van Sidi 3 Signaleringslijst onderpresteren Een maand oor het intakegesprek krijgen de ouders deze formulieren van de lk g d. Ouders mailen de ingevulde formulieren een week voor het gesprek terug. Formulieren komen als bestandsopslag in Dotcom. Alle kinderen Scoren door lk Bewaren in een klassenmap Kinderen die daar voor in aanmerking komen. IB en Lk bepaalt wie. Alleen nieuwe gevallen. Bij vermoedens van Lk. Op grond van intakeformulier, lijst Bij aanmelding, menstekening peuterspeelzaal. Dit gebeurt bij groepsbespreking Overleg met ib. Aantekening in leerlingdossier (Dotcom). Overleg met ib. Aantekening leerlingdossier (Dotcom). Aantekening leerlingdossier (Dotcom). Bijlage 3 Menstekening scorelijst Materiaal: Een potlood en een vel ongelinieerd papier Opdracht: Teken eens een mens (niet vragen jezelf te tekenen) voor mij zo goed als je kunt. Je hebt er alle tijd voor. Doe je best. Tips voor de leerkracht: Geef geen suggesties of hulp Op vragen antwoorden: Doe het maar zoals het je het beste lijkt! Als een kind aangeeft klaar te zijn, haal je het papier weg. Aanwijzingen voor het nakijken: Voor ieder element van de tekening geeft men 1 punt tot een maximum van 52 punten. Halve punten worden niet gegeven. 1 Hoofd 1 2 Beide benen of één en profil 1 3 Beide armen. De vingers alleen zijn niet voldoende, behalve wanneer er tussen 1 deze en het lichaam een ruimte is vrijgelaten 4 a Romp, hetzij als een enkele lijn of in twee dimensies 1 b Lengte van de romp groter van afmeting dan de breedte 1 c Schouders duidelijk aangegeven 1 5 a Armen en benen aan een willekeurig punt van de romp of aan hals bevestigd 1 b Armen en benen op de juiste hoogte van de romp bevestigd 1 6 a Hals 1 HB beleidsplan Dreefschool, januari

17 b De omtrek van de hals vormt een voortzetting van die van hoofd, romp of beide 1 armen 7 a Een of beide ogen 1 b Neus 1 c Mond 1 d Neus en mond 1 e Neusgaten 1 8 a Haren 1 b Haren beter weergegeven dan door een verbreding van het hoofd of een golvende 1 lijn 9 a Aanduiding van de kleren (knoop of hoed) 1 B Twee ondoorzichtige kledingstukken (hoed en broek bijvoorbeeld) 1 C Volledige ondoorzichtige kleding (mouwen, broekrand) 1 D Vier duidelijk te onderscheiden kledingstukken (hoed, broek, schoenen, vest, etc) 1 10 A Vak- of uniformkleding zonder fouten 1 B Vingers aan beide handen of aan de zichtbare hand 1 C De verhouding tussen de lengte en breedte van de vingers is juist. De vingers 1 wijken niet uiteen D De duim is van de overige vingers te onderscheiden door stand en lengte 1 11 A Een of meer gewrichten van de armen aangegeven 1 B Een of meer gewrichten van de benen aangegeven 1 12 A Afmeting van het hoofd niet groter dan de helft en niet kleiner dan 1/10 van de 1 romp B Lengte van de armen niet tot aan de knieën reikend 1 C Lengte van de benen niet kleiner dan die van de romp en niet groter dan tweemaal 1 de lengte van de romp D De lengte van de voeten is groter dan de hoogte. Zij bedraagt minder dan 1/3 van 1 de lengte van het been en meer dan 1/10 van de totale lengte van het been E Beide benen en armen hebben twee dimensies 1 13 Hiel 1 14 A Uitdrukking van de motorische coördinatie in de lijnen van de omtrek 1 B Idem in die van de gewrichten 1 C Idem in die van de omtrek van het hoofd 1 D Idem in die van de omtrek van de romp 1 E Idem in de omtrek van benen en armen 1 F Idem in de symmetrie van het gelaat 1 15 A Oren 1 B Juiste stand en afmeting van de oren 1 16 A Details van de ogen: wenkbrauwen, oogharen of beide 1 B Pupillen aangegeven 1 C Afmetingen van de ogen. Lengte groter dan hoogte 1 D De blikrichting van het oog komt in de plaatsing van de pupil in het en profile 1 weergegeven gelaat of in de vorm van het oog uit 17 A Kin en voorhoofd aangegeven 1 HB beleidsplan Dreefschool, januari

18 B Kin duidelijk van de onderlip gescheiden 1 18 A Hoofd, romp en voeten en profile. Eén fout wordt door de vingers gezien 1 B Foutloos profiel 1 Het aantal punten, dat door optelling is verkregen, wordt vergeleken met de onderstaande puntenschaal, waarin voor iedere leeftijd het vereiste puntental is aangegeven. Kijk naar de punten die de leerling heeft behaald op de tekening. Op dat niveau functioneert de leerling. Deze test van Goodenough is oorspronkelijk opgezet om de mentale mogelijkheden van een kind (3 tot 13 jaar) op een snelle en eenvoudige manier na te gaan. Uit vergelijkend onderzoek is gebleken dat deze test voor 50 tot 75% betrouwbaar is gebleken om dit te meten. De test geeft echter ook tegelijk een beoordeling van het ruimtelijk zelfbeeld van een kind. Puntenschaal Leeftijd Punten HB beleidsplan Dreefschool, januari

19 Bijlage 4 Routes kleuters HB Route 1: start schooljaar Voor de start: gesprek met ouders en LK, korte uitleg Sidi Sabine mailt ouders 1. Intakeformulier 2. Formulier lijst aanmelding kleuters Sabine verwerkt de formulieren digitaal Geen signaal Signaal Sabine geeft dit door aan leerkracht en IB Observatie van een maand en beoordeling door leerkracht Negatief: Uitslag naar ouders in 10 min gesprek Positief: na 1 maand invullen sidi diagnoselijst vervolgens beoordelen en in kaart brengen Gesprek met ouders HB beleidsplan Dreefschool, januari

20 Route 2: Tussentijdse route 1. Ouders dragen kind aan 2. Leerling komt in beeld bij LK Invullen oudervragenlijst 1-2* Vervolgens beoordelen en in kaart brengen Uitkomst staat in resultaten oudergesprek 1-2 Bij negatieve en positieve uitkomst gesprek met ouders * MOO> Dreefschool\Personeelsgroepen\Leraren\Groepen\Groepen1-2 HB beleidsplan Dreefschool, januari